InfoHub Logo

قوڭتوجى دەگەن قالماقتىڭ حانى قازاقتاردىڭ مالىن توناپ كەتەدى. بىرەر جىل ارادا وتكەن سوڭ، قازاقتار باس قوسىپ، نەبىر شەشەن، بيلەردى سىننان وتكىزىپ، ىرىكتەپ جىبەرىپ قوڭتوجىلاردان مالدى داۋلاماق بولادى. مۇنى ەستىپ ون ءۇش جاسار قازىبەك دەگەن بالا اكەسىنە كەلىپ سىنعا تۇسۋگە رۇقسات سۇرايدى.

— ءالى وتە جاسسىڭ عوي، بالام!

— جاس تا بولسام، بارامىن، اكە، تەك ءسىزدىڭ ريزاشىلىعىڭىز كەرەك.

— ولاي بولسا سىنشىلاردىڭ الدىڭدا نە ايتار ەدىڭ، بالام؟ ايتشى، ءوزىم ءبىر سىناپ كورەيىن.

— سىنشىلار «ە، بۇل قاي بالاسىڭ؟» دەر. «رۋىم — قاراكەسەك، اكەم — كەلدىبەك، ءوزىم — قازىبەك» دەيمىن. «جول بولسىن!» دەگەندە، «قۇنان بايگەسىنەن وزىپ ءجۇرمىن، ات بايگەسىنە قوسىلايىن دەپ ەدىم» دەيمىن، اكە، — دەدى بالاسى.

— رۇقسات بالام، جورىتقاندا جولىڭ بولسىن، جولداسىڭ — قىدىر اتا بولسىن! ءبىراق جالعىز بارما، قاسىڭا جولداستارىڭدى ەرتىپ، ءوزىڭ ولاردىڭ الدىندا، جارىققا شىققان ادامدارشا ەكپىندەتىپ ءجۇرىپ وتىر. قاستارىنان وتە بەرگەندە، سىنشىلار «بۇلار نەعىپ جۇرگەن ادامدار ەكەن» دەپ شاقىرىپ الىپ سۇراستىرار، ايتارىڭدى ىركىلمەي ايت! — دەدى اكەسى.

بۇل سولاي بولدى. سىنشىلار مەن بيلەردىڭ ءبىرازى:

— بۇل بالا بارىپ نە بىتىرەدى، ءوزىمىز دە جەتپەيمىز بە؟ — دەستى.

— بارام دەسە، بارسىن. قايتەر دەيسىڭ، بىزگە اۋىرتپالىعى جوق قوي. وندا-مۇندا جۇمساۋعا دا ءبىر ادام كەرەك ەمەس پە؟ — دەستى كەيبىرەۋلەرى.

سونىمەن قازىبەك تە ىرىكتەلىپ شىققان بيلەرمەن بىرگە كەتە باردى. بۇلار قوڭتوجىنىڭ توڭىرەگىنە جاقىنداپ كەلىپ، ءبىر ءبيدى تاڭداپ ەلشىلىككە جىبەرەدى دە، وزدەرى قوس تىگىپ جاتا بەرەدى.

ال قوڭتوجى:

— كەلگەن ەكەنسىڭدەر، اسىقپاي جاتا تۇرىڭدار. حابار وزىمنەن بولادى، — دەپ قايتارادى ءبيدى. قوڭتوجىدان حابار كەشىكتى، بيلەر ىرىكتەلىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرى بارا بەردى. جاۋاپ — سول.

— ءبىز سىزدەن جاۋاپ كۇتىپ ءالى جاتىرمىز. نە بولدىق، تاقسىر؟ — دەپ تاعى ءبىر بي كەلەدى.

— ەندەشە، سولاي جاتا تۇرىڭدار. ايتتىم عوي، حابار وزىمنەن بولادى. نەگە مازالاپ كەلە بەرەسىڭدەر؟ — دەپ قوڭتوجى بۇل ءبيدى دە قايتارادى.

بيلەر ابىرجىدى، «بىتكەن ءىس جوق، ەندى قايتەمىز، نە ىستەيمىز؟» دەسىپ وتىرعاندا، قازىبەك رۇقسات سۇرايدى. وعان كوپشىلىگى:

— سەنەن زورلار دا تۇك بىتىرە الماي وتىر، اۋرە بولما، — دەستى.

— بارام دەسە بارسىن، كوڭىلى قالماسىن، قوڭتوجىنىڭ الدىن ول دا كورىپ قايتسىن، — دەۋشىلەر دە بولدى.

— ماعان رۇقسات بەرگەندەرىڭىزگە راحمەت ايتامىن. ءبىراق جالعىز بارمايمىن. مەنىڭ قوڭتوجىعا ايتقان ءسوزىمدى، ونىڭ نە دەگەنىن مۇدىرمەي جەتكىزەتىن ءبىر ادام قوسىڭدار! — دەيدى

قازىبەك. تىلەك ورىندالدى.

— اسسالاۋماعالايكۋم! — دەپ قازىبەك كىرىپ كەلگەندە، قوڭتوجى ورنىنان قوزعالىپ كەتسە كەرەك. ادەتتە ول بىلق ەتپەي، ەشكىمنەن دە ايىلىن جىيمايدى ەكەن. بالانىڭ، ءسىرا، پىسى باستى ما، قوڭتوجى سالەم الۋدى ۇمىتىپ كەتىپ:

— ە، بالا، سويلە! — دەيدى.

سوندا قازىبەك:

— سەن — تەمىر، مەن — كومىر،
ەرىتكەلى كەلىپپىن.
ەكى ەلدىڭ اراسىن
تەلىتكەلى كەلىپپىن.
ايتىساتىن جاۋ بولساڭ،
ايتىسقالى كەلىپپىن.
جارىساتىن جاۋ بولساڭ،
جارىسقالى كەلىپپىن،
اتىساتىن، شابىساتىن جاۋ بولساڭ،
اتىسقالى، شابىسقالى كەلىپپىن، —

دەپ شۇبىرتىپ الا جونەلەدى. بالا توقتاعاننان كەيىن قوڭتوجى ونىڭ رۋىن، ءاتى-جونىن سۇرايدى.

بالا:

— اتىم — قازىبەك، — دەيدى.

قوڭتوجى:

— ەندەشە، سەنىڭ ەسىمىڭ قاز داۋىستى قازىبەك بولسىن. سەبەبى قازدىڭ ۇنىڭدەي اسەم سوزىلىپ، قالىقتاپ شىعادى ەكەن، — دەپتى.

قوڭتوجى جەدەل ۋازىرلەرىن شاقىرىپ الىپ:

— مىنا بالا بي مال داۋلاي كەلىپتى. مەنىمەن ايتىسىپ، نە شابىسىپ قيراتادى دەپ وتىرعانىم جوق، قورىقپايمىن دا. ايتسە دە باعىتى، باقىتى قايتپاسىن. وتە جاس ەكەن، باعىتى دۇرىس. نە سۇراسا دا بەرىپ، شارۋاسىن بىتىرىڭدەر! — دەپ بۇيىرادى، — بۇدان بۇرىن بىرنەشە بيلەر كەلدى. مەن ولاردى بي ەمەس، نادان، بەيشارالار دەر ەدىم. ولاردى مازاقتاپ، كەلەمەجدەپ جىبەردىم. ونى ولاردىڭ بىرىدە تۇسىنبەدى. وزدەرى داۋ داۋلايدى، مەنىڭ الدىما كەلىپ، بۇگىجەكتەپ، مەنەن قايىرىم سۇراپ جالتاقتايدى. داۋ داۋلاعان ەكەنسىڭ، قولىڭنان كەلسىن، كەلمەسىن قىرقىسا سويلەسۋ كەرەك، — دەپتى.

قازىبەك مالدى الدىنا سالىپ ايداپ كەلەدى. بولعان اڭگىمە تۇگەل جەتكىزىلەدى. بيلەر قازىبەكتى كۇندەيدى، ءتىپتى كەيبىرەۋلەرى ونى جوعالتۋدى دا ويلايدى. بيلەر «مالدى ءوزىمىز الدىق» دەۋگە، ءتىس جارىپ باسقا اڭگىمە ايتپاۋعا كەلىسەدى.

دەگەنمەن قازىبەك ەلگە امان-ەسەن كەلەدى. ەل قۇلاعى ەلۋ، وتىز تىستەن شىققان ءسوز وتىز رۋلى ەلگە جايىلادى. اقىرى شىندىق جاتپايدى، «قاز داۋىستى قازىبەك» اتانادى.

---