قازاق وتباسىنداعى قىز بالانىڭ تاربيەسى
وتباسى قوعامنىڭ ءبىر بولشەگى، ال وتباسىنىڭ التىن قازىعى-ايەل ادام.ۇلتىمىزدىڭ اداسپاي، ۇلت بولىپ قالۋى، قوعامنىڭ العا قاراي جىلجۋى، وركەندەپ-وسۋى سوڭىندا كەلىپ ايەلگە، بولاشاقتا انا بولار قىزداردىڭ قالاي تاربيەلەنەتىنىنە بايلانىستى بولماق.قازاعىمىزدا ەجەلدەن كەلە جاتقان ناقىل ءسوز بار «قىز وسسە-ەلدىڭ كوركى، گۇل وسسە-جەردىڭ كوركى» دەگەن.ءبىزدىڭ قازاق حالقىمىزدا «قىز» دەگەن ءسوز سۇلۋلىقتىڭ، ادەپتىلىكتىڭ، يناباتتىلىقتىڭ سيمۆولى رەتىندە قولدانىلادى.سوندىقتان دا بۇل ماقالامداعى جالپى بەرىلەتىن تاربيەنىڭ ىشىنەن قىز بالا تاربيەسىنە بايلانىستى تۇستارىن ءبولىپ العانداعى ماقساتىم:ادامگەرشىلىگى مول، ادەپتى، يناباتتى، سىپايى قىزدارىمىزدى تاربيەلەپ شىعارۋ.
«قىزىم ۇيدە-قىلىعى تۇزدە» دەمەكشى، قىز بالانىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى، كيىم كيىسى، سويلەۋ ءسوزى ۇيدەگى تاربيەنىڭ نەگىزگى ءبىر بولشەگى بولىپ سانالادى.جاسىراتىنى جوق قازىرگى قوعامدا كەيبىر اتا-انالاردىڭ بالاسىمەن سىرلاسىپ، كوڭىل-كوتەرىپ، بىرگە ۋاقىت وتكىزۋگە ۋاقىتى جوق.مۇمكىن، وسىدان شىعار قازىرگى جاسوسپىرىمدەر اكە-شەشەسىنەن سۋىپ، ولارعا دەگەن سىيلاستىقتان الىستاي باستاعانى.ۇيدە اكەدەن، اعادان مەيىرىم جىلۋلىق كورمەگەن قىز، وزىنە دەگەن نازاردىڭ از ەكەنىن بايقاپ، سىرتتان ىزدەپ جاتادى.ال بۇنىڭ سوڭى قاراكوز قىزدارىمىزدى نەگە اكەلەدى؟..اياعىن شالىس باسىپ، سول قاتەلىكتىڭ سالدارىنان ءومىر جولىن تۇزەي الماي سورلاپ جۇرگەن نازىك جاندى قىزدارىمىز قانشاما؟..ءيا، بۇل قازىرگى قوعامدا ءبىر وزەكتى تاقىرىپقا اينالعانى ءسوزسىز راس.
مىنە، قازىرگى قوعامداعى كەيبىر قازاق قىزدارىنىڭ اراق ءىشىپ، شىلىم شەگىپ، تۇنگى كلۋبتاردىڭ ەسىگىن باققانىن كورگەندە جانىم تۇرشىگىپ، جۇرەگىم اۋىرادى.وسىنداي جەڭىل-جەلپى مىنەزدىڭ سالدارىنان جۇكتى بولىپ، جاساندى تۇسىك جاساتىپ، كەلەشەكتە انالىق قۇقىعىنان ايىرىلىپ جاتادى.وسىلاردىڭ ءبارى دە ءوزىمىزدىڭ قاراكوز قىزدارىمىز، ەلدىڭ ەرتەڭگى بولاشاق انالارى ەمەس پە؟نەگە ويلانباسقا؟ولاردىڭ ەرتەڭگى بولاشاعى، تاعدىرى نە بولادى؟بۇلاردان كەيىن دۇنيەگە كەلەتىن ونەگەلى ۇرپاق كۇتۋگە بولا ما؟قىز بالاسىن دەگەن كىشكەنتايىنان تورگە شىعارىپ وتىرعان قازاق ونىڭ بولاشاقتاعى ەل اناسى بولارىنا كامىل سەنگەن.بۇگىنگى قازاق بويجەتكەندەرى ەرتەڭگى ەرىنە ادال جار، بالالارىنىڭ اناسى.قازاق قىزىنىڭ بويىندا يماني تاربيە بولعانىن بولعانىن قالايمىن.قازىرگى ۋاقىتتا قىزدارىمىز ونەگەلى تاربيە السا، ەرتەڭ ۇرپاق تاربيەلەيتىن قازاقتىڭ دانا انالارىنا اينالارى ءسوزسىز.
تاريحقا دا ءبىراز كوز جۇگىرتسەك، ايشا ءبيبى، ايمان، نازىم، دومالاق انا سياقتى قىزدارىمىز ناعىز قازاق ايەلدەرىنىڭ ۇلگىسى بولا الدى.ءوز ماقالامدا بۇلاي ءبىر قىز تاربيەسىن سىنعا الۋىمنىڭ سەبەبى:قىز بالانى تاربيەلەي وتىرىپ، وتباسىنداعى ودان كەيىنگى ۇلدارعا ۇلگە ەتەمىز، ياعني بۇل جەردە ۇلت تاربيەلەۋ-بۇل قازاقتىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان فيلوسوفيالىق دانالىعى دەپ بىلەمىن.بەلگىلى اقىن اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆا «ومىردە قىز بولۋ بار دا، ناعىز قازاق قىزى بولۋ مۇلدەم بولەك» دەگەن پىكىر ايتقان.سول ءتارىزدى ءاتا-داستۇر، سالت-سانانى بەرىك ۇستانىپ وسكەن قازاق قىزى قاي ورتادا بولسىن، ءوزىنىڭ ەرەكشە بولمىسىمەن كوزگە تۇسەتىنى انىق ەمەس پە؟..قازاق قىزىنىڭ بويىنداعى اسىل قاسيەتتەرىمەن بىرگە سىر-سىمباتى دا وزگە ۇلتتاردان دارالانىپ تۇرۋى ءتيىس.
دانا حالقىمىز قىزدى وتباسىنىڭ سەنىمدى سەرىگى، قارا قازاننىڭ يەسى، ءۇيدىڭ ۇيىتقىسى رەتىندە تاعىلىمدى تاربيە بەردى.قازاق قىزدارىنىڭ مەنتاليتەتىنە قاراپايىمدىلىق، سىپايىلىق، يناباتتىلىق، ۇلكەندى سىيلاۋ، كىشىگە ىزەت كورسەتۋ، اقىلدىلىق، يماندىلىق سياقتى قاسيەتتەر كىرەدى.
ەلباسىمىزدىڭ مىنا ءبىر بىزگا ايتىلعان وي تۇيەتىن ءسوزى بار:"ايەل-بەسىك يەسى.دەمەك، ايەلدىڭ جايى تۇزەلمەي، بەسىگىمىز تۇزەلمەيدى، بەسىگىمىز تۇزەلمەي-ەلىمىز تولىق تۇزەلمەيدى"-دەگەنى قىز تاربيەسىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ءاردايىم ەسكە سالىپ، ۇلت تاربيەسىندە يماندى دا ۇلاعاتتى، ىزەتتى دە، يناباتتى يبالى قىز تاربيەلەۋدىڭ اسا ماڭىزدى ەكەنىن ەسكە سالىپ تۇرعانداي.
ق.سپاتايەۆ اتىنداعى №7 مەكتەپ-ليسەيىنىڭ 11 سىنىپ ءبىلىم الۋشىسى
قاسيمبەك جانەل
You Might Also Like
-
كادرلاردى دايارلاۋعا ارنالعان گرانتتار سۇرانىسقا يە باعىتتارعا عانا بولىنەدى. بۇل تۋرالى ۇكىمەت وتىرىسىندا ق ر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ ايتتى.
