قازاقستان اۋماعىنداعى كەڭەستىك «ەڭبەكپەن تۇزەتۋ» لاگەرلەرى. (كارلاگ، الجير، ستەپلاگ)
ماڭعىستاۋ وبلىسى، اقتاۋ قالاسى،
مەكتەپكە دەيىنگى شاعىن ورتالىعى جانە گيمنازيا سىنىپتارى بار
№28 جالپى ءبىلىم بەرۋ ورتا مەكتەبىنىڭ تاريح ءپانى ءمۇعالىمى
قيانوۆا يلاش قالىم قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقستان اۋماعىنداعى كەڭەستىك «ەڭبەكپەن تۇزەتۋ» لاگەرلەرى. (كارلاگ، الجير، ستەپلاگ)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءستالينيزمنىڭ ورنىعۋى، جازالاۋ شارالارى. حالىق قاسىرەتى. قازاقستان لاگەرلەر ولكەسى. كەڭەس وداعى كەزىندەگى قازاقستاندا سالىنعان ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرىنىڭ تاريحىنا شولۋ جاساۋ؛
دامىتۋشىلىق: 30 - شى جىلدارداعى وقيعالاردى، ساياسي ومىردەگى وزگەرىستەردى دۇرىس باعالاي جانە تۇجىرىمداي بىلۋگە ۇيرەتۋ، دەرەكتەر مەن زەرتتەۋلەردى ءوز بەتىنشە وقىپ، پايدالانۋ داعدىسىن دامىتۋ، قوعامداعى قۇبىلىستاردى سالىستىرا وتىرىپ، ايىرماشىلىقتاردى اجىراتا بىلۋگە، قورىتىندى جاساۋعا داعدىلاندىرىپ عىلىمي شىعارماشىلىق جۇمىستارعا جاعداي تۋعىزۋ،
تاربيەشىلىك: وقۋشىلارعا حالقىنىڭ وتكەنىن ۇمىتپاۋعا، ادىلەتسىزدىككە توزبەۋگە، ءوز تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا حالىق قامىن ويلاعان اعالار ءىسىن ۇلگى ەتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: توپپەن جۇمىس
ساباقتىڭ ءادىسى: اۋىزشا بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ
كورنەكى قۇرالدار: قازاقستان كارتاسى، قازاق زيالىلارىنىڭ سۋرەتتەرى، پرەزەنتاسيا
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرىپ تۇگەندەۋ
ءىى. جاڭا ساباق
1. جاڭا سوزدەرگە تۇسىنىك بەرۋ
2. 1937 - 1938 جىلدارداعى جاپپاي جازالاۋ شارالارى
3. قازاقستان اۋماعىنداعى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرلەرى
4. كارلاگ، الجير، ستەپلاگ
تەرمين سوزدەرگە تۇسىنىك بەرۋ.
بيۋروكراتيا – قوعام مۇشەلەرىنە بەلگىلى ءبىر ارتىقشىلىقتارى بار وكىمەت اپپاراتىنىڭ كومەگىمەن ىسكە اسىرىلاتىن باسقارۋ جۇيەسى، شەنەۋنىك بيلىگى.
رەپرەسسيا – مەملەكەتتىك ورگاندار قولداناتىن جازالاۋ شارالارى.
گەنوسيد – قانداي دا بولسىن ۇلتتىڭ ەتنوستىڭ نەمەسە ءدىني توپتاردى تولىق نەمەسە جارتىلاي جويىپ جىبەرۋ.
توتاليتاريزم – ءاربىر ازاماتتىڭ، قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسى مەملەكەت تاراپىنان تولىق باقىلاۋعا الىنعان مەملەكەتتىڭ ساياسي قۇرىلىس ءتۇرى.
گۋلاگ – لاگەرلەر باس باسقارماسى
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
1936 جىلدىڭ 5 جەلتوقساندا كەڭەستەردىڭ جالپىوداقتىق VIII توتەنشە سەزىندە جاڭا ستاليندىك كونستيتۋسيا قابىلداندى. ول بويىنشا كسرو - دا بيۋروكراتيالىق ورتالىقتاندىرۋ ورنىقتى. سوسياليزم توتاليتارلىق كازارمالىق سيپات الدى. ەلدە ستاليندىك ساياسات جۇزەگە استى. جازالاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتى كۇشەيتىلدى. وسىلايشا جەكە ادام قۇقىعى اياققا باسىلىپ، پىكىر ايتقان، ۇسىنىس جاساعان ادام «حالىق جاۋى» قاتارىنا جاتقىزىلىپ، جازالاندى. 1937 - 1938 جىلدارى ستاليندىك قۋعىن - سۇرگىن رەپرەسسيا «گەنوسيد ساياساتى» وسىلاي باستالدى.
توپپەن جۇمىس.
ءى توپ
1 تاپسىرما. كارلاگ ەرەكشە رەجيمدى قاراعاندى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرى.
كارلاگ 1930 جىلى قۇرىلعان بولاتىن. بۇل لاگەر قاراعاندى وبلىسىنىڭ تەلمان جاڭاارقا جانە نۇرا اۋداندارىنىڭ اۋماعىندا قۇرىلدى. 1930 جىلدان باستاپ كارلاگ اۋماعى ۇلعايىپ، 1940 جىلى جالپى كولەمى 1ملن 780 مىڭ گەكتار جەردى قامتىدى. كارلاگتى قۇرۋداعى باستى ماقساتتاردىڭ ءبىرى سول كەزدە قارقىندى دامي باستاعان ورتالىق قازاقستانداعى قاراعاندى كومىر باسسەيىنىنە، جەزقازعان جانە بالقاش، مىس قورىتۋ كومبيناتتارىنا اسا ءىرى ازىق - تۇلىك بازاسىن جاساۋ بولدى. ونەركاسىپ سالاسىن قۇرىپ، دامىتۋعا جۇمىس كۇشى دە قاجەت بولاتىن. كارلاگ دالادا ورتالىق قازاقستاننىڭ ەلسىز مەكەنىندە قۇرىلدى. كارلاگتا 1930 جىلداردىڭ باسىندا تۇتقىن سانى - 37 مىڭ ادام بولدى. وعان قاماۋعا العانداردىڭ 4 جاسقا دەيىنگى 980 بالالارى قوسىلدى. ولار لاگەردەگى بالالار ۇيىندە تاربيەلەندى. كارلاگ پاتشالى رەسەيدىڭ ەڭبەكپەن تۇزەۋ كولونياسى ءپرينسيپى بويىنشا قۇرىلعان. كارلاگ تۇتقىندارى نەگىزىنەن اۋىل شارۋاشىلىعىمەن اينالىستى.
2 - تاپسىرما. كارلاگ لاگەر تۇتقىندارىنىڭ ەستەلىگى. 1937 - 38 جىلداردا ادامدار كوپ اتىلدى. قاراعاندى كەڭشارىنىڭ اراسىنداعى شەكارالىق لاگەردە پەرزەنتحانا ورنالاستى. سونىڭ ماڭىندا بالالار زيراتى بولاتىن. نارەستەلەر 1 جاسقا جەتپەي شەتىنەپ جاتاتىن... كارلاگ بولىمشەلەرىندەگى لاگەر زيراتتارىنىڭ ورىندارى بۇگىندە ساقتالماعان. زيراتتاردىڭ ءبىر بولىگى سۋ قويمالارىن سالۋ كەزىندە سۋ استىندا قالعان. كارلاگتا ولگەن ادامداردى «جالپى ەرەجەلەر» بويىنشا جەرلەگەن: بىرنەشە مايىتكە 1 شۇقىر، ءار شۇقىرعا بەسەۋدەن ءۇش قابات ەتىپ كومىپ، اياعىنىڭ باس بارماعىنا ءنومىر جازىلعان قاڭىلتىر بايلايدى. مولانىڭ ءبىر بۇرىشىنا ءنومىر جازىلعان اعاش قادا ورناتىلادى. وسى ءنومىرى تۇتقىننىڭ ءولىم اكتىسىندە كورسەتىلەدى. ءسويتىپ ءاربىر مولاعا 15 مايىتتەن جەرلەنەدى.
كارلاگ وتان تاريحىنىڭ ۇمىتىلماس ءبىر بەتى. ءۇيىندى توبەشىك بولىپ قالعان مولالار ۇرەي شاقىراتىن لاگەر ورىندارى قانشاما ادامنىڭ اۋىر بەينەت، توزبەس تاۋقىمەت تارتا ءجۇرىپ، ارتىنا ءىز قالدىرعانىن دا ەسكە سالادى. نەبىر قالالار مەن زاۋىتتار تۇتقىندار كۇشىمەن بوي كوتەردى. سونىڭ ءبىرى قاراعاندى قالاسى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
قازاقستاندا اۋىل شارۋاشىلىعىن كۇشپەن ۇجىمداستىرۋ
مەكتەپكە دەيىنگى شاعىن ورتالىعى جانە گيمنازيا سىنىپتارى بار
№28 جالپى ءبىلىم بەرۋ ورتا مەكتەبىنىڭ تاريح ءپانى ءمۇعالىمى
قيانوۆا يلاش قالىم قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقستان اۋماعىنداعى كەڭەستىك «ەڭبەكپەن تۇزەتۋ» لاگەرلەرى. (كارلاگ، الجير، ستەپلاگ)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءستالينيزمنىڭ ورنىعۋى، جازالاۋ شارالارى. حالىق قاسىرەتى. قازاقستان لاگەرلەر ولكەسى. كەڭەس وداعى كەزىندەگى قازاقستاندا سالىنعان ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرىنىڭ تاريحىنا شولۋ جاساۋ؛
دامىتۋشىلىق: 30 - شى جىلدارداعى وقيعالاردى، ساياسي ومىردەگى وزگەرىستەردى دۇرىس باعالاي جانە تۇجىرىمداي بىلۋگە ۇيرەتۋ، دەرەكتەر مەن زەرتتەۋلەردى ءوز بەتىنشە وقىپ، پايدالانۋ داعدىسىن دامىتۋ، قوعامداعى قۇبىلىستاردى سالىستىرا وتىرىپ، ايىرماشىلىقتاردى اجىراتا بىلۋگە، قورىتىندى جاساۋعا داعدىلاندىرىپ عىلىمي شىعارماشىلىق جۇمىستارعا جاعداي تۋعىزۋ،
تاربيەشىلىك: وقۋشىلارعا حالقىنىڭ وتكەنىن ۇمىتپاۋعا، ادىلەتسىزدىككە توزبەۋگە، ءوز تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا حالىق قامىن ويلاعان اعالار ءىسىن ۇلگى ەتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: توپپەن جۇمىس
ساباقتىڭ ءادىسى: اۋىزشا بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ
كورنەكى قۇرالدار: قازاقستان كارتاسى، قازاق زيالىلارىنىڭ سۋرەتتەرى، پرەزەنتاسيا
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرىپ تۇگەندەۋ
ءىى. جاڭا ساباق
1. جاڭا سوزدەرگە تۇسىنىك بەرۋ
2. 1937 - 1938 جىلدارداعى جاپپاي جازالاۋ شارالارى
3. قازاقستان اۋماعىنداعى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرلەرى
4. كارلاگ، الجير، ستەپلاگ
تەرمين سوزدەرگە تۇسىنىك بەرۋ.
بيۋروكراتيا – قوعام مۇشەلەرىنە بەلگىلى ءبىر ارتىقشىلىقتارى بار وكىمەت اپپاراتىنىڭ كومەگىمەن ىسكە اسىرىلاتىن باسقارۋ جۇيەسى، شەنەۋنىك بيلىگى.
رەپرەسسيا – مەملەكەتتىك ورگاندار قولداناتىن جازالاۋ شارالارى.
گەنوسيد – قانداي دا بولسىن ۇلتتىڭ ەتنوستىڭ نەمەسە ءدىني توپتاردى تولىق نەمەسە جارتىلاي جويىپ جىبەرۋ.
توتاليتاريزم – ءاربىر ازاماتتىڭ، قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسى مەملەكەت تاراپىنان تولىق باقىلاۋعا الىنعان مەملەكەتتىڭ ساياسي قۇرىلىس ءتۇرى.
گۋلاگ – لاگەرلەر باس باسقارماسى
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
1936 جىلدىڭ 5 جەلتوقساندا كەڭەستەردىڭ جالپىوداقتىق VIII توتەنشە سەزىندە جاڭا ستاليندىك كونستيتۋسيا قابىلداندى. ول بويىنشا كسرو - دا بيۋروكراتيالىق ورتالىقتاندىرۋ ورنىقتى. سوسياليزم توتاليتارلىق كازارمالىق سيپات الدى. ەلدە ستاليندىك ساياسات جۇزەگە استى. جازالاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتى كۇشەيتىلدى. وسىلايشا جەكە ادام قۇقىعى اياققا باسىلىپ، پىكىر ايتقان، ۇسىنىس جاساعان ادام «حالىق جاۋى» قاتارىنا جاتقىزىلىپ، جازالاندى. 1937 - 1938 جىلدارى ستاليندىك قۋعىن - سۇرگىن رەپرەسسيا «گەنوسيد ساياساتى» وسىلاي باستالدى.
توپپەن جۇمىس.
ءى توپ
1 تاپسىرما. كارلاگ ەرەكشە رەجيمدى قاراعاندى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرى.
كارلاگ 1930 جىلى قۇرىلعان بولاتىن. بۇل لاگەر قاراعاندى وبلىسىنىڭ تەلمان جاڭاارقا جانە نۇرا اۋداندارىنىڭ اۋماعىندا قۇرىلدى. 1930 جىلدان باستاپ كارلاگ اۋماعى ۇلعايىپ، 1940 جىلى جالپى كولەمى 1ملن 780 مىڭ گەكتار جەردى قامتىدى. كارلاگتى قۇرۋداعى باستى ماقساتتاردىڭ ءبىرى سول كەزدە قارقىندى دامي باستاعان ورتالىق قازاقستانداعى قاراعاندى كومىر باسسەيىنىنە، جەزقازعان جانە بالقاش، مىس قورىتۋ كومبيناتتارىنا اسا ءىرى ازىق - تۇلىك بازاسىن جاساۋ بولدى. ونەركاسىپ سالاسىن قۇرىپ، دامىتۋعا جۇمىس كۇشى دە قاجەت بولاتىن. كارلاگ دالادا ورتالىق قازاقستاننىڭ ەلسىز مەكەنىندە قۇرىلدى. كارلاگتا 1930 جىلداردىڭ باسىندا تۇتقىن سانى - 37 مىڭ ادام بولدى. وعان قاماۋعا العانداردىڭ 4 جاسقا دەيىنگى 980 بالالارى قوسىلدى. ولار لاگەردەگى بالالار ۇيىندە تاربيەلەندى. كارلاگ پاتشالى رەسەيدىڭ ەڭبەكپەن تۇزەۋ كولونياسى ءپرينسيپى بويىنشا قۇرىلعان. كارلاگ تۇتقىندارى نەگىزىنەن اۋىل شارۋاشىلىعىمەن اينالىستى.
2 - تاپسىرما. كارلاگ لاگەر تۇتقىندارىنىڭ ەستەلىگى. 1937 - 38 جىلداردا ادامدار كوپ اتىلدى. قاراعاندى كەڭشارىنىڭ اراسىنداعى شەكارالىق لاگەردە پەرزەنتحانا ورنالاستى. سونىڭ ماڭىندا بالالار زيراتى بولاتىن. نارەستەلەر 1 جاسقا جەتپەي شەتىنەپ جاتاتىن... كارلاگ بولىمشەلەرىندەگى لاگەر زيراتتارىنىڭ ورىندارى بۇگىندە ساقتالماعان. زيراتتاردىڭ ءبىر بولىگى سۋ قويمالارىن سالۋ كەزىندە سۋ استىندا قالعان. كارلاگتا ولگەن ادامداردى «جالپى ەرەجەلەر» بويىنشا جەرلەگەن: بىرنەشە مايىتكە 1 شۇقىر، ءار شۇقىرعا بەسەۋدەن ءۇش قابات ەتىپ كومىپ، اياعىنىڭ باس بارماعىنا ءنومىر جازىلعان قاڭىلتىر بايلايدى. مولانىڭ ءبىر بۇرىشىنا ءنومىر جازىلعان اعاش قادا ورناتىلادى. وسى ءنومىرى تۇتقىننىڭ ءولىم اكتىسىندە كورسەتىلەدى. ءسويتىپ ءاربىر مولاعا 15 مايىتتەن جەرلەنەدى.
كارلاگ وتان تاريحىنىڭ ۇمىتىلماس ءبىر بەتى. ءۇيىندى توبەشىك بولىپ قالعان مولالار ۇرەي شاقىراتىن لاگەر ورىندارى قانشاما ادامنىڭ اۋىر بەينەت، توزبەس تاۋقىمەت تارتا ءجۇرىپ، ارتىنا ءىز قالدىرعانىن دا ەسكە سالادى. نەبىر قالالار مەن زاۋىتتار تۇتقىندار كۇشىمەن بوي كوتەردى. سونىڭ ءبىرى قاراعاندى قالاسى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
قازاقستاندا اۋىل شارۋاشىلىعىن كۇشپەن ۇجىمداستىرۋ
You Might Also Like
-
فيزيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى المانوۆا گ. ا.
