قازاقستاندا ۇستازداردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتىن اشۋ كەرەك - مايرا امانتايەۆا
«ۇستازدىق ەتكەن جالىقپاس، ۇيرەتۋدەن بالاعا» دەگەن تانىم ءسوز وسى ماماندىقتى تاڭداعان ءاربىر ادامدى جىگەرلەندىرە تۇسەتىنى ءسوزسىز. ءبىراق، سوڭعى ۋاقىتتا قازاقستانداعى ۇستازدار بۇل ءسوزدى كۇنىنە ءجۇز رەت ەستىسە دە، كوپ جۇمىس، از جالاقى مەن مورالدىق شارشاۋدان ابدەن جالىققانداي. ونىڭ ۇستىنە، ءبىرىنىڭ ۇستىنە ءبىرى قاباتتاسىپ جاتقان رەفورمالار تاعى بار.
«فەيك» پە، الدە، شىن ادام با، جۋىردا عانا الەۋمەتتىك جەلىنى «شۋلاتقان» قازاقستاندىق ۇستاز قىزدىڭ جازعان پىكىرىنە مىڭداعان ادامنىڭ پىكىر قوسىپ، ونىڭ ءار سوزىمەن كەلىسۋى - وسىنىڭ دالەلى. ماردىمسىز جالاقىعا تاڭنان كەشكە دەيىن مەكتەپتە جۇرەتىن ۇستازداردىڭ جاعدايى بۇل «فەيك»ء-سىز دە ەلگە بەلگىلى ەدى.
«قازاقستاندىق سالالىق ءبىلىم جانە عىلىم قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىپتىك وداعى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى مايرا امانتايەۆا بۇل پروبلەمالاردى ۇستازداردىڭ ەكونوميكالىق-قۇقىقتىق ساۋاتىنىڭ ازدىعى ءتىپتى ۋشىقتىرىپ جىبەردى دەيدى.
«ءبىزدىڭ قوعامدىق بىرلەستىك كەشە نە بۇگىن قۇرىلا سالعان جوق، 90 جىلدىق تاريحى بار ۇيىم. قوعامدىق ۇيىمنىڭ 870 مىڭنان استام مۇشەسى بار. مۇشەلەردىڭ قاتارىندا مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردىڭ، مەكتەپتەن كەيىنگى، مەكتەپتەن تىس مەكەمەلەردىڭ قىزمەتكەرلەرى بار. ءبىز مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ايتقانداي، «بولاشاققا كەمەل بىلىممەن» باراتىن ۇلت بولاشاعىن تاربيەلەۋگە ۇلەسىمىزدى قوسىپ وتىرمىز. قوعامدىق ۇيىمنىڭ جۇمىسى ەڭبەك زاڭىمەن، ىشكى جارعىلارمەن رەتتەلگەن. ءقازىر ءبىر پايىزدىق مۇشەلىك جارنامەن كۇن كورىپ وتىر. مەملەكەت باسشىسىنىڭ بيىلعى «قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى» اتتى جولداۋىندا ەڭ نەگىزگى ۇلكەن باسىمدىق ءبىلىم سالاسىنا بەرىلگەن. وزدەرىڭىز جاقسى بىلەسىز، ەگەمەندىك العاننان كەيىن مەكتەپتە دەيىنگى ءبىلىم بەرەتىن مەكەمەلەردىڭ جاعدايى تىم قۇلدىراپ، ازايىپ كەتكەن. جاڭا كاسىپورىندار جويىلىپ كەتكەننەن كەيىن، قيىن جاعدايعا ۇشىرادى. ال، مەكتەپتەن تىس مەكەمەلەردىڭ كوبىسى ساتىلىپ كەتتى. بۇل ۇلكەن «ءۇزىلىستىڭ» ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن ءقازىر بالاباقشالاردىڭ سانى ۇكىمەت تاراپىنان مەملەكەتتىك-جەكەشەلىك ارىپتەستىك اياسىندا كوبەيىپ جاتىر. ءبىراق، مەنىڭ ويىمشا، كاسىپ اشىپ، بالالاردى بالاباقشامەن قامتۋعا جاناشىر ادامدار عانا بەل بۋا الادى. ويتكەنى، بۇل تابىس بەرەتىن بيزنەستىڭ ءتۇرى ەمەس»،-دەدى ءسوز باسىندا بىرلەستىك ءتورايىمى.
- مايرا تۇرعان قىزى، ال، قازاقستاندا اۋىل مەن قالا اراسىنداعى ءبىلىمنىڭ ايىرماشىلىعى ءالى بىلىنەدى. ويتكەنى، ءالى كومپيۋتەر مەن ينتەرنەتكە قوسىلماعان اۋىل مەكتەپتەرى قانشاما؟! بۇعان قاتىستى نە ايتار ەدىڭىز؟
- اۋىل مەن قالانىڭ اراسىنداعى ءبىلىمنىڭ الشاقتىعىن ارينە جويۋ كەرەك. ءبىراق، بۇل بىردەن جويىلا قويمايدى، ول ۇلكەن پروسەسس. ءبىزدىڭ ەگەمەندىك العانىمىزعا 25 جىل بولدى، سوندىقتان، ءبىلىم سالاسى ۇزدىكتەر قاتارىنا قوسىلا قويادى دەپ ايتۋعا ءالى ەرتە. اۋىل مەن قالانىڭ اراسىنداعى الشاقتىقتى ازايتۋعا ۇلكەن ءمان بەرىلىپ وتىر. مەكتەپتە قانداي ساپالى ءبىلىم السا، ول بالا ءارى قاراي جەتىلە الادى. ال ەگەر، مەكتەپتە تاربيەسى مەن ءبىلىمى تاياز بولسا، كريمينالدى ورتانى تولتىرادى. سوندىقتان، كەز كەلگەن «تۇلعانىڭ» وسى مەكتەپتە العان ءبىلىمى - ونىڭ فۋندامەنتى دەۋگە بولادى.
- ءبىراق، سول «تۇلعالارعا» ساباق بەرەتىن جوعارى ءبىلىمدى مامانداردىڭ ءقازىر اۋىلعا بارا قوياتىنداي نيەتى بار دەپ تە ايتا المايمىز عوي؟
- دۇرىس. ءبىلىم بەرۋدەگى نەگىزگى كۇش وسى مۇعالىمدەرگە تۇسەدى. ءمۇعالىم ساپالى ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن ونىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قۇقىقتىق جاعدايى دۇرىس بولۋ كەرەك. مەنىڭ ويىمشا، ءقازىر ءبىزدىڭ ۇستازدارىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-قۇقىقتىق جاعدايى كوڭىل تولتىراتىن جاعدايدا ەمەس. ەڭبەكاقىسى از، جۇمىسى كوپ. سوندىقتان، ارينە، كوپ ادام بۇل ماماندىققا بارمايدى. ءبىراق، ءقازىر پەداگوگيكالىق ماماندىقتاردىڭ گرانت سانىن ارتتىرۋ ارقىلى جاس مامانداردى جۇمىسقا تارتۋ ساياساتى ءجۇرىپ جاتىر. ءبىلىم بەرۋى ونىڭ ەڭبەكاقىسىنا بايلانىستى، ەڭبەكاقىسى جاقسى بولسا، قۇلشىنىسى كوپ بولادى. تۇپتەپ كەلگەندە، مۇعالىمدەردىڭ اراسىندا باسەكەلەستىك تۋادى.
- ءسىز باسقارىپ وتىرعان قوعامدىق بىرلەستىك كەز كەلگەن ۇستازدىڭ قۇقىعىن قورعاي الادى دەپ ايتقان ەدىڭىز. مىسال رەتىندە، 2016 جىلى نەشە ءمۇعالىمنىڭ جۇمىسىن ساقتاپ، جالاقىسىنىڭ دۇرىس تولەنۋىنە ىقپال ەتتىڭىزدەر؟
- جالپى، ءبىزدىڭ بىرلەستىكتىڭ اپپاراتى كىپ-كىشكەنە، سول از ۇجىم ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ جۇمىس رەتتەپ وتىر. مىسالى، 2016 جىلى ەلىمىز بويىنشا مۇعالىمدەرگە، ياعني، ولاردىڭ تىكەلەي ۇستازدىق قىزمەتىنە قاتىسى 3000-نان استام زاڭ بۇزۋ فاكتىلەرى تىركەلدى. ولاردىڭ اراسىندا 450-500 ۇستازدىڭ ەڭبەكاقىسى دۇرىس ەسەپتەلمەگەن ەكەن. ەڭبەك قاتىناستارىن رەتتەۋدە مىڭنان اسا ۇستازدان ارىز ءتۇستى. زاڭسىز تۇردە جۇمىسىنان ايىرىلعان 35 ادامدى جۇمىسقا قايتا ورنالاستىردىق. 14 ادام سوت ارقىلى جۇمىسقا كەلدى. جۇمىسىنان شىعىپ قالامىن دەپ قورىققان 160 ءمۇعالىمنىڭ جاعدايىمەن تانىسىپ، ولاردىڭ قۇقىعىن قورعادى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا تەرىس باعىتقا ءبولىنىپ كەتە جازداعان 120 ملن تەڭگە قاراجاتتى ءوز «يەلەرىنە» قايتاردىق. بىرلەستىگىمىزگە 1700 جازباشا حات كەلدى. سونىڭ ىشىندە، 13 مىڭ ادامعا كونسۋلتاسيا بەردىك. بىرلەستىكتىڭ ايماق-ايماقتاعى بولىمشەلەرى 5 مىڭنان استام ۇستازدى قابىلداپ، ءارتۇرلى سەمينارلار وتكىزدى.
- سوندا بۇنشاما ارىزدىڭ نەگىزگى مازمۇنى قانداي؟
- كوپ ارىزدىڭ نەگىزگى مازمۇنى - ەڭبەكاقىنىڭ دۇرىس تولەنبەۋى جانە زاڭدى ەڭبەك دەمالىسىنىڭ دۇرىس بەرىلمەۋى. جالپى، ارىزداردىڭ مۇنشا كوپ بولۋى ۇستازداردىڭ الەۋمەتتىك-قۇقىقتىق ساۋاتىنىڭ ازدىعىندا. ءتىپتى، ديرەكتورلاردىڭ وزىندە مۇنداي كەمشىلىك بار. مىسالى، بەلگىلى ءبىر مەكتەپتىڭ ديرەكتورى جۇمىسىنا ادال، مىقتى مامان دەيىك. ءبىراق، ءبىر ۇستازدى جۇمىسقا قابىلداردا نەمەسە جۇمىستان شىعاراردا، قۇقىقتىق اكتىلەردى بىلمەگەندىكتەن، زاڭ بۇزىپ الادى. ەڭبەكاقىسىن دۇرىس ەسەپتەمەدى دەلىك. سوندىقتان، ۇستازداردىڭ ەكونوميكالىق-قۇقىقتىق ساۋاتىن اشۋ كەرەك.
- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
اۆتور: قازاقپارات، كەنجەكەي توقتامۇرات قىزى
You Might Also Like
-
ۇكىمەت وتىرىسىندا ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ەرلان ساعادييەۆ ءبىلىم سالاسىنداعى اقپاراتتىق جۇيەلەرگە جان-جاقتى توقتالدى.
