InfoHub Logo

ى.نوعايبايەۆ اتىنداعى №18 ورتا مەكتەپ

اعىلشىن ءتىلى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: مەكەبەكوۆا انار تۋرسۋنجانوۆنا

ءمۇعالىم. بۇل ادامنىڭ ارداقتى اتى،بىلىمدىلىك بار بيىككە شىعار ساتىەڭ العاش باستالادى وسى ادامنان.سۇيەدى سوندىقتان دا، جاقىن، جاتى…..ءۇش تۇعىرلى ءتىل» ءمۇعالىم ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.  ال، بۇگىنگى تاڭدا ءمۇعالىم مىندەتى- رۋحاني باي، جان-جاقتى دامىعان تۇلعا قالىپتاستىرۋ.قازىرگى تاڭداعى پەداگوگيكا جاڭالىقتارىن، قازىرگى قولدانىپ جۇرگەن ءپان ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي قولدانا ءبىلۋ – وقىتۋ ماقساتىنا جەتۋدىڭ بىردەن-بىر جولى. سوندىقتان، مەن ءوزىمنىڭ ۇستازدىق تاجىريبەمدە پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور  ج. قارايەۆتىڭ  ءارتۇرلى دەڭگەيدە وقىتۋ تەحنولوگياسىن، سىني تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ تەحنولوگياسىن جانە وزا وقىتۋ تەحنولوگيالارىن  جاس ۇرپاقتى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدە ۇنەمى   قولدانىپ كەلەمىن.« اربىرەۋدىڭ ءتىلىن، ونەرىن بىلگەن كىسى سونىمەنەن بىردەيلىك داعدىسىنا كىرەدى» دەگەن ۇلى اقىن اباي اتامىزدىڭ سوزىنەن باستايىق.قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم تۋرالى زاڭى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2015 جىلعا دەيىنگى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىندا جاستاردى ازاماتتىق پەن ەلجاندىلىققا ، ءوز وتانى –  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا سۇيىسپەنشىلىككە، مەملەكەتتىك رامىزدەردى قۇرمەتتەۋگە، حالىق داستۇرلەرىن قاستەرلەۋگە، الەمدىك جانە وتاندىق مادەنيەتتىڭ جەتىستىكتەرىنە باۋراۋ، قازاق حالقى مەن رەسپۋبليكانىڭ باسقا دا حالىقتارىنىڭ تاريحىن، ادەپ-عۇرپى مەن داستۇرلەرىن زەردەلەۋ، مەملەكەتتىك ءتىلدى، ورىس، شەتەل تىلدەرىن مەڭگەرۋ مىندەتتەرى جونىندە ناقتى ايتىلعان. ءبىزدىڭ پلانەتادا ءار ءتۇرلى حالىقتار تۇرادى. سول ءار حالىقتىڭ ءوزىنىڭ ءتىلى، ءدىنى، ادەبيەتى سياقتى ءوز ءتىلىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى بولادى. ادامنىڭ ويىن جارىققاشىعاراتىن – ءتىل. ال ءتىل ادامدار تۇسىنەتىن قۇرال بولىپ قانا تابىلماي، سونىمەن بىرگە اتادان بالاعا ميراس بولىپ كەلە جاتقان ءومىر تاجىريبەسىن، ونەر-بىلىمىن جەتكىزۋشى قۇرال. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا. نازاربايەۆ قازاقستانداعى تىلدەردىڭ ءۇش تۇعىرلىعى تۋرالى ويدى العاش رەت 2006 جىلى قازاقستان حالقىنىڭ اسسامبلەياسىندا ايتقان. 2007 جىلعى « جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستان» جولداماسىندا ەلباسى «تىلدەردىڭ ءۇش تۇعىرلىعى» – «تريەدينستۆو يازىكوۆ» مادەني جوباسىن كەزەڭدەپ ىسكە اسىرۋدى ۇسىندى.ال 2008 جىلعى اقپانداعى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا: «ۇكىمەت «تىلدەردىڭ ءۇش تۇعىرلىعى» مادەني جوباسىن ىسكە اسىرۋدى جەدەلدەتۋى ءتيىس. بۇكىل قوعامىمىزدى توپتاستىرىپ وتىرعان مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قازاق ءتىلىن وقىتۋ ساپاسىن ارتتىرۋ قاجەتتىگىنە ەرەكشە نازار اۋدارعىم كەلەدى»، – دەدى.تىلدەردىڭ ءۇش تۇعىرلىعى يدەياسىندا ەلباسى وعان ناقتى انىقتاماسىن بەرگەن، قازاق ءتىلى – مەملەكەتتىك ءتىل، ورىس ءتىلى – ۇلتارالىق قاتىناس ءتىلى، ال اعىلشىن ءتىلى – جاhاندىق ەكونوميكاعا ويداعىداي كىرۋگە ءتىلى. قازاقستاننىڭ قازىرگى كەزەڭدەگى قارقىندى دامۋ جولىنداعى ەلدى دەموكراتيالاندىرۋ، الەۋمەتتىك وركەندەۋ سالاسىنداعى تالپىنىستارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جاڭاشا وركەندەتىپ وقىتۋ، تاربيە ءۇردىسىن جەتىلدىرۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. ەگەمەندىك العان ەلىمىزدىڭ جاڭا دامۋ كەزەڭىندە، ونىڭ دۇنيەجۇزىلىك ارەناعا شىعىپ، باسقا ەلدەرمەن ساياسي-ەكونوميكالىق، مادەني قاتىناستاردى قالىپتاستىرۋى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا مۇشە بولۋى، ءار ءتۇرلى ديپلوماتيالىق قىزمەت اتقارۋى شەتەل ءتىلىنىڭ ءرولىن كوتەرۋدى قاجەت ەتەدى. قوعامداعى گەوپوليتيكالىق، كوممۋنيكاسيالىق، تەحنولوگيالىق وزگەرىستەر جانە ينتەرنەت جۇيەسى ارقىلى تىلدەسۋ ءار ءتۇرلى ماماندىقتاعى، ءار ءتۇرلى جاستاعى، ءار ءتۇرلى قالاۋى، قىزىعۋشىلىعى بار ادامداردىڭ سانىن مەيلىنشە كوبەيتە تۇسۋدە. وسىعان بايلانىستى شەتەل تىلدەرىن پايدالانۋ قاجەتتىلىگى دە ارتىپ كەلەدى. ءتىل – تەك قاتىناس قۇرالى ەمەس، ءتىلىن ۇيرەنىپ جۇرگەن ەلدىڭ رۋحاني بايلىعىن مەڭگەرۋدە دە ۇلكەن ءرول اتقارادى. تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن جىلداردان بەرى الەمدەگى كوپتەگەن ەلدەرمەن ساياسي-الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جانە مادەني بايلانىس جاساۋعا كەڭىنەن بەت بۇردىق. بۇل قارىم-قاتىناستىڭ ناتيجەلى بولۋى، ەل مەن ەلدىڭ، حالىق پەن حالىقتىڭ ءوزارا ىنتىماقتاسقان بىرلىگىن وركەندەۋگە ءتىل ءبىلۋدىڭ ءمانى كۇن سايىن ارتا تۇسۋدە. كوپتىلدى وقىتۋ – جاس ۇرپاقتىڭ ءبىلىم كەڭىستىگىندە ەركىن سامعاۋىنا جول اشاتىن، الەمدىك عىلىم قۇپيالارىنا ءۇڭىلىپ، ءوز قابىلەتىن تانىتۋىنا مۇمكىنشىلىك بەرەتىن بۇگىنگى كۇنگى ەڭ باستى قاجەتتىلىك. قازاقستاندا ءبىلىمسالاسىندا قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرى وقۋ ءتىلى رەتىندە دە قولدانىلادى. نەمىس، فرانسۋز، جۇڭگو، كورەي، پارسى، اراب، ت.ب. تىلدەرى نەگىزىنەن ءپان رەتىندە قولدانىلادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دامۋىنداعى ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك ساياسي وزگەرىستەر مەكتەپ الدىنا جاڭا مىندەتتەر جۇكتەۋدە.قازىرگى مەكتەپ ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىن اتقارۋمەن شەكتەلمەيدى، ونىڭ قىزمەتى كەڭەيىپ وتىر. اتاپ ايتقاندا، مەكتەپتە جەكە تۇلعانى رۋحاني قالىپتاستىرۋعا، جوعارى باسىمدىلىق بەرىلدى.ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «ءۇش تۇعىرلى ءتىل » ءبىزدىڭ پانىمىزدە جۇزەگە اسىرىلادى. قازاق مەكتەبىنىڭ بالالارى ءبىلىمدى انا ءتىلى – مەملەكەتتىك تىلدە السا، سونىمەن قاتار ورىس، اعىلشىن، نەمىس تىلدەرىن دە سول دەڭگەيدە مەڭگەرۋدە. قازىرگى تاڭدا شەت تىلدەرىن مەڭگەرۋ وزەكتى ماسەلە، ويتكەنى قازاقستاندا ءار ءتۇرلى شەتەل فيرمالارى ءتىلدى جەتىك مەڭگەرگەن ماماندارعا ءزارۋ ەكەندىگى انىقتالعان. وسى تۇرعىدا ءبىز الدىمىزعا ماقسات قويىپ، وقىپ وتىرعان شەت ءتىلىن تەك وقۋلىقپەن وقىتۋعا شەكتەلمەي، قازىرگى جاڭا وقىتۋ تەحنولوگيالارىنىڭ نەگىزىندە ينتەراكتيۆتى ادىستەر ارقىلى جۇزەگە اسىرۋ قاجەت. ەل مەن ەل، حالىق پەن حالىق ءجيى ارالاسىپ، حالىقارالىق قاتىناستار ەرەكشە كوتەرىلىپ جاتقان قازىرگى تاڭدا دۇنيە ءجۇزىنىڭ الەۋمەتتىك مادەني تالاپ تىلەگىنە وراي بىرنەشە ءتىلدى قاتىسىمدىق قۇزىرەتتىلىكتى دامىتۋ كۇردەلى مىندەتتەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ادامدار ەڭ ءبىرىنشى بىر-بىرىمەن ءتىل ارقىلى قارىم-قاتىناس جاسايدى دەيتىن بولساق، سول ءتىل ارقىلى ءتۇرلى مادەنيەتتەر اراسىنداعى تىلدەسۋ ديالوگپەن وركەندەيدى.ءتىل-ار ۇلتتىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىمەن استاساتىن كۇردەلى قارىم-قاتىناس قۇرالى. قازىرگى زامانعى يننوۆاسيالىق تەحنولوگيا بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدەگى ورتا مەكتەپتە ءبىلىم الىپ جاتقان وقۋشىلاردىڭ بارلىعىمەن تىلدەسۋگە مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. «ادام ءومىرىنىڭ شەگى بار، ال ءبىلىمنىڭ شەگى جوق » – دەپ اتاپ وتكەن ەلباسى وقۋشى جاستاردى عۇمىر بويى ءبىلىمنىڭ تۇنعيىعىنا تەرەڭ ۇڭىلۋىنە شاقىردى. «مەن بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ ءۇش ءتىل ءبىلۋىن قولدايمىن. مەملەكەتىك ءتىل – مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىق ءتىلى، ال ورىس ءتىلىن ءبىلۋى – ۇلى بايلىق. اعىلشىن ءتىلى ىلگەرىلەۋشىلىك پەن تەحنولوگيالاردىڭ ءتىلى بولعاندىقتان ءبىز ونى ۇيرەنۋگە ءتيىسپىز. ال قازاق ءتىلى بارلىق قازاقستاندى بىرىكتىرىپ، جاقىنداستىرى ءوزارا تۇسىنىستىك پەن سۇيىسپەنشىلىككە جەتەلەيدى»، – دەدى . ەلباسىنىڭ 2011 جىلعى «بولاشاقتىڭ ىرگەسىن بىرگە قالايمىز ! » اتتى جولداۋىندا 2020 جىلعا دەيىنگى ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ ناقتى جوسپارىن ايقىنداپ بەردى. وسى جولداۋدا ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ مودەرنيزاسياسىن جالعاستىرۋ قاجەتتىگىن مەڭزەدى. 2020 جىلعا قاراي اعىلشىن ءتىلىن بىلەتىن حالىقتىڭ سانى كەمىندە 20%-دى قۇراۋى ءتيىس دەلىنگەن. ءاربىر قازاقستاندىق قازاق تىلىمەن قاتار، اعىلشىن ءتىلىن دە تەرەڭ مەڭگەرۋى كەرەك. وسى ماقساتتا 2013-2014 وقۋ جىلىندا ەلىمىزدە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە
اعىلشىن ءتىلى ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ وقۋ باعدارلاماسىنا ەڭگىزىلەدى. بۇگىنگى الەمدە مىڭداعان ادامدار شەتەل ءتىلىن، سونىڭ ىشىندە اعىلشىن ءتىلىن جۇمىستا نەمەسە وقۋدا پايدالانادى جانە ونى انا ءتىلى رەتىندە مەڭگەرەدى.قازىرگى زاماندا اعىلشىن ءتىلى « 21 عاسىردىڭ »، حالىقارالىق بيزنەس، قازىرگى عىلىم مەن تەحنولوگيالار ءتىلى مارتەبەسىنە يە بولدى. اعىلشىن ءتىلى – دۇنيە جۇزىنە ەڭ كەڭ تارالعان حالىقارالىق ءتىل. الەمدەگى ەڭ كوپ تاراعان، ءارى جۇڭگو تىلىنەن كەيىنگى حالىق سانى بويىنشا ەڭ كوپ پايدالاناتىن ءتىل. اعىلشىن تىلى-بۇگىندە حالىقارالىق قاتىناستىڭ، عىلىم مەن تەحنيكانىڭ، بيزنەس پەن جۋرناليستيكانىڭ بارلىق سالالارىندا كەڭىنەن قولدانىلىپ كەلە جاتقان تىلدەردىڭ قاتارىنا جاتادى. اعىلشىن ءتىلى – بۇگىنگى زامانىمىزدىڭ كىلتى، اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ، كومپيۋتەر تەحنولوگيسىنىڭ  كىلتى دەۋگە بولادى. اعىلشىن تىلىندە الەمگە ايگىلى ۆيليام شەكسپير، دجەك لوندون، دجوناتتان سۆيفت، ۆالتەر سكوتت سويلەگەن. بۇگىنگى كۇنى زەرتتەۋشىلەر اعىلشىن تىلىندە سويلەۋشىلەردىڭ سانى 1،2-1،5 ملرد. اراسىندا دەپ تۇجىرىمدايدى. اعىلشىن ءتىلى الەمنىڭ 75 ەلىندە ەرەكشە ورىن الادى، ال 19 ەلدە ول مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ تابىلادى. حح ع. 60 جىلداردان باستاپ اعىلشىن ءتىلى كەڭىنەن تارالا باستادى جانە كوپتەگەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ رەسمي ءتىلى بولىپ تابىلادى. ونىڭ ىشىندە: بۇۇ، يۋنەسكو،بۇكىل الەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى جانە ت.ب.اعىلشىن ءتىلىن وقىپ-ۇيرەنەمىن دەۋشىلەردىڭ سانى كۇننەن-كۇنگە كوبەيۋدە. وسى ورايدا، شەت ءتىلىنىڭ ەلىمىزدىڭ وقۋ جۇيەسىندە ايرىقشا مارتەبەگە يە بولاتىنى ايقىندالعانداي. جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپتە شەتەل ءتىلىن پراكتيكالىق تۇرعىدا مەڭگەرۋگە ۇيرەتكەندە وقۋشىلاردى ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە باۋلۋ، العان ءبىلىمىن، يكەمدىلىك داعدىلارىن جاڭا جاعدايلارعا كەزدەسكەن كەزدە، شىعارماشىلىقپەن قولدانا بىلۋگە ماشىقتاندىرۋ كوزدەلەدى. شەتەل ءتىلىن وقىتۋ ماقساتتارى قوعامنىڭ مۇقتاجدىعىنا قاراي وزگەرىپ وتىرادى.بۇرىن شەتەل تىلىنەن ءبىلىم بەرۋگە باسا كوڭىل بولىنبەسە، قازىرگى كەزدە العان ءبىلىمىن ومىردە ءىس جۇزىندە قولدانا الۋ، پايدالانۋعا قاجەتتى بىلىك پەن داعدىلارسىز ءبىلىم الىپ، ءبىلۋ عانا جەتكىلىكسىز ەكەندىگىنە باسا نازار اۋدارىلۋدا. جەكە تۇلعانىڭ ءماندى ىس-ارەكەتى پروسەسىن ەسكەرە وتىرىپ ءبىلىم بەرۋ كوزدەلۋدە.قازىرگى ۋاقىتتا، اعىلشىن ءتىلىن يگەرۋدىڭ تالابى جوعارى بولعاندىقتان، اعىلشىن ءتىلىن تەرەڭدەتىپ ۇيرەنۋگە ارنالعان ارنايى مەكتەپتەر، گيمنازيالار، كوللەدجدەر كوپتەپ اشىلۋدا.«ءتىلىمىزدىڭ ءۇشتۇعىرى» مادەني جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا اكادەميك س.س.قۇنانبايەۆا شەت ءتىلىن وقىتۋدىڭ يننوۆاسيالىق تەوريالىق-مەتودولوگيالىق نەگىزدەرىن ەڭگىزدى .قازىرگى كەزدە شەت ءتىلىن وقىتۋ مىناداي ءتورت ماقسات كوزدەيدى: كوممۋنيكاتيۆتىك ماقسات، بىلىمدىك، تاربيەلىك جانە جەتىلدىرۋ ماقساتى. وسى اتالعان ماقساتتاردىڭ ىشىندە كوممۋنيكاتيۆتى ماقسات جەتەكشى ءرول اتقارادى. اعىلشىن ءتىلى ساباقتارىندا كوپتىلدى وقىتۋدىڭ ەلەمەنتتەرى عانا قولدانىلادى. بەلگىلى ءبىر تاقىرىپتاردى وقىتۋدا بىرىككەن ساباقتاردا ينتەگراسيا ارقىلى جۇزەگە اسادى. ينتەگراسيا دەگەنىمىز – پاندەردىڭ ءوزارا بايلانىسىن جوعارى دەڭگەيدە ناقتىلى تۇردە ىسكە اسىرۋ. ينتەگراسيا تۇتاستىقتى قالىپتاستىرىپ، ءبىلىمدى جۇيەلەۋ مەن جيناقتاۋدا ءار ءتۇرلى عىلىمداردى بىرىكتىرەدى، ءبىر ساباققا بىرنەشە وقۋ پاندەرى ماقساتىنىڭ بىرىگۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. ءۇش تىلدە ەركىن سويلەۋ بىلىكتىلىگىن دامىتۋدى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا مىناداي مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋ كوزدەلەدى: ءۇش تىلدە ەركىن سويلەۋ بىلىكتىلىگىن دامىتۋدا وقىتۋ تەحنولوگيالارىن ءتيىمدى پايدالانۋ، زاماناۋي ينتەراكتيۆتىك جانە ينوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ، ءۇش تىلدە دە قارىم-قاتىناس جاساۋعا، سويلەۋگە ۇيرەتۋ، وقۋشىنىڭ تىلدىك قابىلەتىن تولىق اشۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋدا اۋدارما جانە تۇسىندىرمە سوزدىكتەرىن پايدالانا الۋ، تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن قالىپتاستىرۋ. وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ ماقساتىندا اعىلشىن ءتىلى ساباقتارىندا ءار ءتۇرلى قوسىمشا ماتەريالداردى قولدانۋعا ءۇش تىلدە بىردەي قولدانۋعا بولادى. تاقىرىپ بويىنشا تاقپاقتار، شاعىن قويلىمدار، ماقال-ماتەلدەر، ءسوزجۇمباقتار جانە رەبۋستار قولدانۋعا بولادى. مۇنداي قوسىمشا ماتەريالدار ساباقتى جانداندىرادى، وتكەن تاقىرىپتى جاقسى قابىلداپ، تۇسىنۋگە، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋعا اسەرىن تيگىزەدى، وقۋشىلاردىڭ تىدىك قورىن دامىتىپ، تولىقتىرادى. وقۋشىلار ساباقتا بەلسەندىلىك كورسەتىپ، ساباقتىڭ قىزىقتى وتۋىنە اتسالىسادى. ەلباسىنىڭ جولداۋىندا كورسەتىلگەندەي، ادىڭعى ەلۋ مەملەكەتتىڭ قاتارىنا كىرۋ جانە بىرنەشە شەت ءتىلىن ءبىلۋ، ۇيرەنۋ، سونداي-اق كومپيۋتەردى جەتىك مەڭگەرۋ ءححى عاسىر جاستارىنىڭ نەگىزگى ماقساتى بولماق.ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆ 2012 جىلعى «بولاشاقتىڭ ىرگەسىن بىرگە قالايمىز» جولداۋىندا «ءومىر بويى ءبىلىم الۋ» ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ جەكە كرەدوسىنا اينالۋى ءتيىس» دەگەن. ءححى عاسىر ءبىلىمدى دە، بىلىكتى، باسەكەگە قابىلەتتى، كوپتىلدى، كوپمادەنيەتتى تۇلعالار عاسىرى بولماق.كوپتىلدى وقىتۋ – جاس ۇرپاقتىڭ ءبىلىم كەڭىستىگىندە ەركىن سامعاۋىنا جول اشاتىن، الەمدىك عىلىم قۇپيالارىنا ءۇڭىلىپ، ءوز قابىلەتىن تانىتۋىنا مۇمكىنشىلىك بەرەتىن بۇگىنگى كۇنگى ەڭ باستى قاجەتتىلىك. ەلىمىزدەگى ءجۇرىپ جاتقان وزگەرىستەردىڭ ءمانىن پايىمداۋ بىرىنەن بۇرىن جاستاردى تاربيەلەپ وتىرعان ۇستازدارعا جۇكتەيدى. ەل باسمىزدىڭ جولداۋىندا كورەتكەندەي كازىرگى شاكىرت ەرتەڭگى كۇنى الەم كەڭىستىگىنە ەركىن ەنۋ ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرىلۋى كەرەك. سوندىقتان دا جيىرما ءبىرىنشى عاسىردا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتەتىن ۇستازدارعا قويىلاتىن تالاپتار اۋقىمى ۇلكەن. اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرۋدەگى انا ءتىلىنىڭ ءرولى تۋرالى اكادەميك ل.ۆ.ششەربا، م.ۆ.لياحوۆسكيي، اتاقتى پەداگوگ ك.د.ۋشينسكيي ءوز ەڭبەكتەرىندە كەڭىنەن توقتالعان. جالپى تەوريالىق نەگىزدەرى بىر-بىرىنە ۇقساس ل. ۆ. ششەربا «انا ءتىلىن شەتەل ءتىلى ساباعىنان الاستاتۋعا بولادى. ال مەكتەپ جاعدايىندا وقۋشىلاردىڭ ساناسىنان الاستاتۋ مۇمكىن ەمەس» دەپ جازادى. قوعامداعى سوڭعى كەزەڭدە بولىپ جاتقان وزگەرىستەر اعىلشىن ءتىلىن وقىپ ۇيرەنۋگە ماجبۇرلىك احۋالىن تۋعىزىپ وتىرعانى بارىمىزگە بەلگىلى. ينتەراكتيۆتى ءادىس-تاسىل ارقىلى شەتەل تىلىندە كومپيۋتەر ارقىلى الەمدىك اقپاراتتار كەڭەستىگىنە شىعۋ، الەمدەگى وزىق تەحنولوگيالاردى جاڭالىقتاردى مەڭگەرۋ، ءومىر اعىمىنا ىلەسۋ. ءبىلىم الۋشىلارعا انا ءتىلىنىڭ نەگىزىندە اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتۋ، ولاردىڭ ءوز ويىن اۋىزشا جانە جازباشا دۇرىس، ەركىن، كەلىستىرە بايانداۋ بىلۋىنە داعدىلاندىرۋ. كىتاپتاردى وزدىگىنەن پايدالانا ءبىلۋ سياقتى ىسكەرلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ جانە عاسىرلار بويى جاڭا رۋحاني مادەنيەتىمەن، بىلىمىمەن قارۋلاندىرۋ جانە ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىن، ءسالت-داستۇرىن شەتەل ءتىلى ار
قىلى تانىتۋ. ءتىل ارقىلى وزگە ەلدىڭ مادەنيەتىن، تاريحىن بىلۋگە بولادى.ەلباسىمىز ن.ءا.نازاربايەۆ ءوز جولداۋىندا قازاقستاننىڭ الەمدەگى بارىنشا دامىعان جانە باسەكەگە قابىلەتتى ەلدەردىڭ قاتارىنا كىرۋ ستراتەگياسىن ۇسىنعان بولاتىن. وندا وسى مىندەتتەردى شەشۋگە جاردەمدەسەتىن دامىتۋدىڭ جەتى باسىم باعىتى انىقتالعان. ەلباسى: «بۇل شەشۋشى باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى- وسى زامانعى ءبىلىم مەن وزىق عىلىمدى دامىتۋ بولىپ تابىلادى» دەپ ناقتى كورسەتكەن.قورىتا ايتقاندا: «بىلەككە سەنەر زاماندا-ەشكىمگە ەسە بەرمەدىك. بىلىمگە سەنەر زاماندا – قاپى قالىپ جۇرمەيىك » – دەپ ابىلاي حان ايتىپ كەتكەندەي، ەرتەڭگى كۇننىڭ بولاشاعى بۇگىنگىدەن دە نۇرلى بولۋىنا ىقپال ەتىپ، ادامزات قوعامىن العا اپاراتىن قۇدىرەتتى كۇش تەك بىلىمگە عانا ءتان ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق.

---