قازاقتىڭ حاس باتىرى - قاراساي
ساباق تاقىرىبى: قازاقتىڭ حاس باتىرى - قاراساي
1. ساباق ماقساتى: وقۋشىلارعا ەلىن - جەرىن قورعاعان ەر جۇرەك باتىرلار تۋرالى، ولاردىڭ ەرلىگى تۋرالى، ەل بيلەگەن حان، بيلەر تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
2. وي - ءورىسىن، ەستە ساقتاۋىن بىلىمدىك قورىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ.
3. پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
ساباق ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباق ءتۇرى: ءىشىنارا ىزدەنىس ساباعى.
ساباق ءادىسى: ينتەربەلسەندى، بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ، كارتامەن جۇمىس
ساباق كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆ تاقتا، باتىرلار سۋرەتتەرى، كارتا.
ساباق بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
2. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ.
• ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
• قانداي تاراۋمەن تانىسىپ جاتىرمىز؟
بۇگىنگى ءۇي جۇمىسىن سۇراۋ ماقساتىندا مەن سەندەرگە وسى تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتار اكەلدىم. وسى سۇراققا جاۋاپ بەرە وتىرىپ ءۇي جۇمىسىن تەكسەرە الامىز. (بيلەت سۋىرادى)
1. جوڭعار قاقپاسى دەپ قاي جەردى اتايدى؟
2. جوڭعار قاقپاسى اتالعان جەردەگى قازاق دالاسىندا جاتقان تاۋ، كول، جوتالاردى اتا.
3. 18 عاسىردىڭ العاشقى جارتىسىنداعى قيىنشىلىق تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
4. ىشكى - سىرتقى ساياساتتىڭ شيەلەنىسۋىنەن ەل قانداي زارداپ شەكتى؟
5. قىرعىن سوعىستا قولدانعان قارۋلاردى اتا.
6. ەرەكشە كوزگە تۇسكەن، ەل اۋزىنداعى باتىرلاردى اتا.
7. «باتىر» دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسىن اش. كوز الدىڭا قانداي ادام ەلەستەيدى؟ (ءار كەزەڭنىڭ ءوز باتىرى بار، ياعني، ەل باسىنا كۇن تۋعاندا ەلىنە قورعان بولا بىلگەن، بىلەكتىڭ كۇشىمەن، نايزانىڭ ۇشىمەن ەل قورعاعان باتىرلار. ونى تۇرىكشە ءباحادۇر دەپ اتالعان ەكەن.)
8. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرلارىن، جەلتوقسان كوتەرىلىسىندەگى باتىرلاردى اتا. ولار نە ءۇشىن كوتەرىلدى؟
9. (حالىق قاھارمانى اتاعى)
باتىرلىق قازىرگى زامانداعى جۇمىس بابىندا ەل تىنىشتىعىن قورعاۋ ماقساتىندا دا ادامدار ءومىرىن قيىپ جاتىر. بۇل دا باتىرلىققا جاتادى.
3. ءۇي جۇمىسىن بەكىتۋ
«تاريحي سىناق حات»
قازاق تاريحىندا ---------------- العاشقى جارتىسى وتە قيىن جانە كۇردەلى كەزەڭ بولدى. قازاق جانە جوڭعار حاندىقتارىنىڭ قارۋلى قاقتىعىستارى، تۇپتەپ كەلگەندە كورشىلەس جاتقان ەكى ۇلى ەل ------------ مەن ---------------- بۇلاردى ءبىر - بىرىنە --------------- ساياساتىنان تۋىندادى. نەگىزگى قارۋلارى -------،---------------،------------،-------------،--------------،-------------.
(18 عاسىردىڭ، رەسەي مەن قىتايدىڭ، ايداپ سالۋ، قىلىش، نايزا، قالقان، ايبالتا، شوقپار، سەمسەر)
دۇرىس، سونىمەن ءبىز بۇگىن قاراساي باتىر تۋرالى مالىمەت الادى ەكەن.
• قاراساي التىناي ۇلى 1589جىلى الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا سۋىقتوبە تاۋىنىڭ ەتەگىندە دۇنيەگە كەلگەن. قاراساي باتىردىڭ ءومىر سۇرگەن كەزى قازاق - جوڭعار اراسىندا ەكى عاسىرعا سوزىلعان قان قاقساتقان سوعىستىڭ ەندى شيەلەنىسىپ جاتقان كەزى ەدى. سول كەزدە ەل بيلەگەن ەسىم حان مەن جاڭگىر سياقتى اقىلدى حانداردىڭ ارمان - اڭسارى قاراساي سياقتى باتىرلارى ارقىلى جۇزەگە اسىپ وتىردى. ول كوپتەگەن سوعىستارعا قاتىسىپ قول باستاعان. قاراساي 1664 جىلى اقىرعى رەت 66 جاسىندا قاتىستى. وسى سوعىستا قاراساي باتىر اۋىر جارالانىپ ساپتان شىعادى. نىڭ دوسى اعىنتاي باتىر دا اياعىنان جارالانىپ، اقساق بولىپ قالادى. سودان كەيىن قاتتى قيمىلعا جاراماي قاراساي باتىر ەل باسقارۋ ىسىنە كىرىسەدى. سول جىلدارى قازاق دالاسى تىنىشتالىپ، قاراساي ءوزىنىڭ قاندىكويلەك دوس اعىتايدىڭ اۋلىنا كوشىپ بارادى. سوندا 1 جىل تۇرىپ 1671 جىلى 73 جاسىندا دۇنيەدەن وتەدى. سۇيەگى ارقاداعى ايىرتاۋ دەگەن جەرگە قويىلدى قاراساي باتىردىڭ 6 بالاسى بولادى. وسىلايشا ۇرپاقتان - ۇرپاققا ۇران بولىپ قالادى. وسى ءساتتى پايدالانىپ ايتا كەتەتىن جايت
• ق ر پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆ وسى قاراسايدىڭ تىكەلەي ۇرپاعى ەكەن. قاراساي — كوشەك — ايدىر — مىرزاتاي — ەدىل — ساپاقوي — نازارباي -- ءابىش — نۇرسۇلتان.
• وقۋلىقپەن جۇمىس
ولاي بولسا قاراسايدىڭ ەرلىگى تۋرالى وقۋلىقتان قارايمىز. (وزدەرىنە وقىتام)
• ماتىندە كىمدەر تۋرالى ايتىلىپ تۇر؟
«ارتىق بولماس بىلگەنىڭ»
• ەسىم حان - 1598 - 1628 جىلدارى ەل باسقارعان
• جاڭگىر حان ەسىم حاننىڭ بالاسى، جوڭعارلارعا قارسى سوعىسقان «عاجايىپ ەرلىگى ءۇشىن سالقام جاڭگىر دەگەن اتا بەرگەن»
• قاراقال، تويلى – ويراتتىڭ ەكى تايشىسى
(ەكى جاساقتىڭ باسشىسى، اسكەر باستاعان)
• ويرات - 17 عاسىردا ەدىل بويىنا كوشىپ كەلگەن قالماقتاردى ويراتتار دەپ اتاعان
• دوكىر - جاۋدىڭ باتىرى
• جاقسىعۇل - قازاق مەرگەنى
• ولىح - ويرات باتىرى
داپتەرمەن جۇمىس
ءسوزجۇمباق شەشۋ باتىرلار ءسوزى شىعادى.
كينوفيلم كورسەتۋ
ولاي بولسا وسى ەل قورعاعان زامانداعى باتىر اعالارىمىزدىڭ ەرلىگى تۋرالى كينوفيمنەن ءۇزىندى كورەيىك. «كوشپەندىلەر»ءفيلمى بويىنشا.
ومىرمەن بايلانىس، شىعارماشىلىق جۇمىس
سەن دە وسىنداي ەرلىككە دايىنسىڭ با؟
سەرگىتۋ ءساتى
قاراكەرەي قابانباي،
قانجىعالى بوگەنباي (اندەتە)
«شىڭعا قادام» ويىنى
• 3 قاتارعا ارنالعان سۇراقتار، 1 توپ 2 - توپقا، 2توپ 3توپقا تاقىرىپ بويىنشا سۇراق قويادى. شىڭعا 1 - شىققان توپقا جالاۋشا بەرىلەدى.
1. ەسىم حان باسشىلىق ەتكەن ۇرىس قايدا، قاي جىلى بولدى؟
2. قاراساي كىمدەردى قولىنا ءتۇسىردى؟
3. ماتىندە قانداي ماقال كەزدەسەدى؟
4. قالماقتار قانداي ايلاعا كوشتى؟
5. قاراسايدى كەرنەگەن ىزا مەن كەك تۋرالى ايت.
6. ولىح قانداي ادام؟ اككى
7. قاراساي ەسىم حانعا نە دەدى؟
8. ولىحتىڭ جەڭىلىسى تۋرالى ايت.
9. باتىردىڭ جويقىن كۇشى نەدەن كورىنەدى؟
10. باتىرعا مىنەزدەمە بەر.
11. قاراساي باتىرعا كورسەتىلگەن اتاق، قۇرمەت تۋرالى ايت.
12. توبىل وزەنىن كارتادان كورسەت. ت. س. س.
قورىتىندىلاۋ
سەندەر دە وسى باتىر اعالارىمىزداي ەلىن قورعار ۇلكەن ازامات بولىپ وسىڭدەر دەپ جالاۋدى بەرەمىن.
نە ۇيرەندىك؟ نە بىلدىك؟
باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما وقۋ، مازمۇنداۋ، ىزدەنۋ
1. ساباق ماقساتى: وقۋشىلارعا ەلىن - جەرىن قورعاعان ەر جۇرەك باتىرلار تۋرالى، ولاردىڭ ەرلىگى تۋرالى، ەل بيلەگەن حان، بيلەر تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
2. وي - ءورىسىن، ەستە ساقتاۋىن بىلىمدىك قورىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ.
3. پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
ساباق ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباق ءتۇرى: ءىشىنارا ىزدەنىس ساباعى.
ساباق ءادىسى: ينتەربەلسەندى، بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ، كارتامەن جۇمىس
ساباق كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆ تاقتا، باتىرلار سۋرەتتەرى، كارتا.
ساباق بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
2. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ.
• ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
• قانداي تاراۋمەن تانىسىپ جاتىرمىز؟
بۇگىنگى ءۇي جۇمىسىن سۇراۋ ماقساتىندا مەن سەندەرگە وسى تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتار اكەلدىم. وسى سۇراققا جاۋاپ بەرە وتىرىپ ءۇي جۇمىسىن تەكسەرە الامىز. (بيلەت سۋىرادى)
1. جوڭعار قاقپاسى دەپ قاي جەردى اتايدى؟
2. جوڭعار قاقپاسى اتالعان جەردەگى قازاق دالاسىندا جاتقان تاۋ، كول، جوتالاردى اتا.
3. 18 عاسىردىڭ العاشقى جارتىسىنداعى قيىنشىلىق تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
4. ىشكى - سىرتقى ساياساتتىڭ شيەلەنىسۋىنەن ەل قانداي زارداپ شەكتى؟
5. قىرعىن سوعىستا قولدانعان قارۋلاردى اتا.
6. ەرەكشە كوزگە تۇسكەن، ەل اۋزىنداعى باتىرلاردى اتا.
7. «باتىر» دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسىن اش. كوز الدىڭا قانداي ادام ەلەستەيدى؟ (ءار كەزەڭنىڭ ءوز باتىرى بار، ياعني، ەل باسىنا كۇن تۋعاندا ەلىنە قورعان بولا بىلگەن، بىلەكتىڭ كۇشىمەن، نايزانىڭ ۇشىمەن ەل قورعاعان باتىرلار. ونى تۇرىكشە ءباحادۇر دەپ اتالعان ەكەن.)
8. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرلارىن، جەلتوقسان كوتەرىلىسىندەگى باتىرلاردى اتا. ولار نە ءۇشىن كوتەرىلدى؟
9. (حالىق قاھارمانى اتاعى)
باتىرلىق قازىرگى زامانداعى جۇمىس بابىندا ەل تىنىشتىعىن قورعاۋ ماقساتىندا دا ادامدار ءومىرىن قيىپ جاتىر. بۇل دا باتىرلىققا جاتادى.
3. ءۇي جۇمىسىن بەكىتۋ
«تاريحي سىناق حات»
قازاق تاريحىندا ---------------- العاشقى جارتىسى وتە قيىن جانە كۇردەلى كەزەڭ بولدى. قازاق جانە جوڭعار حاندىقتارىنىڭ قارۋلى قاقتىعىستارى، تۇپتەپ كەلگەندە كورشىلەس جاتقان ەكى ۇلى ەل ------------ مەن ---------------- بۇلاردى ءبىر - بىرىنە --------------- ساياساتىنان تۋىندادى. نەگىزگى قارۋلارى -------،---------------،------------،-------------،--------------،-------------.
(18 عاسىردىڭ، رەسەي مەن قىتايدىڭ، ايداپ سالۋ، قىلىش، نايزا، قالقان، ايبالتا، شوقپار، سەمسەر)
دۇرىس، سونىمەن ءبىز بۇگىن قاراساي باتىر تۋرالى مالىمەت الادى ەكەن.
• قاراساي التىناي ۇلى 1589جىلى الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا سۋىقتوبە تاۋىنىڭ ەتەگىندە دۇنيەگە كەلگەن. قاراساي باتىردىڭ ءومىر سۇرگەن كەزى قازاق - جوڭعار اراسىندا ەكى عاسىرعا سوزىلعان قان قاقساتقان سوعىستىڭ ەندى شيەلەنىسىپ جاتقان كەزى ەدى. سول كەزدە ەل بيلەگەن ەسىم حان مەن جاڭگىر سياقتى اقىلدى حانداردىڭ ارمان - اڭسارى قاراساي سياقتى باتىرلارى ارقىلى جۇزەگە اسىپ وتىردى. ول كوپتەگەن سوعىستارعا قاتىسىپ قول باستاعان. قاراساي 1664 جىلى اقىرعى رەت 66 جاسىندا قاتىستى. وسى سوعىستا قاراساي باتىر اۋىر جارالانىپ ساپتان شىعادى. نىڭ دوسى اعىنتاي باتىر دا اياعىنان جارالانىپ، اقساق بولىپ قالادى. سودان كەيىن قاتتى قيمىلعا جاراماي قاراساي باتىر ەل باسقارۋ ىسىنە كىرىسەدى. سول جىلدارى قازاق دالاسى تىنىشتالىپ، قاراساي ءوزىنىڭ قاندىكويلەك دوس اعىتايدىڭ اۋلىنا كوشىپ بارادى. سوندا 1 جىل تۇرىپ 1671 جىلى 73 جاسىندا دۇنيەدەن وتەدى. سۇيەگى ارقاداعى ايىرتاۋ دەگەن جەرگە قويىلدى قاراساي باتىردىڭ 6 بالاسى بولادى. وسىلايشا ۇرپاقتان - ۇرپاققا ۇران بولىپ قالادى. وسى ءساتتى پايدالانىپ ايتا كەتەتىن جايت
• ق ر پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆ وسى قاراسايدىڭ تىكەلەي ۇرپاعى ەكەن. قاراساي — كوشەك — ايدىر — مىرزاتاي — ەدىل — ساپاقوي — نازارباي -- ءابىش — نۇرسۇلتان.
• وقۋلىقپەن جۇمىس
ولاي بولسا قاراسايدىڭ ەرلىگى تۋرالى وقۋلىقتان قارايمىز. (وزدەرىنە وقىتام)
• ماتىندە كىمدەر تۋرالى ايتىلىپ تۇر؟
«ارتىق بولماس بىلگەنىڭ»
• ەسىم حان - 1598 - 1628 جىلدارى ەل باسقارعان
• جاڭگىر حان ەسىم حاننىڭ بالاسى، جوڭعارلارعا قارسى سوعىسقان «عاجايىپ ەرلىگى ءۇشىن سالقام جاڭگىر دەگەن اتا بەرگەن»
• قاراقال، تويلى – ويراتتىڭ ەكى تايشىسى
(ەكى جاساقتىڭ باسشىسى، اسكەر باستاعان)
• ويرات - 17 عاسىردا ەدىل بويىنا كوشىپ كەلگەن قالماقتاردى ويراتتار دەپ اتاعان
• دوكىر - جاۋدىڭ باتىرى
• جاقسىعۇل - قازاق مەرگەنى
• ولىح - ويرات باتىرى
داپتەرمەن جۇمىس
ءسوزجۇمباق شەشۋ باتىرلار ءسوزى شىعادى.
كينوفيلم كورسەتۋ
ولاي بولسا وسى ەل قورعاعان زامانداعى باتىر اعالارىمىزدىڭ ەرلىگى تۋرالى كينوفيمنەن ءۇزىندى كورەيىك. «كوشپەندىلەر»ءفيلمى بويىنشا.
ومىرمەن بايلانىس، شىعارماشىلىق جۇمىس
سەن دە وسىنداي ەرلىككە دايىنسىڭ با؟
سەرگىتۋ ءساتى
قاراكەرەي قابانباي،
قانجىعالى بوگەنباي (اندەتە)
«شىڭعا قادام» ويىنى
• 3 قاتارعا ارنالعان سۇراقتار، 1 توپ 2 - توپقا، 2توپ 3توپقا تاقىرىپ بويىنشا سۇراق قويادى. شىڭعا 1 - شىققان توپقا جالاۋشا بەرىلەدى.
1. ەسىم حان باسشىلىق ەتكەن ۇرىس قايدا، قاي جىلى بولدى؟
2. قاراساي كىمدەردى قولىنا ءتۇسىردى؟
3. ماتىندە قانداي ماقال كەزدەسەدى؟
4. قالماقتار قانداي ايلاعا كوشتى؟
5. قاراسايدى كەرنەگەن ىزا مەن كەك تۋرالى ايت.
6. ولىح قانداي ادام؟ اككى
7. قاراساي ەسىم حانعا نە دەدى؟
8. ولىحتىڭ جەڭىلىسى تۋرالى ايت.
9. باتىردىڭ جويقىن كۇشى نەدەن كورىنەدى؟
10. باتىرعا مىنەزدەمە بەر.
11. قاراساي باتىرعا كورسەتىلگەن اتاق، قۇرمەت تۋرالى ايت.
12. توبىل وزەنىن كارتادان كورسەت. ت. س. س.
قورىتىندىلاۋ
سەندەر دە وسى باتىر اعالارىمىزداي ەلىن قورعار ۇلكەن ازامات بولىپ وسىڭدەر دەپ جالاۋدى بەرەمىن.
نە ۇيرەندىك؟ نە بىلدىك؟
باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما وقۋ، مازمۇنداۋ، ىزدەنۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سۇيەكتى بالىقتار كلاسىنا جالپى سيپاتتاما
-
تاقىرىبى: جانۋارلاردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام ومىرىندەگى ءرولى
