قوناقتار
كۋرورتتان قايتىپ بارا جاتقان ساپارلارىندا جولاي ۇيگە سوقپاق بولعان بالالارىن كۇتىپ، ەرعابىل شال ءتۇن ورتاسى اۋعاندا جاتسا دا، ەرتەڭىنە كۇن شىقپاي وياندى. الاگەۋىمدە ۇندەمەي ءجۇرىپ كيىنىپ الدى. ءماسىسىن دە، شۇلعاۋىن دا ەشكىمنەن سۇراعان جوق. كەنەت اجەپتاۋىر قاتقىل داۋىسپەن:
— ءاي، شاقشام قايدا؟ — دەدى ۇيقىلى-وياۋ جاتقان كەمپىرىنە.
— كەمپىر ەستىدى مە، ەستىمەدى مە — ءمىز باقپادى. ەرعابىل ونىڭ ۇستىنە ءسال تونە ءتۇسىپ:
— كەمپىر، شاقشا كورمەدىڭ بە؟ — دەدى جۇمسارىپ.
— بايعۇس، «قايدالايدى» دا جۇرەدى ەكەنسىڭ! قويعان جەرىڭدى ۇمىتىپ قالاسىڭ با؟!. ءما.
ەرەكەڭ ءلام-ميم دەمەي، الدىمەن ءبىر اتىم ناسىبايدى ەرنىنە تاستاپ، شاقشاسىن قالتاسىنا سالدى. كەمپىرى باسىن ۇستاپ، قايتادان توسەگىنە جانتايدى.
— باسىم سىنىپ، ولەيىن دەپ جاتىرمىن، مازالاي بەرمەشى.
— ولسەڭ، باعيلا كەمپىردى الىپ كەلەمىن، — دەدى شال باعاناعىداي ەمەس، كوڭىلدەنىپ.
— ءيا، جەتىسەرسىڭ! بالا ءبىر جاقتا، ءبىز ءبىر جاقتا. مىنا قۋ مولادان سۇيەگىمىزدى تابار ءبىر كۇنى. وسى قاراتۇبەكتىڭ باسىندا جۇماق تۇرعانداي ەكى ەلى قيا باسپايسىڭ... بۇگىن كەلسىن بالالار، كورەرسىڭ، ەرىپ كەتەمىن. قال جالعىز ءوزىڭ، ومالىپ. كەشە نوقتانىڭ ساعاعىن بايلاماپسىڭ عوي، كەر كۇلىن اعىتىلىپ كەتتى.
— يە، ءبۇعان بىردەڭە ايتساڭ، بۇل بىردەڭە ايتادى.
— ە، نەعىل دەيسىڭ ماعان. بالا... ىھ... تارتىپ جىبەرشى مىنا شەتىن، كوتەرسەيشى باسىڭدى... مىقتاپ ۇستا... ەشقايدا كەتپەس، ورالار... تۋىپ-وسكەن جەرى، ەلى... ۇستا دەيمىن، قاتتىراق ۇستا. قارايعان مالدى تاستاپ، قايدا باراسىڭ؟
— سەن شال الجيسىڭ. وسى عوي مىنە، الجىعان دەگەن وسى شىعار. ەكى بيە سەنىڭ باسىڭا كوكتاس قويا ما؟ ا-ا-ا، وسىنى الماعان قۇدايدىڭ تاماعى توق.
ەرەكەڭ ىڭىرانا اندەتىپ، تاياعىنا سۇيەندى.
—ويپىر-اۋ، بەلىم شويىرىلىپ قالعانى نەسى؟! وسى مەن تاڭ نامازىن وقىدىم با؟
— نامازدى وقيتىن بولساڭ وقى دا، وقىمايتىن بولساڭ قوي، نە ول، ءبىر كۇن تاستاپ، ءبىر كۇن وقىپ.
— قۇدايدىڭ ءوزى كەشىرەر، مەن ءبىر ادەيى ىستەيدى دەيمىسىڭ سونى. جۇرەگىم باسىندا جەل تۇرعانىن قاراشى... قوي، سەن كەمپىر مىلجىڭداي بەرەسىڭ. نامازىمدى وقىپ، بيەگە كەتەيىن.
ەرەكەڭ سىرتقا شىقتى. كۇنشىعىس اپپاق. اۋا ءسال-پال دىمقىل ەكەن. قولىن كولەگەيلەپ، ماڭايىنا قارادى. كوكجيەك شىڭىلتىر اشىق بولاتىن. ءبىراق شالعا تۇمانىتىپ كورىندى. «كەشە كەر قۇلىندى بوستاۋ قوساقتاپ ەدىم، ورالىپ قالمادى ما ەكەن، — دەپ ويلادى ول. — اناۋ قارابيدايدىقتىڭ تابانىندا جۇرگەن سولار شىعار. تۇساۋىمەن سونشا جەرگە كەتەدى. بۇل يتتەردى بايلاپ قويامىن با، نە ىستەيمىن؟»
ءبىر قولىمەن بەلىن ۇستاپ، شىق باسقان كوك شوپتەردى تاياعىمەن اندا-ساندا قاعىپ قويىپ، شابىلعان بيدايدىقتىڭ جيەگىمەن كەلە جاتتى. لەزدە بەلى ۇيىپ، شارشاپ قالدى. تاياعىنا سۇيەنىپ از تۇردى دا، بۋىندارى سىتىرلاپ، سۇرلەۋ جيەگىندەگى تومپەشىككە كەلىپ وتىردى.
— كارىلىك! ە-ە، جارىقتىق-اي! ۋھ! — ورامالىن الىپ، تەرىن ءسۇرتتى. كۇن جىلىنعان شىعار دەپ جۇقا بارقىت بەشپەنتىن شەشىپ، قولىنا الدى. ۋقالانعان ءوڭىرىن جازىپ جاتىپ: «ەرتەڭ سۇيەگىمە شاپان جەتپەي قالسا، — دەدى ىشىنەن، — بەكتەمىردەن قالعان جالعىز ەرعابىلدىڭ باسىندا تۇك بولمادى دەگەن اتاققا قالارمىن».
الدەقالاي شالدىڭ كوز الدىنا ولگەننەن كەيىن مۇنى جۇرتتىڭ قالاي شىعارىپ سالاتىنى ەلەستەدى. ەلەستەگەندە «قۇدانىڭ قۇدىرەتىمەن» وتكەندەگى ايتىس سۇيەگىن شىعارعانداعىدان ءبىر اينىمايدى. ءبىر جۇرتقا ۇلەستىرەتىن كيىمى ودان كوپ ەكەن.
سارىوزەك تەگىس كەلگەن سەكىلدى. باتا كەيىن اتپەن جارىسىپ، مۇشە الىپ قاشقاندار دا جۇرتتىڭ ءبارى:
— ە-ە، قايران دۇنيە كىمگە وپا بەرگەن، بۇل كىسىلەر دە كەتتى-اۋ دۇنيەدەن. مۇنداي كىسىلەر ەندى تۋمايدى، تۋمايدى، — دەپ ازا تۇتىپ، ەندى بىرەۋلەر:
— شىركىن، بالا دەگەن وسى عوي! ساپابەك وكەسىن قاڭداي قىپ جونەلتتى، ءا! ويپىرماي، مۇنداي ۇلى دۇبىرمەن ءبىزدىڭ ەلدە ءالى ەشبىر شال اتتانباعان شىعار، — دەسىن، تاڭ قالىسىپ بارا جاتقانعا ۇقسايدى.
شال كۇلىمسىرەپ، تاياعىن ۇستادى. «ايدالادا ولگەن كورى قاسقىرعا ۇقساماي، ەل-جۇرتتىڭ الدىندا ابىرويمەن ءوتۋ — وسىدان ارتىقتىڭ ەندى كەرەگى جوق». ورنىنان تۇرا بەرىپ — ساپابەكجاندار كەشە كەلمەگەنى نەسى، — دەدى كۇشەنە سويلەپ، — تەلەگرامدا كەشە ەدى عوي.
ءالسىن-السىن دامىلداۋمەن قارابيدايدىقتىڭ تابانىنا كەلدى. باعاناعى وي بەكەر ەكەن. جىلقىلار ورىدە — شايتانكوڭنىڭ ماڭىندا ءجۇر.
ەرەكەڭ زيراتتاردىڭ تۇسىنا كەلگەندە، ىشىنەن دەڭەلەردى كۇبىرلەپ، كوپ سوزباي، قولىمەن بەتىن سالدى. كوپ تومپەشىكتەردىڭ ىشىنەن جاقىندا ولگەن بايدىڭ ءقابىرىن كوردى. قىزىلكۇرەڭ، جاس توپىراق قىل كۇيى. قۇرعاماپتى.
شىمىركەنىپ، تەزىرەك ءجۇردى. سالقىن تەر ونە بويىن شىمىرلاتىپ، جىلقىعا جەتكەنشە دەم العان جوق.
«ءعارىپ پەندە... ارۋاعى ريزا بولسىن. جاساعان قاي كەزدە ءدام-تۇزدى تاۋىسامىن دەسە ءوزى بىلەدى... ءوزى مەنەن بىرەر جاس كىشى بولۋ كەرەك. جىلىم ۇلۋ دەگەندەي بولىپ ەدى.. ەرەكەڭ قايتىپ جاياۋ جەتپەسىن ءبىلدى دە، كەر قۇلىندى اعىتىپ، بيەنى تۇساۋىمەن نوقتالاپ الدى. ارىقتىڭ ىشىنە ەنگىزىپ، جيەكتەن اسىلىپ ءمىندى. ارەڭ دەگەندە وتىردى.
— ا-ا-ا، جەتپىس بەس، — دەدى داۋىستاپ، كوزگە تاپ سونداي بىرەۋمەن سويلەسىپ تۇرعانداي، — سەن بولار ما ەكەنسىڭ مەنى الىپ كەتەتىن، جوق سەكسەن بەس پە ەكەن. تۇسىمدە ايىرىپ ەستي الماعانىمدى قاراشى. فيۋ-فيۋ، ءاي، جەتەر تۇنىمەن وتتاعانىڭ.
ەرەكەڭ ەندى بايقادى، كۇن شىعىپتى. بىرەن-ساران قارايعان مالدار بولماسا، توڭىرەكتە قىبىر ەتكەن پەندە جوق. ءالى ۇيقىدان ويانباعان سەكىلدى. كەر بيە دىمقىل كوك ءشوپتى اندا-ساندا ءبىر شالىپ، كۇرت-كۇرت شايناپ، بىرەسە پىسقىرىپ، بىرەسە «دۇرىس قوي، دۇرىس قوي» دەگەندەي باسىن شۇلعىپ قويادى. كەر قۇلىن شاپقىلاپ، وزىپ كەتتى دە، ويناقتاپ قايتا ورالىپ، قايتا شاپتى.
«بالامىسىڭ دەگەن، ءبىز دە وسىلاي ويناقتادىق-اۋ». شالدىڭ ەسىنە وتكەن ومىرىنەن ءبىر قىزىق وقيعا تۇسكەن بولۋ كەرەك، بولماشى جىميىپ قويدى. (كوبىنە ەسكە تۇسىرەتىنى جىگىتشىلىك داۋرەنى بولاتىن).
كەر بيە ۇيرەنشىكتى جەلىنىڭ باسىنا توقتادى.
— نەمەنە، ۇزاپ كەتىپ پە؟ — دەدى كەمپىرى، قۇلىندى بايلاپ جاتىپ. — قاجىعان شىعارسىڭ، شاي قويايىن با، مىزعىپ الاسىڭ با؟
— شولدەدىك. شايىڭدى قوي.
ەرەكەڭ ەسىك الدىنداعى بوگەتكە شىقتى. الدەبىر مۇڭدى ءاندى ىڭىلداي ايتىپ، تاياعىنا سۇيەنىپ، ءبىراز تۇردى. وزەن جيەگىندەگى قىستاۋىن كورىپ، باعاناعى كەمپىرىنىڭ ءسوزىن ەسىنە الدى. «وسى قاراتۇبەك باسىندا جۇماق تۇرعانداي ەكى ەلى قيا باسپايسىڭ. بالالارعا ەرىپ ءوزىم كەتەم».
«ءاي، كەمپىر، — دەدى ىشىنەن، باعاناعى جەردە ايتاتىن ءسوزى ويىنا جاڭا ءتۇسىپ، — مەن ساعان دەيىن ءۇش قاتىننان ايىرىلعانمىن. ازدى-كوپتى ءعۇمىرىمنىڭ ىشىندە تالاي باقتان ايىرىلىپ، تالاي باققا قولىم جەتتى. دۇنيە بىردە الدىن بەرسە، بىردە ارتىن بەرەدى. ءبىراق اكەم كورگەن، اكەمنىڭ اكەسى كورگەن قارا ورنىمنان ايىرىلىپ كورگەن كۇنىم جوق. نە تانتىراپ وتىرسىڭ!» ەرەكەڭ جەلى باسىندا ءالى كۇيبەڭدەپ جۇرگەن كەمپىرىنە زەكىپ جىبەرگىسى كەپ، ۋىتتانىپ، شاقشيا قارادى. كەنەت ونىڭ تۇك جازىعى جوق ەكەنى ەسىنە ءتۇسىپ، سابىرمەن ويعا شومدى.
ەرتەرەكتە، وسىدان الپىس جىلداي بۇرىن سوناۋ قىستاۋ ماڭى تىزىلگەن ۇيلەر بولاتىن. بەكتەمىر اۋلەتى تەگىس وسى ارانى قىستايتىن. ءومىر-باقي جان-جاققا پىشىراپ كورگەن ەمەس، اعايىنشىل ەدى عوي ءبارى دە. كوكتەمدە ەل قىستاۋدان كوپ ۇزاماي، وزەن جيەگىنە قاز-قاتار كيىز ءۇي تىگەدى. جيەن قازىبايلار دا مالى جوقتىعىن سىلتاۋراتىپ، وسىندا كەلەتىن. ەرەكەڭنىڭ بالا كەزى. اۋىل جىگىتتەرىنە قوسىلىپ جىلقى باعادى. تەنتەك-اۋ، سەن دە ادام بولىپ، جىلقى باعاتىن بولدىڭ-اۋ، — دەپ كۇلەتىن قانشايىم جەڭگەسى. قانشايىمنىڭ باسىندا شاشاقتادعان اك جاۋلىق بولادى. اجارلى ەدى ءپاتشاعار...
ءالى ەسىندە، بىردە كەشكىلىك قىز-كەلىنشەكتەردىڭ كوزىنشە التىباقان سىرتىنان كەلىپ، ات ۇستىنەن «جەڭەشە» انىنە ءبىر سالعان ەدى-اۋ.
ايداپ سالدىم جىلكىمدى تەپسەڭ جەرگە، جەڭەشە-اۋ،
سەندەي ادام تابىلماس ەكسەم جەرگە، جەڭەشە-اۋ...
تاياعىنا قاتتىراق سۇيەنگەن ەرەكەڭنىڭ جاق ەتتەرى جىبىرلاپ، كوزدەرى قىزارىپ، جاساۋراپ كەتتى. تىم ارىدە، كوز نۇرى، كوڭىل قۇرىعى جەتپەيتىن تىم ارىدە قالعان بەيشارا ءبىر ساعىنىش جۇرەگىنىڭ ءتۇبىن ءالسىز ءتۇرتىپ، ونسىز دا قاۋساعالى تۇرعان ادىرە قالعىر يت جانىن كۇيزەلتكەندەي بولدى.
«ءيا، ودان بەرى تالاي الاساپىران جىل ءوتتى... ولار سىر بويىنا كوشىپ كەتكەن. سودان ورالعان جوق... قايران قانشايىم ءتىرى مە ەكەن ءبۇل كۇندە! و، ءپاني جالعان! ول ءتىرى بولىپ، جۇزدەسە قالساق، وشكەنىمىز جانىپ، ولگەنىمىز تىرىلگەندەي بولماس پا ەدىك». ەرەكەڭنىڭ القىمىنا ىستىق جاس تىرەلدى. «بىزدەن كەتكەن ءبىر قورا بەكتەمىر اۋلەتىنىڭ نە كۇيدە ەكەنىن بىلمەس پە ەدىك. ءوزى... ويباي-اۋ، ءتىرى مە دەيمىن، مەنىڭ ءوزىم جەتپىس بەسكە كەلدىم. ول مەنەن كوپ ۇلكەن ەدى-اۋ».
ول كۇندەردىڭ كۋاسى بولارلىق ءبىر پەندەنى ءتىرى كۇيىندە كەزدەستىرەم بە دەگەن ءۇمىتىنىڭ شىندىققا ۇيلەسپەيتىنىن سەزگەن شال ءوزىن-وزى سوگىپ، قاي-قايداعى ويدىڭ قايدان كەلەتىنىنە كەيىپ، شوشىنىپ، «الجىپپىن» دەپ مويىنداپ، بوگەتتەن ءتۇستى. ەرەكەڭ شاي ۇستىندە كوپ سويلەمەيتىن. سول ادەتىمەن ءۇنسىز تۇقيىپ، قولدارىنىڭ بىلەۋلەنگەن تامىرلارىن ۇستاپ، اق سەلەۋ ساقالىن سيپاپ، ويلانىپ وتىر. باس جاعىندا سۇيەۋلى تۇرعان ەسكى دومبىراعا شۇقشيىپ قارادى، قولىنا العان جوق.
— ءبىر قۇي، — دەدى تەرشىگەن اقشىل بىلەگىمەن كەسەسىن نۇسقاپ، — ءشول قاناتىن ەمەس. ءىشىم كەۋىپ كەتتى.
— ساپاشجاندار نەگە كەشىكتى ەكەن؟ كەشە ەمەس پە كەلەم دەگەنى.
— كەلەتىن شىعار بۇگىن.
— سەن شال وسى ءجونىڭدى ايتشى دۇرىستاپ. وسى كەلگەندە جەڭىستايدى الىپ قالامىن دەپ تۇرسىڭ با؟ جوق، الدە ەرىپ ءوزىمىز كەتەمىز بە؟
— بوس ءسوز سويلەمە.
— نەسى بوس ءسوز. مەنىڭ ولەيىن دەپ وتىرعانىم مىناۋ. شاي قايناتىپ بەرۋگە دە شامام كەلەتىن ەمەس.
— ىھ. باياعششا قوسىلاردا كارىسىنىپ ەڭ، جاراماۋعا اينالدىڭ با؟
— جوعالشى ءارى. ۇيات جوق، ايات جوق، قارتايعاندا نە بولسا سونى... قۇداي بىلەدى، وسىنى جۇرتتىڭ كوزىنشە دە ايتاسىڭ عوي.
ەرەكەڭ كەڭكىلدەي كۇلىپ، ورامالمەن كوزىن ءسۇرتتى.
— قايدان بىلەيىن، قيت ەتسە شامام جوق، شامام جوق دەپ شىعا كەلەدى. الدە...
— ەرەكەڭ ءسوزىن اياقتاماي تىزەسىن ۇستاپ، — ەكى تىزەم قاقسايتىڭدى شىعارىپتى، كەمپىر، — دەدى نەگە قاقسايتىنىنا تۇسىنبەگەندەي اقجەمدەنىپ كەتكەن بوز كوزدەرىمەن اجىرايا قاراپ.
كەمپىر جاۋاپ قاتپاي، ساماۋىردى الىپ، شىعىپ كەتتى. ەرەكەڭ شالقاسىنان جاتىپ، اشىق تۇندىكتەن اسپانعا قارادى. اق شاربى بۇلتتار كوشپەي، ءبىر ورىندا تۇر ەكەن.
— قارا ارعىماق ارىسا، قارعا ادىم جەر مۇڭ بولار، — دەپ ماقالداپ، كوزىن جۇمدى. ەرەكەڭ ۇيىقتاماسا دا كوزىن جۇمىپ وتىرۋدى ۇناتاتىن. «ۋاقىت شىركىن زىمىراپ ءوتتى دە شىقتى. ءتاڭىرىنىڭ قۇدىرەتى كۇشتى-اۋ. ەندى مىنە، تىرلىكتەگى ىرىزدىق-نەسىبەنىڭ تاۋسىلۋى دا تاقادى. ايتەۋىر ارتىمىزدا ءبىر جامان بار. تۇياقسىز پەندە ەمەسپىز... جىلدا قولدارىنا شاقىرادى. — ەرەكەڭنىڭ ويىنا كەمپىرىنىڭ ءسوزى ءتۇستى. — ۋاي، اقىماق كەمپىر. ولەر شاقتا تۇرمىس قۋىپ، تەنتىرەپ جۇرە الماسپىن. اعايىن جۇرت، ءوز ەلىڭدەي ەلدى تابامىن دەپ وتىرسىڭ با باسقا جاقتان... ايدالاداعى ءبىر قالادان».
ەرەكەڭ كوزىن اشىپ قالىپ ەدى، شاڭىراقتا تۇرعان اق شاربى بۇلتتى تاعى كوردى. «بۇل دۇنيەنىڭ بۇلاي تەز وتەرىن كىم بىلگەن. زامانىمىزدا ءبىز دە شالقىدىق. سايراڭداپ باقتىق. ءبىراق ەشتەڭە بىتىرمەپپىز. ە، شىركىن، باياعىنىڭ كىسىلەرى-اي! وسى كۇنگىنىڭ ادامى ۇساقتاپ كەتتى عوي. اينەكىبايلار تىزەرلەپ وتىرعاندا تۇرەگەپ تۇرعان اداممەن بىردەي ەدى. پاي-پاي، جارىقتىقتار-اي! ءبىز كۇزەكتەمىز سوندا... اتتى قازاقتار ۇستىمىزدەن ءوتىپ، ادامداردى اتىپ، اۋىلدى توناپ، جىلقى الىپ كەتىپ جاتتى. سوندا اينەكىباي ەكەۋىمىز اۋىل ادامدارىن جيىپ، قول باستاپ، ۇيىقتاپ جاتقان ورىستاردى بايلاپ تاستاپ ەدىك».
ەرەكەڭ ۋاقىت بويىنشا قۋالاپ، ءوزىنىڭ عۇمىرىنداعى ءبىرلى-جارىمدى ەرلىك ىستەرىن كوز الدىنان وتكىزىپ جاتتى.
«ە-ە، ەسكە تۇسىرگەنمەن نە پايدا. ءبىزدىڭ قولدان كەلەرى تەك وسى جەردە ءدام-تۇز بىتسە، اتا-بابا ءقابىرى تۇسىنان ءبىر ۋىس توپىراق ءبۇيىرسا، قالعانىن ءبىر قۇدايعا تاپسىرىپ، ريزاشىلىق ءبىلدىرۋ». ءسويتىپ جاتىپ ەرەكەڭنىڭ كوزى ءىلىنىپ كەتتى.
ماشينانىڭ گۇرىلىنەن وياندى. شاڭقاي ءتۇس. ىرگەگە سوزىلعان سول قولىنا كۇن ساۋلەسى ءتۇسىپ، قىزدىرىپ تۇر.
— ويباي، بالا كەلىپ قالدى، — دەپ كەمپىر ۇيگە جۇگىرىپ كىردى. — ءاي، ءبىلىپ ەم عوي بۇگىن كەلەرىن.
زاماتتا گۇرىل ءۇي سىرتىنا كەلدى. بىر-ەكى رەت ۇستەمەلەتە ارىلداپ، ءوشىپ قالدى. ماشينادان ۋلاپ-شۋلاپ ءتۇسىپ جاتىر. بالا داۋسى، ايەل داۋسى... ەرەكەڭ قاپەلىمدە تۇرا الماي قالدى. تىربىڭداپ، قولىمەن جەر تىرەپ جاتقاندا:
— اسسالاۋماعالەيكۇم، — دەگەن بىرنەشە داۋىس قاتارىنان شىقتى. اۋىل جىگىتتەرىنىڭ ءبىرى بولۋ كەرەك:
— ءۇيباي-ۇيباي، شالدى قارا، تۇرا الماي جاتىر، — دەپ شيقىلداپ كۇلىپ جىبەردى.
— قۋانىش قوي، قۋانىش. قۋانعان مەن قورىققان بىردەي دەيدى عوي.
— قۋانىش قۇتتى بولسىن!
ەرەكەڭ جاڭا قاز تۇرعان بالاشا تالتىرەكتەي كوتەرىلىپ، ات جاقتى، قاپساعاي سارى جىگىتتى قۇشاعىنا قىستى. ودان سوڭ ومىراۋ، جەڭدەرى اشىق، شۇبار كويلەك كيگەن، شاشىن قيدىرعان توپ-تولىق، اقسارى، اجارلى كەلىنشەكتى شىمىركەنىڭكىرەپ، ماڭدايىنان سۇيگەن بولدى.
— الگى جامان قايدا؟ اكەلىپ پە ەدىڭدەر؟
— اكەلدىك قوي. ءاي، جەڭىس قايدا؟ جەڭىس!
— جەڭىس!
جايۋلى سورەدەن قۇرت الىپ ۇلگىرگەن اياق-قولى شيدەي، كوزى قيتار، التىلار شاماسىنداعى ۇل بالا تابالدىرىقتى كەسىپ تۇرا قالدى.
— بار، بار، اتاڭا بار.
شال وزىنە زورعا كەلگەن نەمەرەسىن باۋىرىنا باسىپ، بەتىنەن ءسۇيدى. «وي، تەنتەك، اتانى ساعىنبايسىڭ-اۋ»، — دەپ جاۋلىقتاي ۇلكەن اق ورامالىنىڭ شەتىمەن كوزىن
ءسۇرتتى.
— كەل، كەلە عوي، ءاي، — دەدى ەسىك جاقتان كورشى كەمپىرلەردىڭ ءبىرى قولىن سوزىپ. — شالدىڭ بالاسىسىڭ عوي، كەل.
قيتار ۇل ەندى ەشكىمگە بارمادى. ءتىپتى شاقىرعان ەرەكەڭنىڭ وزىنە دە جولاعان جوق.
— كەلسەڭشى، ەي، جامان نەمە. ءوزى قازاقشا بىلەتىن بە ەدى، ساپابەكجان؟ — دەپ الگى كەمپىر قاپساعاي سارى جىگىتكە قارادى.
ساپابەك الدىنا كەلگەن بالانىڭ قىسقا كەكىلىنە قولىن تيگىزىپ:
— ەپتەپ تۇسىنەدى، — دەدى.
— قوي، قازاقشا ۇيرەتىڭدەر.
— الدىمەن اناۋ وتىرعان شەشەسى قازاقشا بىلمەيدى، قايتا بۇعان كىنا جوق، — دەپ ساپابەك قازاقشا بىلمەيتىنىنە ريزا بولعانداي كۇلىمسىرەپ، اق سارى كەلىنشەگىنە قارادى. — توما، مىنانىڭ بەت-اۋزى كىر، جۋىندىرشى، — دەدى ورىسشالاپ.
كوپ ۇزاماي اۋىل قوناقتارى دا جينالىپ قالدى. ەرەكەڭ سىرتقا شىعىپ، قوي-ەشكىلەرىن جيناپ، ءبىر سەمىز توقتىسىن ۇستاپ، باۋىزداپ، «قولىڭنىڭ قارۋى بار عوي» دەپ كەپكەسىن تەرىس كيگەن ءبىر جىگىتكە تەرىسىن ىرەتتىرتىپ، مۇشە-مۇشەگە ءبولدىرىپ، قالعاندارىن قاتىندارعا تاپسىرىپ، ۇيگە كىرگەندە باعاناعىداي ەمەس، اڭگىمە قىزا ءتۇسىپتى. كورشى اۋىلدان شالدار كەلگەن. سويلەپ وتىرعان ساپابەك.
— جالپى گەولوگيا حالىق تىرشىلىگىنىڭ ەڭ باستى قاجەتتىلىگىنە اينالدى، — دەدى ول «مۇنى تىڭداپ الىڭدار، بۇل وتە قاجەت جەرى» دەپ بالالاردى وزىنە قاراتقان مۇعالىمدەي جاستار جاعىن كوزىمەن شولىپ. — مىناۋ تۇرعان جەردىڭ استى — تۇنعان بايلىق. ءبىزدىڭ قازاقستاندا وتە سيرەك كەزدەسەتىن ەلەمەنتتەر بار. اسىل تاستار قانشاما! مەرۋەرت، مارجان، ءىنجۋ، جاقۇت، گاۋھار — نە كەرەك، ءبارى بار. گرانيتكە بايلانىستى پايدا بولاتىن ءمولدىر، قىزىل، كوك ءتۇستى سليۋدا، اشىق كىزىل ميكروكلين، ءمولدىر كوك فليۋوريت، قويۋ جاسىل تۋرمالين، قان قىزىل گرانيتتەردىڭ ءوزى نەگە تۇرادى. بۇل جونىنەن بار عوي، بۇل جونىنەن ءبىزدىڭ قازاقستان بۇكىل دۇنيە جۇزىنە ايگىلى.
— شىراعىم-اۋ، — دەدى قاتار وتىرعان قوڭقاق مۇرىندى ابىل قارت. — سول تاسىڭنان ءوزى پايدا بار ما؟ ماعان بىرەۋىن اكەپ بەرسەڭشى.
ءتىلى اششى شالدىڭ قيقار سوزىنە بۇرىن كۇلىپ ۇيرەنىپ قالعاندار قارقىلداپ كۇلىسىپ الدى.
— ونىڭ پايداسى دەگەن پايدا شاش-ەتەكتەن، اقساقال. ماسەلەن، سوناۋ ۋكراينا گرانيتتى بىزدەن الادى. ونى وڭدەۋ ءتاسىلىن شىعارعان دا ءبىزدىڭ عالىم. جالپى مۇنىڭ ماڭىزى دەگەن ماڭىز تىپتەن كەرەمەت.
— قايدام، — دەدى ەرەكەڭ. وسىنىڭ ماڭىزىنا ونشا تۇسىنگىسى كەلمەي، — وسى ءبىر تاستاردىڭ سوڭىندا كەتتىڭ عوي وزىڭمەن ءوزىڭ بولىپ. تىم بولماسا جىلىنا ۇيگە ءبىر اپتا دا تۇنەپ كەتپەيسىڭدەر.
ساپابەك الدەنەگە قىنجىلا كۇلدى. №2 فەرمانىڭ سانيتارى، جۋان قارا ەرمەنتاي شالدىڭ ناداڭدىعىن بەتىنە باستى.
- شالدار بار عوي، ايتەۋىر كەرى تارتاسىندار دا وتىراسىڭدار. ال سەنىڭ قاسىڭدا قالدى، بالا باقتى، سەنى باقتى. ال سوندا نە بىتىرمەك. وسىنشا وقىپ، مىنا كولحوزدىڭ جۇمىسىن ىستەمەك پە؟ مەيلى، باعى الدا. عىلىم قۋدى... اباي ايتقان ەمەس پە: «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم»، — دەپ. سول ايتقانداي، وسى سەندەر مەن ءبىز قۇر قالعان قالپىمىزدا قالا بەرەيىك. بالالارعا تىيىم سالۋعا بولمايدى. سولاي ەمەس پە، باكە؟
— ارينە، ارينە، — دەستى بىرەۋلەر.
بۇدان سوڭ ساپابەك ءدۇيىم جۇرتتى اۋزىنا قاراتىپ، ءوزىنىڭ لوندونعا، بۋداپەشتكە، ماروككوعا، يتالياعا بارعان ساپارلارىن اڭگىمەلەدى. بوتەن، جات حالىقتاردىڭ ءداستۇرىن، مادەنيەتىن، ادامدارىن ماقتادى. يتالياداعى كەدەيلەردىڭ اۋىر تۇرمىسىنا ايانىش ءبىلدىردى. شالدارعا بۇل اڭگىمەنى ءتۇسىنۋ تىم قيىن ەدى. سوندىقتان ولار جاستارعا ارالاسپاي، وزدەرىنە تۇسىنىكتى باسقا اڭگىمەگە اۋىستى. بوساعادا وتىرعان توما مۇلدە جالعىز قالدى. قالا قىزدارىنا ءتان ەپسىزدىكپەن كىشكەنتاي قيىقشا كورپەنىڭ ۇستىندە قالاي وتىرارىن بىلمەي، بىرەسە قولىمەن جەر تىرەپ، ءبىر جامباستاپ، جۇرتتىڭ سوزدەرىنە تولىق تۇسىنە قويماي، اركىمگە ءبىر قاراپ، ءۇنسىز وتىردى. كەنەت ەنەسىنىڭ ساماۋىر كوتەرىپ كەلە جاتقانىن كورىپ، جۇگىرىپ بارىپ:
— اجە، بەر، دايتە منە، دايتە، — دەدى ەلپەكتەپ.
بۇرقىراپ ساماۋىر كەلدى. قىزىل جولاق داستارقان جايىلىپ، مايى شىلقىعان كۇرەڭ باۋىرساقتار توگىلدى. ءىىىايدى توما قۇيدى. كەمپىر ونشا سەنىڭكىرەمەي، قارسى وتىرىپ، قوسارلانىپ ءسۇت قۇيىپ: «بىلاي، بىلاي، ءيا، سولاي، ءسۇت قۇي، اق سۋ، شاي» دەپ بىر-بىرىنە بايلانىسپايتىن ءبىر سوزدەردى ايتىپ وتىر. سويتسە جاقسىراق تۇسىنەدى دەپ ويلايتىن سەكىلدى.
ساپابەك جاستىققا شىنتاقتاي جاتىپ:
— گەولوگيانىڭ بولاشاعى دەگەن بولاشاق كەرەمەت قوي. ارينە، ەشبىر قوعام مۇنسىز كۇن كورە الماس ەدى، — دەگەندە ءازىلقوي شالداردىڭ ءبىرى ەرەكەڭە:
— ولەتىن كەزىڭ بولدى. كەزەك سەنىكى، ەندى نەگە ولمەيسىڭ، — دەپ قولقالاپ وتىرعان كەزى ەدى.
— ءيا، ءيا، قازىباي تۇقىمىڭدا جەتپىس بەسكە كەلگەن ەشكىم جوق. مىنا بەكتەمىس جەتپىسكە جاڭا جەتتى. كەزەك وزىڭدىكى. كيىمدەرىڭدى قيماي وتىرسىڭ با؟ بوركىڭدى، ەسىڭدە بولسىن، ءوزىم الامىن، — دەدى شوقشا ساقالدى، قارا شال قۋلانا كۇلىپ.
ەرەكەڭ كوزى جۇمۋلى، ريزا بولعانداي: «ە-ە»، — دەپ جىميىپ قويادى.
— ەرەكە-اۋ، ىشىگىڭ مەنىكى وندا، — دەيدى ابىل قارت.
— ە-ە.
— بىلتىرعى ءبىر ويۋلانعان ءماسىڭ قايدا...
— ءاي، شال، بەشپەنتىڭدى ماعان بەرەرسىڭ.
— ە-ە.
— تاياعىڭدى مەن الام.
ەرەكەڭ كوزىن ادىرايتىپ اشىپ الدى.
— شاتپا، — دەدى كوزدەرى قىزارىپ، — وي، جامان قازىبايدىڭ تۇقىمى، شاتپاي وتىر... تاياقتى ەشكىمگە دە بەرمەيمىن. بالامدىكى.
شالدار ناسىبايدان سارعايىپ كەتكەن سويداق تىستەرىن كورسەتىپ، ءارقايسىسى ءارقالاي، قارقىلداپ، كەڭكىلدەپ، ءقايسىبىرى جوتەل قىسقانداي بۋلىعىپ كۇلدى.
دالادان جۇگىرىپ كەلگەن قيتار ۇل تومانىڭ جانىنا تىزەرلەپ وتىرا قالدى:
— ماما، ماما، رەبياتا يدۋت ك وزەرۋ...
— تى چتو سۋما سوشەل! — دەدى توما ءارى سويلەتپەي. داۋىسى شاڭق ەتە قالعانداي بولدى، ويتكەنى وسى كەزدە شالدار وقىس جالت قاراعان ەدى. توما ۇيالعانداي بولىپ، بالاسىنىڭ قۇلاعىنا ءزارىن توگىپ سىبىرلادى.
— ءبىزدىڭ مىناۋ دا گەولوگ بولامىن دەپ ءجۇر، — دەدى ساپابەك يەگىمەن ۇلىن كورسەتىپ.
— اكە جولىن قۋالايىن دەگەن عوي.
— بوس ءسوز سويلەميەۆدەر! — ەرەكەڭ جاستار جاعىنا زەكىپ قالدى. — اكە جولىن قۋسا، مىنا مەنىڭ جولىمدى قۋسىن، يە بولسىن مىنا قۋ شاڭىراققا!
جۇرتتىڭ ءبارى تىم-تىرىس.
— جاستاردىڭ ءبورى سول، ەرەكە، — دەدى ابىل كۇرسىنىپ. — مەنىڭ الگى كىشكەنتايىم، قۇداي-اۋ، نەمەنە دەيدى... بىردەڭە بولامىن دەيدى. مەنى باقپايسىڭ بادەسەم، حە-حە-حە... باقپايمىن دەيدى. حە-حە-حە.
— ەھ-ەھ-ەھ... سول-سول.
ەرەكەڭ كۇلگەن جوق.
— سوندا بۇلار كىم ءۇشىن تۋعان، — دەدى كەيىپ. — كىمگە كەرەك سوندا بۇلار.
ساپابەك وسى سوزدەردىڭ تۋرا وزىنە ايتىلىپ وتىرعانىن مويىنداعانداي، ماڭايىنداعىلارعا كوزىن قىسىپ، جىميىپ قويدى.
جۇرتتىڭ ءبورى شاي ءىشىپ بولىپ، ەرەكەڭ بالە-جالانىڭ ءبارىن جاتقا جىبەرىپ، ب ا ق پەن ىرىس، نەسىبەنى وت باسى، وشاق قاسىنا قالدىرىپ، شاڭىراقتىڭ اماندىعىن تىلەپ، باتا قايىردى. شالدار دا، جاستار دا، ءتىپتى توما دا قولدارىمەن بەتىن سيپادى.
كۇن ەڭكەيىپ، شاڭىراقتان قۇلاعان اق ساۋلە جوعارىعا، تۋىرلىققا شىعىپ كەتتى. شالدار قۇبىلاعا قاتار تۇرىپ، بەسىن نامازدارىن وقىدى. ءبىرازدان سوڭ ەت كەلدى. ساپابەك جاستار جاعىنا چەمودانىنان يۋگوسلاۆيالىق كونياك الىپ قۇيدى. جۇرتقا بۇراندالى تىعىنىن كورسەتىپ، يۋگوسلاۆيالىقتاردىڭ كونياكتى سول تىعىنعا قۇيىپ ىشەتىنىن ايتتى. جالپى ەۋروپالىقتاردىڭ ىشىمدىك جاعىنا جوق حالىق ەكەنىن اڭگىمەلەدى. اۋىل قوناقتارى ەتتەن سوڭ تاراپ كەتتى. كەشكىلىك تاعى دا قوناقتار كەلدى. تاعى دا ەت اسىلدى، يۋگوسلاۆيالىق كونياك قۇيىلدى. يۋگوسلاۆيالىقتاردىڭ بۇراندالى تىعىنعا قۇيىپ ىشەتىنى ايتىلدى.
ەرەكەڭ ەتتەن سوڭ ۇزىن، ءسۇيىر ارشاسىمەن ءتىسىن شۇقىپ وتىرعاندا، ساپابەك قايداعى ءبىر قار ادامى جايىندا، امەريكاداعى ۇلتتاردىڭ تەڭسىزدىگى جايىندا، قازىرگى جەتىلگەن تەحنيكا جايىندا قىزىق ءبىر اڭگىمەلەردى سوعىپ وتىر ەدى.
— ءاي، دوعارشى ەندى، — دەدى ەرەكەڭ شىداي الماي. — اناۋ ءوزىمىزدىڭ اسپانديارعا دومبىرا بەرشى، ءان سالسىن.
— ال ءان تىڭدايىق، — دەپ، كيسايىپ جاتقان جۇرت باستارىن كوتەرىپ الدى.
يەگى شىعىڭقى، ءىرى، قاپساعاي جىگىت كىشكەنە ەسكى دومبىرانشش ىشەكتەرىن اربيعان ساۋساقتارىمەن ەرىنە شەرتىپ، قۇلاعىن بۇرادى. ءبىراز دىڭىلداتىپ وتىرىپ، سەن ءۇشىن ايتىپ وتىرمىن دەگەندەي ساپابەككە قاراپ، جۋان قوڭىر داۋىسپەن جەڭىل ءبىر ءاندى بىلقىلداتىپ باستاپ كەتتى. ءاندى تولىق ايتپاي، ورتاسىنان ءۇزىپ تاستاپ، دومبىراسىن قايتا بۇرادى.
ەرەكەڭ اشىق تۇندىكتەن جۇلدىزدارعا قاراپ جاتقان. الدەقالاي كوڭىلى ونشا كوتەرىلمەي، نەمەرەسىنىڭ شاقىرعانعا كەلمەگەنىنە، كەلىنىنىڭ اياق-قولىنىڭ جالاڭاش وتىرعانىنا، ساپابەكتىڭ تاۋسىلىپ بىتپەيتىن مىلجىڭ اڭگىمەسىنە قىرىستانىپ وتىرعان.
— ءاي، ايتاتىن بولساڭ، ايتساڭشى، — دەدى اقىرىپ. — كەشەگى اكەڭ دۇيسەنبى دومبىرا ساۋساعىنا تيەر-تيمەستە ايعايلايتىن. نەدەن مۇنشا جامان بولىپ تۋدىڭدار.
اسپانديار باعانادان وسى ءسوزدى كۇتىپ وتىرعانداي، دومبىرانى تىرناڭقىراپ قاعىپ-قاعىپ جىبەرىپ، تاماعىن كەنەپ الدى. كەنەت سونشالىقتى زور، بيىك داۋىسپەن شىرقاي كوتەرىپ، تىنىپ قالىپ، دومبىرانى قايتا سويلەتتى. ودان سوڭ العاشقى اششى ايقايعا تۇك قاتىسى جوق جوعارعى ىشەكتەن كۇمپىلدەگەن ءبىر انگە ىلەسىپ كەتتى:
— ا-ا-ا-ا...
نەعىلىپ جونگە كەلمەي تۇر.
دومبىرامنىڭ پەرنەسى...
ەرەكەڭنىڭ كوزىنەن ءبىر وت جىلت ەتىپ:
— ە، وسىلاي تەرمەڭە باس، — دەدى.
— بالالى ارقار باۋرايدى،
بالاسىز ارقار زارلايدى.
اتاسى جامان قانداي-دى،
باس بىلمەيتىن نارداي-دى.
— و، شىركىن، ءسوز-اق قوي!
اسپانديار تەرمەنى اياقتاپ، دومبىراسىن قايتا تىڭقىلداتىپ از-كەم وتىردى. سىرتتان ءان تىڭداۋعا كەلگەن قىز-كەلىنشەكتەرگە ەسىك جاقتان ورىن بولماي، قايسىبىرەۋلەرى ۇيگە كىرمەي، دالادان سىعالاپ تۇر.
— قاراعىم، باسشى ايعايعا، — دەدى ەرەكەڭ قۋانا كۇلىمسىرەپ.
اسپانديار ىركىلگەن جوك. باعاناعىدان دا زور، ايباردى، بيىك ۇنمەن:
— ەي، قالقا-ا-ا، ا-ا، ا، ا، — دەپ تولقىنداتىپ، سوزىپ اكەتتى. كومەكەي بۇعاقتارى قان تولىپ، بىلەۋلەنىپ، كۇرەڭىتىپ كەتتى. ەرەكەڭ تۇلا بويى شىمىرلاپ، ءوتىپ كەتكەن ءبىر وقيعانى ايقىنىراق كورگىسى كەلىپ، كوزىن جۇمدى. توما وسىنشا زور داۋىستان شوشىپ كەتىپ، ءبارى سودان بولىپ تۇر ما دەگەندەي، اسپاندياردىڭ كوزگە بىردەن تۇسەتىن شىعىڭقى، ۇلكەن يەگىنە قارادى. ەرەكەڭ تاعى دا كوزىن اشىپ قالىپ ەدى: «ەي، قالقا» دەگەن كۇيىنىشتى قاھارلى ۇننەن ءتۇن سىلكىنىپ، تۇندىكتەگى جۇلدىزدار ءدىرىل قاعىپ تۇر ەكەن.
— ايىرىلىپ سەنەن، ساۋلەم، قايتقان ءتۇنى انىنە ءبىر باسايىن التىباسار...
— باس، — دەدى ايعايلاپ. كوزىنە ىستىق جاس تىرەلىپ، «با-ا- اس» دەگىسى كەلدى تاعى دا بارقىراپ. ءبىراق ولاي ەتكەن جوق. — ە، ە، جاستىق شىركىن، — دەپ دىرىلدەگەن ساۋساقتارىمەن ساقالىن سالالادى.
اسپانديار ءاننىڭ كوتەرىلەر كەزىندە تۇرىپ كەتكىسى كەلىپ وتىرعان ادامداي جوعارى ەمىنىپ، اۋزىن كەڭ اشىپ، كوككە قاراپ شىرقادى.
— ءىشىندى... — دەدى ءان بىتكەن كەزدە ەرەكەڭ كىمدى بوقتاپ وتىرعانىن ءوزى دە بىلمەي. ءان ءبىتتى. ساپابەك قايران قالىپ، باسىن شايقادى.
— تاماشا، تاماشا! نە ىستەيسىڭ ءقازىر، اسپانديار؟
— تراكتورشى، — دەدى باسقا بىرەۋ ول ءۇشىن.
— تراكتوريسپىن، — دەدى سودان كەيىن اسپاندياردىڭ ءوزى.
— مىناۋ داۋىستى قۇرتۋعا بولمايدى. مىناۋ دەگەن ناعىز وپەرنىي باريتون عوي. تاك جە، توما؟ تەبە كاك، نراۆيتسيا؟
— موششنىي گولوس، — دەدى توما باسىن شايقاپ.
ءبىرازدان سوڭ قوناقتاردىڭ ءبارى تارقاپ، ءۇي ءىشى وزدەرىمەن وزدەرى قالدى. ءوز توسەگىندە مالداسىن قۇرىپ وتىرعان ەرەكەڭ:
— تاعى ءبىر قونىپ، كەتەسىڭدەر مە؟ جوق، بولاسىڭدار ما ءبىراز؟ — دەدى بالاسىنا تۋرا قاراپ.
— ەرتەڭ ءجۇرۋىمىز كەرەك. وتپۋسكامىز ءبىتتى، كوكە-اۋ، ونسىز دا كەشىگەتىن بولدىق. كۋرورتتان قايتاردا سىزدەرگە سوعا الماي كەتەمىز بە دەپ ابدەن ساستىم ءوزىم. جول بويىندا ۇشاققا وتىرۋدىڭ ءوزى قۇدايدىڭ ءبىر ازابى، حالىق كوپ...
— بالانى شە؟ جەڭىستى تاستاپ كەتپەيسىڭدەر مە؟ ەكەۋدەن-ەكەۋ قاشانعى وتىرامىز سويديىپ.
— ونى وزدەرىڭ بىلەسىڭدەر، مازالارىڭدى الادى دەمەسەڭدەر...
ەرەكەڭ ۇندەگەن جوق. توسەگىن سالدىرىپ، جاتىپ قالدى. ءبىراق ۇيىقتامادى. مازاسى كەتىپ، جۇرەگى قاتتى سوعىپ، الدەبىر قولايسىز جاعدايعا تاپ بولعالى تۇرعانداي ورەكپي بەردى. بىرەسە كەمپىرىنىڭ باياۋ قورىلىنا، بىرەسە شىمىلدىقتىڭ ار جاعىندا سىبىرلاسىپ جاتقان بالاسى مەن كەلىنىنىڭ ورىسشا سوزدەرىنە قۇلاق ءتۇرىپ، ءۇنسىز جاتىر. ەشتەڭە دە تۇسىنگەن جوق. ءبىراق كەلىنىنىڭ اشىنعان، باتىل ۇنىنە قاراپ، ونشا جاعىمدى بىردەڭە ايتىپ جاتپاعانىن سەزگەن ەدى. سەزىپ قانا قويعان جوق، انىق ءبىلدى.
ەرتەڭىنە تۇرىسىمەن ساپابەك قايتۋعا جينالدى. اكە-شەشەسىنە العان بازارلىقتارىن، ءبىراز جيناعان اقشالارىن قالدىردى.
— وسىنىڭ ءبارى تومانىڭ جيناپ جۇرگەنى. سىزدەرگە دەپ وسى شىبىن-شىركەي بولىپ جۇرەدى. مەن بولسام، قالتاما تۇسكەن زاتتى سول كۇنى قۇرتام عوي، — دەپ قويدى. وسىدان بارىسىمەن پوسىلكا سالاتىنىن ايتتى. ودان سوڭ:
— ال ەندى مىنا بالالارىڭ، — دەدى جەڭىستى كورسەتىپ، — ءبىر ءتۇيىر قازاقشا بىلمەيدى. — چەمودانىنىڭ اۋزىن جابا الماعان بولىپ ءبىراز قينالدى، — تاتتانىپ قالعان با نەمەنە؟ ...ال ەندى وقۋ ۋجە باستالىپ قالدى. بۇل ارادا ورىس مەكتەبى جوق. مۇنى قالاي وقىتامىز دەپ وتىرسىڭدار. بيىل جەتىگە كەلدى.
ەرەكەڭ تومەن قاراپ، ءۇن-تۇنسىز ۇزاق وتىردى.
— الىپ كەت وزىڭمەن بىرگە، — دەدى ءبىر كەزدە داۋسى قارلىعىپ. — وقىت، وزىڭدەي قاڭعىباس ەتىپ شىعار.
ساپابەك تاعى دا قىنجىلا كۇلدى.
— وي، كوكە-اي، مەنى ءبىر بالاسىراپ بارادى دەپ ويلايسىڭ با؟ ورىس مەكتەبىنىڭ جوق ەكەنىن ايتىپ وتىرمىن عوي. ايتپەسە...
— بار، بار، الىپ كەت، — دەدى ەرەكەڭ. — جولدارىڭ بولسىن!
تۇستەن كەيىن جالداپ العان ماشينالارىنىڭ كابيناسىنا جەڭىس پەن تومانى وتىرعىزىپ، سىرتقا ساپابەكتىڭ ءوزى وتىرىپ، اكە-شەشەلەرىمەن تۋرا وتكەن جىلعىداي ءسۇيىسىپ قوشتاسىپ، «رەنجىمەڭدەر» دەپ اقىل ايتىپ، اۋىلدان شىعىپ كەتتى. ماشينا قاراسى ۇزىلگەن كەزدە عانا كەمپىر ءۇن-تۇنسىز جاۋلىعىنىڭ شەتىمەن كوزىنىڭ جاسىن ءسۇرتتى.
— كوزىڭ اعارسىن سەنىڭ، — دەدى شال اقىرىپ، — جىلاما!
* * *
كەلەسى كۇنى ەرەكەڭ كەتپەنىن الىپ «قىسقا وتىن جوق، بار كەزىندە قي ويىپ الايىن» دەپ قىستاۋ جانىنداعى قوراعا كەتتى. ۋايىمىن باسۋ ءۇشىن تاعى دا جىگىتتىك داۋرەنىن، بۇرىنعىنىڭ ادامدارىن ەسكە تۇسىرمەك بولدى. قانشايىمدى، باياعى سىرعا كوشكەن اعايىن جۇرتتى ويلادى. ءبىراق قۇلازىعان كوڭىلىنە ەشتەڭە الدانىش بولمادى. تەك توبەسى شۇرق-شۇرق، ەسكى قورانىڭ ىشىنە ەنىپ، قوڭىرسى ءيىسى مۇڭكىگەن قارا قوشقىل، دىمقىل قيعا وتكىر جالپاق كەتپەنىن قۇلاشتاي سەرمەپ، جۇمىسقا كىرىسىپ كەتكەندە عانا كارى سىڭىرلەرى جازىلىپ، قۇرىستارى تارقاپ، كوڭىلىندەگى اششى ۋايىمى دا بىرتە-بىرتە جوعالا باستاعانداي بولدى.
You Might Also Like
-
باسى: دوفامين، نەيروبيولوگيا جانە نەيروماركەتينگ: نەگە قالاۋ سەزىمىن باقىتپەن شاتاستىرامىز
