ءقوناقۇيدىڭ 23ء-شى بولمەسى
بۇل نە؟.. وۋ، بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن بىلسە ءسىزدىڭ باسىڭىزدى اۋىرتپاي، بولعان وقيعانىڭ اۋا - جايىن اقبەرگەننىڭ ءوزى-اق باستان - اياق بايانداپ بەرمەس پە ەدى. تۇگىنە تۇسىنسە بۇيىرماسىن. ءۇستى استىنا، استى ۇستىنە شىعىپ، وڭشەڭ باتتاسقان بىردەمەلەر. كوزىن جۇمسا الدەكىمدەردىڭ قاراڭداعان بەينەلەرى قازداي ءتىزىلىپ، قارسى الدىندا سوستيىپ - سوستيىپ تۇرا قالادى. ءبىر جاقسىسى ولار اقبەرگەنگە تيىسپەيدى، ۇرىسپايدى، «سەن وڭباعان مۇنداي وپاسىزدىققا قالاي باردىڭ؟!» دەپ تە كىنالامايدى. ءبىراق ءبىر ءتۇرلى... قان — ءسولسىز كىرەۋكى جانارلارىمەن اقبەرگەننىڭ تۇلا بويىن ارمانسىز تىنتكىلەيدى؛ كومەيلەرى بۇلكىلدەپ بىرنارسەلەردى بىلدىرلاپ ايتقىسى كەلەدى، قولدارىن ەربەڭدەتىپ، بىرنارسەلەردى ىمداپ سۇراعىسى كەلەدى. نە سۇراماق، نە ايتپاق؟..
ال كوزىن اشسا بىردەن انا دۇنيەدەن مىنا دۇنيەنىڭ ادامىنا اينالىپ شىعا كەلەدى. ەكى كىسىلىك كەرەۋەت ۇستىندە ەمىن-ەركىن كەرىلەدى، جۇتقىنشاعى جىبىرلاپ شولدەپ جاتقاندىعىن دا انىق سەزەدى، تاماعى كەبىرسىپ قۇرعاق جۇتىنادى. اۋىز ۇيدەگى كراننىڭ سالقىن سۋىن سارىلداتىپ، ءبىر كەسەسىن اكەپ بەرەتىن ءتىرى جان تابىلسا ول جاقسىلىعىن ءومىر بويى ۇمىتپاس ! ەح، دۇنيە-اي! تەرەزەنىڭ جاقتاۋىنا جاڭبىر تامشىلارى سىرت-سىرت تامادى. تۇنىمەن توپەلەگەن اق جاۋىندى مانا ۇيگە كىرەردە نەعىپ اڭعارماعان. اڭعارعاندا نە ىستەيدى؟ تۇيىق كوشەنىڭ بەرگى تۇسىنان وقىس بۇرىلىپ، بيىك ءۇيدىڭ الدىنا دىك ەتىپ توقتاعان سارعىش تاكسيدىڭ ارتقى ەسىگىنەن اتىپ شىققان اقبەرگەننىڭ «ءولدىم» دەيتىن ادامعا قارايلايتىنداي مۇمكىندىگى بولدى ما! ۇرلىق جاساعان كىسىشە بىرەۋ-مىرەۋدىڭ كوزىنە تۇسپەيىنشى دەپ، سەمەنت باسقىشپەن التىنشى قاباتقا كوتەرىلگەنشە وقتاي زۋلاعان. بىردەمەدەن قۇر قالاتىنداي، تاڭ ازاننان ويانىپ، ودان تالتاڭداپ تومەن ءتۇسىپ، وزىنشە تىرتىڭ-تىرتىڭ جاتتىعۋلار جاسايتىن ءتورتىنشى قاباتتاعى قارتاڭ كىسىنى دە جولاي قاعىپ كەتە جازدادى. ولمەسە بۇگىن - ەرتەڭ جۇزدەسەر. «اعا، ءسىز دە جاس بولعان شىعارسىز، ار جاعى بەلگىلى عوي» دەپ ىرجىڭ-ىرجىڭ كۇلگەنى ءجون بە؛ الدە تۇك بولماعانداي سازارىپ، ۇلكەندىگىن سىيلاسا باس يزەپ قانا امانداسىپ، جانىنان ىزديىپ وتە شىققانى ءجون بە. بۇل نە ساندىراق؟! وزگەسىن تۇگەندەپ الىپ، تەك سول كىسىمەن قالاي ءتۇسىنىسۋى قالعان ەكەن عوي، ءا؟!
تىستەرى قىشىرلاپ، جاعى جىبىرلادى. ايتقانداي، جۇرەگى اۋزىنا تىعىلىپ، القىنىپ كەلگەندە ەسىكتى قالاي اشتى دەسەڭشى؟! اككى ۇرىداي كىلتتىڭ سىلدىرىن بىلدىرسە نە دەيسىز! الدە ساتتىلىكتىڭ ءبارى دەمدەرىن ىشىنەن جۇتىپ، اقبەرگەننىڭ جولىن توسىپ تۇردى ما. ءتۇنى بويى كىرپىك ىلمەستەن جاۋىن توپەلەگەن تەرەزەگە ءبىر قاراپ، ەسىككە تەلمىرىپ ەكى قاراپ ابدەن سىلەسى قۇرىپ، تۋرا اقبەرگەن كەلەردە عانا كوز ىلگەن كۇمىسجاننىڭ ىشكى الەمىمەن ەسەپتەسكەن كىم بار. ۇلىن ۇيىقتاتىپ بولىسىمەن اقبەرگەندى بىلەدى - اۋ دەگەن ەركەك كىندىكتىلەرگە تۇگەل تەلەفون سوققان. ءبىر جاعىنان ۇيات قىسقاندىعىن دا جاسىرا المايدى. مۇندايدا ايەلدىك قىزىعۋشىلىقتىڭ ورايىن تاۋىپ، ورە تۇرەگەلەتىن ادەتى عوي قاشاننان. سولاردىڭ ىشىندە بالكىم ءوزى دە بار شىعار. «جەتى قاراڭعى تۇندە ادامنىڭ زارەسىن العان بۇل قاي جۇرەك جۇتقان ۇرعاشى؟!»
«اقبەرگەننىڭ ايەلى عوي» دەسە، نە كورىنىپتى ءبىراز سۋرەتشىنىڭ زايىبى ساباسىنان ءتۇسىپ، جانشىرلىق تانىتار. ال كەيبىرەۋى كەرى كەتەر: «ە، اناۋ ما، اناۋ عوي... ماسكەۋدىڭ سۋريكوۆ اكادەمياسىن بىتىرگەنمىن دەپ كۇيەۋى تۇمسىعىمەن اسپان تىرەۋشى ەدى. ەركەككە سەنىم بار ما بۇگىندە. جانە ءوزى ەلدى اۋزىنا قاراتقان سۋرەتشى بولسا... ءبىر ىستىق ۇشاق تابىلعان دا...» ارينە، ولاردىڭ ودان ءارى نە دەپ وسەك گۋلەتەتىندىگىن كۇمىسجان قايدان ءبىلسىن. «ءومىرى ءبۇيتىپ كەشىكپەۋشى ەدى» دەپ شىن نيەتىمەن شىرىلداعان. اقىرى «امان بولسا جارار» دەپ، كەرەۋەتتىڭ اياق جاعىنا كەپ تىزە بۇككەنى سول ەدى.
اقبەرگەننىڭ ۇيگە امان كەلگەندىگىنە شۇكىرشىلىك ايتتى ما، الدە جەكە مەنشىك فيرمانىڭ تۇگەسىلمەيتىن توپان قاعازدارىن رەتكە كەلتىرەيىنشى دەپ ويلادى ما، باسى قاقىراپ سىنىپ بارا جاتسا دا امالسىز سۇيرەتىلىپ ورنىنان تۇرعان. ۇلىن كيىندىردى. بالاباقشاعا اپاراتىن كۇيەۋدىڭ جاتىسى مىناۋ. بالا نەمە: «بۇگىن مەنى پاپام اپارسا قايتەدى» دەگەندەي، بولار -بولماس نەمەۋرىن تاتىتىپ ەدى، شەشەسى جىلى قاباق تانىتپاعان سوڭ جىم بولدى. ارتىنشا ەمەن ەسىك سولق ەتىپ قاتتى جابىلدى.
شىركىن، بوستاندىق - اي! اقبەرگەننىڭ جالعىزدىقتان جالىعاتىندارعا تاڭى بار. ءاسىلى، وندايلاردان اۋلاق جۇرگەنى دۇرىس. تۇبىندە وندايلاردان جاقسىلىق، نە راقىم كۇتۋگە بولمايدى. نەگىزىندە ولار مىنا ولشەۋلى عۇمىردىڭ ءمان-ماعىناسىن تۇسىنبەيتىندەر، نە قۇدايدىڭ بار ەكەندىگىنە كۇمان كەلتىرىپ جانە ەرتەڭ ولەتىندىگىن قاپەرگە الماستان، قامسىز -مۇڭسىز ءوستىپ تومپاڭداپ جۇرە بەرەمىن دەپ ويلايتىندار. ودان ءارى تەرەڭدەسە بۇل تاقىرىپتىڭ ءتۇبىن تۇسىرەر ەدى-اۋ! وعان شاما قايدا. پاركەت ەدەندى جالاڭ اياعىمەن سىقىرلاتىپ باردى دا، كرانىڭ تاستاي سۋىنان ۇرتىن تولتىرىپ ءبىر جۇتتى، ەكى جۇتتى. شەكەسى شىڭىلدادى. مىنە، قاراڭىزشى، جالعىزدىقتىڭ كول-كوسىر شاپاعاتىنا كۇمپ بەرىپ ءتۇستى دە كەتتى! ادام - اۋ، كۇمىسجاننىڭ اقى-پۇلسىز اقتارىلاتىن دا جاتاتىن مىڭ-ميلليون سۇراعىنا جاۋاپ بەرۋدەن قۇتىلعاندىعىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟!
تەرەزەنىڭ الدىنا كەلىپ تالتايىپ تۇردى دا التىنشى قاباتتان تومەنگە كوز تىكتى. ۇلىن جەتەكتەگەن كۇمىسجاننىڭ مىنا قىلىعىنا قايران قالماسقا شاراڭ قايسى؟! جۇمىستان كەشىگەتىن بولعان سوڭ سەرماعامبەتتىڭ تارتقىنشاقتاعاندىعىنا قاراماي، ىشكى رەنىشىن جانە جاسىرا الماي جۇلقىنىپ، اياعى - اياعىنا جۇقپاي دەدەكتەپ بارادى - اۋ دەپ پايىمداعان. ءما، بەزگەلدەك! دەرەۋ تەرەزەنىڭ كىرشەڭدەۋ پەردەسىمەن بەتىن كولەگەيلەدى. كۇمىسجاننىڭ ادەيى ارتىنا بۇرىلىپ، اقبەرگەننىڭ كوكجەلكەدەن تەسىلە قاراپ تۇرعاندىعىن ءبىر عاجايىپ تۇيسىكپەن سەزىنگەندەي، ونىڭ دا التىنشى قاباتقا دەرەۋ نازار جىققانى. «بۇرىلما، باعىتىڭ دۇرىس، تارتا بەر العا! ءسىرا، ءبىر نارسەدەن ءۋايىم جەيسىز - اۋ! الدە... مەنىڭ تۇنگى جورىعىمنىڭ قۇپيا - سىرىن بىلەمىسىز؟ بىرەۋلەر سىمسىز تەلەفون ارقىلى زىڭ ەتكىزبەسە نەتتى. جو-جوق، ول ۇرلىعىمدى ءتىرى جان سەزگەن جوق، ءوزىم عانا بىلەمىن. جانە كۇندەردىڭ كۇنىندە ءوزىم عانا جەرلەيمىن. ءبىتتى… ال سىزدىكى دە قۇر دالباسا. اقبەرگەندى اقىماق كورەسىز، ءا؟! سۋرەتشىلەردىڭ، جالپى ونەر ادامدارىنىڭ جۇيكەلەرى جۇقا كەلەدى دەگەندى وقىعانسىز عوي ءبىر جەردەن، بالكىم ەستىدىڭىز... سو سەكىلدى اقبەرگەن دە التىنشى قاباتتان سەكىرىپ كەتپەي مە دەيسىز عوي. ولمەيمىن، التىنشى قاباتتان دا سەكىرمەيمىن. دۇرىس، ءبارى دۇرىس. الاڭداما! ءسىزدى جاقسى كورەمىن! سىزدەي ايەل قايدا؟!..»
* * *
ءقايبىر جەتىسكەن تىرلىك. كۇنى كەشەگە دەيىنگى تارتقان ازابىن ويلاسا، توبە شاشى تىك تۇرادى. سۋرەتشى، كاسىبي سۋرەتشى جانە بىرنەشە سىلدىرماقتى وڭىرىنە قاداعان وسى زامانعا بەيىمدەلگەن سۋرەتشى. سالۆادور داليگە ەلىكتەيدى، ۇلى سۋرەتشىنىڭ سيۋررەاليزم ءادىسى دەگەندە ىشكەن اسىن جەرگە قويادى. جەتەر... ءومىربايانعا قاتىستى دەرەكتەردى وسىمەن دوعارعانى ابزال. ماسكەۋدىڭ سۋريكوۆ اكادەمياسىن بىتىرگەن. ءجا، ايتتى عوي ونى. ماقتاۋ سوزگە ءبىر ءبۇيىرىنىڭ بۇرىلىپ تۇراتىندىعىن قاراڭىز.
كۇنكورىستىڭ اۋىر قامىتى مويىندى قاجاعاندا قاڭعالاقتاپ قايدا بارمادى. قايدا بارسىن! «الماتىنىڭ ارباتى» ءبىر سيقىرلى كۇشىمەن وزىنە قاراي قول بۇلعاپ، شاقىراتىن دا تۇراتىن. جاسىراتىنى جوق، اقبەرگەننىڭ وزگە ارىپتەستەرى دە بۇل ماڭايدى تالاي شيىرلاعان. نەسى بار، ادال ەڭبەكتەرى، ماڭداي تەرلەرى. ساتىلسا بارەكەلدى، بۇيىرعان بەس-ون تيىندى قاتتاپ قالتاعا باسادى دا ۇيلەرىنە قايتادى. وتپەسە دە وكىنبەيدى. ەسكى «موسكۆيچتىڭ» توبەسىنە ورناتىلعان تەمىر سەتكىگە رامالاردى اتىپ ۇرىپ، تۇك بولماعانداي اندەتىپ كەرى بۇرىلادى. وزگەلەردە شارۋاسى نە، بۇيىرعان نەسىبەلەرىن تەرىپ جەسىن دە، تىمپيىپ جۇرە بەرسىن. اركەز الدارىنان جارىلقاسىن! ال اقبەرگەن ءۇشىن «ارباتقا» بارۋ ازاپ. ازاپ بولعاندا دا تۇرمەگە بارا جاتقانداي تۇلا بويى تىتىركەنىپ، ىلگەرى باسقان اياعى كەيىن كەتىپ، ابدەن ءجۇنجىپ بىتەدى. ەندىگى كورمەگەنىم «اربات» بولسىن دەپ ىشىنەن مىڭ مارتە قايتالاسا دا، جەمە-جەمگە كەلگەندە ول ۋادەسىن ۇمىتىپ، «موسكۆيچتىڭ» تور سەتكىسىنە تورت-بەس كارتيناسىن سالىپ جاتقاندىعىن اڭعارمايدى. نەتكەن السىزدىك! سوزگە تۇرماعاندىعى ءۇشىن اتىپ تاستاۋ ازدىق ەتەر اقبەرگەندى! ايدىڭ - كۇننىڭ امانىندا الدەنەگە ءجىپسىز بايلانىپ، شىرمالادى دا قالادى. ءسىرا، ايەل زالىم دەگەنى راس بولار. كۇمىسجان كۇيەۋىنىڭ كەۋدەسىنە سۇق ساۋساعىن قاداپ، نە اۋزىنا كەلگەندى كوكىپ، ەركەكتىڭ باسىن توردەن كورگە سۇيرەيتىن اقىلسىز ايەل ەمەس. سىپايى. تەكتى. كورگەنى كوپ. اقبەرگەندى سىيلايدى، الدىنان كەسە وتپەيتىن ەدى دەپ اسىلىق ايتۋدىڭ كەرەگى نە. ىڭعايى كەلگەندە ءوز پىكىرىن دە قىسىلىپ -قىمتىرىلماي اشىق ايتادى. جانە وعان بولا اقبەرگەننىڭ كوڭىلىن قالدىردىم - اۋ دەپ كىشىرەيىپ، ەلپەڭ قاقپايدى. ءبىر قالىپتى، ۇستامدى.
ءتۇبىڭ تۇسكىر وسى ۇستامدى مىنەزى قۇرتتى عوي اقبەرگەندى! ۇزاقتى كۇن يت پەن مىسىقتاي ىرىلداسىپ جاتسا، بۇعان دا ايەلدىڭ كەزەكتى ساندىراعى عوي دەپ سۇلەسوقتاۋ عانا قولى ءبىر سىلتەر ەدى، تۋراسىنا كوشكەندە ونى بيت شاققان قۇرلى كورمەس ەدى. ودان قۇلاعىنىڭ تىنىشتىعىن ويلاپ، قالا ورتالىعىنداعى «سۋرەتشىلەر ۇيىنە» تارتىپ كەتپەس پە. قانشا دەگەنمەن ول جەر كوڭىلدى. شىعارماشىلىق ورتا. كوپتەگەن اقپاراتتار اعىل-تەگىل ورتاعا قۇيىلادى. اركىم قولىنا ىلىنگەنىن اكەپ اعاش ءۇستولدىڭ ۇستىنە ۇيەدى. شەرىڭ تارقايدى. ازداپ كايف ۇستايسىڭ. قۋىقتاي شەبەرحانا شالا بايىتىپ جىبەرەدى اقىر سوڭىندا.
ۇيدەگى جاعداي بەلگىلى. مۇندايدا وزگە سۋرەتشىلەردىڭ ايەلدەرى جالدامالى پاتەرگە، بالاباقشاعا تولەيتىن اقشا جوقتىعىن ايتىپ زار يلەر؛ قارا اسپاندى ءتوندىرىپ، تىپ -تىنىش دۇنيەنىڭ قاپەلىمدە استاڭ - كەستەڭىن شىعارار. ال كۇمىسجان ۇلكەن كوزدەرىنە جاساندىلاۋ بولسا دا كۇلكى جۇگىرتىپ، كۇيەۋىنە دەگەن ينەنىڭ جاسۋىنداي رەنىشىن سەزدىرمەي، ەسىكتى ءوزى اشىپ، اقبەرگەندى ىلعي ىستىق يشارامەن قابىلدايدى. شايى قايناۋلى، توسەگى سالۋلى. وۋ، ايەلگە بۇدان ارتىق نە ىستە دەيسىڭ. ولە مە؟! ءارى «ىشكەن - جەگەنى ءبىر وزىنەن اۋىسپايتىن» قۋاياق سۋرەتشىنىڭ ايەلى بولسا. ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، ونەر ادامدارى وكىمەتتىڭ اكەلىك قامقورلىعىنان جۇرداي ايىرىلدى عوي الدەقاشان. سوعان وراي ابىروي-بەدەلى دە تومەندەگەن. ارينە، بۇل جايدان كۇمىسجان دا حاباردار.
دەگەنمەن... وسى «دەگەنمەن» شارشاتادى كىسىنى! وزگەلەردىڭ تۇسىنىگىنشە قىلقالام شەبەرلەرىنىڭ ىشكەندەرى — الدىندا، ىشپەگەندەرى — ارتىندا. شىرىگەن باي. شەتەلدىك ماشينە مىنەدى كوپشىلىگى. وزدەرىنىڭ مىنگەنىن قويشى، ايەلدەرىنىڭ استارىنداعىسى دا كوزدىڭ جاۋىن الادى، جۇتىنىپ تۇر. ال بۇعان نە دەيسىز؟ كۇمىسجان ادەتتەگىشە ءتىلىن تىستەيدى. «ءبىزدىڭ جاعدايىمىزدى بىلگىڭىز كەلسە، قوناق بولىڭىز!» مۇنى دا كەكەسىندى تۇردە ىشىنە جۇتادى. تىسقا شىعارمايدى. ال شىعاراتىنى، كۇنى بۇرىن كىردىڭ تاسىنا سالىپ ولشەنگەن. جۇرەككە تيمەيدى. دالانىڭ قوڭىر سالقىن سامالىنداي انتەك قانا بەت سىيپايدى. مايدا، اق ماقتاداي ۇلبىرەيدى: «كەلەر اپتا، كەلەر اپتا سەرماعامبەتجاننىڭ تۋعان كۇنى عوي. بىرەۋلەر قاڭعالاقتاپ كەلىپ قالا ما؟ وسىنى قاپەرىڭىزگە سالايىن دەگەنىم...» بۇدان ارتىق ءسوز ايتىلمايدى. ارعىسى جازۋلى حاتتاي كوكىرەگىندە سايراپ تۇر. ەسكى «موسكۆيچتىڭ» تور سەتكىسى دۇڭك-دۇڭك. تانىس الاڭقايدىڭ ءتور جاعىنا سۇعىنا كىرىپ، ءبىر-اق توقتايدى. «اسسالاۋماالەيكۇم، «الماتىنىڭ ارباتى»! «اليكۇمسالەم» قايدا؟.. الدىمەن اپتىعىڭىزدى باسىڭىز، جان-جاعىڭا قاراڭىز، «ارباتتىڭ» كۇڭگىرتتەۋ تىرشىلىگىنە بەيىمدەلىڭىز. سىركەلەرى سۋ كوتەرمەيتىن جانە ءتىرى جانمەن تىلدەسۋگە قۇلىقسىز، كۇزدىڭ قارا سۋىعىنا قالقان بولا ما دەپ يىقتارىنا ىلە شىققان كونەتوز پالتونىڭ جاعاسىنا مويىندارىن تىعىپ، ارزان شىلىمدى ۇستى-ۇستىنە سورعىشتاعاننان باسقا قولدارىنان كەلەر قايرانى جوق، قاباقتارى قاتىڭقى، كوزدەرى كىرتيىپ تۇرعان مىنا جايساڭداردان سالەم دامەتكەنىڭىز قاي ساسقانىڭىز، ا؟! بۇلاردان ءسىزدىڭ قاي جەرىڭىز ارتىق؟.. الدە سۋريكوۆتى بىتىرگەنىڭىزدى اراعا تاعى تىقپالايسىز با؟.. ءجا-جا، ادامنىڭ جاندى جەرىنە ينە سۇققىلاعاندى قاشان دوعاراسىزدار، ا؟!.. ءومىرباياندى يت جىرتقان قارا تەرىدەي تارتقىلامايىق دەگەنىمىز قايدا؟! كەلىسكەن سەكىلدى ەدىڭىز عوي…
كۇن تاس توبەگە تىرمىسقانشا «ارباتتىڭ» شارۋاسى شىنىمەن شاتقاياقتايدى. قالا حالقى جالقاۋ. دەمالىستى سىلتاۋ ەتىپ، تۇسكە دەيىن ۇيىقتايدى. الماسا دا، بەرمەسە دە ادامداردىڭ توڭىرەكتە توپىرلاپ جۇرگەنى جاقسى عوي. تەگىن كورمەدەن نەسىنە شەگىنشەكتەيدى سورلىلار! تەگىن، ءبارى تەگىن. كارتينانى قولىڭا الىپ، ولاي-بىلاي اۋدارىپ-توڭكەرۋگە، كۇنگە قاراۋىڭىزعا، ال ءتۇپنۇسقالىعىنا كۇماندانساڭىز الدەكىمنەن اقىل سۇراۋعا دا ەركىڭىز بار. قاسقالداقتىڭ قانى ەمەس، باعاسىنا نەگە كەلىسپەسكە؟! ءبىراق تىم جەر جاستاندىرۋعا اقبەرگەننىڭ دە ارى جىبەرمەيدى. تارس ەتىپ جارىلماسا دا سۋرەتتى قولىنان جۇلىپ الۋعا ءجۇزى جانبايدى. الماساڭىز، اتامنان ارمەن!
تۇسكە تاقاۋ ىبىر - جىبىر مولايا تۇسەدى. باعى جانىپ، ءبىر - ەكى سۋرەتشىنىڭ كارتيناسى ءوتىپ كەتەدى. سول، سول-اق ەككەن، الگىلەردىڭ جۇزدەرىنە جىلى شىراي جۇگىرەدى. كۇلمەيتىنگە كۇلىپ، كادىمگىدەي جەلكەلەرىن كۇجىرەيتەدى: «وۋ، سۋريكوۆتىڭ تۇلەگى، ءسىزدىڭ حالىڭىز نەشىك؟!» دەگەندەي ءبىر جاعىنان تابالاپ، ەكىنشى جاعىنان قىر كورسەتكەندەي كوزىن قىسىپ، يەگىن كوتەرەدى. اقبەرگەن كەيىن شەگىنشەكتەيدى. تاماعىنا تاس تۇرىپ قالعانداي قۇرعاق جۇتىنادى. نازارى اسفالتقا قۇلايدى. باسى ءزىل، كوتەرىلۋى مۇڭ. كوپتەن ۇستارا كورمەگەن تۇك - تۇك سامايى شىپ - شىپ تەرلەيدى. سۋرەتتەرىنىڭ ماڭىنا جاقىندامايدى. اناۋ شەتكەرى تەمىر ساكىلەردىڭ ۇستىندە ەرمەك ءۇشىن اناۋ - مىناۋ، كاكىر - شۇكىرلەر ساتىپ وتىراتىن كەمپىر-سامپىرلاردىڭ اجىك - كۇجىك اڭگىمەلەرىنە قۇلاعىن توسادى. سوندا بارىپ، بولار -بولماس بويى سەرگيدى. پەندەشىلىگىڭدى تۇسىنەسىڭ. بىرەۋگە كولەڭكەڭدى تۇسىرمەي، تىپ - تىنىش وزىڭمەن - ءوزىڭ جەر باسىپ امان جۇرگەنىڭنىڭ ءوزى اجەپتاۋىر ولجا ەكەن بۇگىندە. كارتينالارى ءقازىر وتپەسە ەرتەڭ وتەر. الدەكىمدەردىڭ مەنمەنسيتىندەي ولاردىكىنىڭ ءبارى شەديەۆر، اقبەرگەندىكىنىڭ ءبارى حالتۋرا ەمەس. ارينە، تاقىرىبى اۋىرلاۋ. بىردەن جارىق ەتىپ، بارىن لەزدە الدىڭا جايىپ سالمايدى. ءۇڭىلىپ، و جاعىنا ءبىر، بۇ جاعىنا ەكى شىعىپ، مۇقيات قاراۋدى تالاپ ەتەدى. سوندا بارىپ بولماشى ساڭالاۋ پايدا بولسا، كانى؟! الۋشىسى تابىلماسا كىمگە وكپەلەيدى. اقبەرگەننىڭ سۋرەتتەرى توبىر تۇسىنىككە ارنالماعان. ودان بيىك، ودان گورى جوعارى. كەۋدەسىندە كوزى بارلار كەزدەسەر ءتۇپتىڭ تۇبىندە. كۇن قىزۋىمەن ءشىرىپ كەتەتىن ماي شاباق ەمەس قوي، ازار بولسا اقبەرگەننىڭ مىڭ-سان ازابىنىڭ ءبىرى بولار. نەسىنە وكپەلەيدى…
ەسكى «موسكۆيچ» ورنىنان وقىس قوزعالادى.
* * *
قالتا تەلەفونى ءسوندىرۋلى. تۋراسىنا كوشكەندە ەشكىمدى كورگىسى جوق. سىلق ءتۇسىپ جاتا بەرۋ تاڭعى ىڭعايسىز. «سۋرەتشىلەر ءۇيىنىڭ» كۇزەتشىسىمەن اراكىدىك شاحمات وينايتىنى بار-دى. وڭ اياعىن سىلتىپ باساتىن جارىمجان جىگىت شاحمات تاقتاسىنا كەلگەندە مەنەن مىقتى كىمدەرىڭ بار دەگەندەي، توڭىرەگىنە تاكاپپارلانا قارايتىن. سەبەبى، «سۋرەتشىلەر ءۇيىنىڭ» جاسى مەن جاسامىسى ونىڭ الدىندا كادىمگىدەي كىشىرەيەدى. وتىرىك — راسىن كىم ءبىلسىن، بالا كەزىمدە سمىسلوۆپەن دە كۇش سىناسقانىم بار دەپ، ماقتاۋ ءسوزدى كوبىرەك ەستىسە ءوستىپ بوسىڭكىرەپ كەتەتىنى بار-دى. اقبەرگەنمەن ءامپاي-جامپاي. ەكى-ۇش پارتيانى جۇمىستان قالىپ، جۇرت اياعى سايابىرسىعان سوڭ اسىقپاي ويناعاندى جاقسى كورەدى.
ال اقبەرگەنگە ۇنامايتىن ءبىر مىنەزى، كىشكەنە كوزىڭ تايسا - اق بولدى: — قايداسىڭ، ءتىرىمىسىڭ؟! ءسىرا، ءبىر جىلى-جۇمساققا تاپ بولدىڭ بىلەم. «ارباتتان» دا توبە كورسەتپەيسىڭ. تاپقان - تايانعانىڭدى جاسىرىپ جەسەڭ، كۇپتى بولاسىڭ. ارا - تۇرا بىزبەن دە ءبولىسىپ تۇر، — دەپ قۇلاقتىڭ قۇرت ەتىن جەيدى…
تۇندەگى ءمان-جايدى سوعان ءتۇسىندىرىپ، ازداپ ءىش بوساتىپ السا ما ەكەن، ا؟! وۋ، ادىلدىك قايدا؟ تاڭ الدىندا سۇلەلەنىپ ۇيىنە ازەر جەتكەن اقبەرگەننىڭ مىلتىق اتسا ويانباي، تاس بۇركەنىپ شىرت ۇيقىعا كەتەتىن قايران ۋاقىتىنىڭ يت جەمى شىعىپ، قور بولعان ءتۇرى مىناۋ.
تەلەفون شىلدىرادى. كۇمىسجاننان باسقا كىم بولۋشى ەدى.
— تەكسەرىپ جاتىرمىسىز، تەكسەر، تەكسەر! ازىرگە ءتىرىمىن. ولەتىن ءتۇرىم بايقالمايدى!
— ولىك جونەلتۋگە دە قىرۋار قارجى كەرەك. وڭاي دەيمىسىڭ؟! — ول دا ءوز ۇپايىن تۇگەندەپ جاتتى: — تىڭدا، قاسارىسپا! ادام ولتىرگەندەي بەت-اۋزىڭ سۇپ-سۇر بوپ كەتىپتى عوي. سونشا نە كورىندى؟ سەن كەلەدى دەپ تۇنىمەن سورپا دايىنداعام. توڭازىتقىشتا. گاز جاعۋعا شاماڭ كەلەتىن شىعار. ىسىتىپ ءىش. سەكىرىپ كەتىپ جۇرەرسىڭ، بالكوننىڭ ەسىگىن مىقتاپ بەكىت!..
* * *
كىمنەن ەستىگەن قايدام، ۇزىن بويلى سىلىڭعىرداي سارى جىگىت اقبەرگەندى «سۋرەتشىلەر ۇيىندەگى» قۋىقتاي شەبەرحاناسىنا ادەيىلەپ ىزدەپ كەلدى. سىلىڭعىرداي جىگىتىڭىز باسقاسىن ايتپاعاندا، اقسۇيەكتەر ءۇشىن قۇرىلعان وسى قالاداعى «گولف» كلۋبىنىڭ بەلدى مۇشەسى ەدى.
— تەمىرجان.
— اقبەرگەن. وتىرىڭىز قۇلاعىم سىزدە.
— وتىراتىن ۋاقىت جوق، سىرتىڭىزدان تىنىسپىن.
— ءبالي.
نەگە ەكەندىگىن قايدام، ءبىزدىڭ سۋرەتشىلەردىڭ دەنى تەڭىز تاقىرىبىنا
قالام سىلتەمەيدى. دۇرىس ايتتىم با، جازبايدى دەگەنىم ورىندى بولار ما ەدى.
— ايۆوزوۆسكييدەن اسا الماعان سوڭ ارامتەر بولۋدىڭ قاجەتى نە؟
— ۇقساپ باعۋدىڭ ءوزى نەگە تۇرادى.
— ەگەر ۇقساتا السا...
— شارۋاعا كوشەيىن، تەڭىزدىڭ سىرىن تۇسىنەتىن سىزدەن باسقا دەنى دۇرىس سۋرەتشى تابا المادىم.
— ىزدەۋىڭىز شالا بولعان عوي.
— مۇمكىن. ءسىزدىڭ جاناشىرلارىڭىز دا جىرتىلىپ ايىرىلادى ەكەن. الدىمەن سولار سەبەپشى بولدى.
— «سەنبە جۇرتقا تۇرسا دا قانشا ماقتاپ...»
— مەنەن زاكاز قابىلدايسىز.
— تاپسىرىس دەڭىز. بۇل نە، بۇيرىق پا؟!
— قالاي تۇسىنسەڭىز، ولاي ءتۇسىنىڭىز.
— كۇيىپ بارا جاتقان ول قانداي تىعىز شارۋا؟ الدىن - الا ءمان-ماعىناسىن، ءتۇر - سيپاتىن بىلۋگە بولا ما؟ مەنى ادام ولتىرۋگە جۇمسامايتىن شىعارسىز.
— قۇداي ساقتاسىن! كەلىسەسىز عوي...
— كەلىستىم دەپ كىم ايتتى سىزگە. شامامىزعا قارايىق. ەگەر قولدان كەلسە...
— كەلەدى، تەك نيەت بولسىن دەڭىز. كارتينالارىڭىزدى كورگەم تالايلاردىڭ قولىنان.
— تۋ...ۋ، ءبىر ءتۇرلى قۇلاققا تۇرپىدەي ەستىلەدى ەكەن.
— نەگە؟
— ءسىزدىڭ ويىڭىزشا مەن تەك تاپسىرىسپەن عانا جۇمىس ىستەيتىن سۋرەتشى بولدىم عوي.
— ونىڭ نەسى جامان. جانە كەز - كەلگەنگە سەنىم ارتىلا بەرە مە. سونىمەن ءقازىر ءبىزدىڭ ۇيگە بارامىز. قالعانى سول جەردە شەشىلەدى. كوڭىلىڭىزگە كەلمەسىن، ەسكى كولىگىڭىزدى ءبىزدىڭ اۋلاعا سۇيرەلەمەي-اق قويىڭىزشى. قارسى بولماساڭىز، ەرتەڭ دۇكەنگە سوعىپ، جاڭاسىنا ايىرباستايىق. العاشقى اۆانس دەسەڭىز دە ءوزىڭىز ءبىلىڭىز.
تەمىرجان ۇلكەن قالانىڭ اكىمشىلىك ورتالىعىنداعى ەڭسەلى ۇيگە كەلگەنشە جاق اشپادى. «قاي وبلىستانسىز؟»، «بۇل قالادا كوپتەن تۇراسىز با!»، «ايەلىڭىز، بالا-شاعاڭىز؟..»، «پاتەرىڭىز قانشا بولمەلى؟» دەگەن سەكىلدى ەكى جاققا دا كوك تيىن پايداسى جوق، تەك ءىش پىستىرعاننان باسقا بەرەرى شامالى جانە ايتىلا - ايتىلا ابدەن اق جەمى شىققان شولاق سۇراقتار دا شورشىمادى. اقبەرگەننىڭ دە كۇتكەنى وسى ەدى. بايىبىنا بارماي «جاڭا قازاقتار» دەپ الدەكىمدەردىڭ وسىنداي ازاماتتاردى مىسقىلداپ، سىرتتارىنان كۇڭكىلدەيتىندەرىنە سۋرەتشىنىڭ دە قاراداي - قاراپ جىنى كەلدى. ءسىرا، بار كىلتيپان مىنادا: كۇندەلىكتى شاي-پ ۇلى تابىلسا ءتورت قۇبىلاسى تۇگەلدەنگەندەي سول تىرشىلىگىنە شۇكىرشىلىك جاساپ، شىرت-شىرت تۇكىرىپ، اياعىن اۋىرلاۋ باساتىن اۋىل قازاعى دۇنيەنى اۋدارىپ -توڭكەرىپ، ءسات سايىن مىڭ - ميلليوندارمەن ەسەپ ايىرىسىپ، اۋزىن اشسا ءبىر ميلليوندى ىشكە كىرگىزىپ، ءبىر ميلليوندى سىرتقا شىعارىپ تاستايتىنداردىڭ الاس - قاپاس تىرشىلىگىن ۇناتپايدى. دۇرىسى، كورە المايدى. سونان كەلەدى دە جارتىكەش پىكىر تۋىندايدى.
ال اقبەرگەن تەمىرجاننىڭ ءىرى تۋرايتىن اۋقىمى كەڭ، تىنىسى مول جىگىت ەكەندىگىن العاش كورگەندە - اق اڭعارعان. قۇدايدان تىلەگەنى دە سول ەدى. ارقالانىپ «ارباتقا» بارعاندا دا ءمۇيىز شىققانى بەلگىلى. بەس بولمەلى ءۇيدىڭ جاساۋ-جابدىعى كوز قاريدى. شەتەلدىك جيھازدان ينەدەي كىنارات تابۋىڭ ەكىتالاي. جالت-جۇلت. پاركەت ەدەنگە تۇسكەن كۇن ساۋلەسىنىڭ ءوزى تايعاناقتاپ، ءبىر ورىندا تۇرا المايدى. شاشى يىعىن جاپقان سۇلۋ كەلىنشەك اقبەرگەندى جاڭا كورىپ تۇرعاندىعىنا قاراماي ەركىن قيمىلداپ، قىسىلىپ-قىمتىرىلماستان ءوزىن ەلەونورا دەپ تانىستىردى. سۋرەتشى وڭ جاق بەتىنىڭ ۇشىندا بولار-بولماس كوزدىڭ قاراشىعىنداي مەڭى بارىن بايقاپ قالدى. «ءدال سوعان سۇقتانۋدىڭ قاجەتى نە. بىرەۋگە كىرىپتار بوپ كەلىپ تۇرىپ...»
— كەلىنشەگىم، — دەدى تەمىرجان، — شاي، الدە كوفە ىشەسىز با؟
— راقمەت. ىسكە كىرىسەيىك، — اقبەرگەن دە ءىستىڭ ادامى ەكەندىگىن اڭعارتىپ ۇلگەردى.
— ەكى بالام بار. مىناۋ سولاردىڭ بولمەسى. ۇلكەنى - ءۇشىنشى، كىشىسى - ءبىرىنشى سىنىپتا. — تەمىرجان شەتكەرى بولمەنىڭ ەسىگىن اشتى. — وسى بولمەنى بەزەندىرەسىز.
— قالاي، ءقايتىپ؟
— مىنە، اڭگىمە وسىندا. ءبىز جىل سايىن جازدا سەميامىزبەن يسپانيا شيپاجايىندا دەمالامىز. دالىرەك ايتقاندا، اتاقتى مايوركادا. مايوركا جاعالاۋىندا بولىپ پا ەدىڭىز؟
— قايداعى، مايوركا تۇگىلى، مىنا تۇرعان ارالعا دا سيرەك بارامىز.
— مايوركادا كىمدەردىڭ دەمالعاندىعىن گازەتتەن بولسا دا وقىعان شىعارسىز. يسپانيا كارولى حۋان كارلوس، مايكل دۋگلاس، كلاۋديا شيففەر، ديانا بۇرىنعى كۇيەۋى چارلزبەن...
— جەتەر، كىمدەردىڭ دەمالعاندىعىنىڭ قاجەتى نە؟
— قاجەت. جاۋاپكەرشىلىكتىڭ جەڭىل ەمەستىگىن سەزىنگەن شىعارسىز. جانە ءسىزدىڭ ارالدان بولعاندىعىڭىز قانداي كەرەمەت!
— ارال ءسىز ويلاعانداي دەڭگەيگە جەتكەن جوق ازىرگە.
— دەگەنمەن بالالىق شاعىڭىز تەڭىز جاعالاۋىندا ءوتتى عوي.
— وعان ءسوز بار ما؟!
— مىنەكەي، ءا دەگەننەن ماسەلە ءبىزدىڭ پايدامىزعا شەشىلىپ كەلە جاتىر. توقەتەرى — وسى بولمە ىشىندە بالالارىم تەڭىز جاعالاۋىندا جاتقانداي جاعدايدى سەزىنۋى كەرەك. قالعانى ءسىزدىڭ شەبەرلىگىڭىزگە، ويلاۋ قابىلەتىڭىزدىڭ جۇيرىكتىگىنە، قيالىڭىزدىڭ ۇشقىرلىعىنا بايلانىستى. شتريحتاردى ولاي سالىڭىز، بىلاي سالىڭىز دەپ، بيزنەسمەن باسىمىزبەن سىزگە اقىل ۇيرەتىپ جاتقاندىعىمىز ۇيات بولار. شاعالا، تەڭىز، تولقىندار... الىستان كورىنگەن اق كەمە. ارا-تۇرا ءوزىم كەلىپ، كورىپ-كەتىپ تۇرامىن. ۇنامايتىن ۇستارى بولسا قايتا سالاسىز، قايتا جۇمىس ىستەيسىز... تاپسىرىس بەرۋشى - پاتشا. و جاعىن ءسىز دە تۇسىنەتىن شىعارسىز. ال اۆانستى ەلەونورادان الىپ تۇراسىز. ەرتەڭ ماشينەڭىزدى جاڭالايسىز... ال ىسكە ءسات!
— مەرزىمى؟
— اسىعىس جوق. شاماڭىزعا قاراڭىز...
تەمىرجان اقبەرگەندى ۇيىنە دەيىن شىعارىپ سالدى.
* * *
ىستىق سورپا جان شاقىرۋعا جارادى. كۇمىسجانعا ايتار العىسى شەكسىز. وسىنداي ايەلگە وپاسىزدىق جاساۋعا بولا ما، وڭباعان؟!.. اناۋ ءقوناقۇيدىڭ 23ء-شى بولمەسىندەگى تۇنگى وقيعانى مۇنان باسقا نەگە تەڭەۋگە دەۋگە بولادى؟!.. ءسىز نە ايتىپ تۇرسىز، قايداعى وپاسىزدىق؟!.. كۇمىسجاننىڭ كوزىنە ءشوپ سالىپ ولە الماي ءجۇر مە؟!.. ونداي ايەلگە تۇسىڭىزدە جولىعارسىز! كۇمىسجانداي ايەل قايدا؟!.. قۇداي-اي، ميى سولقىلداعاندا ايتپاڭىز!.. بىرەۋ ۇرلاپ اكەتكەن بە ۇيقىسىن؟! تىنىش... اقبەرگەن دە ادام عوي، كىشكەنە دەمالسىن... تىنىش...
* * *
جۇمىسقا ىنتا — شىنتاسىمەن كىرىسكەن. يسپانياداعى اتىشۋلى مايوركاعا قاتىستى ماتەريالداردى ينتەرنەتتەن تاۋىپ، تۇگەل ءسۇزىپ شىقتى. ادام جانىنا نە قاجەتتىنىڭ ءبارىن ايتارى جوق، تەك مايوركا شيپاجايىنان عانا تاباسىز. جاعاجايى قانداي، سۋىنىڭ تازالىعى قانداي! اينالاڭ الاقانداي - الاقانداي ارالدار. داۋىل، شاڭ-توزاڭ، قاپىرىق... اتاماڭىز! مايوركادا ماڭگى كوكتەم. توڭىرەگىڭ جاپ-جاسىل. مىنە، تابيعاتتىڭ وسى ءبىر مامىراجاي قۇدىرەتىن اياداي بولمەگە سىيعىزۋعا ءتيىستىسىڭ. جانە ەل تاڭعالارلىق سان-سالتاناتىمەن. اقبەرگەننىڭ دە شىبىن جانى تىرناق ۇشىندا. ارال جاعالاۋى بولسا الدەقاشان ءبىتىرىپ، «سۋرەتشىلەر ءۇيىنىڭ» اقساق كۇزەتشىسىمەن سالقىن سىرانى سىزدىقتاتىپ وتىرىپ، بىرنەشە پارتيانى شيىرىپ تاستاماس پا؟! مايوركا دەگەنى پالە بوپ جابىسپاسا نەتسىن! جانە ءومىرى كورمەگەن، كوز الدىنان وتكىزبەگەن بەيتانىس ءوڭىر. ايانىپ جاتقان جوق. جاپادان جالعىز ءتورت قابىرعامەن الىسقانىنا مىنە، ءتورت اي. جۇدەدى، جۋان مويىن جەڭىشكەردى، قوزى قارىندى ىرسيعان قابىرعا جۇتىپ قويدى. ەرتەلەتىپ كەلەدى دە شەتكەرى بولمە ىشىنە شىم باتادى. ءار قابىرعاعا تۇسكەن بەينەلەرگە ءار تۇستان ۇڭىلەدى. ەڭكەيىپ قارايدى، توبەگە شىعىپ، قيعاش قارايدى، سىعالاپ بۇرىشتان قارايدى. دۇرىس… دۇرىس ەمەس. ىلعي يتجىعىس. جازعان قۇل دا شارشاۋ بار ما، وسى قالاي - اۋ دەگەن تۇستى ءوشىرىپ، قايتا سالادى. قايتادان شۇقشيادى. بەتى بەرى قاراعان سەكىلدى. يسپانيانىڭ كۋرورتتى ايماعىن ءبىر بولمەگە سىيعىزۋ... ءوزىن دە ولتىرەتىن ادام جوق. جىگىت باسىمەن كەلىسىمىن بەرىپ الىپ، ەندى نەسىنە كوتكەنشەكتەيدى. ءول - ءتىرىل، تاپسىرمانى ورىندا!
ارا-تۇرا تەمىرجان توبە كورسەتەدى. بىرەر اپتا جوعالىپ كەتەدى دە، جەردىڭ جىگىنەن شىققانداي ويدا جوق تا ساپ ەتە قالادى. تەمىرجان — تاجال. ۇرماي-سوقپاي قانىڭدى سورادى، جون ارقاڭنىڭ ءبىر قابات تەرىسىن سىدىرادى، ارامتەرىڭدى سىعىپ الادى.
—...ءسىزدىڭ شاعالاڭىز نەمەنە... مىنە، ءقازىر-اق يت-قۇسقا جەم بولعالى تۇر عوي.
—...مايوركادان مىناداي تولقىندى كورسەك كوزىمىز شىقسىن.
—...الىستان اق كەمەنىڭ اق جەلكەنى كورىنسىن دەگەنىم قايدا؟!
—... ءسىز ءوزى، بىلاي ازداپ شەكپەيسىز بە؟ اپيىن ىشپەيسىز بە دەگەنىم عوي. ەل-جۇرت تەڭىز تاقىرىبىن جازاتىن مۇنان اسقان سۋرەتشى جوق دەگەنگە... — جۇيكەگە شي جۇگىرتەدى، — مىنا تۇرىڭىزبەن بيىل بىتىرە الماسسىز.
— بىتىرەمىن! — دەيدى اقبەرگەن، — بىتىرەمىن، سەن ءۇشىن ەمەس، ءوزىم ءۇشىن! ءبۇيتىپ قارجى تولەگەنىڭىز دە قۇرىپ كەتسىن! اشتان ءولىپ، كوشتەن قالسام دا بۇدان بىلاي تاپسىرىس قابىلدامايمىن! مۇنىڭ ءبارى مەنىڭ ءبىر كۇندىك بوستاندىعىما تاتىمايدى!
كەلەسى جولى دا تەمىرجاندىكى سول باياعى كەكەسىن. كىسىنىڭ ساعىن سىندىرۋعا كەلگەندە مۇنان وتكەن سۇمپايى تابىلماس. اقبەرگەننىڭ دە كوڭىلى سۋىعان، بەت-جۇزىن كورگىسى كەلمەيدى. سالعان سۋرەتتەرىنىڭ تىم ىسكە العىسىز ەمەستىگىن ءىشى سەزەدى. جانە بۇل تاقىرىپ جانىنا جاقىن. اركىم شاماسىنا قاراي ايۆوزوۆسكيي! اقباس تولقىننىڭ قۇم جاعانى تەپكىلەپ جاتاتىنى تابيعي تۇردە اقبەرگەننىڭ كەسكىندەمەسىنە اۋىسقان. ال قۇدايشىلىعىنا باققاندا، تەڭىز تولقىنى مەن قۇم جاعا كورىنىسىن بىتىستىرۋگە كەلگەندە بۇل قالادا اقبەرگەننىڭ الدىنا تۇسەتىندەر سيرەك. مەيلى، مىڭ جەردەن مايوركا بولسىن، ارالعا جەتپەيدى ءبارىبىر. الدە ءبىرجاقتى كەتكەننەن ساۋ ما؟ ارال سۋرەتتەرى انداعايلاپ، الدىڭعى پلانعا شىعىپ كەتپەسە! سىرت كوز - سىنشىل. جەتىقات جەر استىنداعىنى سەزەتىن تەمىرجان سۇمپايى وسى تۇستى تاپ باسىپ...
— مىناۋ نە؟ — دەيدى اش ءبۇيىرىن تايانىپ.
— بۇل ما، بۇل — بۇلت.
— ءسىزدىڭ بۇلتتارىڭىز قالاي-قالاي جوڭكىلەدى؟! قاسقىر كورگەن قويدان جامان عوي، ءتايىرى! ءبىز بارىپ جۇرگەن مايوركادا جەل سوقپايتىن سەكىلدى ەدى.
— بايقاماعانسىز عوي، مايوركانىڭ توڭىرەگى قاپتاعان جەلديىرمەن. ولار قۋات كوزىنە جەلديىرمەندى پايدالانادى. اۋاعا ءتۇتىن تارامايدى، ۋلى گاز اتىمەن ماقۇرىم. مايوركادا جەل تۇرمايدى دەيسىز.
— ءسىز مايوركانى پورت - الكاۋديا جاعىنان قاراعان بولدىڭىز عوي. ءجا، بۇعان دا كەلىسەيىك... ساعىزداي سوزىلىپ بارادى. جاڭا وقۋ جىلى باستالعانشا بىتىرەسىز بە؟ ءسىز سۋرەتشىسىز، اشىعىن ايتىڭىزشى، بالالارىم مىنادان جاعاجايدا جاتقانداي كۇي كەشە الا ما، سولاي سەزىنە الا ما؟ ماعان ەڭ باستى كەرەگى سول! شاعالاڭىزدىڭ قاناتى شولاق بولار، بۇلتتارىڭىز قورقىنىشتى، تولقىندارىڭىز كىسى ولتىرەتىندەي تۇيەوركەشتەنىپ ايبات شەگەر... مۇنىڭ بارىنە كەشىرىممەن قارايىق. الگى سۇراعىما جاۋاپ بەرىڭىزشى؟
— سەزىنەدى، سەزىنگەندە قانداي! وعان كۇمانىڭىز بولماسىن! سەنبەسەڭىز بالالاردى شاقىرتايىق. اقىرعى بايلامدى سولار ايتسىن. — اقبەرگەننىڭ شىدامى دا وسىعان ازەر جەتتى.
— كۇمانىم بار. قاراجاتتى بالالار ەمەس، مەنىڭ تولەيتىنىم قاپەرىڭىزدە بولسىن. ايتەۋىر، ءبىر نارسە جەتپەيدى، راس ايتامىن، ءبىر نارسە جەتپەيدى. بالالاردى ەمەس، الدىمەن ءسىزدىڭ سۋرەتشى ارىپتەستەرىڭىزدى شاقىرتساق. باعاسىن بەرسىن، ءتيىستى گونورارى تولەنەدى. قۇر اياققا باتا جۇرە مە. ءسويتىپ كوميسسيامەن قابىلدايىق جۇمىسىڭىزدى. ءسوزىم ءسوز، ءبىر نارسە جەتىسپەيدى. ءالى دە ويلانىڭىز!
— ويلانبايمىن! ويلانىپ بولعام. جەتپەيتىن جەرىن ءوزىڭىز جوندەپ الىڭىز!
ءبالي، تابان استىنان اقبەرگەننىڭ ءبۇيتىپ تارس جارىلعانى مۇلدەم تۇسىنىكسىز ەدى. ءبىتىپ تۇرعان شارۋانىڭ سوڭعى نۇكتەسىنە كەلگەندە... الجاپقىشىن شەشىپ، اتشاپتىرىم بولمەنىڭ ادىمداپ انا باسىنا ءبىر، مىنا باسىنا ەكى شىقتى. جاماندىققا دا، جاۋىزدىققا دا بارعىسى كەلدى. مىنا پولوتنونى قارا بوياۋمەن ايعۇش - ۇيعىش سىزعىلاپ، ىسكە العىسىز عىپ تاستاسا… ارىدان كوتەرىلگەن دۇلەي اشۋدى سابىرعا جەڭدىردى. تىستەرى قىشىرلاپ، جون ارقاسى ءجىپسىدى.
تەمىرجاننىڭ ۇيىنەن سۇلەلەنىپ كوڭىلسىز شىقتى.
* * *
ءبىر اي شاماسىندا، ءتىپتى ويلاماعان جەردەن تەمىرجاننىڭ ايەلى ەلەونورا حابارلاستى.
— ءسىزدىڭ مىنەزىڭىز دە بۇلتسىز كۇنى نايزاعاي سەكىلدى ەكەن. بارىڭىزدى سالىپ، تياناقتى جۇمىس ىستەگەنىڭىزدى باسقا تۇسىنبەسە دە، ءوز باسىم جاقسى تۇسىنەمىن. ال تۇسىنبەيتىنىم — تەمىرجان ەكەۋىڭىزدىڭ تيتتەي نارسەگە كەرىلدەسىپ، بالا قۇساپ ۇرىسىپ قالا بەرەتىندەرىڭىز! تاعى دا قايتالاپ ايتايىن، سۋرەتتەرىڭىز ماعان كەرەمەت ۇنايدى! كەيبىر تۇستارىنا ءالى دە قالام تيگىزەسىز بە، الدە وسى كۇيىندە قالدىرامىن دەيسىز بە، قالاۋىڭىز ءبىلسىن!.. سىزبەن جەكەشە سويلەسەتىن اڭگىمە بار. تەمىرجان ءىسساپاردا. بۇگىن كەشكىلىك «دانيار» ءقوناقۇيىنىڭ 23ء-شى بولمەسىندە كۇتەمىن...
قۇلىن ءمۇسىندى، تىعىنشىقتاي دەنەلى جاس كەلىنشەكپەن 23ء-شى بولمەدە تاڭعا دەيىن بىرگە بولدى... اعىل-تەگىل سىرلاستى... شاراپ ءىشتى، ەلەونورا ازداپ ءان سالدى. ءسۇيىستى. قۇشاقتاستى... اقىرى اياق - جولىن ازەر الىپ، سۇرىنە-قابىنا ۇيىنە جەتتى. بۇل نە؟ ماحاببات پا؟ جو-جوق، وعان ۇقسامايدى. ەسەپ ايىرىسۋ ما؟ جو-جوق، وعان دا... قالعان قاراجاتتى باسى ءبۇتىن اقبەرگەننىڭ قالتاسىنا سالىپ بەرگەن. سوندا بۇل نە، وۋ، سوندا مۇنىڭ نە بولعانى؟! تۇگىنە تۇسىنسە بۇيىرماسىن.
ءقوناۇيدىڭ 23ء-شى بولمەسىندەگى توسىن وقيعانى كوپكە دەيىن ۇمىتا المادى. بۇل نە؟.. بۇل سۇراققا جاۋاپ تابا الماي شەرمەندە…
You Might Also Like
-
قىزىق، قىزىق بولعاندا سۇراماڭىز! حايۋاناتتار باعىنىڭ زوولوگ-مامانى نەسىبەلى جۇگىنىسوۆانىڭ مىنا تىرلىگىنە تاڭدانبايتىن پەندە تابىلسا. وۋ، بۇل كىسىگە شىنىمەن نە كورىنگەن، ا؟! اندا-ساندا اقىل-ەسىنىڭ ا...
-
قاراعاندى وبلىسى بۇقار جىراۋ اۋدانى بوتاقارا كەنتى «جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ №1 قازاق تىرەك مەكتەبى (رو)» كمم ماد وقۋشىسى نۇرلانوۆا باعدات جەتەكشىسى: تولەۋبەكوۆا گۋلسان گاليمتايەۆنا
