جۇمىرتقانىڭ سارى ۋىزى
— ءسىز وسى... شىنىمەن ماعان عاشىق بوپ قالعاننان ساۋسىز با؟ اساي-مۇسەيلەرىڭىزدى ارقالاپ، كۇندە كەلەسىز سونشا جەردەن سالپاقتاپ. كەلەسىز دە، مەنىڭ تۇلا بويىمدى كوزبەن تىنتكىلەپ، ءوستىپ سۇمىرەيىپ تۇراسىز دا قوياسىز. جانە ءجونى ءتۇزۋ اڭگىمە دە ايتپايسىز. ءبىر ءتۇرلى قىزىقسىز عوي ءوزىڭىز... — زيباگۇل تاقتاي ساكىدە جۇرەلەپ وتىرعان كۇيى مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردى. كۇلدى دە، ارتىنشا الدەنەگە قاباعىن شىتتى. كادىمگىدەي رەنجىدى. وزگەگە ەمەس، وزىنە. تارامىس ساۋساقتارىمەن وڭ يىعىنا قۇلاعان وقتاۋداي بۇرىمىن ارقاسىنا قاراي سىلكىپ لاقتىردى. اشۋلى. وي-حوي، ۇرتىن تومپايتىپ، الگى تىركەستەردى تاۋىپ ايتتىم دەپ تۇر-اۋ، ءا؟! ايت جوق، توي جوق ايدالاعا لاققانىنا جول بولسىن. ءجون بىلەتىن ادامنىڭ تىرلىگى مە مۇنىسى؟! «ءجا، مەنى جاقتىرماساڭىز ءجونىمدى تابايىن ەندەشە» دەپ كەلگەن جاعىنا قاراي تايىپ تۇرسا، مىنا جىگىتتى قايدان تابادى. ەكەۋىنىڭ اراسىندا كوزگە كورىنبەيتىن يبالىق پا، سىيلاستىق پا، سوندايلىق جىلى-جىلى سەزىم ۇشقىنى اڭعارىلسا ەكەن-اۋ ەڭ قۇرىسا...
جۇمامۇراتتىڭ الدەنەدەن قۇر قالعانداي، ۇيقىدان تۇرىسىمەن اۋىلدىڭ تەڭىز جاق بەتكەيىنە قونىستانعان زيباگۇلدەردىڭ ۇيىنە سالىپ ۇرىپ جەتىپ كەلەتىندىگىنە قۋانباي ما ودان دا. وۋ، ادىلدىگىنە جۇگىنگەندە زيباگۇلدى مۇنان باسقا بىرەۋلەر ىزدەپ، ويعا-قىرعا سۇراۋ سالىپ جاتسا ءسوز بار ما. دۇرىسى، قامىستان تۇرعىزىلعان شارتاقتىڭ سىقىرلاۋىق ەسىگى ەرتەلى-كەش ءبىر-اق مارتە اشىلىپ-جابىلادى. شەشەسى بيىل التىنشى سىنىپقا بارعان ءسىڭلىسىن ەرتىپ، تاڭ ازاننان مەكتەپتەگى جۇمىسىنا كەتەدى؛ سودان شارشاپ-شالدىعىپ قاس قارايا ءبىر-اق ورالادى. سول ارالىقتاعى ادام توزگىسىز ۇزاق-ۇزاق ۋاقىتتى جاپادان-جالعىز وتكىزۋ — اتا جاۋىڭا تىلەمەيتىن ازاپ. باسقا سالعاسىن امال بار ما، سول ازاپتى ءۇن-تۇنسىز بىرگە كوتەرىپ كەلە جاتىر زيباگۇل. جاسىرىپ قايتەدى، مۇنان ەكى جىل بۇرىن: «مەنىكى وسى نە تىرتىڭباي، وتتان، سۋدان، اۆتوموبيل اپاتىنان مەنى سۇلۋ كوركىمەن ون وراپ الاتىن ارۋلار دا اجال قۇشىپ جاتقان جوق پا. شەشەمە ماسىل بولعانشا...» دەپ الدەكىمگە مىندەت ارتپاستان، ءتىپتى ءبىر بەت قاعاز دا جازىپ قالدىرماستان، مىنا دۇنيەمەن قوشتاسۋدىڭ جاي-جاپسارىن جۇپتاپ قويعان. ول ءبىر باس اۋىرتاتىنداي قيىن شارۋاعا ۇقسامايدى. مىنەكەي، ءوستىپ وتىرعان كۇيى كۇننەن، جاۋىن-شاشىننان قورعان بولسىن دەپ تۇرعىزىلعان ساكىنىڭ بەلاعاشىنا جۋان ارقاندى شيىرشىقتاپ-شيىرشىقتاپ لاقتىراسىڭ دا ءبىر ۇشىن مويىنعا مىقتاپ بايلاپ، تومەن قاراي ءبىر ساتى سىرعىپ تۇسەسىڭ. ءبىتتى. ودان كەيىنگى قىم-قۋىت وقيعاعا زيباگۇلدىڭ قاتىسى شامالى... ويپىر-اي، مىنا دۇنيەدە انا جۇرەگىنەن اسقان سەزىمتال قۇدىرەت بولساشى؟! جيىرما جاسار مۇگەدەك قىزىنىڭ كۇندەردىڭ كۇنىندە وز-وزىنە قول جۇمساماسىنا كىم كەپىل. ساڭىراۋ بولعىر قۇلاعى سوڭعى كەزدەرى سونداي-سونداي سۇمدىقتاردى ءجيى ەستيتىن بولىپ ءجۇر عوي. ەرنىن تىستەلەپ ىشىنەن تىنادى. وزدەرىنە قول جۇمسايتىنداردىڭ دەنى وسى زيباگۇلدىڭ جاسىنداعىلار. ايتاتىن ۋاجدەرىنە دە ارتىڭ ۇيالادى: «مەنى سۇيمەدى»، «باسقا قىزبەن قىدىرىپ كەتتى»، «جۇكتى بوپ قالعان سوڭ، ەلگە كورىنۋگە ءجۇزىم شىدامادى»... ىلعي وسى. «باسقا قىزبەن قىدىرىپ كەتسە جولى بولسىن، وزگە جىگىت قۇرىپ قالىپ پا، تابىلار ءبىر بورىك كيگەن، ءتاڭىر العىر!»
«سەن ويتپە، سەن ءبۇيت پە» دەپ زيباگۇلگە دە ءتىس جارمايدى. جۇيكەگە تيەتىن «اقىلدى» بەكەرگە جۇك قىلعىسى كەلمەيدى. بەتى اۋلاق. سوسىن مەكتەپكە باراردا زيباگۇلدى اينالىپ-تولعانىپ جۇرەدى دە، كوزگە تۇسەتىن وعاش زاتتاردىڭ ءبارىن قامىس سارايدىڭ قاراڭعى تۇكپىرىنە تىعىپ كەتەدى. ارقان، ءجىپ، پىشاق اتاۋلىنى سۇمدىق جەك كورەدى. ءبىر ءۇيدىڭ بار تاۋقىمەتى ءبىر باسىنا تۇسكەن سوڭ نە سۇرايسىڭ. كۇيەۋى كورشى وبلىستا، ۆاحتالىق ادىسپەن قارا جۇمىس ىستەيدى. ايلىعىن سيرەك كورەسىڭ. ونىڭ ۇستىنە زيباگۇلگە ساتىپ الاتىن دارى-دارمەگى جانە بار. مۇگەدەكتىگىنە بەرەتىن ۇكىمەتتىڭ جاردەم اقشاسىنا اۋىز جارىمايدى. سوسىن امالى قانشا، دەكرەتكە كەتكەن، نە سىرقاتتانىپ قالعان ارىپتەستەرىنىڭ قوسىمشا ساباقتارىن دا ءوزى وتكىزەدى. وتكىزگەنى بار بولسىن، قالتا تەلەفونىنا قوڭىراۋ تۇسكەن سايىن زارەسى ءزار تۇبىنە كەتەدى. قوڭىراۋ شالىنباسا تىم الاقاي. وزەكتى جان كەلەر كۇندەردەن ءۇمىتتى عوي قاشاندا. ءبىر قۇدىرەتتىڭ كۇشىمەن زيباگۇل ەرتەڭ، نە ودان ارعى كۇنى ءوز اياعىنا ءمىنىپ، ەسىك الدىندا ءوزىن كۇتىپ تۇراتىن سەكىلدى ەلەستەيدى؛ سوسىن ەكەۋى جالاڭ اياق، جالاڭ باس كەنەرەسى تولعان كىشى تەڭىزدىڭ قۇمداۋىت جاعالاۋىمەن الىس قيىرلارعا الىپ-ۇشىپ جۇگىرىپ بارا جاتقان سەكىلدى ەلەستەيدى. قايدا بارادى، كىمنەن قاشادى، نەگە قاشادى؟ بەلگىسىز. بەلگىلىسى — زيباگۇل ەكەۋىنىڭ ءبىر كەزدەرى ال-دارمەندەرى قۇرىپ، اياقتارىن ىلگەرى باسۋعا دا شامالارى كەلمەي تيتىقتاپ، ەتپەتتەرىنەن قۇم شاعىلعا تۇمسىق تىرەي قۇلاعانى... ودان سوڭعىلارىنىڭ بارىنە كونەر ەدى، كىسى بويىنان اساتىن جايىن بالىق تەڭىز تۇبىندەگى بالدىرلاردىڭ اراسىنا سۇيرەپ اكەتسە دە وكىنبەس ەدى. سەبەبى، ۇلى تەڭىزدىڭ بىرتىندەپ قالىپقا تۇسە باستاۋى توڭىرەگىندەگى «تراكتات» — زيباگۇلگە شيپا بولارلىقتاي تابىلعان ءتاسىل. بۇعان كەلگەندە جاعراپيادان ساباق بەرەتىن اناسىنىڭ الدىنا تۇسەتىن ادام جوق. قيال-عاجايىپ ەرتەگىلەردى وسى زامان قۇبىلىستارىمەن جىمداستىرىپ جىبەرگەندە بار ما، نە اڭىزىن، نە شىندىعىن ۇستاي الماي دال بولاسىڭ...
قولىنان كەلسە زيباگۇل سىرتقى دۇنيەمەن بايلانىسىن مۇلدەم ۇزسە ەكەن دەيدى. قاتار-قۇربىلارىنىڭ حال-اقۋال سۇراپ كەلگەندەرىن دە قۇپ كورمەيدى. «انە، تارتىلعان تەڭىزدى قايتادان قالپىنا كەلەدى دەپ كىم ويلاعان، كىم ۇمىتتەنگەن. سول تەڭىزگە ارا-تۇرا ءوزىڭ بارىپ تا، شومىلىپ قايتاسىڭ». «ءوز اياعىڭمەن» دەگەندى ايتقىسى كەلىپ، قانشا تىرىسسا دا ءتىلىن تىستەپ ۇلگەرەدى. ونداي دا زيباگۇلدىڭ قولىنا ىلىككەن كەسە-شاينەكتى، ونى-مۇنى ىدىستاردى جان-جاققا لاقتىرىپ، قىستىعىپ جىلاپ جىبەرمەسىنە كىم كەپىل؛ «مەنى مازاق قىلىپ وتىرسىز» دەپ ەكى-ۇش تاۋلىككە دەيىن ءنار تاتپاستان تەرىس قاراپ جاتىپ الماسىنا كىم كەپىل. سوندىقتان اناسى ءوزى تۇگىلى كەلىمدى-كەتىمدى كىسىلەردىڭ دە زيباگۇلمەن بارىنشا بايىپتى، بارىنشا سىپايى سويلەسكەندەرىن قالايدى.
«جا-راي-دى، تەڭىز جايلى تولعانىستىڭ ءمان-جايىن تۇسىندىك. ءسىزدىڭ-اق دەگەنىڭىز بولسىن، ال مىنا دۇنيەگە ارتىق ادام ەكەندىگىڭدى سەزىنسەڭ، ودان قۇتىلۋ اسا قىمباتقا تۇسە قويمايتىن سەكىلدى عوي» دەپ سول ارقان، سول ءجىپ ساقتايتىن قامىس سارايعا قاراماۋعا تىرىسقان...
— مەنىڭ ايتقاندارىما وكپەلەپ قالعان جوقپىسىز؟! ءجا، وت الا كەلگەندەي بولماي اياعىڭىزدى شەشىپ، جوعارى شىقساڭىزشى. سىزگە ارناپ قازان كوتەرگەنىمىز جوق. بارعا — بازار.
اعاش ساكىنى سىقىرلاتىپ، جۇمامۇرات زيباگۇلدىڭ جانىنا كەلىپ تىزە بۇكتى: — قۇداي سالماسىن، ءسىرا بۇگىن قىرىق گرادۋستان اسىپ جىعىلار. الدەن كۇيىپ تۇر، تۇسكە تاقاۋ نە بولماق؟ — كولدەي ورامالىمەن ءجۇن-جۇن كەۋدەسىن سۇرتكىلەدى. سامايداعى شۇپىرلەگەن تەر تامشىلارىن قولىنىڭ سىرتىمەن سىلىپ تاستادى. توبەگە قارادى. برەزەنت جاپقىشتىڭ ءبىراز جەرىن شاقىرايعان كۇن شۇرق-شۇرق تەسىپ تاستاپتى. سول تەسىكتەن ساۋلاي قۇيىلعان وتكىر ساۋلە زيباگۇلدىڭ الدىنداعى التىن جالاتقان پوتنوسقا شاعىلىسادى. شاي سۋىپ قالعان ءتارىزدى. الدە قاتالاپ شولدەپ كەلگەندىكى مە، العاش قۇيىلعان ەكى-ۇش كەسەنى كىدىرىسسىز بىرىنەن سوڭ ءبىرىن جونەلتتى. تەر بۇرق ەتە ءتۇستى ارتىنشا. جۇمامۇرات بۇعان پالەندەي قىسىلعان جوق. كوپتەن ۇستارا تيمەگەن ساقال-مۇرتىن الاقانىمەن ءبىر سيپاپ، سوسىن جانىنداعى جاستىققا جانتايىپ، اياق-قولىن ەمىن-ەركىن سوزعىلادى. زيباگۇل قولتارلىق جاساماسا شايدى دا ۇزاعىراق سوراپتايتىن ءتۇرى بار. شىنى كەرەك، زيباگۇلدىڭ شايى بال تاتيدى، ىشە بەرگىڭ، ىشە بەرگىڭ كەلەدى. ال وسىنداعى ءوزى جاتاتىن ءۇيدىڭ ايەلى ءسال سالاقتاۋ، الدە قوناق كۇتۋگە ءسال ولاقتاۋ كىسى مە، ايتەۋىر، قۇيعان شايىنان تيتتەي ءلاززات الا المايسىڭ. قۇددى تۇز قوسىلعان كەرەك ءدامى بار جاعىمسىز استى بايقاۋسىز ۇرتتاپ قويعانداي، ۇيالعاننان ازەر جۇتاسىڭ.
— ويپىر-اي، ءسىزدىڭ اۋىلدىڭ ادامدارى ءسىرا، تەمىردەن جارالعان بىلەم،— جۇمامۇراتتىڭ تۇك كورمەگەندەي داستارقانعا ەمىنە تۇسكەنىم جاراماس دەپ، وزىنشە بىردەمە ايتقانسىعان ءتۇرى، — مىناداي ىستىقتا... ءۇيتىلىپ تۇرعان وت. داريانىڭ جاعاسىنا قوستانىپ جاتىپ، ءشوپ شابادى ەكەن تاعى دا. التىن بەرسە دە مەن ماسەلەن، وعان شىداماس ەدىم.
— شىدامايسىز، شىداماق تۇگىلى، ولاردىڭ قاراسىن دا كورە المايسىز. ءبىر ەسەپتەن، سونى مويىنداعاندىعىڭىزدىڭ ءوزى ەرلىك. قويىڭىزشى، ەرلىك اتاۋلىدان ساداعا كەتىڭىز. تىلگە وڭاي ورالعان تىركەس قوي، انشەيىن. جاقسى ما، جامان با، ۇناتاسىز با، ۇناتپايسىز با، ءبىزدىڭ ەلدىڭ كۇنكورىسى وسىلاي. ال سىزدەر جاھاندانۋ، وركەنيەت، روبوت جايلى وڭشەڭ پافوستان تۇراتىن شەجىرە شەرتەسىزدەر. ءشوپ شابادى دەيسىز، ونى جيناپ، قوراعا تاسىپ العاندى ايتساڭشى. مىڭ ءولىپ، مىڭ ءتىرىلۋ — انە سول! «شىدامايمىن!» ءيا-يا، مەنىڭ جەرلەستەرىم دە مۇنان ارتىق جايلى ومىرگە شىداماس ەدى. بەينەتكە جارالعان عوي شەتتەرىنەن.
— ايتپاڭىز...
— اڭگىمە بۇزاۋ ەمىزەر، شايدى قايتا دەمدەيىن، — زيباگۇل قوس قولىن تىرەپ، ساكىنىڭ ەرنەۋىنە قاراي جىلجىدى. ءسال ەڭكەيگەندە وقتاۋداي بۇرىمى وڭ يىعىنا تاعى قۇلادى. ونى اشۋسىز، رەنىشسىز ارقاسىنا قاراي ىسىرا سالدى.
— مەن، مەن-اق... — وبالى نەشىك، ءبارى مەنىڭ كەسىرىمنەن بولدى-اۋ دەگەندەي جۇمامۇراتتىڭ كوزدەرى جىپىلىقتاپ، ورنىنان ۇشىپ تۇرەگەلگەنى سول ەدى، كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن زيباگۇل بۇل كەزدە ارباسىنا ءمىنىپ ۇلگەرگەن-دى.
— وتىرىڭىز، كۇندە ىستەپ جۇرگەن تىرلىك قوي. ەرتەڭ ءسىز كەتكەن سوڭ ماعان بىرەۋ شاي قايناتىپ بەرە مە؟ — زيباگۇلدىڭ داۋىسى ءبىر ءتۇرلى قاتقىلداۋ ەستىلدى. قولاربانى قالايشا مەڭگەرىپ العان! تۋرا يەسىنىڭ يەك قاعىسىن كۇتكەن ارعىماقتاي، ەكى قاپتالداعى قولمەن دەمەيتىن قوس دوڭگەلەك الدەبىر جاراتىلىستىڭ كۇشىمەن ساۋساق ۇشىن تيگىزسەڭ ءبىتتى، وزدىگىنەن جۇگىرە جونەلەتىن ماشينەدەي ەلەستەدى. زىر-زىر. اۋلانىڭ ءدال ورتاسىنداعى قازاندىققا بارا جاتقان تۇستا قولاربانىڭ جىلدامدىعىن تەجەمەستەن سال بولىپ، سۇيرەتىلىپ كەلە جاتقان ەكى اياقتى سول قولىمەن دەمەدى دە، اربانىڭ تومەنگى تەپشىگىنە دىك ەتكىزدى. وشاقتىڭ ىرگەسىنە جينالعان ەكى-ۇش قاداق سەكسەۋىل تومارىن تىزەسىنە قويدى دا، ارتىنشا وتتىڭ كومەيىنە ءبىر-اق جىتىردى. ونسىز دا كۇيىپ تۇرعان وتتىڭ قىزۋىنا سەكسەۋىل شوعىنىڭ ىستىعى قوسىلعان سوڭ نە وڭسىن، جەڭىل كويلەگىنىڭ ارقالىعى جاۋىرىنعا جەلىمدەنە باستادى. ماڭدايى ءجىپسىدى. وشاق كومەيىندەگى قىز-قىز قايناعان تەمىر شاينەكتى قالاي الار ەكەن دەپ، جۇمامۇراتتىڭ تاڭدانىسپەن اۋزىنىڭ اشىلىپ قالعانى راس. ابدەن ءادىسىن العان اككى اڭشىداي ارباسىن ولاي ءبىر، بىلاي ءبىر بۇلعاقتاتىپ كەلدى دە، تەمىر شاينەكتى لەزدە ءىلىپ اكەتتى. تامشىداي سۋ توگىلسە نە دەيسىز. «نەتكەن شەبەرلىك ءام نەتكەن توزىمدىلىك؟!» — دەپ تاڭداي قاقتى جۇمامۇرات.
اتشاپتىرىم اۋلانى اسفالتتاپ بەرگەن اكىمشىلىككە راقمەت. ال تابالدىرىقتان ءارى اتتاسىمەن كادىمگى قىزىل قۇمنىڭ «جىرى» باستالادى. اينالا ىسىلداعان قىزىل قۇم. بۇل ءوڭىر جاسىل-جەلەك اتاۋلىدان ماقۇرىم. تال، تەرەكتى اۋرە بوپ اۋىزعا الماعان ءلازىم. زيباگۇلدىڭ بالكىم، اۋلادان قارىس سۇيەم الىس اتتاپ شىعا المايتىندىعى سودان شىعار. وكشەدەن كەرى تارتىپ، ساۋ ادامنىڭ ادىمىن اشتىرمايتىن مىنا ىسىلداعان قىزىل قۇم-اجداھا زيباگۇلدىڭ قولارباسىنا راقىم تۇسىرە قويار ما؟!
التىن پوتنوسقا تەمىر شاينەكتەن باسقا جۇمىرتقانىڭ سارى ۋىزىن قۋىرىپ اكەلە جاتقان قولارباداعى زيباگۇل جۇمامۇراتقا ايتاتىنى جوق حور قىزىنداي ەلەستەدى. بۇل ەلدە جوق ادەمى سيۋجەت ەدى.
— توق-تا، توقتاي تۇرشى، زيباش...— اياعىنا شالىنىسىپ ساكىنىڭ ارعى باسىندا جاتقان فوتواپپاراتىنا ازەر دەگەندە قول ىلىكتىردى. جۇرەگى القىنىپ اۋزىنا تىعىلدى. ساۋساقتارى دىرىلدەپ اپپاراتى قايىس قوراپشاسىنان ازەر سۋىرىپ الدى: — ءبىر سەكۋند...ءبىتتى، مىنە-مىنە، مۇنداي كادر قولعا تۇسە بەرە مە؟! كەرەمەت! — سارتىلداتىپ ولاي دا ءتۇسىردى، بىلاي دا ءتۇسىردى. زيباگۇل دە سوقتالداي ازاماتتىڭ ءبىر ءوتىنىشىن ورىندايىن دەگەنى بولار ءارى سول وڭتايىنا كەلەتىن ءبىر كادرگە بولا سونشا ۋاقىتىن شىعىنداپ، قۇم قۇرساۋىنداعى اۋىلدا ساندالىپ جۇرگەن جۇمامۇراتقا دەگەن اياۋشىلىق سەزىمى وياندى ما، ايتەۋىر، ءوزىن-وزى قيناعانداي ءسال ەزۋ تارتىپ كۇلدى دە، قولارباسىن جالما-جان ىلگەرى جىلجىتتى. دۇرىس، دۇرىس-اق، زيباگۇلدىڭ دە بىرەۋگە اياۋشىلىق بىلدىرەتىندەي مۇمكىندىگى بولعانى عوي، ءا؟! بۇعان دەيىن كىم كورىنگەننىڭ اياۋشىلىق سەزىمدەرىن ءۇنسىز قابىلداعان. ەندىگى كەزەك زيباگۇلدىكى.
— شايدى قايتا قايناتتىم. اسىقپاي قانىپ ءىشىڭىز، ءسىزدى داستارقان جايىپ، ءولىپ-وشىپ كۇتىپ وتىرعان بىرەۋ بار ما؟! كۇن بولسا مىناۋ. ايتقانداي، اۋدان ورتالىعىنا قاشان جۇرەسىز؟
— ان-2 ۇشىپ كەلگەن كۇنى. كەلمەي جاتىر عوي تابانداپ. — جۇمامۇراتتىڭ ماناعىداي ەمەس، شايعا دەگەن «شابىتى» باسىلىڭقىراپ قالىپتى. زيباگۇلدى اۋرەگە سالعانى ءۇشىن عانا سۇلەسوقتاۋ ۇرتتايدى: — رۇقسات بولسا، ءبىر نارسە كورسەتەيىن.
— كورسەت! — دەدى زيباگۇل جۇلىپ العانداي.
— ءسىز ءۇشىن قانشا پلەنكا شىعىنداعاندىعىمدى بىلسەڭىز. وبەكتيۆتە تەك ءسىزدىڭ عانا بەينەڭىز.
— وون-نان تاپسىرما العان اتاقتى فوتوسۋرەتشىسىز. سلايدتارىڭىزدى دۇنيە ءجۇزىنىڭ جىلتىراق جۋرنالدارى جاپاتارماعاي جاريالاپ جاتادى. تالعامىڭىز دا بىزگە قاراعاندا وزگەشە عوي. وزىڭىزگە قالاي؟
— ناشار دەپ ايتا المايمىن.
ءبىر قۇشاق سۋرەتتى اسىقپاي، مۇقيات قارادى زيباگۇل. كەي تۇستارىنا كۇلدى، كەي تۇستارىنا بولار-بولماس قاباعىن شىتتى. كۇللى تىرشىلىگىنىڭ قاعازعا تۇسكەن كوشىرمەسى عوي مىناۋ. ءيا، ايتقانداي مۇنىڭ اراسىندا زيباگۇلدەن باسقا ءتىرى پەندە كوزگە شالىنسا كانى! ءسوز جوق، ءوزى تۋرالى كوركەم ەپوپەيا.
— ءبارى جاقسى، تەك بوياۋدىڭ ءتۇسى عانا كەلىسپەگەن.
— تۇسىنە المادىق.
— تۇسىنبەيتىن نەسى بار، بوياۋى كەلىسپەگەن دۇنيە كوزبوياۋشىلىققا ۇرىنادى. توڭىرەگىڭىزگە قاراڭىزشى، دۇنيە تۇگەلىمەن سارعىش تۇسكە مالىپ العانداي ەمەس پە؟! كوزىمىز دە سارى تۇسكە ۇيرەنگەن. سارعىش ءتۇستى جاقسى كورەمىز ءبارىمىز. قۇم. قۇم جۇمىرتقانىڭ سارى ۋىزىنان اۋمايدى. ال ەندى بىزگە نە دەيسىز؟! ال ءسىزدىڭ سۋرەتتەرىڭىز اق پەن قارا. بوياۋى كەلىسسە سۋرەتتەرىڭىزدىڭ قولعا تيمەيتىن ءتۇرى بار. وسىعان اباي بولىڭىز...
— جۇمىرتقانىڭ سارى ۋىزى، سارى ۋىزى دەيسىز، ءا؟! — جۇمامۇرات اپىل-عۇپىل تارەلكەسىندەگىنى تاۋىسىپ قويدى.
ححح
كورىنگەن كوكاتتىعا كۇللى ءومىربايانىن جاريالاپ نە باسىنىڭ ىسكەنى. كەرەك دەسەڭىز، وون-نىڭ ارنايى تاپسىرماسى ەدى دەگەندەرگە دە ولىپ-وشەتىن جاعدايى جوق. ەكولوگيانىڭ اۋىرلىق نۇكتەسىندەگى بۇل اۋىلعا كەلىپ-كەتىپ جاتقانداردىڭ العاشقىسى، نە سوڭعىسى بۇل بولماس. ارتىنىپ-تارتىنىپ تالايلار كەلەر ءالى دە. كەلگەندەردىڭ بارىنە جالپاقتاي بەرسە، نەلەرى قالادى. كوردى، سۋرەتكە ءتۇسىردى، ادامدارمەن تىلدەستى... سونىڭ ءوزى از ولجا ما جۇمامۇرتتار ءۇشىن. ەندى وسى تويعاندارىمەن كەلگەن جاقتارىنا تارتىپ وتىرسا دا بولار ەدى. جوق، ءالى دە بىرنارسەلەردى تۇرتىنەكتەپ ىزدەيتىن ءتارىزدى مە قالاي. جۇمامۇراتتى ايتادى دا... زيباگۇلدىڭ ءاربىر قيمىلىنان كوز ايىرمايدى. مۇگەدەك قىزدىڭ تال بويىنان نە تابادى؟ الدە توسىن قىلىق شىعارىپ، ونى سول ساتىندە اپپاراتىنا كوشىرە قويىپ، سەنساسياعا قارىق بولارمىن دەپ دامەلەنە مە؟! زيباگۇلدىڭ بار بولمىسى وسى. قولارباسىمەن اۋلانىڭ انا باسى مەن مىنا باسىن جول قىلعاننان باسقا نە بىتىرەدى. سەكسەۋىلدىڭ تومارىن مايدالاۋعا دا، ساكىنىڭ كولەڭكەسىن جاماپ-جاسقاۋعا دا قاۋقارى جەتپەيدى. دۇكەنگە دە بارا المايدى. جۇمامۇرات كەرەگىن وسى توڭىرەكتەن ىزدەسىن. بالكىم، زيباگۇلدىڭ دومبىراعا قوسىلىپ، اۋەلەتىپ ءان سالعاندىعىن توسىپ جۇرگەن شىعار. كەستە تىككەنى، اق كەنەپكە ويۋ-ورنەك سالعانى كەرەك پە؟ وي-وي، قيۋىن كەلىستىرسە وتىرىكتىڭ المايتىن قامالى بار ما. «جارىمجان قىز تاعدىر تاۋقىمەتىنە مويىماي، ومىرمەن تايتالاسىپ كۇرەسە ءبىلدى. قاتار-قۇربىلارىنان كەم قالعىسى كەلمەي، ءوز جاعدايىن ءوزى كۇيتتەدى...» پاح! «كەستە تىگەدى، كيىز باسادى، ءسويتىپ شاعىن بيزنەسىن ۇرشىقتاي دوڭگەلەتىپ وتىر، انەكەي!» دەپ نانعا ماي جاققانداي ادامنىڭ ءجۇزى شىدامايتىن قايداعى-جوقتى جىلپىلداتىپ جىبەرمەسە نە قىلسىن! بۇلاردان وندايلاردى دا كۇتۋگە بولادى. راسى سول، كەستە دە تىگە المايدى. ەگەر سونى كۇتىپ جۇرگەن بولسا، وندا جۇمامۇراتتىكى بەكەرگە جان قيناۋ.
زيباگۇلدىڭ دە ءقايبىر وڭعان قىلىعى بار. بىردە جۇمامۇراتتى وڭباي ساستىرعان. ونى ەستىگەندە جۇمامۇراتتىڭ ەكى كوزى جىپىلىقتاپ، تاماعىنا تاس تىعىلعانداي ءۇنى شىقپاستان، ءداپ ءبىر زيباگۇلدىڭ الدىندا كەشىرىلمەس كۇنا جاساعانداي، ابدەن ابىگەرگە ءتۇستى.
— بىلەم عوي سىزدەردى... ەركەكتەردى... جيىرمادان اسقان مۇگەدەك قىزبەن وڭاشا كەزدەسكەن ءساتتى نەگە بەكەرگە وتكىزەدى. زيباگۇلدىڭ دە ءناتى ايەل. ونىڭ ۇستىنە ەركەكتىڭ ءيىسىن ساعىنىپ، ىندىنى قۇرىپ جۇرمەسىنە كىم كەپىل. ىڭعاي بىلدىرسەڭ، قۇشاققا ءوزى-اق كەلىپ قۇلايدى. ءلاززاتتىڭ ءبىر ءدامىن العان سوڭ، تۇلا بويى كۇيىپ-جانىپ، كەلەسى جولى دا سونى تىلەر. نەڭ كەتەدى. الدا-جالدا جۇكتى بوپ قالسا دا، قۇم قۇرساۋىنداعى اۋىلداعى دىمكاس قىز سەنى قايدان تابادى. شومەلەگە تۇسكەن ينە سەكىلدىسىڭ ول ءۇشىن. كەشە بار دا، بۇگىن جوق. سەنىكى دە ەرسى ەمەس، ەركەكتىك پارىزىڭدى وتەدىڭ. كوزى قارايىپ، ولۋگە كەلگەن بايعۇستىڭ دا ساۋابىن الدىڭ. سوسىن زيباگۇلدى تىرداي جالاڭاش شەشىندىرىپ، فوتوعا قالاي تۇسىرەمىن دەسەڭىز دە ەركىڭىز... قوس انارىن قولاڭ شاشىمەن تۇمشالاپ.
— قوي، قويىڭىزشى، ءسىز ءتىپتى تەرەڭدەپ باراسىز عوي، ءجۇدا!.. — اساي-مۇسەيلەرىن اسىنىپ، تەز-تەز جينالىپ، ەندى بۇل ءۇيدىڭ قاراسىن كورمەيتىن كىسىشە اسىعىس شىعىپ كەتكەن-دى. سودان ەكى-ۇش كۇنگە دەيىن توبە كورسەتپەدى.
ححح
جۇمامۇرات زيباگۇلدى ەكولوگيانىڭ اسەرىنەن سال ارۋىنا شالدىققان مۇسكىن دەپ پايىمدايدى. ءاربىر قيمىلىن قالت جىبەرمەي، تىنىمسىز فوتوعا ءتۇسىرىپ جۇرگەندىگى دە سودان. توسىن تاقىرىپ. بۇۇ-نىڭ الەمدىك ەكولوگيامەن اينالىساتىن دەپارتامەنتىنىڭ جىل سايىن اق پەن قارا ءتۇستى فوتولارعا بايگە جاريالايتىن ءداستۇرى بار. ءبىرىنشى، ەكىنشى ورىن تۇگىلى، ءۇشىنشى ورىنعا ىلىكسە دە مۇرتىن بالتا شاپپايدى. قاراجاتى قوماقتى. ءبىراق ونىڭ ءبارىن تاتپىشتەپ زيباگۇلدىڭ باسىن اۋىرتىپ نە جىنى بار. جۇمامۇراتتىڭ ىشىندە دە ءبىر قۋلىق جاتۋعا ءتيىس قوي. ودان جارىلىپ ولمەس. ال بۇعان كەلگەندە زيباگۇلدىڭ دە ەسەبى تۇگەل. جۇمامۇرات ەسكى تۇسىنىككە الدانىپ جۇرە بەرسىن. ەكولوگيادان تاپقان كەسەل. ءجا، بوپتى. ءبىراق شىندىق ودان گورى ءسال وزگەشەلەۋ ەدى.
... وبلىس ورتالىعىنداعى پەدينستيتۋتتىڭ ءۇشىنشى كۋرسىن باستاعان جىلى ادەتتەگىدەي ستۋدەنتتەردى كۇزگى دالا جۇمىستارىنا الىپ باردى. الىستاعى كۇرىش ۇجىمشارىنىڭ قىرمانىندا، ەگىس القابىندا اتقاراتىن شارۋا جەتەرلىك. زيباگۇلدەر كومباين شالعىسىنان قالىس قالعان ارىق-اتىزداعى كۇرىشتى قول وراقپەن ورىپ جۇيەلەيدى. سونىڭ وزىنەن ءبىراز ءونىم جينالماقشى. تۇسكى استى دالا قوسىنان ىشەدى. جاستار جۇرگەن جەر كوڭىلدى. كۇندە كونسەرت، كۇندە بي. دالاداعى جۇمىس قاس-قارايعانشا ءبىر تىنبايدى. سونىڭ وزىندە تىمىرسىق اۋا تىنىسىڭدى تارىلتادى. ستۋدەنتتەر ەكىگە جارىلىپ، قىزدار ءبىر بولەك، جىگىتتەر ءبىر بولەك داريا جيەگىندەگى كولگە تۇسەدى. سۋى لاي، لاستاۋ بولسا دا كۇيىپ تۇرعان ىستىقتا سۋعا تۇسكەننەن ارتىق راقات قايدا. بىردە وزەن ۇستىنە سالىنعان كوپىردەن ءوتىپ بارا جاتقان تۇستا الدەكىمنىڭ تومەننەن «قۇتقارىڭدار، قۇتقارىڭدار!» دەپ جان ۇشىرا ايقايلاعانى. زيباگۇلدىڭ ويلانۋعا مۇرشاسى بولمادى.تەڭىز جاعالاۋىندا وسكەن قىز سۋعا جۇزۋدەن دە الدىنا جان سالمايتىن. كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن ءۇش مەترلىك كوپىردەن ءبىر-اق سەكىرەدى. سەكىرگەنى ەسىندە... ارعى جاعى بۇلدىر-بۇلدىر... قاراڭداعان، كولبەڭدەگەن بەينەلەر. «جەڭىل جاردەم» ماشينەسىمەن وبلىستىق اۋرۋحاناعا جەتكىزىلگەن بويدا زيباگۇلدى وپەراسيا ءۇستولى كۇتىپ تۇردى. بار ويى «سۋعا باتقان بەيباقتى» قۇتقارماقشى بولعان. قاتتى ەكپىنمەن سەكىرگەندە باسى سۋ استىنداعى كاماز-دىڭ شىرىگەن دوڭعالاعىنا تيگەن. مويىن ومىرتقاسى سىنىپ، جۇلىنى زاقىمدانعان. جيىرما تاۋلىك بويى قوسىمشا اپپارات ارقىلى تىنىس الدى. دارىگەرلەر زيباگۇلدىڭ بەتى بەرى قاراماس دەپ باستارىن شايقاعان. اناسى كوز جاسىن كولدەتىپ، تالاي-تالاي ەمەن ەسىكتەردى تىقىلداتىپ، ەتى تىرىلىگىنىڭ ارقاسىندا قىزىن استاناعا دا، الماتىعا دا الىپ باردى. بىلىكتى ماماندارعا كورسەتتى. امال نە، ارباعا تانىلۋدان باسقا امال قالمادى.
جاقىن ماڭدا تۇراتىن «سۋعا باتقان بەيباق» ون ءبىرىنشى سىنىپتىڭ بويجەتكەنى ەكەن. «ويناپ ەدىم، ويناپ ەدىمنەن» باسقا ورنىقتى دالەل تاۋىپ ايتا المادى. كىمدى كىنالايسىڭ؟ كوپىردەن سەكىرگەن زيباگۇلدىڭ ءوزى. ءبىر جارىم ايدان سوڭ ەسىن جيىپ، قولارباعا قول سوزدى.
ححح
زيباگۇل ايتپاقشى، «جۇمىرتقانىڭ سارى ۋىزىنان اۋمايتىن» ءوڭىر اسىرەسە، شاقىرايعان كۇن استىندا بالقىعان بولات سىندى ساپ-سارى بوپ، ساعىمعا تۇنشىعىپ جاتار ەدى. سارعىش قۇمدى جالاڭ اياعىڭمەن ءبىر باسىپ، ەكى باسىپ ىلگەرى جىلجۋىڭ مۇمكىن ەمەس. قىزىل شوقتاي قارىپ تۇسەدى. مۇندايدا قۇم ۇستىنەن ءتىرى جاندىكتىڭ ءىزىن كورۋىڭ دە ەكى تالاي. ءسىرا، قارا قارعانىڭ ميىن شاعاتىن الاپات ىستىق دەگەنىڭىز وسى بولار. قۇم قۇرساۋىنداعى اۋىل توڭىرەگى تىم-تىرىس. قامىستان تۇرعىزىلعان قورا-جايلار سىرىڭكە تيسە لاپ ەتۋگە دايىن تۇر. تەرەزەلەر تۇگەلگە دەرلىك سارعىش گازەتتەرمەن تۇمشالانعان. وسى ءولى تىرلىكتىڭ وزەگىنە كۇن ىستىعى قايتىپ، كولەڭكە كىسى بويى ۇزارعان شاقتا بارىپ، بىرتىندەپ جان ەنە باستايدى. وعان دەيىن سارعىش تۇستەن ءبىر ءتۇرلى جۇرەگىڭ اينيدى.
ال زيباگۇل ءتىرى پەندە باس كوتەرمەيتىن وسىناۋ شاڭقاي ءتۇستى زارىعا توسادى. اق ماتادان تىگىلگەن كەڭ قولتىق كويلەكتى يىعىنا ىلە سالادى دا، قولاربانى تەڭىز بەتكە قاراعان ەسىكتىڭ قىر كوزىنە تۋرالاپ اكەلەدى. ارى قاراي اربانىڭ دوڭعالاعى كىرش ەتىپ قۇمعا كىرەدى دە توقتايدى. ونى زيباگۇلدىڭ ءالجۋاز قولدارى تۇگىلى اتان تۇيە تارتا الماس. جانە ودان دامەلەنگەن كىم بار-اۋ! زيباگۇلگە يت اۋرەگە ءتۇسىپ اربانى ورنىنان قوزعاعاننان گورى، بوكسەسىمەن سارعىش قۇمنىڭ ۇستىنە مامىق سەكىلدى قونا كەتىپ، ەكى قولىن تايانىپ، جارىمجان اياعىن سۇيرەتكەن كۇيى العا جىلجىعانى الدەقايدا جەڭىل، الدەقايدا ىڭعايلى. العاشىندا بىرەۋ-مىرەۋ شارتاقتىڭ باسىنان موينىن سوزىپ، مۇگەدەك قىز نە ىستەر ەكەن، قايدا بارار ەكەن دەيتىن قىزىعۋشىلىقپەن قاراپ تۇراتىن شىعار دەپ قاۋىپتەنەتىن-دى. قولىنان اناۋ ايتقانداي كۇردەلى وزگەرىس كەلە قويماسا دا، قاڭقۋ سوزدەن اۋلاق جۇرگەندى جاقسى كورەدى. ءبىر جاعىنان اۋىلداستارىن دا جازعىرا المايدى، جۇمىرتقانىڭ سارى ۋىزى سەكىلدى سارعىش قۇمنان باسقا نە كوردى بۇل بايعۇستار! ال ەكى قولىمەن جەر تىرەپ، اياعىن سۇيرەتىپ، تاسباقا ءتارىزدى تەڭىز جاعالاۋىنا قاراي جىلجىعان زيباگۇلدى كورسە ءبىرى قالماستان شۋ ەتە تۇسپەس پە؟! تاڭعالاتىندارىن دا، نە زيباگۇلدىڭ شەكتەن تىس قايسار مىنەزىن قۇپتاعاندارىن دا انىق اڭعارا المايدى. قالاي دەسەڭ ولاي دە، ايتەۋىر جەل سوزگە تاقىرىپ تابىلدى عوي. قالعان تۇستارىن جاماپ-جاسقاۋدى، زيباگۇلگە قاتىستى ءاربىر ءسوزدى ءبىرىنىڭ اۋزىنان ءبىرى ءىلىپ اكەتىپ، قيال-عاجايىپ ەرتەگى كەيىپكەرىن سومداۋ جاعىنا كەلگەندە دە ەشكىمنەن كومەك سۇراماس. ال تۋراسىنا كوشكەندە، مىنا ىستىقتا زيباگۇلدىڭ تەڭىز جاعالاۋىنا بارىپ، شومىلىپ قايتاتىندىعىن باقىلاعاندا نە تۇر، ءتايىرى؟! تەڭىزگە بارا ما، ودان ءارى «شاعالالى» ارالىنان جۇمىرتقا تەرىپ قايتا ما، ول زيباگۇلدىڭ جەكە شارۋاسى. ودان گورى تاقىر ەدەنگە سۋ بۇركىپ، ءۇيدىڭ ءىشى ءسال سالقىنداعان شاقتا ازداپ كوز شىرىمىن السا — اۋىلداستارى ءۇشىن ۇلكەن ولجا سول. بۇدان زيباگۇل دە حاباردار.
تابالدىرىقتان ارىرەك ۇزاعان سوڭ بويى بۋسانىپ، ماڭدايى شىپ-شىپ تەرلەپ، راقات كۇي كەشەدى. باياعى كىرپىك قاققانشا زۋ ەتىپ جەتىپ باراتىن جاعالاۋ — زيباگۇلگە دۇنيەنىڭ قيىر شەتىندەي ەلەستەيدى بۇگىندە سەبەبى، كۇللى دەنەسىن ءالجۋاز ەكى بىلەگىنە اسىپ قويعان سوڭ ءجۇرىس ونە مە. ءارى سارعىش قۇمىڭىز بەس ساۋساققا تىرەۋ بولىپ تا جارىتپايدى. قول تيگەن جەر سۋسىپ تومەن لىقسيدى. ميتىڭ قيمىل ىركەس-تىركەس تاعى قايتالانادى. وسى ارالىقتان زيباگۇل لاقشا سەكىرىپ قانشا مارتە ءوتتى-اي دەسەڭشى! «شاڭقاي تۇستە باستارىڭنان كۇن وتەدى، كۇيىپ قالاسىڭدار» دەپ شەشەسى ءسىڭلىسى ەكەۋىن ارعى بولمەگە قاماپ، شاشاۋ شىعارماۋشى ەدى عوي. ءبىراق ۇلى تەڭىزدىڭ ادامدى وزىنە قاراي ماگنيتشە تارتاتىن ءبىر پالەسى بار. مايدا تولقىندار جالاڭاش دەنەگە مايداي جاعادى. الدە جۇپ-جۇمساق الاقان تۇلا بويىڭا ماسساج جاساپ جاتقان سەكىلدى مە قالاي، ءبىر ەسەپتەن جاۋرىن تۇستى الدەكىم قىتىقتاعانداي اسەر ەتەدى. كۇننىڭ قىزۋى دا عاجاپ، ال باۋىرىڭدى توسەگەن قىزىل قۇم ودان بەتەر. تاباعا پىسىرىلگەن كۇلشەدەن اۋمايسىڭ. ءجا، ونىسىن قويشى، سول كۇيى تەڭىزدىڭ تەرەڭىنە شىم باتىپ، دەمىڭ جەتكەنشە اقسەلەۋشە تەربەلگەن بالدىرلاردىڭ اراسىمەن ءبىراز-بىراز ءجۇزىپ باراتىندىعىڭدى ايتساڭشى. ەكى قول، ەكى اياعىڭدى تىنىمسىز قوزعاپ، سۋ پەرىسىنشە ودان ءارى جۇزە تۇسكەنگە نە جەتسىن. مايدا شاباقتار دا سەنەن قورىقپايدى، كۇمىس قاناتتارىن جالت ەتكىزىپ، ۇستايىن دەگەنشە بۇلت ەتىپ، باعىت-باعدارىن وزگەرتىپ ۇلگەرەدى. زيباگۇلگە جەر بەتىندە مۇنان ارتىق تۇنىق تەڭىز جوق-تى. ءموپ-مولدىر. سىرعاڭ جوعالسا دا قينالىسسىز تاۋىپ الاسىڭ. جاعاعا شىققاندا مىنا دۇنيەنىڭ كىر-قوقىسىنان ارىلىپ، تاپ-تازا الەممەن تىلدەسكەندەي ەرەكشە كۇي كەشەسىڭ. تەڭىز تۇبىندەگى بالدىرلاردىڭ اراسىندا بالىق سەكىلدى عۇمىر كەشپەگەن سوڭ پەندە شىركىننىڭ كورەر جارىعى بەلگىلى عوي. الدەكىمنىڭ وسەك-اياڭىنا، بىرەۋلەردىڭ-بىرەۋلەردى كورە المايتىن قىساستىعىنا، ناقاقتان قارالاعان بەزبۇيرەكتىگىنە كۋاگەر بولاتىندىعىڭ ءوز الدىنا، كەي كەيدە قۇداي ۇرىپ، سولاردىڭ ىقپالىنا قالاي ەرىپ كەتكەندىگىڭدى دە اڭعارماي قالاسىڭ. ال تەڭىز جارىقتىق سول كەساپاتتىڭ بارلىعىن قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا سىلىپ الۋشى ەدى عوي. ءقايتىپ شىدارسىڭ. اناسى جاستىققا باس قويدى-اۋ دەگەندە اياقتارىن ۇشىنان باسىپ، تىسقا شىعىپ كەتەتىن. سودان تاباندارىنان وتكەن ىستىققا دا قاراماي قۇستاي ۇشىپ، تەڭىزگە جەتكەنشە ارتتارىنا ءبىر بۇرىلمايتىن.
ال ءقازىر قارعا ادىم جەر ازاپ. ونىڭ ۇستىنە جانسىز اياق ءزىلباتپان. وسىندايدا دەنەنى ەكىگە ءبولىپ تاستايتىن قانداي قۇدىرەت بار ەكەن دەپ تە ويلايدى. ونداي اتتى كۇن تۋسا ەكى اياقتى سۇراۋسىز قالاعان تۇسقا قالدىرىپ كەتەر ەدى. ءسويتىپ كەۋدەسى تۇسكىر كادىمگىدەي جەڭىلدەنىپ قالار ەدى. ءجا، انشەيىن ەلەس-تاعى، ونىڭ ارعى-بەرگى جاعىنا تەرەڭدەيتىندەي شاما قايدا. ءسال ايالداساڭ كۇننىڭ وتكىر ساۋلەسى توبەڭدى تەسىپ شىعاتىن ءتارىزدى. مۇنى جاقسى بىلەتىن زيباگۇل استىڭعى ەرنىن اياۋسىز تىستەلەيدى دە، ماڭدايىنا تۇسكەن بالاپان شاشتى ىستىق دەمىمەن ۇرگىلەپ، ءبىر ادىم بولسا دا العا جىلجىعاندى قۇپ كورەدى. سامايدان اققان اششى تەر جالاڭاش يىققا تىرس-تىرس تامادى. وقتاۋداي بۇرىمى دا بۇلتالاقتاپ القىمىنا قۇلاي بەرەدى. انا جولى قيدىرىپ تاستاۋعا كوزى قيماعان. سوڭىنداعى يرەلەڭدەگەن ىزىنە قاراۋ ءوزى ءۇشىن سۇمدىق ايانىشتى. ونى نەگە تەڭەيتىندىگىن جانە تۇسىنبەدى. يتبالىقتىڭ قۇرلىقتاعى ىس-ارەكەتى دەسە قالاي بولار ەدى. ءبىراق ولار زيباگۇلدىڭ قانسورپاسى شىققان مىنا تىرلىگىنە مۇرىن ءشۇيىرىپ تە قاراماس. قول سوزىم جەردەگى سۋعا جەتەدى دە شىم باتادى. ارعى جاعى راقات. مىنە، سول راقاتتى ولەردەي اڭساعان زيباگۇلدىڭ دە سالدەن سوڭ اسقاق ارمانى ورىندالادى. ول تەك تەڭىزدە عانا ءوز-وزىن جەڭىل سەزىنەدى، ەكى اياقتىڭ اپ-اۋىر سالماعىن دا ەلەمەيدى. ەمىن-ەركىن، ارلى-بەرلى قوزعالىپ، شاماسىنا قاراي اق باس تولقىندارمەن دە جارىسقا تۇسە الادى. وزىپ كەتكەندە وعان بىرەۋ بايگە دايارلاپ تۇر ما. جاۋرىنىمەن شالقالاپ جۇزەدى، قۇلاش ۇرىپ ءبىرتالاي تەرەڭدىكتى باعىندىرادى. ەركىن... ەركىندىككە جەتەتىن نە بار مىنا دۇنيەدە!
«شىدا، شىدا، زيباگۇل! ءبىر قينالساڭ جاعاعا دا تۇمسىق تىرەيسىڭ». تاسباقا جۇرىستەن باسقا نە قايرانى بار. ءاسىلى، اسپان الەمىنىڭ ادىلەتسىزدىگى دە ءبىر باسىنا جەتىپ ارتىلاتىن شىعار-اۋ! جانى قينالعان جۇمىر باستى پەندە اينالىپ كەلگەندە، قوس قولىن جايىپ، بار راقىمدى كوكتەن تىلەيتىندىگى نەسى ەكەن، ا؟! ءبىراق زيباگۇل اقشىت اسپاننان ينەنىڭ جاسۋىنداي جاقسىلىق كورسە، كانى! اپىر-اي، وسىندايدا ءبىر شوكىم بۇلت كولبەڭدەپ كەلىپ، كولەڭكە تۇسىرسە قايتەر ەدى. جىم-جىلاس. ەڭ اياعى سارعىش قۇم دا مازامدى الدىڭ-اۋ دەگەندەي، زيباگۇلدىڭ قوس قولىمەن جەر تىرەپ، ىلگەرى جىلجىعاندىعىن جاقتىرماي قاباعىن شىتادى.
انە، كەسە-كولدەنەڭدەگەن مىنا قۇم بەلدەن ارى اسسا، ەپتەپ بەتىنىڭ بەرى قارايتىندىعى بەلگىلى. تومەن قاراي سالماعىمەن ىسىرىلىپ، بولار-بولماس ءال جينايدى. بۇرىن-سوڭدى مۇندايدى بايقاماعان. جۇرەگىنىڭ اتقاقتاپ القىمعا تىعىلا بەرگەنى نەسى؟ جو-جوق، تەك العا. قۇم بەلدىڭ بيىگىنە كوتەرىلۋ قايدان وڭاي بولسىن. كويلەگى تەردەن سىعىپ العانداي. تەڭىز سامالىن اۋىلعا جەتكىزبەيتىن «ۇلى جۇڭگو قورعانى» وسى. توڭىرەك الاقانداعىداي. كولكىگەن اق ساعىم بولماسا، ەندى جاعالاۋ دا الىس ەمەس. سالماعىمەن تومەن سىرعىدى، بەتكەيدىڭ تولايىم قۇمى كوشكىن ءتارىزدى بىرگە جىلجىدى. جاعالاۋدى ۇرعىلاعان مايدا تولقىندار سىلق-سىلق كۇلەدى بار بولعىر!
«ۇلى جۇڭگو قورعانى» جۇمامۇرات ءۇشىن دە تاپتىرمايتىن بەكىنىس ەدى. سارعىش قۇمنىڭ بەتىنە تۇسكەن يرەلەڭدەگەن ءىزدى بالكىم، ءجۇز مارتە فوتواپپاراتقا اينا-قاتەسىز كوشىرگەن بولار. ونىڭ بىرنەشە كۇننەن بەرى ىزدەپ جۇرگەنى دە وسى كادرلار ەدى. بۇل تۇپتەپ كەلگەندە، بۇرىن-سوڭدى ەش جەردەن كەزىكپەگەن تىڭ سيۋجەت. تازا، قوسپاسىز، تابيعي شىعارماشىلىق شەشىم. تەڭىزگە اسىققان جارىمجان قىزدىڭ قۇمعا تۇسكەن بۇراڭ-بۇراڭ ىزدەرى — ءبىر ادامنىڭ بوياماسىز تاعدىرى.
جۇمامۇرات تا شۇمەكتەپ تەرلەدى. مۇنداي ادام توزگىسىز ازاپپەن العاش رەت جۇزدەسىپ تۇرعانى وسى. جاۋعا اتىلاتىن ارىستانشا قۇمعا باۋىرىن توسەپ جاتىپ، زيباگۇلدىڭ تەڭىزگە تۇسكەن ساتىنە بىرنەشە كادردى تاعى ارنادى. وعان تۇك تە قينالمادى. سارتىلداتا بەردى، سارتىلداتا بەردى. تەك جۇمىرتقانىڭ سارى ۋىزى سەكىلدى سارعىش تۇسكە اباي بولعانى ابزال.
زيباگۇل تىرداي جالاڭاش شەشىندى دە قۇيرىعىمەن جىلجىپ بارىپ، تەڭىزگە قويىپ كەتتى. سۇڭگىپ، ولاي-بىلاي قۇلاشتاي ءجۇزىپ، ءبىرازعا دەيىن جاعالاۋدان كورىنبەدى. جيىرما جاستاعى ارۋدىڭ قۇلىن ءمۇسىنى، كۇنگە شانشىلعان تىپ-تىك انار، سۇلۋ مىقىن، قىپشا بەل...
جۇمامۇرات فوتواپپاراتىن قايىس قورابىنا سالىپ، ىستىقتان قاتالاعان كونتەك ەرنىن ۇستى-ۇستىنە جالاپ، تەر ساسىعان جەيدەسىن شەشىپ تاستادى دا تەڭىزگە قاراي القىنا جۇگىردى. تەڭىزگە ءتۇسىپ جان شاقىرماسا بولماس، ىستىقتان انىق ولۋگە كەلگەن-دى.
— وڭباعان! — دەدى زيباگۇل جالاڭاش دەنەسىن قيىرشاق قۇممەن كومىپ جاتىپ. وكپەلەگەنىنەن گورى ەركەلەگەنى باسىمىراق ەستىلدى.
ححح
جۇمامۇراتتىڭ جارىمجان قىزدىڭ سال اياعىن سۇيرەتىپ، قوس قولىن تىرەپ، جان ەكپىنمەن العا جىلجىعان قۇمداعى ءىزى بەينەلەنگەن سۋرەتى دۇنيەجۇزىلىك بايگەدەن ءبىرىنشى ورىن الدى.
ال كۇزگە تاقاۋ زيباگۇل اياقتارىنا ەپتەپ جان ەنە باستاعاندىعىن جانە جۇمىرتقانىڭ سارى ۋىزىنا جەرىكتىگىن اناسىنا قىسىلماي-قىمتىرىلماي ايتىپ بەردى.
You Might Also Like
-
نەسىنە جورتاقتاتاتىنى بار، ماسەلەگە بىردەن كوشسەك نەمەنە، بىرەۋ ءبىزدىڭ شاپانىمىزدى شەشىپ الا ما؟! وي-حوي، وسى ءبىر تۇككە تۇرمايتىن شەكتەن شىققان «سىپايىگەرشىلىگىمىز-اي»! قايتالاپ ايتايىن...
-
روزا ارەن — ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-دىڭ تۇلەگى، «بولاشاق» باعدارلاماسى ستيپەندياسىنىڭ يەگەرى. ءقازىر ۇلىبريتانيانىڭ گلازگو قالاسىنداعى University of Strathclyde ماگيستراتۋرادا وقيدى.
