InfoHub Logo

قوڭقا ءبيدىڭ جاسىنان جاۋعا بىرگە اتتانىپ جىلقى الىسقان، داۋعا بىرگە ءتۇسىپ ولجا تابىسقان جىلانكوز دەگەن دوسى بولىپتى. ەكەۋى ەكى اۋىلدىڭ ادامى بولعانىنا قاراماستان، ءبىر انادان تۋعانداي تاتۋ ءوسىپتى. قوڭقا قارتايىپ، جەتپىستەن اسقان شاعىندا:

— قوي، مەن سول دوسىمدى ءبىر كورىپ قايتايىن. جاسىمدا بىرگە جۇرگەن جولداسىم ەدى عوي، اماندىق-ەسەندىك ايتىسايىن. دوسىم ءالدى بولسا، ساۋىن بيە، جۇك ارتاتىن تۇيە سۇراپ الايىن، — دەپ جولعا شىعادى. جول ۇستىندە ءبىر بالا كەزدەسەدى. ءجون سۇراسا ول دا جىلانكوزدىڭ اۋىلىنا بارا جاتىر ەكەن.

ولار ءجۇرىپ كەلە جاتىپ ساسكە ءتۇس كەزىندە كوپ جىلقىنى كورەدى. جىلقىنىڭ كوپتىگى سونشالىق — كىشى بەسىنگە دەيىن شەتىنە شىعا المايدى. سوندا جولسەرىك بالا:

— اتا، مىناۋ جىلقى قانداي بايدىڭ جىلقىسى بولدى ەكەن؟ بىلەسىز بە؟ — دەپ سۇرايدى. وعان قوڭقا بي:

— قاراعىم، بۇل نىساپسىز دەگەن بايدىڭ جىلقىسى، —  دەيدى.

— نىساپسىز دەگەن قانداي باي؟

— بالام، ايتايىن. نىساپسىز دەگەن وسى مالدى جيا بەرگەن، وسىرە بەرگەن، كوبەيتە بەرگەن. بۇل ناشارعا، كەدەيگە قايىرىمى جوق، ات مايىن بەرمەيتىن بايدىڭ مالى.

ەكەۋى ودان ءارى ءجۇرىپ كەلە جاتادى. كەنەت جالپاق دالادا جايقالىپ ءوسىپ تۇرعان قالىڭ ەگىننىڭ ۇستىنەن تۇسەدى.

— ويپىرماي، اتا، مىناۋ قانداي ادامنىڭ ەگىنى بولدى ەكەن؟ كوز جاۋىن الىپ جايقالىپ تۇر عوي. مىناۋ ءبىر بايدىڭ ەگىنى-اۋ! — دەيدى بالا.

— ءا، شىراعىم، بۇل قايىرسىز دەگەن بايدىڭ ەگىنى.

— قايىرسىز دەگەن باي ما؟ قاي ەل بولادى، اتا؟

— و، شىراعىم، ونى ايتايىن. باي ءبىر ءوزى پالەن ادام جالداپ وسىنشا جەردى ايداتتى. ارزانعا جۇمىس ىستەتىپ، ەڭبەگىن ءبىر جەدى. ەندى ەگىندى بىرەۋدىڭ ەڭبەگىمەن ورىپ، قىرمانعا سالادى. باستىرىپ قامباعا قۇيدى. مۇنىڭ ءبارىن ءوزى ىستەمەيدى، بىرەۋگە ىستەتتىردى. سونان سوڭ ەلدە استىق بولماي قالعان جىلى قىمباتقا ساتادى. ءوزى جان قيناماي ۇيدە ماي شايناپ جاتادى. ەندىگى جىلى تاعى ەگەدى. ەندى ەكى ەسە ادام جالدايدى.
جىلدان-جىلعا وسىلاي كەتە بەرەدى، ودان جۇرتقا پايدا جوق. ەل اشىققاندا قىمباتقا ساتادى. مۇنىڭ قايىرسىز بولاتىن سەبەبى — وسى. ءتۇسىنىپ ال، بالام.

— ءتۇسىندىم، اتا!

ەكەۋى كەلە جاتسا ءبىر جەردە كوپ ادام جينالىپ، كور قازىپ جاتىر ەكەن.

— و، بالام، — دەيدى قوڭقا بي، — اناۋ جينالعان توپ ادام كىمدەر؟ كوزىڭ جەتىك قوي، قاراشى؟ — دەيدى.

بالا قارايدى:

— اتا، ولگەن ادامدى قويعالى كور قازىپ جاتقان كىسىلەر كورىنەدى.

— ەندەشە، سەن بارىپ ءبىلىپ قايت. كومەتىندەرى ولگەن ادام با ەكەن، ءتىرى ادام با ەكەن، سونى سۇراعىن.

بالا شاپتى دا كەتتى. بارىپ كور قازىپ جاتقاندارعا سالەم بەردى.

— سىزدەردىڭ جەرلەيتىندەرىڭىز ولگەن ادام با، ءتىرى ادام با؟

كىسى ءولىپ، جانى كۇيىپ تۇرعانداردىڭ بىرەۋى:

— نە دەپ بىلشىلدايدى مىناۋ؟ — دەيدى، ەكىنشىسى كەلىپ قامشىمەن باسىنان سالىپ جىبەرەدى.

— ءيتتىڭ بالاسى، نە وتتاپ تۇرسىڭ؟!

بوزبالالاردىڭ ەكى-ۇشەۋى جابىلا كەتىپ ەدى، ءبىر قاريالاۋ كىسى:

— توقتاڭدار! — دەيدى ايقايلاپ. — اۋەلى ءجون سۇرالىق. قايدان كەلە جاتقان بالا ەكەن، بىلەيىك.

بالا ءجون ايتادى.

— بالام، سەن نە دەدىڭ؟

— مەن كومىپ جاتقاندارىڭىز ءولى ادام با، ءتىرى ادام با دەدىم.

— قاراعىم، وسى ءسوزدى ءوزىڭ ايتىپ تۇرسىڭ با، جوق باسقا بىرەۋ ايتقىزدى ما ساعان؟

— قاسىمدا ۇلكەن كىسى بار ەدى. سول كىسىنىڭ اتقوسشىسى ەدىم. مەنى وسىلاي سۇراپ كەل دەپ جىبەرىپ ەدى.

— اپىرم-اي، مۇنى سۇراعان قاريا تەگىن ادام ەمەس ەكەن-اۋ! قوي، بالانى ۇرماڭدار، جىگىتتەر. مۇندا ءبىر ءمان بار. سول قاريانى بىرەۋدىڭ بارىپ شاقىرىپ كەلىڭدەر.

ەكى جىگىت قۋىپ جەتىپ، سالەم بەرىپ:

— اقساقال، ءبىر ءقادىرلى ادامىمىز قايتىس بولىپ، سونى قويىپ جاتىر ەدىك. ىلگەرىنىڭ جولى، ولىككە قۇران وقىپ اتتانىڭىز، — دەيدى. قوڭقا بي:

— ءا، وندا بولسا، جارايدى، — دەپ اتىنىڭ باسىن بۇرىپ كەلەدى. ولىكتى قويىپ بولعان سوڭ، كوپشىلىك:

— اقساقال، الىستان كەلە جاتىر ەكەنسىز. ءوزىڭىز دە ءبىر ءقادىرلى كىسى كورىنەسىز. بۇل كىسى دە ءقادىرلى ادامىمىزدىڭ ءبىرى ەدى. مىنا بالانى بىزگە جىبەرگەن ەكەنسىز. بالا شاۋىپ كەلدى دە بىزدەن:

— قويىپ جاتقان ولىكتەرىڭىز ولگەن ولىك پە، بولماسا ءتىرى ولىك پە؟ — دەدى. سونى كورىپ شىداي الماي وسىندا تەنتەك بوز بالالارىمىز قول كوتەردى. بالادان مۇنىڭ قالاي دەپ سۇرادىق، «ءوزىڭ بە، جوق، ساعان بىرەۋ ۇيرەتتى مە» دەپ ەدى، «سول كىسى سۇرا دەدى» دەپ شىنىن ايتتى.

— ءا، دۇرىس.

— سىزدەن سۇرايتىنىمىز، مۇنى قالاي ايتتىڭىز؟ بۇل ءولى ولىك پە، جوق ءتىرى ولىك پە دەگەنىڭىزدى ءتۇسىندىرىڭىز؟

— ءا، ونى دۇرىس سۇرايسىڭدار. ءتىرى ولىك پە دەگەنىم —  ارتىندا وزىندەي بولاتىن بالا-شاعاسى بار ما، اس-سۋ بەرەتىن مال-جانى بار ما دەگەنىم. ال ءولى ولىك پە دەگەنىم — وزىندەي بوپ وسەتىن ارتىندا بالا-شاعاسى جوق بولسا، مۇنىڭ اتى شىن ولىك، شىراقتارىم. وسىنىڭ قايسىسى ەكەنىن بىلگىم كەلىپ ەدى. بۇل ولىك وسىنىڭ قايسىسى؟

— ءۋا، اتا، ارتىندا بالاسى بار، اس-سۋىنا جارايتىن مال-جانى بار، داۋلەتتى كىسى.

— اۋىلعا جۇرىڭىزدەر، مەيمان بولىڭىزدار، — دەيدى كوپشىلىك.

— شىراقتارىم، ماعان اۋىلعا قونۋعا بولمايدى. مەن ءتۇزدىڭ ادامىمىن، — دەيدى قوڭقا قارت. جولدا كەلە جاتىپ بالا:

— اتا، ءتۇزدىڭ ادامىمىن دەگەنىڭىز قالاي؟ — دەپ سۇرايدى.

— قاراعىم، ءوزىڭ اڭعارىمپاز، ادال بالا ەكەنسىڭ. سەنىڭ اتىڭ كىم؟

— اتىم — تولە، اتا!

— تولە، قاراعىم، ءتۇزدىڭ ادامىمىن دەگەنىم — كوپشىلىكتىڭ، حالىقتىڭ ادامىمىن دەگەنىم. باتا بەرەيىن، سەنى تۇزدە كەزدەستىرىپ، سەرىك بولدىم. مەن سەكىلدى سەنىڭ دە ءومىرىڭ تۇزدە ءوتسىن، ءتۇزدىڭ ادامى بول، بالام، — دەپ بەتىن سيپايدى قارت.

تولە ەسەيگەن سوڭ جول ۇستىندە جولىققان قوڭقا قارتتى ۇنەمى قۇرمەتپەن ەسكە الىپ، وزىنە ۇستاز تۇتقان ەكەن.

---