InfoHub Logo

ءار مەكەننىڭ ماقتانارلىق اڭىزى،اتا-باباسى،ناعىز دارا ادامدارى بولاتىنى ءسوزسىز بەلگىلى. سول سياقتى مەنىڭدە تۋعان جەرىمنىڭ اتى  اڭىزعا اينالعان باباسى-قورقىت اتا. قورقىت اتا-تۇركى حالىقتارىنا ورتاق ۇلى ويشىل،جىراۋ،قوبىزشى. قورقىت اتا ءوز ومىرىندە ەرەكشە ءىزى مەنادەبي-مۋزىكا مۇراسى قالعان تاريحي تۇلعا رەتىندە تانىمال. جانە دە ءبىر ايتا كەتەتىن جايت،قورقىتتىڭ ءومىر سۇرگەن كەزەڭدەرى تەك بولجام رەتىندە ساقتالعان. كيەلى مەكەن قىزىلوردانىڭ وزىندە قورقىتقا ارناپ وقۋ ورنى اشىلعان. ول-قورقىت اتا اتىنداعى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى. قورقىتتىڭ وتە ۇلى ادام ەكەنى تاريحتا ويىپ تۇرىپ ورىن العان. ءتۇرلى زەرتتەۋلەردە قورقىت اتا جايلى ءتۇرلى تىڭ پىكىرلەر ايتىلعان. سولاردىڭ بىرەڭ-ساراڭىنا ساياتىن بولساق،قورقىت اتا  وعىز-قىپشاق تايپالىق بىرلەستىگىندە سىرداريا بويىندا عۇمىر كەشكەن ەكەن. ەندى ءبىر دەرەكتەردە  راشيد ءاد-دين «جاميع ات-تاۋاريح» اتتى تاريحي شەجىرەسىندە قورقىت اتانى قايپى تايپاسىنان شىققان دەيدى،ال ءابىلعازىنىڭ «تۇرىك شەجىرەسىندە» ونىڭ تەگى بايات ەكەنى جانەدە 95 جاسقا كەلىپ قايتىس بولعاندىعى ايتىلادى. قورقىتىڭ سىر جاعاسىندا زيراتى بولعانىندا عالىمدار ايتقان بولاتىن. جالپى ايتا كەتسەك قورقىت-تايىنباس تۇركىلەردىڭ وتتاي وعىز ۇلىسىنان شىققان،بايىرعى باقسى، كۇمبىرلى كۇيشىلىك پەن جالىندى جىرشىلىق ونەرلەرىنىڭ اتاسى بولىپ تابىلادى.

قورقىت جايلى حالىق اراسىندا  مىناداي اڭىز بار. اڭىزا سۇيەنەر بولساق،قورقىت اناسىنىڭ قۇرساعىندا ءۇش جىل جاتادى. جانە ول دۇنيەگە كەلەر شاعىندا الەمدى ءۇش كۇن،ءۇش ءتۇن بويى كورگىسىز كوزگە قاراڭعىلىق باسادى. ول تۋىلاردا جەلدى كۇن قاھارىن شاشىپ،حالىقتىڭ زارەسىن ۇشىرعان. اناسى ونى جارىق دۇنيەگە الىپ كەلگەندە،ونىڭ ەسىمىن ءدۇيىم جۇرت قورقىت دەپ قويادى. ونىڭ ەسىمىن عالىمدار ءتۇرلى بولجامعا سالىپ زەرتتەيدى. سوندا كەيبىرى قۇت بەرەكە اكەلۋشى رەتىندە قاراسا،ەندى ءبىرى ءومىردىڭ سوڭى دەپ توپشىلاعان. ارينە بۇل ءجاي عانا ەسىمىن زەرتتەي تۇسكەن جايت ەدى. قورقىت اتا قوبىزدى جانىنا سەرىك ەتكەن ناعىز دارا تۇلعا بولاتىن. ونىڭ كۇيلەرى ادام بويىنداعى جانە دە ءاربىر تۇلعانىڭ جانىن تەبىرەنتەر ەرەكشە كۇيگە بولەيتىن بولعان. قورقىت  اتا ءبىر كۇنى ۇيىقتاپ كەتەدى،سونىمەن ول تۇسىندە ەگەر و دۇنيەنى  ەسىڭە الماساڭ ماڭگى ءومىر سۇرەسىڭ دەگەن ايان ەستيدى. كوپ ۋاقىت وتكەن سوڭ ول ەن دالادا ءبىر باسپاقتى قۋىپ كەتەدى. اقىرى وعان جەتە المايدى،ءبىراق ول وعان ولسەمدە جەتەمىن دەيدى. سوندا وعان ازىرەيىل كەلىپ،سەن ءولىمدى ەسكە الدىڭ،ەندى سەن و دۇنيەگە اتتاناسىڭ دەيدى. سوندا ول حالقىنا جانى اشىپ،باقىتتى ءومىر سۇرەر جەردى ىزدەپ جەلماياسىنا ءمىنىپ،حالىقتىڭ وتە قيىن كەزەڭگە تۇسكەنىن كورگەن قورقىت دۇنيەنىڭ بار جەرىن شارلاپ ماڭگىلىك ءومىر ىزدەيدى. ول ءسويتىپ ءجۇرىپ الدىنان ءبىر توپ كور قازعان پەندەلەردى كورەدى. ءتىپتى قايدا بارسادا ءدال سولاي. ول كىمنىڭ كورى دەگەن سۇراققا قورقىتتىڭ كورى دەگەن جاۋاپ الادى. سودان بەرى قورقىتتىڭ كورى دەگەن ءسوز وسىدان قالسا كەرەك. ءسويتىپ ءبىر كۇنى ول مىناداي ايان ەستيدى. ەگەر ءوز جەرىڭدى تاپساڭ امان قالاسىڭ دەگەن. سونى ەستىگەن قورقىت كىندىك قانى تامعان جەر-سىر وڭىرىنە ورالادى. سودان ول ماڭگى ءومىر ونەردە دەگەن تۇجىرىمعا باس ۇرادى. سونىمەن ول-قوبىز اسپابىن ويلاپ شىعارادى. ءبىر كۇنى ول قاسيەتتى قوبىزىمەن  ءبىر جاعاعا كەلىپ وتىرىپ كۇي اترتىپ وتىرادى. سول ساتتە ۇيىقتاپ كەتەدى. سول كەزدە ونى سۋدان كىشكەنتاي قايراق جىلان شىعىپ،ءونى ۇشتاسۋىى شاعىپ ءولتىرىپتى دەيدى. سول كەزدەن حالىق اراسىندا اجال ايتىپ كەلمەيدى دەگەن پىكىر قالىپتاسادى ەكەن. ياعني بۇل قورقىت تۋرالى اڭىزدىڭ نەگىزگى ۇشتاسقان ماسەلەسى ۋاقىت پەن كەڭىستىك،ومىرمەن ءولىم جايلى دەسەكتە قاتەلەسپەيمىز. ونىڭ بۇل ەرلىگىنەن ءبىز تىرشىلىكتى باعالاي ءبىلۋدى ۇعىنۋىمىز قاجەت. سەبەبى اڭىزدىڭ ءتۇپ توركىنى ادامزاتتىڭ ءومىر سۇرگىسى كەلەتىن مىنا جالعاننىڭ وسىنشاما قامشىنىڭ سابىنداي قىسقالىعى. مۇنىمەن ءبىز كەلەشەك ۇرپاققا ءوز دۇنيەتانىمىن دۇرىس قالىپتاستىرا ءبىلۋ دەپ بىلەمىن. ەندى قورقىت بابامىزدىڭ اڭىزىنان سوڭ كۇيلەرىنە كەلەر بولساق ونىڭ-قورقىت، جەلمايا،تارعىل تانا،ەلىماي،ۇشاردىڭ ۇلۋى» دەگەن كۇيلەرىن كەزدەستىرە الامىز. جانە بۇلار ونىڭ ارتىندا قالعان وشپەس ۇلكەن ءىزى. تىڭ دەرەكتەرگە تولى قورقىت اتا كىتابى دا حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىققان بولاتىن. ونىڭ ەسكەرتكىشى سونىمەن قاتار قىزىلوردا وبلىسىنا قاراستى قارماقشى اۋدانى جوسالى كەنتىنەن 18 كم جەردە ورنالاسقان. بۇل ەسكەرتكىش تۇركى حالىقتارىنىڭ  ورتاق قاسيەتتى دە كيەلى ورىندارىنىڭ  ءبىرى بولىپ سانالعان. ال ەندى قورقىت اتا مازارىنا كەلەتىن بولساق  ول 9-10 عاسىرلاردا قىزىلوردا وبلىسى قارماقشى اۋدانى قورقىت ستانسياسىنان 3 كم جەردە قورقىت اۋليەگە تۇرعىزىلعان. ءبىراق ونى وكىنىشكە وراي1925 جىلدان قۇلاي باستاعان،ءسويتىپ 1952 جىلى سىرداريا وزەنى شايىپ كەتكەن. ونىڭ ورنى ءقازىر بەلگىسىز. ءقازىر مازاردىڭ ورنىنا زاماناۋي مەموريالدىق ەسكەرتكىش ورناتىلعان،ياعني ول قازىرگى قورقىت اتا ەسكەرتكىشى. مىنە سونىمەن مەنىڭ تۋعان جەرىمدەگى ەڭ ءبىر-ماقتانارلىقتاي،ارتىنا وشپەس ءىز قالدىرعان الىپ تۇلعا،ماڭگىلىك ءومىر ىزدەۋشى قورقىت اتا. ءبىز بولاشاق جاستارعا وسىنداي اتا-بابالارىمىزدى وسى باستان دارىپتەۋىمىز قاجەت. سوندا عانا حالىقتىڭ ءوي-ورىسى جاندانا تۇسپەك. ءوز ەلىنە دەگەن رۋحاني قۇندىلىق سوندا عانا دامي تۇسەدى. ءبىز ۇلى دالا ۇرپاقتارى وسىناۋ ۇلاڭ عايىر دالامىزدىڭ كيەلى دە قاسيەتتى بابالارىن بۇدان ارمەن جاڭارتىپ،اتىن شىعارا بىلسەك ول ءبىزدىڭ عانا ەمەس،بۇكىل قازاق جۇرتىنىڭ مارتەبەسى بولماق!

جازعان:ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى فيلولوگيا جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى باداۋ سابينا اسىلبەك قىزى

جەتەكشىسى:ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تاريح جانە ەتنولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ  قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى،تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى قوزىباقوۆا فاتيما اقىنباي قىزى

---