دىنمۇحامەد قونايەۆ ەسىمى ەل ەسىندە
دىنمۇحامەد احمەت ۇلى قونايەۆ 1912 جىلى 12 قاڭتاردا الماتى قالاسىندا، قىزمەتكەردىڭ وتباسىندا ومىرگە كەلگەن. حالىق ۇلىنا اينالعان دىنمۇحامەدتىڭ ەسىمىن قاجىلىققا ەكى رەت جاياۋ بارىپ قايتقان اتاسى جۇماباي قويعان. اكەسى مەڭلىاحمەت جۇماباي ۇلى اۋىلشارۋاشىلىق، ساۋدا مەكەمەلەرىندە جۇمىسشى بولىپ ىستەگەن ءارى قازاق، ورىس تىلدەرىندە جازا، وقي بىلەتىن ساۋاتتى بولعان. اناسى زاۋرە بايىر قىزى ءۇي شارۋاسىندا بالا تاربيەسىمەن اينالىسقان. دىنمۇحامەد احمەت ۇلى 50 جىل 6 اي 2 كۇن وتاسقان جۇبايى زۋھرا ءشارىپقىزىنا دەگەن ماحابباتىن ءومىر بويى جانىنا جالاۋ ەتىپ سىيلاسقان. كىشىپەيىل دە جايدارى زۋھرا ءشارىپ قىزى كوپشىل، قوناقجاي، اعايىن-تۋىس پەن دوس-جاراننىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ، قولىنان ونەر تامعان ىسمەرلىگىمەن، ەڭبەكقورلىعىمەن دە دارالانعان. د.ا.قونايەۆ ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ دارىندىلىعى مەن جان-جاقتى باسشىلىق قاسيەتتەرى، دانالىعى مەن دارالىعىمەن ەرەكشەلەنگەن ازامات.
د.قونايەۆ تەك قازاقستانعا ەمەس، بۇكىل وداق رەسپۋبليكالارىنا وتە سىيلى ادام بولدى. ءتىپتى امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ پرەزيدەنتتەرى دە د.ا.قونايەۆتى جاقسى تانىپ بىلەتىن. ونىڭ كۋاسى - 1960-شى جىلى دىنمۇحاممەد قونايەۆ پەن اقش-تىڭ 34ء-شى پرەزيدەنتى دۋايت ەيزەنحاۋەردىڭ كەزدەسۋى بولدى. اقش پرەزيدەنتى د.ەيزەنحاۋەر د.قونايەۆپەن بولعان كەزدەسۋدەن تاماشا اسەر الىپ، ونى امەريكا جۇرتشىلىعىنا لايىقتى تۇردە ماقتاعانىن تاريحتان بىلەمىز. 1986 جىلى د.ا.قونايەۆتان مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنان اقش-تىڭ ەڭ بەدەلدى ءارى تانىمال باسىلىمداردىڭ ءبىرى «The Washington Post» جۋرناليستتەرى سۇحبات الۋعا كەلگەنى دە ءمالىم.
قازىرگى الماتى قالاسىنىڭ الەمدەگى ەڭ ادەمى ءارى كوركەم قالا بولىپ قالىپتاسۋىنا دا د.قونايەۆتىڭ زور ەڭبەگى ەكەنى ءسوزسىز. وسى ورايدا، شيرەك عاسىردان استام ۋاقىت قازاقستاندى باسقارعان قايراتكەرگە مىنا ولەڭ جولدارىن ارناۋعا بولادى.
كەسەك تۇلعا، كەڭ پىشىلگەن نار ءمۇسىن،
اپپاق باسى سەكىلدى ءبىر قارلى شىڭ.
قايتالانباس قايراتكەرى قازاقتىڭ،
الاتاۋداي كوكەم مەنىڭ، ارمىسىڭ!
ديماش اعا! ديدارىڭىز - جارىق كۇن،
ۇرانىسىز قازاق دەگەن حالىقتىڭ.
ساياساتتىڭ داۋىلىندا سىنباعان
ءوزىڭىزسىز - بايتەرەگى تاريحتىڭ.
عۇمىر كەشپەي قارا باستىڭ قامى ءۇشىن،
قورعادىڭىز ەل مەن جەردىڭ نامىسىن.
تاريح ءوزى تارازىلار، تانىتار،
ۇلى قازاق - قونايەۆتىڭ سان ءىسىن!
قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن ءبىرتۋار ارداقتى ازاماتى دىنمۇحاممەد ەسىمى دە دارا. سان عاسىرلار وتسە دە، ۇرپاقتان-ۇرپاققا ماڭگى ۇمىتىلماس وشپەس ءىز قالدىرعان كورنەكتى تۇلعانىڭ ەل ەسىندە حالقى ءۇشىن جاساعان يگى ىستەرى اۋىزدان-اۋىزعا تاراپ دارحان دالامىزدا ءارقاشان ۇلگى-ونەگە بولارى حاق. كوزى تىرىسىندە-اق ەرەن ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا حالىق كوسەمىنە اينالىپ ۇلگەرەن قۇرمەتتى باسشىنى حالىق اراسىندا «ديمەكەڭ»، «ديماش اعا» دەپ اتاۋىنان-اق وعان دەگەن زور ىقىلاسىن اڭعارۋعا بولادى. د.ا.قونايەۆ قازاقستان كومپارتياسىنىڭ ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى، قازكسر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى قىزمەتىن اتقاردى. د. قونايەۆ ەل باسقارعان جىلدارى كەڭ بايتاق قازاق جەرىندە 68 جۇمىسشىلار كەنتى مەن 43 قالا سالىندى. سونىڭ ىشىندە. كەيىننەن ونەركاسىپ ورتالىقتارىنا اينالعان رۋدنىي، ەكىباستۇز، اقتاۋ، نيكولسكيي، ستەپنوگورسك، تەمىرتاۋ، جاڭاتاس، كەنتاۋ، ارقالىق قالالارى سالىندى. دىنمۇحامەد احمەت ۇلى قونايەۆ رەسپۋبليكا پارتيا ۇيىمىن باسقارعان شيرەك عاسىرعا جۋىق ۋاقىتتا ۇلكەن مادەنيەتتىلىگىمەن، ءيمانجۇزدى ىزەتتىلىگىمەن تانىلىپ ءوزىن حالىق ءداستۇرىن جاقسى بىلەتىن، تاعىلىمى تەرەڭ، وي-ورەسى بيىك جان رەتىندە تانىتا ءبىلدى. مەملەكەت ىسىنەن قول ءۇزىپ، زەينەتكە شىققان كەزدە دە ءبىلىمدار ءارى بىلىكتى جان ەلدە ءجۇرىپ جاتقان رەفورما باعىتتارىن، قوعامدى دەموكراتيالاندىرۋ تەتىكتەرىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، قولداي ءبىلدى. ءوز حالقىنىڭ اياۋلى ازاماتى، ەلىنىڭ دامۋىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان دىنمۇحامەد احمەت ۇلى قونايەۆ 1993 جىلعى تامىزدىڭ 22-سىندە، 82-جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزدى. ەر ەسىمى ەل ەسىندە ماڭگى قالادى!
ۋ.م.دجولدىبايەۆا – تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ دوسەنتى، ءاميت ك.م - شىعىستانۋ فاكۋلتەتى شەتەل انۆ ماماندىعىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
-
ءار مەكەننىڭ ماقتانارلىق اڭىزى،اتا-باباسى،ناعىز دارا ادامدارى بولاتىنى ءسوزسىز بەلگىلى. سول سياقتى مەنىڭدە تۋعان جەرىمنىڭ اتى اڭىزعا اينالعان باباسى-قورقىت اتا. قورقىت اتا-تۇركى حالىقتارىنا ورت...
-
بيىلعى جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ وتىز جىلدىعى اتالىپ وتەدى. ەلىمىزدىڭ قىسقا عانا ۋاقىتتا جەتكەن جەتىستىكتەرىن ءبىز، جاستار زور ماقتانىشپەن ايتا الامىز. 1991 جىلى ەلىمىز ەگەمەندىگىن...
