قوش، ماحاببات
(ءۇش اكتىلى، توعىز وقيعالى، پرولوگى، ەپيلوگى بار دراما)
قاتىسۋشى ادامدار:
ب ا ن ۋ — پەدينستيتۋت بىتىرگەن قىز، كەيىننەن ءمۇعالىم، انا.
ب ا ع د ا ت — كونسەرۆاتوريا بىتىرگەن جىگىت، كومپوزيتور.
ا ي ب ا ر — ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەن، اقىن.
ا س ا ن — مال دارىگەرلىك ينستيتۋتىن بىتىرگەن، ۆەتەرينار، اكە.
ا ي ش ا — پەدينستيتۋت بىتىرگەن قىز، ءمۇعالىم، انا.
ع ا ل ى م ع ا ب ي ت و ۆ ي چ — كونسەرۆاتوريا پروفەسسورى.
س ءا ل ي م ا — قالادا تۇراتىن جەسىر ايەل.
م ءى ن س ءى ز — اساننىڭ اناسى.
ش ى ر ى ن — پەدينستيتۋت بىتىرەتىن قىز.
ق ا س ى م — اساننىڭ جەرلەسى، قۇربىسى.
ب ءۇ ب ءى ش — قاسىمنىڭ ايەلى.
حات تاسۋشى، ستۋدەنتتەر، وقۋشىلار، قوناقتار، كوميسسيا مۇشەلەرى.
پرولوگ
شىمىلدىق الدىندا جاس اقىن — ايبار. داستان جازىپ وتىرعان ءجايى بار. قالامىن قايىپ، داستاننىڭ العاشقى شۋماقتارىن وقا باستايدى.
ا ي ب ا ر
ەي، كۇنادەن پاك جاس جاندار،
قاپەلىمدە قاتەلىككە باسپاڭدار!
قوسىلارسىڭ قول ۇستاسىپ، ساسپاڭدار،
ماحابباتپەن ويناعاندى تاستاڭدار،
ەي، كۇنادەن پاك جاس جاندار!
سۇيكىمدىڭە سۇيىكتى بول، سۇيىسە بەر،
سۇيكىمدىڭ دە ءدال وزىڭدەي سۇيسە ەگەر.
جاستىق دەيتىن — ءان، سالتانات، كۇي-شەبەر،
جاراتپايدى ول جامان ساۋساق تيسە ەگەر!
جاستىق دەيتىن — ءان، لەبىز، كۇي، ءومىر،
ءيا، جاستىق — ماحابباتقا يە بۇل!
ماحابباتتا تۇراقسىزدىق — كۇيە ءبىر،
ماحابباتتى قۇرمەتتە، سۇيە ءبىل!
ەي، كۇنادان پاك جاس جاندار،
ماحابباتپەن ويناعاندى تاستاڭدار!
قاپەلىمدە قاتەلىككە باسپاڭدار،
ال كورىڭدەر، ول تۋرالى داستان بار.
جارىق سونەدى. ساحنادا الاكولەڭكە بەيۋاقىت. جاز. جۇپىنى جيھازدالعان جاس وتباسىنىڭ بولمەسى. توردە ديۆان، وڭ جاق بۇرىشتا توسەك. ءبىر بۇرىشتا جازۋ ۇستەلى، وندا كىشكەنتاي راديوقوبديشا، قوڭىراۋلى ساعات، كىتاپتار. ورتادا دوڭگەلەك ۇستەل جاساۋلى تۇر. بولمەدە بانۋ، ايەلدەر بوساناتىن ۇيدەن جاڭا كەلگەن. ۇستىندە كەڭ حالات، جالاڭباس نارەستە ديۆاندا. بانۋ ۇستەل ۇستىندەگى ساعاتىنا ءبىر قارادى دا، قالىڭ البومدى الىپ، اڭعارا باستادى. وسى ساتتە اسۇيدەن الجاپقىش شالعان ءمىنسىز سويلەي كىرەدى.
م ءى ن س ءى ز. بوتام-اۋ، الگى اسانجان كەشىكتى عوي. قوناقتارىڭ كەلەر ۋاقىت بولمادى ما؟
ب ا ن ۋ (البومنان نازارىن اۋدارماي). كىسىلەر ساعات توعىزدا كەلەدى، ءقازىر سەگىز جاڭا بولدى، اجە.
م ءى ن س ءى ز. قايدام، بالام... ءبارى دە دايار تۇر... (نارەستەگە ءۇڭىلىپ) تاناۋىڭنان سەنىڭ... تاناۋىڭنان... (بانۋعا بۇرىلادى). بالام، مەن قازاقشا بەسىك تاۋىپ قويدىم. ءوزىمىزدىڭ بەسىك بالاعا ءارى ءجايلى، ءارى بالا تازا بوپ وسەدى...
ب ا ن ۋ (ماناعى قالپىندا). مەيلىڭىز، اجە!
م ءى ن س ءى ز (الاقانىن بانۋدىڭ جوتاسىنا قايىپ، البومعا ۇڭىلەدى). اسانجاننىڭ وقىپ جۇرگەندەگى كەزى مە؟ قانداي ارىق ەدى ءوزى... و، سورايعان موينىڭنان اينالايىن...
ب ا ن ۋ (البومدى جابادى). بۇل اسان ەمەس، اجە... اسان...
م ءى ن س ءى ز (وقىس تاڭدانىپ). ا-ا-ا! (كۇرسىنىپ) قايدان بىلەيىن، بالام... اساننىڭ سۋرەتىن قاراپ تۇر ما دەسەم... اپىراۋ، كەشىككەنى-اي، ءا!.. قوناق شاقىرىپ قويىپ تا سونشاما جوعالادى ەكەن؟! (شىعىپ بارا جاتىپ) ءبارى دە دايار تۇر... قايناي-قايناي سورپا دا سۋالىپ بولدى ءوزى، وي، توبا!..
شىعادى.
ب ا ن ۋ (اۋىر كۇرسىنىپ). اسان ەمەس، اجە، اسان ەمەس...
دابىر ەستىلەدى. "اجە، قايشىڭنىڭ باۋى بەرىك، باقىتتى بولسىن. قۋانىش قۇتتى بولسىن!"دەگەن ەركەك داۋسى ەستىلەدى. ءمىنسىز دە: "ايتسىن قاراعىم، ايتسىن!" — دەپ جاتىر.
شالا قىزۋ قاسىم كىرەدى.
ق ا س ى م. توعىز ۇل، توعىز قىز تاپقىر، پەرىشتەم مەنىڭ! ءتول باسىڭمەن قۇتتىقتايمىن! ۇيىرىمەن ءۇش توعىز، ءيا ءسات!.. (بانۋدىڭ قولىنان سۇيەدى). ال ەندى ءارى قاراي عوي، پەرىشتەم مەنىڭ! كوزىڭدى جۇما عوي...
ب ا ن ۋ (ازىلدەپ). ءاي، ساسقالاق-اۋ، تىم قۇرىسا ءبىر تال كونفەتىڭ جوق اكەلگەن، كوزىمدى نەنىڭ اقىسىنا جۇم دەيسىڭ. ءبۇبىشىڭ قايدا؟ اتىڭ جاڭا جەتتى مە؟
ق ا س ى م. مۇندا تۇرعان ساعان ادام با، اسان با؟! ءبۇبىشتى يت جەيدى عوي دەيسىڭ بە، كەلەر. جۇم دەپ تۇرمىن عوي مەن ساعان.
(تەرىس قاراتىپ، كوزىن جۇمدىرادى). ەسىڭدە بولسىن، پەرىشتەم، بۇيرىق بەرىلمەي تاپجىلمايسىڭ!
قولىندا ورالعان زاتى بار اسان، ءمىنسىز كىرەدى. ءبارى دە كوڭىلدى.
ق ا س ى م (بانۋعا). شىداي تۇر، پەرىشتەم، شىدا!
اسان ايەلدەردىڭ ادەمى تونىن وراۋدان الادى. قاسىم قالتاسىنان ءبىر نارسە الىپ، الاقانىن جۇمىپ، بانۋعا بۇيرىق بەرەدى.
ق ا س ى م. بەرى ايلان، پەرىشتەم. اشا عوي كوزىڭدى. (بانۋ توندى كورەدى. ءمىنسىز كيدىرەدى).
ب ا ن ۋ. راحمەت! بۇل تىم قىمبات ەدى عوي...
ق ا س ى م. ال ەندى اۋزىڭدى اش، اش اۋزىڭدى!
بانۋ كۇلگەن بويى اۋزىن اشقاندا، قاسىم ەمىزىك تىستەتە قويادى. ءبارى كۇلىسەدى. قوناقتار كىرەدى، اراسىندا قاسىمنىڭ جۇبايى ءبۇبىش تە بار. سىيلىقتار، شاشۋلار، قۇتتىقتاۋلار. ءبارى دە ۇستەل باسىنا جايعاسادى. ۇزاق ۇنسىزدىك. بانۋ اسۇيگە شىعىپ كەتەدى. راديودان بولار-بولماس باياۋلاپ ەستىلگەن انگە جۇرت نازار اۋدارادى. قاسىم تۇرىپ، راديونى بۇراپ قويادى. ءان بار ەكپىنىمەن سورعالاپ بارادى. تارەلكا كوتەرىپ كىرگەن بانۋ ءاندى ەستىپ ءسال سۇلق تۇرادى دا، قولىنداعىلارىن تاستاپ جىبەرەدى. ىدىس قيرايدى. جۇرت نازارى بانۋدا. ول ەكى قولىمەن قۇلاعىن باسقان قالپىندا سىرتقا جۇگىرە جونەلدى. جۇرت اڭ-تاڭ. اشۋعا بۋلىققان اسان راديوقوبديشانى ەدەنگە ءبىر ۇرىپ قيراتادى، ءان وشەدى.
ا س ا ن (قالتىراپ بۋلىعىپ). ءتوزىمىم تاۋسىلدى... شەردىڭ دە شەگى بولۋى كەرەك قوي... تىرىدەي توزاققا تۇسكەنىم-اي!.. قالاي توزەم... قاشانعى توزەم... (ۇزاق ۇنسىزدىك). كەشىرىڭدەر... ءبىر بۇل. ەمەس... ءبىزدىڭ ءومىر وسىلاي... ەندى ەش نارسەنىڭ دە ءسانى بولا قويماس... كەشىرىڭدەر... تاراڭدار، اعايىندار...
اسان موينى سالبىراپ وتىرىپ قالادى. جۇرت تاراسادى. ءمىنسىز اجە نارەستەنى كوتەرىپ، تەرەڭ ويدا تۇر. ۇستەل باسىندا قاسىم مەن ءبۇبىش. قاسىم ءبۇبىشتىڭ قاقپالاعانىنا كونبەي، ءبىر ستاكان شاراپتى قۇتىدان قۇيىپ الادى.
ق ا س ى م (ستاكاندى كوتەرەدى). نارەستەنىڭ ءومىرى ءۇشىن، باقىتى ءۇشىن (قاعىپ سالادى). اقىر قيراعان دۇنيە ەكەن عوي، ءما، ەندەشە!
قاسىم ستاكاندى ەدەنگە ءبىر قويىپ، قيراتادى. ءبۇبىش ەكەۋى شىعادى. جارىق سونەدى.
شىمىلدىق سىرتىندا ايبار. داستانىن وقىپ وتىر.
ا ي ب ا p.
نەلىكتەن تۇتا قالدى قاباق قايعى،
نەلىكتەن قۋانىشتىڭ تاڭى اتپايدى!
سۋىعىن-اي مىنا ءۇيدىڭ، سۋىعىن-اي،
ىزعار شاشىپ، ىسقىرىپ، قاراتپايدى.
ەي، بانۋ، نەگە سونشا ەگىلەسىڭ؟
شارق ۇرعان شاتتىعىڭنان جەرىنەسىڭ.
ال سەن شە، ەي، نارەستە جورگەكتەگى،
ەي، ءومىردىڭ قوناعى، نە بىلەسىڭ؟
نە بوپ كەتتى جان-جاعىڭ بىلەمىسىڭ؟
ەكى ادامنىڭ ءبىر عانا جۇرەگىسىڭ.
ەكى ادامنىڭ ءبىر عانا تىلەگىسىڭ.
دۇنيەگە كەلدىڭ سەن، بىلەمىسىڭ؟
بىلەمىسىڭ، نە بولدى اتا-اناڭا،
بىقسىپ جانعان ول قانداي وت ارادا؟!
قۋانىشىڭ ەدى عوي، بالاپانىم،
وسىلاي دا قۋانىش اتالا ما؟
نە ءازازىل بۇل ۇيدە ويناپ ءوتتى،
نە كۇش كەلىپ بۇل ءۇيدى ويران ەتتى؟!
قۋانىشقا جينالعان قاۋىم قايدا،
قۋانىشتى قوناقتار قايدا كەتتى؟
اكەڭ جاتىر نەلىكتەن توسەكتە اۋناپ؟
سەزىم... سەزىم... ەكەۋىن ءوش ەتتى-اۋ، قاپ!..
بىلەمىسىڭ، ءومىردىڭ داڭعازاسى،
اۋىلىڭدا بارادى وسەك قاۋلاپ.
نەگە؟ نەگە؟ بىلمەيسىڭ... مەن بىلەمىن!
مەن ايتايىن، كەزەگىم كەلدى مەنىڭ.
ەي، ءومىردىڭ داڭعازا قۋانىشى،
مەن ايتايىن، ايتايىن، سەندىرەمىن!
قوس ومىرگە مەجە بوپ كورىنەسىڭ،
سەن وسى ۇيگە شۋاق بوپ توگىلەسىڭ!
اش كەزىڭدى، ادامنىڭ ادال ۇلى،
ەي، ءومىردىڭ يەسى، نە بىلەسىڭ؟..
جارىق سونەدى
ءبىرىنشى اكت
ءبىرىنشى وقيعا
جاز. الماتىنىڭ تاۋ ەتەگىندەگى ەسكەرۋسىز كوشەلەرىنىڭ ءبىرى. الىستا الاتاۋ. اينالاسىن اعاش كومكەرگەن وسوبنياك. اۋلاسى بيىك، اعاش دۋالمەن قورشالعان. باقتا الما-ورىك گۇلدەگى ءبىتىپ، ءتۇيىن تاستاي باستاعان. ب ا ق ىشىندە ەكى كىسىلىك ورىندىق. ءۇيدىڭ كىرە بەرىستەگى بولمەسىندە ايبار مەن باعدات تۇرادى.
تۇپكى بولمەلەرىندە ءۇي يەسى ءساليما.
ايبار مەن باعداتتىڭ بولمەسى. ەكى بۇرىشتا ەكى توسەك.
ورتادا ۇستەل. ءۇش-تورت ورىندىق دومبىرا. باعدات توسەكتە سۇلق جاتىر. ايبار دەگبىرسىزدەنىپ ارى-بەرى جۇرۋدە. ءالسىن-الى باعداتقا ءۇڭىلىپ، ونىڭ ماڭدايىن، قولىن ۇستاي بەرەدى. ءساليما كۇيىنىپ وتىر.
س ءا ل ي م ا. بيشارا بالانى قۇداي قورلاعان ەكەن عوي... باسە، باسە، جيىن-توي، ساۋىق-سايراننان نەگە اۋلاقتاي بەرەدى دەسەم... باسە، باسە... ءوزىنىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى دا ءبىرتۇرلى كوڭىلسىز، بوساڭ. جاسقانشاقتاپ، قاۋىپتەنىپ-اق جۇرگەنى بيشارا بالا!
(ۇنسىزدىك. ايبار باعداتتىڭ وڭىنە ۇڭىلە بەرەدى).
ا ي ب ا ر. سونشاما جىل بىرگە تۇرىپ، مۇنداي سىرقاتىنىڭ بارىن سەزگەن ەمەسپىن. قانداي سۇمدىق ەدى...
س ءا ل ي م ا (ۇرەيلەنە). بۇل اسا قيىن ناۋقاس، شىراق.. مەن مۇنداي سىرقاتى بار ادامدى كەزدەستىرگەم... قيىن، شىراق قيىن.
ا ي ب a ر (دەگبىرسىزدەنىپ). اپىر-اي، ءوزى ۇزاق جاتتى عوي... جەدەل جاردەم شاقىرتسام با ەكەن... (ارى-بەرى جۇرەدى). وسىدان ەكى جىل بۇرىن، تۇنگە قاراي، ءۇستى-باسى شاڭ-شاڭ ماڭدايىن جەر ءسۇرىپ، قالجىراپ كەلگەنى ەسىمدە. سۇراپ ەدىم، ايتپادى. ءىشتى مە ەكەن دەپ ويلادىم دا قويدىم.
س ءا ل ي م ا. جو-جوق شىراق! باعدات اراق ەمەس، باسقانى دا تاتپايدى. (ۇنسىزدىك). ۇيىقتاپ تۇرسىن، دوكتور شاقىرتپاي-اق قوي. مەن ءشاي دەمدەيىن، تۇرسا شولدەيدى عوي.
ءساليما شىعادى. ىڭىرانىپ، ءبىر اۋناپ، باعدات ساندىراقتاپ، باسىن كوتەرەدى.
ب ا ع د ا ت. اھ!.. ايبار... (ورنىنان ۇمتىلادى).
ا ي ب ا ر (باعداتتىڭ باسىن سۇيەپ). جاتشى... جاتا تۇرشى ءبىراز... دەم الشى!
ب ا ع د ا ت. ايبار... مەن... باسىم... باسىم اۋىرادى... (جاتادى).
ا ي ب ا ر. ءقازىر، باعدات، ءقازىر ءتاۋىر بولادى.
ب ا ع د ا ت (ەسىن جيادى). قايسى كۇن بۇگىن، ايبار؟
ا ي ب ا p. سەنبى.
ب ا ع د ا ت. قايسى اي؟
ا ي ب ا ر. يۋل.
ب ا ع د ا ت. نەشەسى؟
ا ي ب ا ر. ونى، ونىنشى يۋل.
ب ا ع د ا ت. تۇرايىنشى... (ايبار سۇيەپ كەۋدەسىن كوتەرەدى). جىعىلىپ قالدىم با؟.. (تەرەزەنى اشىپ، سىرتقا ۇزاق قارايدى). مۇلدە باسقا... بۇرىن كورمەگەن وزگە دۇنيە... باسقا ءبىر پلانەتادان كەلگەندەيمىن. ءبارى بوتەن، ءبارى جات... (ۇنسىزدىك) جىعىلىپ قالدىم با، ايبار. (ايبار باسىن يزەيدى). سەنەن بولەك بىرەۋ بار ما ەدى؟ (ايبار باسىن شايقايدى). اپاي، ءساليما اپاي دا جوق پا ەدى؟
ا ي ب ا ر. جوق سەنى جاتقىزعاننان كەيىن شاقىرىپ كەلدىم.
ب ا ع د ا ت. ايتتىڭ با؟ ءبىلدى مە؟ (ايبار باسىن يزەيدى). بەكەر-اق ايتقانسىڭ!.. ەندى بۇكىل قالاعا تارالدى دەسەڭشى... (وتىرادى).
س ءا ل ي م ا. باسىڭدى كوتەرگەن ەكەنسىڭ عوي، شىراق. مۇڭايما. ءار ادامنىڭ باسىندا ءبىر قايعى بار. جاسسىڭ عوي، جۇرە كەلە ايىعاسىڭ (ۇنسىزدىك). بۇرىننان اۋىراتىن با ەڭ، الدە؟..
ا ي ب ا ر. اپاي، شايىڭىز دايار ما؟
س ءا ل ي م ا. دايار، دايار تۇر، شىراق. اكەلەيىن.
ابىر-سابىر شىعادى.
ب ا ع د ا ت (جالىنىشپەن). ايبار، باقىتتى بولعىر، ازىرشە ءساليما اپايدان قۇتقارشى مەنى. باسىم مەڭىپ بارادى... ارنەنى سۇراپ مازالاپ جۇرەر، شايدى ءوزىڭ-اق اكەلشى. (ايبار شىعىپ، شاي الىپ كىرەدى دە، ەكى ىدىسقا قۇيىپ، ىشە باستايدى. باعدات مۇڭايىپ). ونىنشى كلاستى بىتىرەردە تاپ بولدىم بۇعان... قالانىڭ پروفەسسور پسيحياترلارىنىڭ بارىنە دە قارالدىم، ناتيجە جوق "اشۋلانبا، ءوزىڭدى ءوزىڭ ۇستاي ءبىل. جۇرە — كەلە ساقاياسىڭنان" بولەك كومەكتەرى بولمادى... (ۇنسىزدىك).
ا ي ب ا ر. بانۋ بىلە مە؟ (باعدات باسىن يزەيدى).
ب ا ع د ا ت. ادام بالاسىنا ايتپاۋعا انتتاسىپ ەك. (ۇنسىزدىك). قانداي الدانىش (جاسىپ، ورنىنان تۇرىپ، تەرەزەگە تەرىس قاراي كەتەدى).
وسىدان ەكى جىل بۇرىن ماڭدايىمدى جاراقاتتاپ كەلگەنىم ەسىندە مە؟ سونىڭ ەرتەسىندە پروفەسسور مەنى ساباقتان سوڭ شاقىرىپ الىپ: "بايقا، باعدات! مۋزىكا تەك ارىڭ مەن جانىڭ ەمەس، بارلىق جۇيەڭنىڭ تۇنىقتىعىن كەرەك ەتەدى. ول قىزدان دا قىزعانشاق. Mac بولىپسىڭ عوي، ماڭدايىڭدى جاراقاتتاپ الىپسىڭ"، — دەگەندە، كىرەرگە جەر تەسىك بولمادى.
ا ي ب ا ر. ىشكەن دەپ ويلاعان عوي؟
ب ا ع د ا ت (قينالا). ەندى مىناعان نە دەرىن قۇداي ءوزى ءبىلسىن (بەتىن، جاراقاتىن سيپايدى). گالستۋگىڭ دۇرىس بايلانباسا دا ەسكەرتۋ جاسايدى، سونداي قىراعى ادام (ۇنسىزدىك). رەكتورات ديپلوم قورعاۋعا رۇقسات ەتىپ ەدى... ەكى-ۇش كۇن قالدى... مىنا تاڭبامەن قالاي بارام؟! پروفەسسور تاعى دا كۇدىكتەنەدى-اۋ...
وقىس بانۋ كىرەدى.
ب ا ن ۋ (قۋانىشتى). ءماسساعان! مىنا وتىرىكشىلەردىڭ وتىرىسىن قاراي گور. ۋادەلەرىڭ قايدا؟ گۇلدەرىڭ قايدا؟ پروەكتيۆنايا گەومەتريا "بەس" (بەس ساۋساعىن كورسەتەدى).
ا ي ب ا ر. باعدات. قۇتتىقتايمىن، قۇتتىقتايمىن...
ەكەۋى دە ۇمتىلادى. ايبار باعداتتى قايتا وتىرعىزادى.
ا ي ب ا p. بارلىق ەرەجەسىمەن، باعدات، سەن سوڭىنان قۇتتىقتارسىڭ، الدىمەن ماعان كەزەك بەر. (بانۋعا بۇرىلادى). ال، بانۋ، قۋانىشىڭا ورتاقپىن، اكەل الاقانىڭدى (بانۋ قولىن ۇسىنادى). ەندى ماڭدايىڭدى (ماڭدايىنان سۇيەدى). ال ەندى اششى قايتالايمىز، ەسىڭدە مە؟
ب ا ن ۋ (اڭىرىپ). اششى نەسى؟ الجاستىڭ با، ايبار!
اي ب ا p. جو-جوق! ەسىندە مە؟ (سالماقپەن). "قۇستاي عايىپ جوعالسام، نە ەتەر ەدىڭ؟".
ءسال ۇنسىزدىك
ب ا ن ۋ. ءيا، ءيا، ەسىمدە (جايدارى). "سەنى ىزدەۋمەن ماڭگىلىك وتەر ەدىم".
ا ي ب ا ر. "وتقا جانىپ، ورتەنسەم، نە ەتەر ەدىڭ؟".
ب ا ن ۋ. "كۇل بوپ بىرگە سوڭىڭنان كەتەر ەدىم".
ا ي ب ا p. "بۇلدىراسام ساعىمداي، نە ەتەر ەدىڭ؟".
ب ا ن ۋ. "جەل بوپ قۋىپ، اقىرى جەتەر ەدىم".
ا ي ب ا ر (بايىپپەن، انىقتاپ، تالعاپ). "قايعى اكەلسەم باسىڭا، نە ەتەر ەدىڭ؟".
ب ا ن ۋ. "ءبارىن، باعدات، ءبارىن دە كوتەرەمىن!!!".
ا ي ب ا ر. ۇمىتپاپسىڭ عوي؟
ب ا ن ۋ. ۇمىتپايمىن!
ا ي ب ا ر. ۇمىتپايسىڭ عوي؟
ب ا ن ۋ. ۇمىتپايمىن! ريزاسىڭ با ەندى؟
ا ي ب ا ر. ريزامىن! ال ەندى باعداتىڭا بارا عوي، مەن كەتتىم.
شىعادى.
ب ا ن ۋ (ۇرەيلى). نە بولعان ساعان؟ (ۇزاق ۇنسىزدىك). باعدات... جىعىلىپ قالدىڭ با؟ باعدات... باعدات... باعدات!!! (ايمالايدى).
جارىق سونەدى.
ەكىنشى وقيعا
سول كوشە. سول اۋلا. تۇسكى مەزگىل. ءساليما، قالىندا تىرما، الجاپقىش شالعان، وگورودتا كۇيبەڭدەپ ءجۇر. اسان مەن ايشا كىرەدى. ايشانىڭ قولىندا سومكە.
ا س ا ن. سالەماتسىز، اپاي؟
ا ي ش ا. ەسەنسىز بە؟
س ءا ل ي م ا. دەنساۋلىعىڭ ساق پا، اسانجان؟
سالەمدەسەدى، ايشانى قاس قاققانشا باستان اياق ءبىر شولىپ وتەدى.
ا س ا ن. بۇل كىسى — مەنىڭ ناعاشى اپايىم، ايشا.
(ءساليماعا). بۇل — ايشا، اپاي، ەكى-ۇش كۇندە پەدينستيتۋتتى بىتىرەدى.
س ءا ل ي م ا. ۇيگە كىرىڭدەر. ۇيگە ءجۇر، اسانجان. (ايشاعا). ءجۇر، شىراق ۇيگە كىر.
بارشامىزعا تانىس جەسىر ايەلدىڭ جيھازدى ءۇيى. تەرەزە اشىق تۇر. تەرەزەگە تۇتىلعان پەردە سامالمەن تولقىپ تۇر. ۇشەۋى وتىرىسادى.
س ءا ل ي م ا. ماماڭنان حابار الىپ تۇراسىڭ با، اسانجان؟ امان cay ما ەكەن؟
ا س ا ن. ەسەن-ساۋ، اپاي. كەشە عانا حات الدىم.
س ءا ل ي م ا (ايشاعا). شىراق سەن دە بىتىرەدى ەكەنسىڭ عوي. جاقسى، جاقسى... ءمۇعالىمسىڭ بە؟ (ايشانى تاعى دا شولىپ وتەدى). جاقسى، شىراق جاقسى... Ac ازىرلەيىن، ءشاي قويايىن.
ءساليما تۇرادى. وعان قوسا ايشا دا ۇشىپ تۇرادى.
ا ي ش ا. اپاي، ءسىز اۋرە بولماڭىز. نە ىستەۋ كەرەگىن ايتىڭىز؟ ءبىز-اق جايعاستىرايىق.
س ءا ل ي م ا. قارتايىپ تۇرعانىم جوق قوي، مەن ءوزىم-اق شىراق.
ا ي ش ا (ىرىققا كونبەي). جو-جو، اپاي، ەكەۋمىز بىردەي وتىرىپ، ءسىزدى اۋرەلەگەنىمىز ۇيات بولار، رۇقسات ەتىڭىز (ءساليمانىڭ الجاپقىشىن شەشىپ، ءوزى شالىپ الادى). اسانچيك، ۆستاۆاي! ال، اپاي، نە ىستەۋ كەرەك، ايتا بەرىڭىز؟ نە ازىرلەيىن؟
س ءا ل ي م ا (ءسال كىدىرىپ). كۋحنيادا ەت، تاعى... ازداعان كارتوپ بولۋى كەرەك... كارتوبى قۇرعىر بازاردا سونشاما قىمبات...
ا ي ش ا (لىپىل قاعىپ). جاقسى، اپاي، جاقسى... ءبىز ءقازىر... اسانچيك، پوشلي، تى منە پوموجەش.
ەكەۋى اس ۇيگە كەتەدى.
س ءا ل ي م ا (ۇناتپاي). يش، كاكايا! الەكەدەي جالانىپ، مايلى ىشەكشە اينالدىرۋىن. بەرمەستى تارتىپ الاتىن مىناسى ءبىر جەلاياق قوي...
تۇرىپ، اس ۇيگە بارماق بوپ، قايتا وتىرادى.
ەح، اسان، اسان! قۇداي-اۋ، ءتورت جىل وقىپ ءالى ءبىر وزگەرىس جوق. قاشان كورسەڭ، بايلاستىرعان تۋماقتاي ءبىر شۇيكەباسپەن بىرگە كورەسىڭ. تىم قۇرىسا ولارىنىڭ دەنى دۇرىس بولسا ەكەن، ىلعي ءبىر ۇشىپ-قونعان قىزىل-جاسىل كوبەلەكتەر. (ۇنسىزدىك). ال مىنا ءبىر قاراتۇياقتى قايدان تاپقان، اكەم-اۋ!.. (ۇنسىزدىك: كەكەتە). "اسانچيك، پوشلي، تى منە پوموجەش"... يش، كاكايا! (تەرەزەگە بارىپ، سىرتقا قارايدى). ورتەپ بارادى... وسىنداي دا ىستىق بولادى ەكەن (ۇزاق ۇنسىزدىك). ...جەزدەم مارقۇمعا اۋماي تارتار ما. بايعۇس اپكەم تۇمسىعىنان جەتەلەپ ءجۇرىپ ادام ەتىپ ەدى (ۇنسىزدىك). مىنانداي قاقاتۇياق كەلىنگە كەز بولساڭ، "جۇلدىزىڭ جانار"، بيشارا اپكە... (كۇرسىنىپ). وھ! بۇ دۇنيە نە بوپ بارادى ءوزى!..
ايشا كەلدى.
ا ي ش ا. ءبارى دە دايار، اپاي.
س ءا ل ي م ا. ءقازىر، اينام، ءقازىر.
ءساليما بۋفەتكە قاراي جۇرەدى. ايشا ونىڭ جولىن كەس-كەستەي بەرەدى.
ا ي ش ا. ابىرجىماڭىز، اپاي، ابىرجىماڭىز. ءبارى وسىندا عوي (بۋفەتتى اشادى). و-و-و!، قانداي عاجاپ سەرۆيزدەر!
س ءا ل ي م ا (ۇناتپاي). اناۋ، استىندا بولۋى كەرەك، شىراق بايقاعايسىڭ...
ايشا لىپىڭ قاعىپ ستولدى دايارلايدى. ءبارى وتىرىسادى.
ا ي ش ا. اسانچيك، مەنىڭ سۋموچكامدى اپەرىپ جىبەرشى!
(اسان سومكەسىن اپەرەدى، ايشا اقشا الىپ، اسانعا ۇسىنادى).
اسانچيك، بۋد دوبرىم، پوجالۋيستا، اپاي شارشادى عوي، شاراپ الىپ كەلە قايشى. دۇكەن جاقىن با ەدى، اپاي؟
س ءا ل ي م ا. جاقىن... شىراق-اۋ، مۇنىڭ قالاي؟.. مەن... ىشپەۋشى ەدىم...
ا ي ش ا. سبەگاي، اسانچيك. سبەگاي.
اسان كەتەدى.
س ءا ل ي م ا (كوڭىلدى). اح! وسىندا كونفەت بولۋى كەرەك.
(تۇرىپ، بۋفەتتەن كونفەت، ءارتۇرلى شوكولادتار اكەلەدى). سەن وتىرا تۇر، شىراق مەن وگورودتان شاڭبىر، پياز اكەلەيىن.
ا ي ش ا (ۇشىپ تۇرىپ). مەن... اپاي... ءقازىر، ءبىر مينۋت... (جۇگىرە جونەلەدى).
س ءا ل ي م ا (داۋىستاپ). شىراق اناۋ قازىلعان جاعىنان العايسىڭ!
س ءا ل ي م ا: "ەسكەكتى بەرشى ماعان،
مەن ەسەيىن، سەن ەسپە"،
— دەپ ىڭىرسي اندەتىپ، بۋفەتتەن قۇتىلار الىپ ءجۇر. قولىندا شولمەگى اسان، ارتىنان پياز، رەديسكا الىپ ايشا كىرەدى. (ۇنسىزدىك. شاراپ قۇيىلادى).
ا ي ش ا. مەن سوعىستىرايىن، ءبىراق ىشپەيمىن، ونى اسانچيك بىلەدى. ءسىزدىڭ دەنساۋلىعىڭىز ءۇشىن، اپاي.
(ريۋمكا سوعىستىرادى، ىشەدى. ايشا ريۋمكانى ىشپەي قويادى)
س ءا ل ي م ا. ...ال ءوزى سونداي جاقسى بالا، نۋ ەندى!.. (اسان، ايشا اڭىرىپ، بىرىنە ءبىرى قارايدى). مىنا ۇيدە تۇراتىن كۆارتيرانتىمدى ايتام... باعداتتى... (ۇنسىزدىك).
ا ي ش ا. الگى كونسەرۆاتوريا بىتىرەتىن جىگىت پە، اپاي؟
س ءا ل ي م ا. ءيا، ءيا. بىلەدى ەكەنسىڭ عوي؟
ا ي ش ا. بىلەمىن، اپاي، بىلەمىن. بانۋ كەپ تۇرا ما؟
س ءا ل ي م ا. كەلەدى بيشارا قىز، كەپ تۇرادى...
ا ي ش ا. بانۋ باقىتتى، اپاي. ەكەۋى ءبىرىن ءبىرى سۇيەدى. ارالارىندا ناعىز ماحاببات بار.
س ءا ل ي م ا. ءاي، شىراق-اي! ماحاببات ءوز الدىنا، ءومىر ءوز الدىنا. باقىتسىز ماحاببات باياندى بولمايدى. (ۇنسىزدىك). بيشارا بالانىڭ جامان ناۋقاسى بار ەكەن (اسان، ايشا ۇرەيلەنىپ قالادى). وسى كەشە عانا جىعىلىپ، بەتىن جاراقاتتاپ الدى (ۇنسىزدىك). ستراشنو! جاس ادامنىڭ باسىنا بەرمەسىن. ءوزى اشىلىپ اڭگىمەلەسپەيدى دە، ساباعىنا بارىپ كەپ، سارىلىپ وتىرعانى-اق. قۇيرىعى كەبەجەدەي قۋ دومبىراسىن الىپ، كۇڭىرەنەدى دە وتىرادى (ۇنسىزدىك). ال الگى سورلى قىز جىندى كوبەلەكتەي شىر اينالىپ شىقپايدى. نەسىنىڭ بارىن (ۇنسىزدىك). نەۋجەلي ەكەۋى ۇيلەنەدى، تۇسىنبەيمىن (ۇنسىزدىك). ال ەندى ءوزى سونداي جاقسى بالا...
ا ي ش ا (ويلانىپ). ىم-م... سولاي دەڭىز!.. سوڭعى ۋاقىتتا بانۋ سۇمدىق وزگەرىپ كەتتى. اتا-اناسىن ايتىپ، جىلاي بەرەدى. ءسىرا، تولعانادى-اۋ... قايعىرىپ ءجۇر ەكەن عوي...
س ءا ل ي م ا. بانۋمەن بىرگە وقيسىڭ با؟ (ايشا باسىن يزەيدى). اينام-اۋ، نەگە ايتپايسىڭدار، سىرلاسسىڭدار عوي؟ قورعاساڭدارشى قاۋىپتەن بيشارا قىزدى (ۇزاق ۇنسىزدىك). ءبارىن ءبۇلدىرىپ، ەكەۋىن بىر-بىرىنە تەلىپ جۇرگەن — مىنا ايبار دەيتىن زۇلىم بالا، مەنىڭ بىلىسىمشە... ويپىرماي، جاستا جاس كورىپ ءجۇرىپ، مۇنداي وت اۋىز، وراق ءتىلدى جاستى كورگەن ەمەن! ورتەنىپ تۇر انشەيىن (ۇنسىزدىك). وسى ءوزى ەرتەرەك جوعالسا بولار ەدى. شەلەك دەي مە، كەنەك دەي مە، ءبىر اۋدانعا جولداما بەردى دەپ كەلىپ ەدى، نە تىندىرىپ جۇرگەنىن، ءالى وسى قالادان اينالسوقتاپ شىعا الماي ءجۇر...
ا ي ش ا. شەلەك بولسا، مەنىڭ اۋلىما بارادى ەكەن عوي اقىن جىگىت...
س ءا ل ي م ا (تاڭىرقاپ). ونى دا بىلەسىڭ بە، شىراق؟
ا ي ش ا (مىسقىلمەن). عاشىقتاردىڭ اراسىندا جۇرگەن جىراۋ سول ەكەن عوي...
س ءا ل ي م ا. عاشىق-ماشىق، ماحاببات دەگەن نە ول؟ ماحاببات جوعالعانى قاشان... ونىڭ تەك قاۋىزى عانا قالعان. ادام بۇل زاماندا اۋەلى ادام سياقتى ءومىر سۇرگەنى ءجون. عاشىق ماحاببات... ول نە ءوزى؟
ا س ا ن (ايشاعا ۇرلانا قاراپ). ماحاببات دەگەن، اپاي، مەن ءۇشىن، ەڭ ءبىرىنشى — ديپلوم، جايلى جۇمىس، ودان سوڭ سەميا، جاقسى حوزيايكا، ارينە، بالا... ومىردە بۋدان ارتىق ماحابباتتى قالامايمىن...
س ءا ل ي م ا (ماز-مەيرام). تەنتەگىم مەنىڭ... اۋماعان جەزدەم مارقۇم... السايشى، اسانجان، اس ال.
ا ي ش ا (اسانعا تىك قاراپ). ال مەن، اسان، ماحاببات دەگەننىڭ نە ەكەنىن بىلمەيمىن. ءالى كورگەنىم دە، كەزدەستىرگەنىم دە جوق الايدا ونىڭ بار ەكەنىنە ءشۇبالانبايمىن (ۇنسىزدىك). وي، يزۆيني، اسانچيك، مەنىڭ ۋاقىتىم ءبىتىپ قالىپتى. اپاي، ايىپ ەتە كورمەڭىز! بىزدە ءبىر جيىن بار ەدى (جينالا باستايدى).
س ءا ل ي م ا. بارا عوي، شىراق بارا عوي... ايتسا دا، قالقام، اكە-شەشەڭ بار ما؟ قايدا ىستەيدى؟
ا ي ش ا (جايدارى). بار، اپاي، بار. پاپام شەلەكتە راييسپولكوم پرەدسەداتەل، مامام ۆراچ.
س ءا ل ي م ا. و-و-و! جاقسى، شىراق جاقسى... (ايشا قوشتاسىپ، شىعادى). پودۋماەش، چيليكسكيي راييسپولكوم!.. (اسانعا). مىنا كوبەلەگىڭدى كوزىمە ەكىنشى رەت كورسەتپە، اسانجان! مۇنىڭ ءبىر تۋالەتىنىڭ ءوزى ءبىر ايلىق زارپلاتاڭدى جويادى (كەكەتىپ، داۋسىن جۋانداتا) پودۋماەش، چيليكسكيي راييسپولكوم!..
ا س ا ن. سىزگە بۇل قىز دا جاقپادى، اپاي...
س ءا ل ي م ا (قاتۋلانىپ). وي، قىزىڭمەن قىرىلىپ قال! قىز، قىز... ساعان قىز ەمەس، مايلىق سۋلىعىڭا بىردەي، بەس اسپاپ قاتىن كەرەك، قاتىن، تۇسىنەسىڭ بە؟ (ۇنسىزدىك). سورلى اپكەم جاڭاعىداي كوبەلەگىڭدى كۇتە مە، سەنى كۇتە مە؟ (ۇنسىزدىك). اپىر-اۋ، اسانجان-اي، اقىلىڭ كىرەتىن ۋاقىت بولدى عوي، كوزىڭە نەگە قارامايسىڭ؟
ا س ا ن (قاساقانا سىر ءتۇيىپ). ايشاعا ۇيلەنسەم بە دەگەن ويىم بار...
س ءا ل ي م ا (ەكىلەنىپ). ۇيلەنە عوي، قارسىلىعىم جوق ۇيلەنە عوي. وھ، ءتاڭىرىم-اي! (ۇنسىزدىك). اقىلىڭ قايدا اسانجان؟ ءجۇنىن جۇلعان تاۋىقتاي بىردەمەڭدى تىربيتىپ اۋىلعا اپارعانىڭدا، جۇرت كويلەگىن ءتۇرىپ كۇلمەي مە؟ (ۇنسىزدىك). باسىڭا ءبىر قيىنشىلىق ءتۇسسىنشى، جاڭاعى پالەڭ سەنەن جالاڭاياقتاپ قاشپاسا، مۇرنىمدى كەسىپ بەرەيىن. (ۇزاق ۇنسىزدىك). كوكەتايىم اسانجان-اۋ، قىز بىتكەندى مۇرىن ورامالىڭداي اۋىستىرعانداعى ايدىنىڭنىڭ وسى بانۋعا كەلگەندە ناعىپ مىسى قۇرىپ قالادى؟! قانداي بيازى، قانداي جۇمساق سۇيكىمدى قىز! تاربيەڭنەن اينالايىن-اي، الا ءجىپتى اتتامايدى-اۋ، اتتامايدى! (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ا س ا ن (قينالىپ). ءسىز نە بىلەسىز، اپاي!.. بانۋعا ءسوز ايتۋ ماعان سونشاما وڭاي ەمەس. بىرگە وستىك، بىرگە وقىدىق، ءبىر اۋىلدانبىز. اكەسى دە، شەشەسى دە مەنى جاقسى كورەدى... بانۋدى سۇيەتىنىم انىق اپاي. ءبىراق بىلمەيمىن... الدىنا بارسام بولدى، انانى-مىنانى ايتىپ، ويىمنان اداستىرادى دا قويادى. ءتىپتى، قوسىلۋ تۇرسىن، ماحاببات تۋرالى اڭگىمە قوزعاۋدىڭ ءوزى دە قىلمىس سياقتى بوپ تۇرادى. (ۇزاق ۇنسىزدىك). كوڭىل اۋدارىپ، كوز سالار ما ەكەن دەگەن ويمەن، كۋرستاس قۇربىلارىمەن دە قاتىناس جاساپ باقتىم... قايرىلمايدى. ول ءۇشىن مەن مۇلدە ءنول سياقتىمىن... ايشا ۇنايدى... ۇيلەنەم ايشاعا...
س ءا ل ي م ا. ۇيلەنەم، ۇيلەنەم... ۇيلەنۋ قاشپايدى. سەن بانۋعا شىنداپ كىرىسپەي ءجۇرسىڭ (ۇنسىزدىك). اينام-اۋ، اشىپ نەگە ايتپايسىڭ؟ بالاسى تۇسەدى عوي دەيسىڭ بە؟ مىنە، وقۋلارىڭ دا اياقتالدى، ەندى كەشىكسەڭ، سەن ودان ماڭگىلىك ايىرىلاسىڭ!
ا س ا ن. باعدات شە؟ باعداتتى قايدا قوياسىز؟! ول باعداتتى جانىنداي سۇيەدى.
س ءا ل ي م ا. سۇيەدى اتەكەسىنىڭ ساقالىن... اينام-اۋ، تۇسىنسەڭشى؟! بانۋ تىم نازىك جاندى بۇيىعى قىز! وندا باعداتقا دەگەن ايانىش قانا بار، ايانىش! بانۋدىڭ وعان دەگەن، نەمەنە ەدى الگى... (كەكەتىپ) ماحابباتتى تەرەكتىڭ باسىنداعى ساۋىسقان سياقتى "پو!" — دەپ شوشىتسا، ءقازىر ۇشىپ كەتەدى.
ا س ا ن. ءاي، قايدام...
س ءا ل ي م ا (كەلەك ەتىپ). ءاي، قايدام! ايەل جۇرەگىن ايەلدەن ارتىق ەشكىم بىلمەيدى، ەسىندە بولسىن! ءبىز وسال جاندارمىز، جارقىنىم...
ا س ا ن. سونىمەن، نە ىستە دەيسىز؟
س ءا ل ي م ا (بۇيىرا). نە ىستە دەيىن. الگى كوبەلەگىڭنەن قۇتىل! ۇستا، جارماس بانۋدىڭ ەتەگىنەن دەيمىن! بانۋدىڭ مۇندا قالماسىنا باسىمدى باسكە تىگەيىن! وڭاشا، اۋىلعا بارعاندا دا باتىلىڭ بارماي ما؟!
ا س ا ن. كونە قويار ما ەكەن؟!
س ءا ل ي م ا (مەيىرلەنىپ). اسانجان-اۋ، ەركەكتىڭ قۇرىعىنان قۇتىلعان قاشاعان ايەلدى ءالى كورگەن ەمەن (ۇنسىزدىك). باسى اينالعان سورلى قىز تەك وسىندا قالىپ قويماسىن دە ونان دا... ايباردان قورقام... ايبار زۇلىم بالا...
(اسان شىعا بەرەدى. ءساليما داۋىستاپ).
ويلان، اسانجان! الگى كوبەلەگىڭنەن قۇتىل! (داۋسىن جۋانداتىپ). پودۋماەش، چيليكسكيي راييسپولكوم!..
شىمىلدىق
EKIHشI اكت
ءۇشىنشى وقيعا
جاز. كونسەرۆاتوريا اينالاسىنداعى سايالى ب ا ق.
ءارتۇرلى مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ ءۇنى ءارتۇرلى ەستىلەدى. اراكىدىك رەپەتيسيا جاساعان ءانشىنىڭ داۋسى شىعادى. ءتۇس مەزگىلى. ب ا ق اراسىنداعى ورىندىقتا پروفەسسور عالىم عابيتوۆ جانە ايبار.
پ ر و ف ە س س و ر. قانە، قانە. وقي بەر... پوەزيادان مەنىڭ دە ەپتەگەن حابارىم بار. وقي بەر، وقى!
ا ي ب ا ر (بلوكنوتىنان وقي باستايدى).
كوزىنىڭ دە، كوڭلىنىڭ دە نۇرىن العان تالايدىڭ،
تاڭمەن بىرگە تاماشالاپ، الاتاۋعا قارايمىن،
ۋا، اسسالاۋماعالەيكوم، ءاپپاق باستى ارايلىم!
شارۋا اتا سەكىلدەنىپ، ءومىرىڭدى سارىپ قىپ،
ۇلكەن ءۇيدىڭ وشاعىنداي دۇنيەنى قارىق قىپ،
امان-ەسەن جاتىرمىسىڭ، اينالايىن جارىقتىق؟!
جات وسىلاي تاپجىلماستان، وسىنىڭدى قوش الام،
باۋىرىندا باۋىر-قۇربى، اعا-جەڭگە، دوس امان.
جات وسىلاي تاپجىلماستان، ۋا، تاكاپپار بوساعام!
ۇزاق ۇنسىزدىك.
پ ر و ف ە س س و ر (ويلانىپ). "جات وسىلاي تاپجىلماستان، ۋا، تاكاپپار بوساعام!" (ءسال ۇنسىزدىك). نەسى بار... جاقسى... جاستاردىڭ تۆورچەستۆوسىمەن تانىسىپ وتىرعاندا، كوز الدىما ات بايگەسى ەلەستەيدى. (جىلى سەزىممەن). بايگە... وللاھي، بايگە... ال مارەگە كىم بۇرىن كەلەدى، بەلگىسىز ءالى... تاماشا... وتە تاماشا!..
ا ي ب ا ر (بيازى). اسىرەسە جاس اقىنداردى ايتساڭىزشى. ءار جەتىدە ءبىر اقىن دۇنيەگە كەپ جاتىر...
پ ر و ف ە س س و ر. ول جاقسى، ىنىشەك، ول وتە جاقسى! (ءسال ويلانىپ). سەن ونىڭ سەبەبىن بىلەسىڭ بە؟ (ايبار ەلەڭدەپ قالادى). بىلاي (تەرەكتى نۇسقاپ) مىنا تۇرعان تەرەك بۇتاقتانىپ، جايقالتا جاپىراق شاشۋ ءۇشىن دە قۇنارلى توپىراق قولايلى اتموسفەرا كەرەك. يسكۋسستۆو دا سونداي! عاسىرلار بويى قاۋىزىنا سىيماي، قامالىپ كەلگەن قازاق يسكۋسستۆوسىنىڭ اقتارىلار شەگى جەتتى! (ۇنسىزدىك). قۇنارى مول، قاسيەتتى پوچۆادا، قولايلى اتموسفەرادا ءومىر ءسۇرىپ وتىرمىز. (ايباردىڭ جوتاسىنان قاعىپ). كوبەيسىن، ىنىشەك، اقىندار كوبەيسىن. سەن وعان ۋايىمداما. جۇيرىك كوپ بولسا، بايگە قىزىقتى وتەدى. كوبى ماقۇل. جاقسى جالعىز جاسامايدى، ىنىشەك. ءبىر ۋىس تاستان ءبىر ءتۇيىر الماس الۋعا بولمايدى عوي، كوبەيسىن اقىندار. قاۋىم ءوزىنىڭ قالاۋلى جۇيرىگىن تانيدى.
ا ي ب ا p. مەنىڭشە، اعاي، (ءسال كىدىرىپ) مەنىڭشە، قازىرگى شىعىپ جۇرگەن جاستار شەتىنەن جۇيرىك سياقتى. ءتىپتى، مىناۋ ءبىرىنشى، مىناۋ ەكىنشى دەۋگە دە بولمايتىنداي... شەتىنەن سۋىرىلىپ تۇرعانداي...
پ ر و ف ە س س و ر. ەگەر ايتقانىنداي بولسا، تىپتەن تاماشا! (بايىپپەن). جاستىق دەگەننىڭ ءوزى پوەزيا، ىنىشەك. جاس كەزىمدە مەن دە ونىمەن اينالىسقام (الاقانىن جايىپ) امال نە، مەنەن اقىن شىقپادى (ۇنسىزدىك). مەن دە جۇيرىكپىن عوي دەيتىن ەم (ايبار كۇلەدى). سوندىقتان با، جاستار پوەزياسىنا قۇمار-اقپىن، وقي جۇرەم. جاستاردىڭ ءبارى جۇيرىك دەدىڭ-اۋ، جو-جوق بۇل تۇرعىدا سەنىمەن داۋلاستىعىم بار (ۇنسىزدىك). كادىمگى ينكۋباتوردىڭ بالاپانىنداي بىر-بىرىڭە تىم ۇقساسسىڭدار، ىنىشەك. مويىندا، ۇقساسسىڭدار! الگى ءبارىڭنىڭ "جۇيرىكتىگىڭ'' دە سودان... اقىلدى بولعىلارىڭ، فيلوسوفيالىق وي ايتقىلارىڭ كەلەدى... دۇرىس تالپىنىس... فيلوسوفيا، ىنىشەك، قاراپايىم دا تەرەڭ، تۇسىنىكتى بولسا — فيلوسوفيا. فيلوسوفيا ايتام دەپ، ولەڭمەن جاڭىلتپاش ايتۋعا بولمايدى عوي! (ۇزاق ۇنسىزدىك). قالاي ەدى؟ ءا، بىلاي ءبىر جاس اقىننىڭ:
"جىرشىمىن، كۇيشىمىن،
تەزىرەك سوق، جۇرەك؛ كۇلشى، كۇن.
بۇگىنگە اينالسىن،
ەرتەڭ مەن بۇرسىگۇن".
دەگەن ولەڭىن وقىدىم. ال وسىنى ءتۇسىندىرىپ بەرشى؟
ا ي ب ا ر (ابىرجىپ). نەسى تۇسىنىكسىز، اعاسى-وۋ؟! (سەنىممەن). اقىن ومىرگە قۇمارتادى، ەرتەڭگىسىن بۇگىن كورگىسى كەلەدى، بولاشاققا اسىعادى.
پ ر و ف ە س س و ر. ءبالى، بولاشاققا وسىلاي دا قۇمارتا ما ەكەن؟ ەسىندە بولسىن، ىنىشەك، اقىن الدىمەن بۇگىندىكى. بۇگىننىڭ كەرەمەتتەرىن بولاشاققا ايتۋى كەرەك تە: "ارمىسىڭدار، بەيتانىس جاس ۇرپاقتار!" دەپ نەمەسە "سوقتىقپالى، سوقپاقسىز جەردە ءوستىم، مىڭمەن جالعىز الىستىم، كىنا قويما!" دەپ قاسقايا قاراپ تۇرۋى كەرەك قوي (ۇزاق ۇنسىزدىك). تۇسىنبەيمىن... بۇگىن باۋىرىن جازا الماعان جۇيرىكتىڭ ەرتەڭ مەن بۇرسىگۇنى بايگەدەن كەلۋى نەعايبىل...
(پروفەسسور ساعاتىنا قارايدى. ەكەۋى تۇرادى).
ۇمتىلىڭدار، جاستار، ۇمتىلىڭدار! كەزەك سەندەردىكى... ىنىشەك، مەنىڭ ۋاقىتىم تاياپتى (ۇنسىزدىك). ەسكەرتكەنىڭە كوپ-كوپ راحمەت. باعداتتان جامان جولعا تۇسپەسىن دەپ كۇدىكتەنىپ، و ءبىر جىلى ەسكەرتۋ جاساعانىم ەسىمدە... قايدان بىلەيىن... كەشىرىم ەت، ىنىشەك (ۇنسىزدىك).
"و، يا حوچۋ بەزۋمنو جيت!
ۆسە سۋششەە — ۋۆەكوچيەۆيت،
بەزليچنوە — ۆوچەلوۆەچيت.
نەسبىۆشەەسيا — ۆوپلوتيت!" —
بىلەسىڭ بە، مۇنى ايتقان كىم؟
ا ي ب ا ر (جايدارى). بلوك. الەكساندر بلوك!
پ ر و ف ە س س و ر. تاپتىڭ. تانىدىڭ... قانە، كورىسكەنشە! (قول الىسادى).
ا ي ب ا ر. سىزگە ەسكەرتكەنىمدى باعداتقا ايتا كورمەڭىز، اعاي، وتىنەم! رەنجىپ جۇرەر...
پ ر و ف ە س س و ر. كەلىستىك!
جارىق سونەدى.
كونسەرۆاتوريانىڭ كەڭ زالى. توردە پيانينو. بۇرىشتا جاسىل سۋكنو جابىلعان ۇلكەن ۇستەل ۇستىندەگى قۇمىرادا گۇل. بەس-التى بولاشاق كومپوزيتورلار، كونسەرۆاتوريا ءبىتىرۋشى جاستار. زور دەنەلى ستۋدەنت شۇقشيا نوتاعا قاراپ، الاڭسىز وتىر. باعدات تەرەزە الدىندا. كوڭىلسىزدەۋ. اينالاسىندا ابىر-كۇبىر، كۇلكى، ءازىل...
ب ءى ر ءى ن ش ءى س ت ۋ د ە ن ت (داۋىستاپ). باعدات، قالاي ءوزى، بىلاي (جۇرەگىن كورسەتىپ) جۇرەگىڭ شوپەننىڭ ەتيۋدتەرىن ويناپ تۇرعان جوق پا؟ (باعداتتىڭ جاقىنداپ). بىلەگىڭدى اكەلشى، قان اينالىمىڭ قالپىندا ما ەكەن؟ (باعداتتىڭ بىلەگىن باسىپ): جو-جو-و-و-ق ءبىرقالىپتا ەكەن، جارايسىڭ!..
ە ك ءى ن ش ءى س ت ۋ د ە ن ت. ەلدەن بۇرىن ديپلوم قورعاۋعا اسىققانى وزىنە سەنگەندىكتەن عوي.
ءۇ ش ءى ن ش ءى س ت ۋ د ە ن ت. بولساڭدار باعداتتاي بول، جىگىتتەر. ءۇش قوياندى ءبىر تاياقپەن جىعىندىرايىن دەپ تۇر!
ت ءو ر ت ءى ن ش ءى س ت ۋ د ە ن ت (ءۇشىنشى ستۋدەنتكە). قازاقتىڭ ماقالىن دا ۇمىتىپسىڭ عوي، ەكى قوياندى ءبىر تاياقپەن دەمەيتىن بە ەدى قازاق!..
ءۇ ش ءى ن ش ءى س ت ۋ د ە ن ت (تورتىنشىگە). ءيا، ەكى قوياندى. ال باعدات ءۇش قوياندى ءبىر تاياقپەن... ساناي بەر. كونسەرۆاتوريا بىتىرەدى — ءبىر مە؟ ديپلوم قورعايدى — ەكى مە؟ ۇيلەنەدى — ءۇش پە؟ ءتۇسىندىڭ بە؟ ءوزى — شوستاكوۆيچ، ءوزى — كلينبەرن، ارينە، ءۇش قوياندى ءبىر تاياقپەن سوعادى.
ز و ر س ت ۋ د ە ن ت (وتىرعان قالپىندا، نوتادان كوز الماي). شەديەۆر! (ۇنسىزدىك).
ب ە س ءى ن ش ءى س ت ۋ د ە ن ت (باعداتتىڭ بەتىنە ءۇڭىلىپ). اتتەگەنە، شوستاكوۆيچ، جاقسى نيەتىڭ كۇنى بەتىڭدى جاراقاتتاپ العانىڭ جاراسپاي-اق تۇر (ءبارى قاراسادى). مويىندا! دليا حرابروستي، بوسكەسىڭ عوي ەپتەپ...
ب ا ع د ا ت (ىڭعايسىزدانىپ). الگى... سەكسەۋىلى قۇرعىردى جارام دەپ...
ب ە س ءى ن ش ءى س ت ۋ د ە ن ت (كۇلە سويلەپ، بار داۋسىمەن). تىڭداڭىزدار! تىڭداڭىزدار! الداركوسە وپەراسىنان پوپۋرري. ورىندايتىن اجە — ۆان كلينبەرن — باعدات مامىروۆ! (كۇلكى).
ز و ر س ت ۋ د ە ن ت (ءالى سول وتىرعان قالپىندا زور داۋىسپەن). شە-دە-ۆىر!
ب ءى ر ءى ن ش ءى س ت ۋ د ە ن ت. ەي، گۇرىلدەمەي ايتساڭشى. نە؟ كىم شەديەۆر؟
(زور ستۋدەنت جۇرتقا قاراماي، ورتاڭعى ساۋساعىمەن باعداتتى نۇسقايدى. پروفەسسور باستاتقان توپ كىرىپ، ۇزىن ستول توڭىرەگىنە ورنالاسادى).
پ ر و ف ە س س و ر. رەكتوراتتىڭ ۇيعارىمى بويىنشا مامىروۆ باعداتقا ديپلوم قورعاۋعا رۇقسات ەتىلگەن. ءقازىر سونىمەن تانىساسىزدار. ءوزى ورىندايدى، كەل، مامىروۆ.
باعدات پيانينوعا جايعاسادى. تىنىشتىق.
ب ا ع د ا ت (باياۋ ۇنمەن). سوناتا... (وينايدى).
جۇرت نازارى مۋزىكادا. كوڭىلگە مۇڭ سالاتىن مۋزىكا سازى باعداتتىڭ بار ارىز، ارمانىن ايتىپ تۇرعانداي. وتىرعاندار تەرەڭ ويدا. باياۋ باستالعان سوناتا باياۋلاپ بارىپ تىنادى. ۇزاق ۇنسىزدىك. جۇرت نازارى پروفەسسوردا.
پ ر و ف ە س س و ر (ءسال جوتەلىپ). باعدات، بارشامىز دا سەنى بۇرىننان بىلەمىز. سەنىڭ تالانتىڭا سۇيسىنەمىز. (وتىرعاندارعا). مەنىڭشە، بۇل سوناتادا ىڭعايسىز ءبىر ساتتەگى كوڭىل كۇيى عانا بار. سوندىقتان مۋزىكالىق شىعارما رەتىندە قابىلداۋعا بولادى عوي دەيمىن (كوميسسيا مۇشەلەرى قوزعالىپ قالادى).
ز و ر س ت ۋ د ە ن ت (رەپليكا رەتىندە). شەديەۆر!
پ ر و ف ە س س و ر (oقىc بۇرىلىپ). احمەتوۆ، نە شەديەۆر؟
ز و ر س ت ۋ د ە ن ت (ورىنان تۇرا، ساسقالاقتاپ). مەن... عالىم عابيتوۆيچ... مىنا... بەتحوۆەندى ايتام... (قولىنداعى نوتانى كورسەتەدى، كۇلكى).
پ ر و ف ە س س و ر. ا-ا-ا! بەتحوۆەن بە؟! ول.. ارينە... وتىرا عوي. (باعداتتىڭ). ءيا، تەك ءبىر ءساتى تۇسكەن جاعدايدا، مۋزىكالىق شىعارما رەتىندە قابىلدانۋى مۇمكىن. ال سەنىڭ قابىلەتىڭ مەن تالانتىڭمەن ولشەگەندە، سوناتاڭ ديپلوم جۇمىسى دەۋگە تاتىمايدى! (ۇنسىزدىك. وتىرعاندار كۇبىرلەسىپ، قوزعالىپ قالادى). سەن ءومىردى جاڭا باستاعالى وتىرسىڭ. سەن مەنى تۇسىنەر دەپ ويلايمىن... "ءار جۇرەكتىڭ تۇبىندە اقاۋى بارى" راس... ءبىراق جاستىققا ءتان — ىزگى ارمان ماقسات ۇمىتىلماۋى كەرەك! ۋايىم دەگەن — ۋ. ول ءوزىڭدى دە، وزگەنى دە ۋلاتۋى مۇمكىن! سوناتاڭ تۋلا بويى تۇنىپ تۇرعان سارىۋايىم ەكەن، بۇل بولمايدى! قارا باسقا قايعى قانداي جاۋ بولسا، پەسسيميزم يسكۋسستۆوعا سونداي جاۋ. ونىمەن ۋلانعان تالانتتىڭ بولاشاعى ەكىتالاي...
ك و م ي س س ي يا م ءۇ ش ە س ءى (باعداتقا، مىسقىلمەن). مۋزىكانتتىڭ حالىق اراسىنا بەتىنىڭ داعىمەن شىعۋى دا ءبىزدىڭ ەتيكامىزبەن سىيىسپايدى.
پ ر و ف ە س س و ر (كوميسسيا مۇشەسىنە، ىزعارمەن). عافۋ ەتىڭىز، مۇنىڭىز مۇلدە ورىنسىز ەسكەرتۋ! مامىروۆتىڭ تاربيەلى ستۋدەنت ەكەنى بارشاڭىزعا ءمالىم... مالو چتو لي، چتو سلۋچيتسيا (ۇنسىزدىك). سولاي، باعدات، ديپلوم قورعاۋعا ءالى اسىقپا! شاتتىققا، شابىتقا تولى قۋانىشتى شىعارما اكەل! ءبىز سەنەمىز ساعان!..
ءبارى شىعادى. گۇل الىپ كۇتىپ تۇرعان بانۋ كوڭىلسىز باعداتتى كورىپ، تۇرىپ قالادى. ەكەۋى دە ءۇنسىز. پروفەسسور جاندارىنان وتە بەرىپ، بۇرىلىپ، ءبىر نارسە ايتپاق بولادى دا، كريتا ءجۇرىپ كەتەدى.
شىمىلدىق
ءتورتىنشى وقيعا
ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسى. الدەقايدان مۋزىكا ەستىلەدى. قىزدار بولمەسى. ءتورت بۇرىشتا ءتورت توسەك. ورتادا ۇستەل. شىرىن مەن زاعىشتىڭ ەڭ سوڭعى ەمتيحانعا دايارلانىپ وتىرعان ءجايى بار. كۇن بەسىنگە تاياۋ. كەۋدەسىندە ادەمى كوفتا، بۇتىندا شالبار ايشا توسەكتە كىتاپ وقىپ جاتىر. تەرەزە اشتىق.
ا ي ش ا (كىتاپتى تەرەزەگە لاقتىرىپ تاستاپ). وي، جازعىشتارىم-اي! جازاسىڭدار-اۋ، اپىر-اۋ، وسى جازۋشى دەگەن جۇرت قايداعىنى قايدان ويلاپ تابادى؟ بىرەسە قىز سۇيەدى، جىگىت سۇيمەيدى، بىرەسە جىگىت قوي باعىپ، ەكەۋى دە ەڭبەك ەرى بولادى دا، اۋىرشارۋاشىلىق كورمەسىندە تابىسادى. سوندا قالاي؟ جىگىت قىز ەمەس، جۇگەرىنى، قىز جىگىت ەمەس، قويدى سۇيگەنى مە؟! سولاي عوي، زاعىش؟
شىرىن، زاعىش ۇناتپايدى
3 ا ع ى ش (كەيىستىكپەن). باقىتتى بولعىر ايشا، مازا بەرشى ءبىراز. ەرتەڭ ەمتيحان عوي؟
ش ى ر ى ن. كوكەم-اۋ، ساعان بۇگىن ءبىر نارسە كورىنگەن بە؟ مازالاماشى ەندى؟ ءىشىڭ پىسسا، كەتسەيشى كوشەگە. (ەكەۋى كىتاپقا قايتا ۇڭىلەدى).
ا ي ش ا. فۋندامەنت، درۋزيا، فۋندامەنت! ءاۋ باستان وسىلاي دايارلانۋ كەرەك ەدى. ءبىر كۇننىڭ ىشىندە ءبىر كىتاپتى ءبارىبىر جاتتاپ المايسىڭدار. جىل بويى جىگىتتەرمەن قىدىرعانشا، فۋندامەنتى مىقتاي بەرۋ كەرەك ەدى...
3 ا ع ى ش. كوكەك... كوكەك! (كىتابىن سارت جاۋىپ). سەن بۇگىن جىندانعان بولارسىڭ! (تەرەزە الدىنا تۇرىپ كەتەدى).
ا ي ش ا (جايدارى كۇلىپ). ەڭ ءبىر كەرەمەتى، قىزدار، قازان-وشاعىن بيلەپ كەتكەنگە جارىلىپ ولە جازداپ وتىرعان اپايىم ءۇش سوم سۋىرىپ، اسانچيكتى شاراپقا جىبەرگەندەگى كوڭىلدەنگەنىن كورسەڭ... (كۇلەدى). وي، ەندى ءولدىم-اۋ! (كۇلەدى). سونداي دا ادامدار بولادى ەكەن-اۋ... ال ەندى ءۇيى بار عوي، قىزدار، ءۇي ەمەس، ۋنيۆەرماگ. ءاي ءوزى، ءداۋ دە بولسا، ساۋداگەر. ساۋداگەر، ناعىز ساۋداگەر بازاردىڭ يگىسى اڭقىپ تۇر (ۇنسىزدىك). ءاي، ايتسا دا، ماحاببات تۋرالى پىكىر الىستىق سوندا اسانچيك نە دەدى دەيسىندەر عوي! ول بىلاي دەدى: (كەكەتە). "ماحاببات دەگەن، مەن ءۇشىن، ەڭ ءبىرىنشى — ديپلوم، جايلى جۇمىس، ودان سوڭ سەميا، جاقسى حوزيايكا، ارينە، بالا. ومىردە بۋدان ارتىق ماحابباتتى قالامايمىن"، — دەدى.
ش ى ر ى ن. نەسى بار؟! دۇرىس ايتقان (ۇنسىزدىك). اۋەلى ادامشا ءومىر ءسۇرۋ كەرەك. ماحاببات جول-جونەكەي بولا جاتار...
ا ي ش ا (اڭىرىپ). جول-جونەكەي؟!
ش ى ر ى ن. ءيا، ءيا! ەڭ ءبىرىنشى، تابار تابىسى تاتىمدى، بالالارىما قايىرىمدى اكە كەرەك. مەن ءۇشىن ماحاببات — سول!
ايشا تۇرىپ قالادى. ۇنسىزدىك.
3 ا ع ى ش. سولاي-سولاي، قالقاجان... اۋەلى ءومىر، تۇرمىس، رومانتيكا پوتوم. (ايشا اۋىر ويدا). نەگە ۇندەمەيسىڭ؟ ماحاببات — سەنىڭ اسانچيگىڭ!
(زاعىش، شىرىن كۇلەدى)
ا ي ش ا (بايىپپەن). ال مەن ءۇشىن، قىزدار، بايلىق تا، باقىت تا اۋەلى ماحابباتتان باستالاتىن سياقتى. سول ماحاببات ءبىر جەردە جاسىرىنىپ جۇرگەندەي، ال مەن تابا الماي جۇرگەندەيمىن...
ش ى ر ى ن (قاعىتا). سەنىڭ، ايشا، ماحاببات ىزدەۋىڭە بولادى... سەبەبى... سەبەبى سەندە...
ا ي ش ا. ءيا، ءيا، سەبەبى؟
3 ا ع ى ش (ىزعارمەن). سەبەبى رومانتيكا ىزدەيتىن ماتەريالنىي بازاڭ مىقتى. ماحابباتتان باسقاسىنىڭ ءبارى ءبىر باسىڭا جەتەرلىك! سەنىڭ ءومىرىڭ — ليۋكس!
ا ي ش ا (كەيىستىكپەن). جۇرەكتەرىڭ نە دەگەن جۇدەۋ ەدى، قىزدار! ايتا الماي جۇرگەندەرىڭ وسى ەكەن عوي... ماعان دەگەن كەكتەرىڭدى بىلەم... قاپالانباڭدار، قوشتاسقانشا ەسەپ ايىرىسارمىز (ۇزاق ۇنسىزدىك). ەح، بيلىك قولىمدا بولسا، مەن سەڭدەيلەر ءۇشىن "ادالدىق پەن ادامگەرشىلىك" ينستيتۋتىن اشىپ، قايتادان ءتورت جىل وقىتار ەدىم.
3 ا ع ى ش. الدىنعى پارتاعا ءوزىم وتىرار ەدىم دەسەيشى! (شىرىن كۇلەدى).
ش ى ر ى ن (تەرەزەگە ءۇڭىلىپ). ماحابباتىڭ كەپ تۇر، ايشا، اسانچيگىڭ (تەرەزەنى نۇسقايدى).
ا ي ش ا. راس پا؟ قايسى؟ (تەرەزەگە ۇڭىلەدى). وتە دۇرىس بولعان. تۇرا تۇرسىن. ەستەرىندە بولسىن، ول مەنىڭ ماحابباتىم ەمەس، كولەڭكەم. مەن قايدا بولسام، ول — سوندا... (ايشا چەمودانىن اقتارىپ ۇستەل ۇستىنە ءبىر نارسەلەردى قايىپ جاتىر. ەكى قىز قاراپ تۇر). ساعات... القا... التىن ساقينا... بوجە موي! قانداي جومارتتىق! (قىزدارعا بۇرىلىپ). كورىپ تۇرسىڭدار ما، قىزدار، ءبىزدىڭ اسانچيك قانداي جومارت! تانىسقانىمىزعا ءۇش اي بولعان جوق كورىپ تۇرسىڭدار ما، قانشاما سىيلىقپەن كومىپ تاستاعان. كاكايا ششەدرايا دۋشا! (وتىرىك ءماز بوپ، كۇلە ءجۇرىپ، زاتتاردى گازەتكە وراپ، تەرەزەگە بارىپ، داۋىستايدى). اسانچيك. اسانچيك! ءبىزدىڭ بولمەگە كەل. كەل، قورقپا، تىستەمەيمىز... ءيا، ءيا، وڭ جاقتا، وتىز ەكىنشى. كەل، اسانچيك! كەل! (قىزدارعا بۇرىلىپ). نۋ، درۋزيا، گوتوۆتەس ك بويۋ!
ش ى ر ى ن (ىڭعايسىزدانىپ). ايشا، سەنى جىن سوقتى ما؟!
3 ا ع ى ش. ۇيات ەمەس پە، ايشا؟! ءاتى-جونى جوق. ۇيات ەمەس پە؟!
ا ي ش ا. ۋاقاسى جوق دوستار، ءبىز وعان قوناعاسى بەرمەپپىز عوي. قىسىلماڭدار، كەلەدى، كەتەدى. وندا تۇرعان نە بار؟ (شىرىن، زاعىش ۇرەيلى، بىرىنە ءبىرى قارايدى. اسان كەلەدى. شىرىن مەن زاعىشتى كورىپ، كىدىرىپ قالادى).
ا ي ش ا (اسانعا قارسى جۇرەدى). كەل، كەل، اسانچيك! نەگە سالەمدەسپەيسىڭ؟ سەندەر بىر-بىرلەرىڭدى بىلەسىڭدەر عوي (قىزدارعا) زاعىش، شىرىن، نەگە ۇرەيلەندىڭدەر؟ نەگە ۇندەمەيسىڭدەر؟ (ۇنسىزدىك) اسانچيك، نەگە ۇندەمەيسىڭ؟ (اسان تومەن قارايدى، ۇزاق ۇنسىزدىك. ايشاشش تۋلانىپ). زاعىش! ەكىنشى كۋرستا، ءۇشىنشى ەتاج، جەتپىس ەكىنشى كومناتادا تۇرعانىندا، ءجۇردىڭ عوي اسانمەن؟ ءجۇردىڭ! شىرىن! بىلتىر، ءۇشىنشى كۋرستا، ەكىنشى ەتاج، ەلۋ ەكىنشى كومناتادا تۇرعانىندا، ءجۇردىڭ عوي اسانمەن؟ ءجۇردىڭ! بۇل سىردى بىر-بىرىڭنەن جاسىردىڭدار عوي؟ جاسىردىڭدار! اسانچيك! سەن مۇنى مويىندايسىڭ عوي؟ مويىندايسىڭ، ارينە! (ۇزاق ۇنسىزدىك). ال ەندى ماعان نە دەمەكسىڭدەر، (ازىلمەن) "جاقسى حوزيايكالار مەن بالالاردىڭ تابىسى مول اكەسى؟!" (ۇزاق ۇنسىزدىك). قانداي ماسقارا! قانداي وپاسىزدىق! (قىزدارعا): نامىسسىزدار!!! (ۇزاق ۇنسىزدىك). اقىماقتى تاپقان ەكەنسىڭ، اسانچيك! Cay بول، ديپلومىڭدى الىپ، (كەكەتە) "جاقسى حوزيايكا" ىزدە! (ۇستەلدەگى وراۋلى زاتتاردى اساننىڭ قالتاسىنا سالىپ بەرەدى). باقىتتى بولعىر، ءبىر اۋىز ءسوز ايتا كورمە. ەستىرتە كورمە ءۇنىڭدى!.. ەستىگىم جوق!.. ساۋ بول!
اسان ءبىر نارسە ايتپاق بولادى، ءبىراق ايشا قولىنان ۇستاپ ەسىكتەن شىعارا بەرەدى.
ا س ا ن (كەكەتىپ). پودۋماەش چيليكسكيي راييسپولكوم!..
ا ي ش ا (قىزدارعا). ال ماعان، دوستار، جازىعىم بولسا، جانىمدى شىعارىپ سوعىپ، قايىرا كەپ قانىمدى شىعارىپ سۇيەتىن ادال جاندى قازاقتىڭ ناعىز ازاماتى كەرەك! مەن ءۇشىن ماحاببات — سول! مەن ونى تابامىن!!!
شىمىلدىق
بەسىنشى وقيعا
ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسىنىڭ سىرت كورىنىسى.
ءتۇن. قاراڭعىلاۋ بۇرىشتا اسان تۇر، ءالسىن-الى ساعاتىنا قاراي بەرەدى. اسان جەدەل باسىپ كەلە جاتقان بانۋدىڭ الدىن وراعىتادى.
ب ا ن ۋ. اسان!.. نەعىپ تۇرسىڭ مۇندا؟!
ا س ا ن. نەگە شوشىدىڭ، بانۋ؟ سالەمات پا؟
ب ا ن ۋ. سالەمەت پە؟.. مەنى كۇتىپ تۇرسىڭ با؟!
ا س ا ن. ءيا، سەنى. نەسىنە تاڭىرقادىڭ، بانۋ؟ (ۇنسىزدىك). ون جىل بىرگە وقىپ، بىرگە ءوسىپ، بىرەر ساعات اڭگىمەلەسۋگە قاقىم بار عوي دەپ ويلايمىن... بىتىرۋىڭمەن قۇتتىقتاپ كەلدىم. باياندى بولسىن! باقىتتى بول!
ب ا ن ۋ. راحمەت، اسان، راحمەت! ءوزىڭدى دە قۇتتىقتايمىن. (قول الىسادى). قايدا جىبەردى؟ قاشان قايتاسىڭ ەلگە؟
ا س ا ن. اۋىلعا پاپاڭنىڭ قاراۋىنا... ۆەتەرينار... ەكى-ۇش كۇندە قايتام.
ب ا ن ۋ (شاتتانا). راس پا؟ تاماشا! وح، ەندى پاپام سەنى ۇستايدى! (ۇنسىزدىك). ەسىندە مە، جەتىنشى مە، سەگىزىنشى مە كلاستا جۇرگەنىندە، تەمەكى تارتقانىڭدى كورىپ قويىپ، پاپام سەنى ۇيگە ەرتىپ كەپ ەكى ساعات قىزارتقانى؟ سونشاما قاتال مەنىڭ پاپام. Ox، ەندى قولىنا ءتۇستىڭ، اسان!
ا س ا ن. ەسىمدە (ۇنسىزدىك). ايتسە دە، پاپاڭ ءدال سەن ايتقانداي قاتال ەمەس (ۇنسىزدىك). سەنىڭ دە ەسىندە بولار، پاپاڭ مەنى جاقسى كورەتىن. ءالى دە سولاي... كانيكۋلعا بارعان سايىپ مەن سالەمدەسىپ ۇلگىرمەي-اق بىزدىكىنە ءوزى كەلەدى دە، جاي-جاپساردى قويماي سۇراپ، تەكسەرىپ، قۇلدى تاراس بۋلباداي باس-اياعىما تەگىس قارايدى (كۇلىسەدى). ەكىنشى كۋرستى ءبىتىرىپ بارعانىمدا ءبىر قىزىق بولعان. الدىنا تۇرعىزىپ قويسىن دا، ال كەپ اياق-باسىما قوراسىن. الگى ءبىر بوربايىما جابىسقان شالبارمەن تۇرارمىن با؟ "وتىر! تۇر! وتىر! تۇر!" دەپ كوماندانى بەرسىن (كۇلىسەدى). باعىنباسقا بولمادى، جاتتىعۋ ۇستىندە شالبارى قۇرعىردىڭ ءىنىسى دار ەتىپ، سوگىلسىن دە كەتسىن (كۇلەدى). "مىنا سۇرىڭمەن سەندەي ۆەگەريناردى مال ماڭىنا دا جولاتپاي ۇركىپ كەتەدى. بار مايمىلعا ۇقساماي، ادام قالپىنا ورال!" — دەپ ايداپ شىقسىن. (كۇلىسەدى، ۇنسىزدىك). ءوزىڭدى قايدا جىبەردى؟
ب ا ن ۋ (ءسال ويلانىپ). مەنى مە؟ مەنى دە اۋىلىڭا دەپ وتىر. ءبىراق.. ءبىراق ويلانام ءالى...
ا س ا ن (تاڭىرقاپ). ويلانام؟! ءوز اۋلىڭنان ءوزىڭ اۋلاقتاعىڭ كەلە مە؟! قىزىق ەكەن... ەلىمە جىبەرىڭىزدەر دەپ، بىتىرۋشىلەر ەسىكتەن ەسىك قويماي شىرىلداپ جۇرگەندە، سەنىكى قىزىق ەكەن، بانۋ...
ب ا ن ۋ. تۋعان جەردەن، تۋىسى جاقىن اكە-شەشەدەن ارتىق ەشكىم جوق اسان، ءبىراق..
ا س ا ن. ءيا، ءبىراق؟..
ب ا ن ۋ. ءبىراق ءبىزدىڭ تاعدىر، قىزدىڭ تاعدىرى قيىن عوي، اسان... قاراپ تۇرساڭ، ءتورت امالدى قاراپايىم اريفمەتيكا، ال شەشۋ قيىن-اق.. (ۇزاق ۇنسىزدىك). اينالايىن اتا-انا-اي، وزدەرى ءۇشىن ەمەس، وزگە ءۇشىن وسىرەدى ەكەن عوي بىزدەردى (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ا س ا ن (ايانىشپەن). بانۋ... مەن... تۇسىنەم سەنى... ءوزىمدى تۇسىنبەيمىن، سەنى تۇسىنەم... كەتەيىكشى اۋىلعا! سەنىڭ... سەنىڭ جاعدايىڭدى تۇسىنەم، ءبىراق تا كەتەيىكشى اۋىلعا! پاپاڭ سونشاما قۋانادى... ۇمىتشى ءبارىن دە... بانۋ، كەتەيىكشى اۋىلعا!
ب ا ن ۋ. نەنى، اسان، كىمدى ۇمىتام؟
ا س ا ن. ءبارىن دە... ۇمىت باعداتتى!
ب ا ن ۋ (ۇرەيمەن). باعداتتى؟! قالاي، ءقايتىپ ۇمىتام؟! نە ايتىپ تۇرسىڭ؟ اسان؟
ا س ا ن. مەن ءبارىن دە ءبىلدىم، بانۋ، (جالبارىنا) اقىلىڭا سالساڭشى، بانۋ! بۇل جاعدايىڭدى ەستىسە، اتا-اناڭ ولەدى عوي. وزدەرى ءۇشىن ەمەس، سەن ءۇشىن، سەنىڭ بولاشاعىڭ ءۇشىن ولەدى عوي (ۇزاق ۇنسىزدىك). سەنىڭ باقىتتى بولۋىڭ كەرەك قوي، ءومىردى جاڭا باستادىڭ عوي... ومىرمەن ويناۋعا بولمايدى عوي، الدانبا، بانۋ! ايايمىن سەنى. قيمايمىن سەنى (ۇزاق ۇنسىزدىك). بۇل كۇنگە دەيىن ءوزىمدى ءوزىم الداپ... پاپاڭنىڭ جۇرەگىنىڭ تۇبىندە نە جاتقانىن ۇققانمىن... وكىنەم... سەنشى ماعان، سەنشى، بانۋ! كەتەيىكشى اۋىلعا... ءبىز باقىتتى بولامىز!..
ب ا ن ۋ (ءىش جيىپ). ءبىز؟! كىم ول ءبىز دەگەنىڭ؟ نە دەپ تۇرسىڭ، اسان؟ (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ا س ا ن. سۇيەم... سەنى... بانۋ...
ب ا ن ۋ (تاڭىرقاپ) سۇيەم؟! (ىزالى كۇلكىمەن). سەن كىمدى سۇيمەدىڭ، اسان؟! مەنىڭ كورگەنىم — ۇشەۋ، قالعانىن ءوزىڭ ايتشى.
ا س ا ن. مەنىڭ سۇيەتىنىم سەن عانا. ايىبىم — ايتپاعانىم. اكەمدەي كورەتىن اكەڭنىڭ مەيىرىمىنەن اتتاعىم كەلمەپ ەدى (ۇنسىزدىك). بىلگەنىڭنىڭ، كورگەنىڭنىڭ ءبارى جالعان. جاستىعىم جازىعىم بولار، قۇربىلارىڭنىڭ اراسىندا ارىم تازا مەنىڭ. سونىڭ ءبارى دە ساعان جول ىزدەۋ ەدى، تابا المادىم... تاپتىرمادىڭ سەن... نازار دا اۋدارمادىڭ... (ۇنسىزدىك). راس، ايشاعا دەگەن ادال نيەتىم دە بولدى... ايشا تۇسىنبەدى مەنى، جازىقسىز ماسقارالادى. قايىرىلمايتىن جولعا كەتتى...
ب ا ن ۋ. ايتقانىڭنىڭ بارىنە سەنەيىن-اق. ءبىراق كەشىكتىڭ... تىم كەشىكتىڭ... ەندى ەكەۋىمىزدىڭ جولىمىز بولەك. اداسپا، اداستىرما، اداسپايىق!.. حوش! باقىتتى بول!.. (قولىن ۇسىنادى، اسان المايدى).
ا س ا ن. قوشتاسپايمىن، بانۋ. سەنىڭ جولىڭ باقىتقا باستايتىن جول ەمەس، ويلان! ويلان. ومىرمەن ويناۋعا بولمايدى! (بانۋ كەتەدى، اسان وزىمەن ءوزى). ەح! اسان! اسان! اقىماق! (ۇنسىزدىك). جوق، بانۋ! مەن سەنەن قارا ءۇزىپ قالمايمىن! ەرتە مە، كەش پە، تابام سەنى! اۋلىمنىڭ اتىنان، انامنىڭ اتىنان، ەكەۋمىز ۇشقان ۇيامنىڭ اتىنان انت ەتەم! (ۇزاق ۇنسىزدىك). توقتا... توقتا... (باسىن ۇستاپ ويلانىپ). وقۋعا اتتاناردا اناسى: "اسانجان، ازاماتسىڭ عوي سەن. بانۋ امانات! قانشا دەگەنمەن قىز بالا عوي، بايقاي جۇرگەيسىڭ، ساق بولعايسىڭ!" — دەپ ەدى. بيىلعى كانيكۋلدا اكەسى ماماما: "ءبىز جەتى اتامىزدان بەرى قاراي باسقا كەدەي ادامدارمىز. ءمىنسىز، جالعىز بانۋدى جانىمىزدان شىعارىپ، كوزىمىزدەن تاسا ەتكىمىز كەلمەيدى"، — دەگەنىن دە ەستىپ ەدىم (ۇنسىزدىك). قانداي اقىماقپىن! قانداي اقىماقپىن!
شىمىلدىق
التىنشى وقيعا
الماتىنىڭ سايالى باقتارىنىڭ ءبىر بۇرىشى. بەيۋاق. ۇزىن ورىندىقتا باعدات پەن بانۋ. جارىق جاڭا جاعىلعان. الىستاعى الاتاۋدىڭ ءبىر شەتىنەن ايدىڭ جارتىسى كورىنىپ كەلەدى.
ب a ع د ا ت (كوڭىلسىز). سەزىمگە ەشقانداي دا شەكارا قويۋعا بولمايدى، بانۋ. شاتتانعىڭ-اق، شارىقتاعىڭ-اق كەلەدى، شابىتتى ءبىر نارسە ىستەگىڭ كەلەدى، ءبىراق نە شارا، سەزىمى قۇرعىر ءوزىنىڭ دەگەنىنە كوندىرەدى (ۇنسىزدىك). مۋزىكا دەگەن سيقىر دا سول سەزىمنىڭ شەكاراسىنان ءوتe المايدى. العاشىندا سەزىنگەن ءبىر مەلوديادان قالاي قاشساڭ دا اۋىتقي المايسىڭ. ول قۋانىش پا، قايعى ما، ونىمەن ساناسپايدى. ميىڭا ورنىعىپ الادى دا، ىزىندايدى دا تۇرادى (ۇنسىزدىك). قارا باسىمدا جوق قۋانىشتى پروفەسسور قايدان تاپ دەيدى ماعان؟! كوڭىلىمنىڭ كۇيى قالاي باستادى، مەن سولاي جازدىم عوي (ۇزاق ۇنسىزدىك). ادام ومىرىندە اكە مەن شەشەنىڭ الاتىن ورنى بولەك قوي (قىنجىلا مىرس ەتىپ). ال پروفەسسور مەنەن قۋانىشقا، شاتتىققا تولى مۋزىكا كۇتەدى...
ب ا ن ۋ (جالبارىنا). قامىقپاشى، باعدات! جالىنامىن، جابىقپاشى! سەنىڭ جابىققانىڭدى كورسەم، ءۇمىت، تىلەگىمنىڭ ءبارى دە ءۇزىلىپ كەتەتىندەي. قامىقپاشى. (قاتۋلانىپ). نەسى بار، قابىلەتىڭ جەتەدى عوي، قايتا جاز دەسە، قايتادان-اق جاز. قۋانىشتى، ەكەۋمىزدىڭ قۋانىشىمىزدى جازشى، باعدات...
ب ا ع د ا ت. ومىرىمدەگى جالعىز قۋانىش سەن، بانۋ! باسقا قۋانىشتى بىلمەيمىن. باسقا قانداي قۋانىش بار؟
ب ا ن ۋ. قىزىقسىڭ، باعدات... مەكتەپ ءبىتىردىڭ، قالاعان وقۋىڭا ءتۇستىڭ. ونى دا ءبىتىردىڭ؟ بۇل قۋانىش ەمەس پە؟ تالانتىڭ بار، كومپوزيتور بولاسىڭ، حالىق تانيدى، قۇرمەتتەيدى، بۇل قۋانىش شە؟ (قيالداپ). تىنىشتىق... بەيبىتشىلىك... تاماشا!.. اينالانىڭ ءبارى قۋانىش، باعدات. مىنا كەش تە، مىنا گۇل دە، مىنا تەرەك تە — ءبارى دە تەك قۋانىش ءۇشىن جارالعان. ءومىر... بىزگە بەرىلگەن ءومىردىڭ ءوزى قانداي قۋانىش! تىنىشتىق... بەيبىتشىلىك... باقىتتى بولعىم كەلەدى، باعدات...
ب ا ع د ا ت (ءسال كۇرسىنىپ). تۇسىنەم، بانۋ. ومىرگە ارتار وكپەم جوق مەنىڭ (ۇنسىزدىك). بالالىق شاعىم باقىتتى ەدى... مەكتەپ بىتىرگەنشە اتا-انام بار ما، جوق پا ويىما كىرىپ تە شىققان ەمەس ەدى. ال ەسەيگەن سايىن، بىلمەيمىن... نە سول كەزدەردە اقىماق بولعام دا... نە ءقازىر اقىماقپىن (ۇزاق ۇنسىزدىك). قۋانىشىڭا ورتاقتاسار دا ادام كەرەك قوي (ۇنسىزدىك). مىنە، سەن ومىرگە جولداما الدىڭ. اۋىل، اۋىلداعى اتا-اناڭ قانداي قۋانىشتا دەسەڭشى. ال ماعان شە؟ كىمگە قۋانام؟ (ۇنسىزدىك). ساعىندىم، بانۋ، اكە مەن انانىڭ قۇشاعىن، مەيىرىمىن ساعىندىم (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ب ا ن ۋ (جايدارى ەسكەرتە). باعدات! "ۋايىم... ءتۇبى... تۇڭعيىق تۇسەسىڭ دە، كە-تە-سىڭ! "باقىت، قۋانىش دەگەن اكە-شەشەمەن عانا شەكتەلمەسە كەرەك! قۋانىشتى بولساڭ، قۋانىشىڭا ورتاق ءۇشىنشى، سونان سوڭ ءتورتىنشى، بەسىنشى... باعدات، نەگە ۇندەمەيسىڭ؟ قالاساڭ، التىنشى ادام دا تابىلادى..."
ب ا ع د ا ت (الاقانىمەن بانۋدىڭ يەگىن كوتەرىپ). قالاي؟ قالاي؟ التىنشى؟ (بانۋ كۇلەدى). قويدىم، بانۋ، قويدىم... الايدا، كوپ جاساعىر، قازىرشە تورتەۋ بولىپ-اق تۇرا-تۇرايىق (كۇلىسەدى، تۇرادى). ايبار جازعان انت ەسىڭدە عوي؟ (نازبەن). "قۇس بوپ ۇشىپ جوعالسام، نە ەتەر ەدىڭ؟".
ب ا ن ۋ (تەرەڭ سەزىممەن). "سەنى ىزدەۋمەن ماڭگىلىك وتەر ەدىم".
ب ا ع د ا ت (ەسكەرتە). "قايعى اكەلسەم باسىڭا، نە ەتەر ەدىڭ؟"-
ب ا ن ۋ (جالىنىشپەن). قايعى دەمەشى، باعدات! قالايمىن سەنەن! (ەكى قولىن باعداتتىڭ موينىنا ارتىپ). قايعى قۇرسىن! (ۇزاق ۇنسىزدىك). قورقام باقىتسىزدىقتان... باقىتتى بولعىم كەلەدى، باعدات... (ۇنسىزدىك). وسى ءبىر "قايعى اكەلسەم" دەگەندى قايدان تاپتى ەكەن، وڭباعان ايبار-اي!..
ب ا ع د ا ت . دوستىق تا، ماحاببات تا قايعىدا سىنالماي ما، بانۋ؟ نەگە شوشىدىڭ؟! مەنىڭشە، بۇل ءسوز وسى ولەڭنىڭ تۋى ءتارىزدى. قۋانىشقا اركىم-اق ورتاق ال قايعىعا كىم ورتاق؟! (ۇزاق ۇنسىزدىك). مەنىڭ ايتار ءسوزىمدى قالاي عانا تاپتى دەسەڭشى ايبار... (ۇنسىزدىك). ساعان بەلگىلى عوي، بانۋ... (كۇمىلجىپ). مەن... ساعان...
ب ا ن ۋ (جالبارىنا). ايتپا، اتاما، باعدات!.. باقىتتى، ەڭ باقىتتى ادام بولعىم كەلەدى... قورقام، قورقام باقىتسىزدىقتان...
ب ا ع د ا ت. اقيقات ايتپاسقا بولا ما، ايتقىزباي تۇرا ما. (ۇنسىزدىك). بانۋ، سەن مەنى سۇيەسىڭ بە، ايايسىڭ با؟ (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ب ا ن ۋ. ايايمىن دا، سۇيەمىن دە.
ب ا ع د ا ت (سىر ءتۇيىپ). سۇيەسىڭ بە، ايايسىڭ با؟
ب ا ن ۋ. ەكەۋى دە.
ب ا ع د ا ت. تەك اياۋشىلىقپەن عانا الدانىپ جۇرگەن جوقسىڭ عوي؟
ب ا ن ۋ. جوق! (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ب ا ع د ا ت. وندا... وقۋ ءبىتتى، بانۋ. ەندىگى ءومىردى بىرگە باستايمىز عوي؟
ب ا ن ۋ. باستايمىز!
ب ا ع د ا ت (قۋانىشپەن). اۋەلى زاگس-كە بارامىز، سونان سوڭ سەنى وسىندا قالدىرۋدى ىزدەستىرەمىز. ازىرگە جولداماڭدى الماي قويا تۇر... (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ب ا ن ۋ. ءقازىر اۋىلدا قانداي راحات!.. دالا جاپ-جاسىل، اسپان تۇپ-تۇنىق (قيالداپ) جىلعانىڭ ارعى جاعىندا ءشوپ شاۋىپ جاتقان بولار... كەشكە قاراي جۇمىستان قايتقان ادامداردىڭ سالعان ءانى-اي!.. قانداي تاماشا ەدى! تاۋ ەتەگىنەن مال ورىستەن قايتقان كەز قانداي اياۋلى ەدى!.. اۋاسى-اي، ادامدارى-اي اۋىلدىڭ!..
ب ا ع د ا ت. اۋىل — مەنىڭ دە ارمانىم، بانۋ. مەن وتكەن جازدا ەلدە بولدىم. ءبىزدىڭ اۋىل اسقار-اسقار تاۋلاردىڭ اراسىندا عوي... اۆگۋستىڭ باسى. جايلاۋعا اتتاندىق (سول قولىمەن بانۋدى قۇشىپ، جۇرەگىنە تاقاپ، تەرەڭ سەزىممەن بەرىلە قيالداپ). شوپاننىڭ ۇيىنە بارىپ قوندىق. ەرتەڭ ەرتە، كۇن جاڭا كوتەرىلىپ كەلە جاتقاندا، قىرقاعا شىقتىم. مەن مۇنداي ۇلى دۇنيەنى، ءسابي، تازا دۇنيەنى ومىرىمدە كورگەن ەمەسپىن...
اسپان مەن جەردىڭ اراسىنا بوپ-بوز، بولار-بولماس بۇلىڭعىر پەردە تۇتىلىپ قويعان سياقتى. تىپ-تىنىق جەلبىرەمەيدى دە، ساعىمدانبايدى دا. بۇل تىرشىلىك، بۇل ومىردە بىردە-بىر كۇناسىز، پاك پەرىشتە بولسا، ول — سول. بىرىمەن ءبىرى جالعاسقان، بىرىنە ءبىرى يەك ارتقان ادىر-ادىر بەلدەر، جوتالار، ۇلى تاۋلار... ءسابي تىرشىلىك-اي! سونداي دا كەرەمەتى، سونداي دا نازىكتىگى بولادى ەكەن-اۋ! (ۇزاق ۇنسىزدىك).
كۇن كوتەرىلىپ كەلەدى. اپتاپسىز اقىرىن عانا اق شۋاعىن قورمالدانا، ەپپەن توگىپ كەلەدى. ۇلى تاۋلار ۇيقىسىن اشا الماي، بوپ-بوز، نازىك پەردەنىڭ استىندا تىر جالاڭاش جاتقان ءسابي سياقتى. نە دەگەن سابيلىك، نە دەگەن كۇناسىزدىك! جەر بەتىندەگى سونشاما ۇلى دۇنيە مۇنشاما قۇيتتاي، موماقان قالىپقا قالاي عانا ەندى ەكەن؟! (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ب ا ن ۋ (سىبىرمەن). ءارى قاراي، باعدات، ءارى قاراي ايتشى! ايتا بەرشى!
ب ا ع د ا ت (سول سەزىممەن). تاۋ، تاۋداعى دۇنيە، تىرشىلىك ءلاززات الىپ، قيمىلسىز قۋانىپ جاتىر. وي، شەبەر تابيعات-اي، سونداي دا سۇلۋلىعى، سونداي دا تازالىعى بولادى ەكەن-اۋ!
يا سوزبەن، يا ۇنمەن، يا بوياۋمەن سەنىڭ سونداعى قۇدىرەتىڭدى تانباي تاپ باسىپ، ءدال ءتۇسىرۋ ادامنىڭ ادامىنىڭ عانا قولىنان كەلەر... (ۇنسىزدىك).
ب ا ن ۋ (جالبارىنا سىبىرلاي). توقتاماشى، ايتا بەرشى، باعدات، ايتا بەرشى.
ب ا ع د ا ت. كۇن كوتەرىلىپ كەلەدى، كوتەرىلىپ كەلەدى. قويلار ءالى ورگەن جوق بىرت-بىرت كۇيىسىن قايتارىپ، ۇيقىلى-وياۋ، ماۋجىراپ جاتىر. جوتا ۇستىندە ءالى وتىرمىن، ءالى وتىرمىن. شوپان سوناۋ بەتتەن ساۋىن بيەلەرىن جەلىگە ايداپ كەلەدى. ءۇي الدىندا جەڭگەي ساماۋىر قويىپ ءجۇر. اجەي ىرگەدەگى بۇلاققا جۋىنىپ وتىر. ءبىر سۋىر ءىن اۋزىندا قاققان قازىقتاي، ءۇنسىز، قيمىلسىز مەلشيىپ قاپتى. (ۇنسىزدىك. باعدات راحاتتانا ءبىر كۇلىپ). سوندا ماعان جەردىڭ بەتى تەك تاۋلاردان عانا جاراتىلسا، ءسىرا، بۇل دۇنيە، بۇل ءومىر باسقاشا — الدەقايدا سۇلۋىراق الدەقايدا جاراسىمدى جاقسىراق بولار ما ەدى، قايتەر ەدى... دەگەن وي كەلدى. (تەرەڭ سەزىممەن). سول كۇنگى. سۇلۋلىق-اي، سول كۇنگى تازالىق سابيلىك-اي! قايىرا ءبىر كورسە! كىم ءبىلسىن، ول سۇلۋلىق ەندى قايتالانباس تا... (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ب ا ن ۋ. كەتەيىكشى، باعدات، اۋىلعا كەتەيىكشى! (ۇنسىزدىك). جىلدا، كانيكۋلدان قايتا اتتاناردا، اۋىلدى ەندى قايتىپ كورمەستەي كوڭىلىم بوسايتىن ەدى... توبىنان اداسقان تىرناداي سەزىنەتىن ەدىم ءوزىمدى... كەتەيىكشى اۋىلعا، باعدات، اۋىلدا ءبارى دە بار، الاڭداماي جۇمىس ىستەيسىڭ؟
ب ا ع د ا ت (قۇشاقتاپ). ءيا، اۋىلدا ءبارى دە بار. ءبىراق گايدن، گەندەل، بەتحوۆەن، گلينكالار جوق! امال نە، ارىق قاڭعىلىنا ءمىنىپ، بايتاق دالامىزدى ارالاپ، دون كيحوت ءار ءۇيدىڭ قۇرمەتتى قوناعى بوپ جۇرگەندە، مۋزىكا قۇدايلارى ءبىزدىڭ اۋىلعا ءالى جەتە قويعان جوق قۇرمانعازىنى تۋىپ، قۇرمانعازىنى تانىعان حالىق ولاردى دا قۇرمەتتەر ەدى عوي، امال نە...
ب ا ن ۋ. نەسى بار؟ جوق بولسا، سەن الىپ ءجۇر ولاردى، ەرتىپ ءجۇر.
ب ا ع د ا ت. (كۇلىپ) ول تەك ايتۋعا وڭاي، بانۋ! ودان دە فرانكونى تەكسەرۋ الدەقايدا جەڭىل (ۇنسىزدىك). مەنى ءتۇسىن. مۋزىكانتتىڭ كىندىگى — مۋزىكالىق ورتا. ورتادان كەتتىڭ — شىرىگەن جۇمىرتقاداي ۇمىت بولعانىڭ (ۇزاق ۇنسىزدىك). قانشاما قاتال بولعانىمەن، عالىم عابيتوۆيچتەي اقىلشى تابۋ وڭايلىققا تۇسپەيدى (ۇنسىزدىك). ادامنىڭ ءوز قابىلەتى وزىنە بەلگىلى عوي، قايدا، بانۋ، مەنىڭ شورقاقتىعىم كوپ ءالى... قيمايمىن عالىم ءعابيتوۆيچتى... (كۇلىپ). ۋاقا ەمەس، بانۋ! اياقتى نىق تىرەپ الايىق اۋەلى. سودان سوڭ اۋىلعا بارىپ تۇرامىز دا، استاناعا قورجىن-قورجىن وپەرا اكەلەمىز! (كۇلىسەدى. باعدات ساعاتىنا قاراپ). كەش بوپ بارادى، كەتەيىك. تەز ارادا سوناتانى قايتا جازۋىم كەرەك قوي.
شىمىلدىق
جەتىنشى وقيعا
ءساليمانىڭ ءۇيى. كۇندىز. ايبار مەن باعداتتىڭ بولمەسى. ايبار ۇستەلدە بىردەمە جازىپ وتىر. باعدات دومبىرادا ءبىر سازدى ءۇندى مىڭ قۇبىلتىپ جاتىر. ەكەۋىنىڭ ۇستىنە اسان كىرەدى.
ا س ا ن. شاقىرىلماعان قوناقتى قابىلدايسىڭدار ما، جىگىتتەر؟ سالەماتسىڭدار ما؟
ا ي ب ا p. تورلەت، جىگىت، تورلەت. اتاڭ قازاق قوناقتان قاشاتىن با ەدى، تورلەت. قۇتتى قوناققا قۇشاعىمىز مىنە! (ۇشەۋى قول الىسىپ، امانداسىپ، تانىسادى).
ا س ا ن (وتىرادى). باسا-كوكتەپ كەلگەنىمە عافۋ وتىنەم؟ ايبار، رەنجىمەسەڭ، باعداتپەن وڭاشا سويلەسەتىن شارۋام بار ەدى...
ب ا ع د ا ت. ءبىزدىڭ ارامىزدا قۇپيا بولمايدى، قىسىلماي-اق ايتا بەرۋىڭە بولادى.
ا س ا ن. اح، سولاي ەكەن-اۋ! عافۋ... عافۋ! دەمەك، بانۋدى ەكەۋىڭ دە بىلەدى ەكەنسىڭدەر عوي؟
ايبار، باعدات (جارىسا). ءيا، بىلەمىز، بىلەمىز، نە جاعداي؟
ا س ا ن. ول وقۋىن اياقتادى. اۋلىنا جولداما الادى، ارينە، ونى دا بىلەسىڭدەر؟..
ا ي ب ا p. بىلەمىز.
ا س ا ن. ال سول بانۋ، باعدات، سەنى سۇيە مە؟ شىن سۇيە مە؟ سەن ونىڭ باقىتتى بولۋىن قالايسىڭ با؟ ادال سۇيەسىڭ بە؟
ب ا ع د ا ت (كۇلىپ). سۇراقتارىڭ قىزىق ەكەن... بانۋ سۇيە مە، جوق پا، وزىنەن سۇرا (كۇلىپ)، ماعان سۇيەم دەگەن... ال مەن سۇيەم دەگەندى سوزبەن ايتۋعا شورقاق ەدىم. (ايبارعا قارايدى). ادال سۇيەم بە، قالاي سۇيەم ونى دا بىلمەيمىن. وعان دا بانۋ جاۋاپ بەرەر دەپ ويلايمىن...
ا ي ب ار. سۇراقتارىڭ انىعىندا ادام تاڭدانارلىق ەكەن. سۇيىسكەن جانداردى وزدەرىنەن ەمەس، وزگەدەن سۇرار بولار (ۇنسىزدىك). ەكەۋى ءبىر-اق ادام (كۇلىپ)، مەن ولاردىڭ نەكەسىن قيعالى قاشان! بانۋ باقىتىن تاپقان. ەندى وعان باقىت ىزدەپ اۋرەلەنۋدىڭ قاجەتى بولا قويار ما ەكەن؟.. سۇراعىڭدى قاناعاتتاندىرا الدىم با؟
ا س ا ن. رومانتيكا، ماحاببات ءوز الدىنا، جىگىتتەر (ۇنسىزدىك). ادال ادام سۇيگەنىنىڭ بولاشاعىن دا ويلاۋ كەرەك (ۇزاق ۇنسىزدىك). جوق مەنىڭشە، بانۋ باقىتىن تاپقان جوق! ول اداسىپ ءجۇر، الدانىپ ءجۇر...
ا ي ب ا ر (سالماقپەن). ايتىلعان ءسوزدىڭ اقيقاتى دالەلدەنۋى كەرەك. دالەلىن، سەبەبىن سۇراۋعا بولار ما ەكەن؟..
ا س ا ن. سەبەبى سول: ول اداسىپ ءجۇر. قىز دەگەن ءبىر سولقىلداق شىبىق، قالاي مايىستىرساڭ، سولاي يىلەدى. قاتىرىپ وق قايىرىپ ساداق جاساۋ وپ-وڭاي ولاردان.
ب ا ع د ا ت. عافۋ ەت. قىز ءقادىرىن بىلمەسەم دە، ءسوز ءقادىرىن ءبىلۋشى ەم... الدارقاتپاي اشىق ايتشى، زامانداس. تۇزاق قۇرىپ، تۇتقىنداعان جوق ەدىم مەن بانۋدى...
ا س ا ن. ولتىرسەڭ دە، وشىرسەڭ دە قىز تاعدىرى قولىندا تۇر، باعدات! ەركى سەندە سورلىنىڭ (ۇنسىزدىك). تۇسىنەرسىڭ دەپ ويلايمىن... قي قاماۋداعى قۇسىڭدى! امان-ساۋ اتا-اناسىنا تابىستاۋ — مەنىڭ دوستىق بورىشىم. ءوزىڭنىڭ قۋانىشىڭ ءۇشىن وزگەنىڭ باعىن بايلاما. ۇشىراتپا باقىتسىزدىققا!
ا ي ب ا p. قالاي-قالاي سويلەيسىڭ، قايران قۇربىم، باقىتسىزىن بانۋدىڭ قايدان ءبىلدىڭ؟
ا س ا ن. الدارىندا تۇرعان اقيقاتتان نەگە قاشاسىڭدار، جىگىتتەر؟ بانۋ اۋىلعا بارۋدان باس تارتىپ وتىر. نەگە؟ نەگە ونىڭ باسىن اينالدىراسىڭ؟! بانۋداي جان تەك باقىت ءۇشىن جارالعان. الدىنداعى ازاپپەن ارپالىسار دارمەنى جوق ونىڭ!
ب ا ع د ا ت. اتتەگەنە-اي، كەشىككەنىڭ-اي، جىگىتىم! بۇل اقىلدى بانۋعا باياعىدا ايتساڭ ەتتى. (ۇنسىزدىك). باقىتتى بولارمىز دەپ ويلايمىن... سەن ايتقان ازاپ پەن قورلىق كەزدەسسە، قايتەمىز، بولە-جارا كوتەرەمىز دە، ەكى ادامعا جەڭىلىرەك قوي...
ا س ا ن. ارمان، قيال ءوز الدىنا، اعايىن. ايداي اكيقاتپەن سانالى ادامدار ساناسۋى كەرەك (ۇنسىزدىك). ال بانۋ ەكەۋىڭ قوسىلدىڭ دەيىك. دەمەك ول وسىندا قالۋى كەرەك. ارينە، مۇرنىمدى باسكە بەرەيىن، ول ءوز ماماندىعى بويىنشا جۇمىس ىستەي المايدى مۇندا. قالادا نە كوپ، ءمۇعالىم كوپ. سوندا قالاي، اعايىن، ون ءتورت جىل وقىپ، سەنىڭ كىرىندى جۋىپ، كىندىگىڭدى سيپاپ وتىرۋى كەرەك پە؟ (ۇنسىزدىك). شىن سۇيسەڭ، ونىڭ دا بولاشاعىن ويلاعان بولار ەدىڭ...
ب ا ع د ا ت. باسقانىڭ بولاشاعى ءۇشىن بايبالام سالعانىڭا راحمەت. (ۇنسىزدىك). ءار ادام ءوز باقىتى ءۇشىن ءوزى كۇرەسۋى كەرەك.
ا س ا ن. باقىتقا جەتۋ ءۇشىن دە نەگىز، تۇياق تىرەر تۇعىر كەرەك! سەنىڭ باسىڭنان، مىنا تۇرعان جاي-كۇيىڭنەن كورە الماي تۇرمىن ولاردى. ماحاببات باياندى بولۋ ءۇشىن دە جاعداي، تۇرمىس كەرەك ەمەس پە؟! قيالىڭداعى ان-كۇيىڭمەن ايەلدى اسىراي المايسىڭ، اعايىن! ادام ەڭ الدىمەن بۇگىنگىسىمەن ادام. جاستىقتا كورمەگەن راحات قارتايعاندا قاراڭ قالسىن!..
ب ا ع د ا ت. اح، راحات دەيسىڭ بە؟! سەنىڭشە، راحات، باقىت، بارلىق بايلىق ىشەر اس، كيەر كيىم، جايلى قونىس، جاقسى ورىپ ەكەن عوي؟! ادامنىڭ ارمان-ماقساتى وسىلارمەن عانا شەكتەلۋى كەرەك ەكەن عوي؟! (ۇنسىزدىك). نەسى بار، ايتقانىڭ — اقيقات. ال ەندى سەن اڭساعان راحات جالپى ادام بالاسىنىڭ باسىنداعى عاسىرلار بويى كەلە جاتقان تراگەديا ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟ سەن اڭساعان راحاتقا ۇمتىلۋ — ومىرگە قۇشتارلىق ەمەس، بايلىققا، كۇيكى تىرشىلىككە دەگەن قوماعايلىق (قىزۋمەن). سول قوماعايلىق وزبىرلىققا يتەرگەن، وزبىرلىق — جاۋىزدىققا، ال ەندى جاۋىزدىقتان قاراپايىم، جازىقسىز جاندار جاپا شەككەن. (ۇزاق ۇنسىزدىك). جوق! جوق! ازامات، ونداي راحات ءبىزدىڭ ەتيكامىزعا جات. راحات، باقىت تۋرالى سەنىڭ تۇسىنىگىڭنىڭ قۇيرىعى (سۇق ساۋساعىن شوشايتىپ) مىنانداي عانا ەكەن...
ا ي ب ا ر. راحات دەگەن تولاسسىز توقىراۋسىز ماڭگىلىك، ءومىر بويى ءجۇرىپ جاتقان ەڭبەك (ۇزاق ۇنسىزدىك). ءتىپتى، مەن، ازاماتىم، قانشاما راحاتقا كەنەلىپ، التىننان ءۇي تۇرعىزعانىڭمەن، ادامدا ءبىر مۇقتاجدىق بولعانى ءجون عوي دەپ ويلايمىن. مۇقتاجدىق ەڭبەككە يتەرمەلەيدى، ەڭبەك ءومىردى تانىتادى (ۇزاق ۇنسىزدىك). دۇنيەدە مۇقتاجدىقسىز ەشبىر ادام جوق شىعار. ەگەر بولسا، تۇسىنبەيمىن، كۇرەسسىز، ەڭبەكسىز قالاي كۇن كورەدى ەكەن ول...
ا س ا ن. ادام تەك ەڭبەك ەتۋ ءۇشىن عانا جارالماعان، جىگىتتەر، جارايدى... ديسكۋسسيانى كەيىنگە قالدىرايىق (ۇزاق ۇنسىزدىك، ورنىنان تۇرىپ، زىلمەن). دەنى ساۋ اداممەن دەنى ساۋ ادام تابىسىپ، دەنى ساۋ سەميا قۇرىپ، دەنى ساۋ ۇرپاق قالدىرۋى كەرەك! ايتارىم وسى! اياندار بانۋدى!
ا ي ب ا ر (اساننىڭ جاعاسىنان شاپ بەرىپ). نە قۇسىپ تۇرسىڭ، ازعىن!
ب ا ع د ا ت (ايباردىڭ قولىن اجىراتىپ، مۇڭمەن). جىبەر... ايبار... جىبەر... كىم بىلەدى... مۇنىكى دۇرىس تا شىعار... (اسان شىعادى).
ا ي ب ا ر (تىستەنىپ). پودلەس!!!
باعدات توسەككە بارىپ ەتبەتىنەن قۇلايدى.
جارىق سونەدى.
ءساليمانىڭ اۋلاسى. كۇندىز. ب ا ق ىشىندەگى سايادا ءساليما، بانۋ وتىر.
س ءا ل ي م ا. ال ەندى ءوزى سونداي جاقسى بالا!.. اپىرماۋ، جاستىڭ نە ءبىر ارتىق سويلەگەنىن، نە ءبىر سۇيىق ءجۇرىسىن كورسەمشى. ءجۇرىس-تۇرىس، مىنەزىندە ءبىر ءمىن جوق-اۋ اينالايىننىڭ! (ۇنسىزدىك). جەتىمدەرگە دەگەن ءبىزدىڭ وكىمەتتىڭ قامقورلىعىن قويساڭشى! اكە-شەشەسى الاقانىنا ايالاپ وتىرعان شولجاڭداردى دا كورىپ ءجۇرمىز عوي... (ۇزاق ۇنسىزدىك). ءوزىڭدى قايدا جىبەردى، شىراق؟
ب ا ن ۋ. اۋلىڭا باراسىڭ دەيدى، ءبىراق.. كىم بىلەدى؟..
س ءا ل ي م ا (ىلە سويلەپ). تۇسىنەم، شىراق تۇسىنەم... ايتپاساڭ دا تۇسىنەم... اپاڭ بۇل ومىرگە وسى كەلساپتاي قالپىمەن تۇسە قالدى عوي دەيسىڭ بە؟ (بانۋ كۇلەدى). اپاڭ دا تالاي كۇلىپ، تالاي جىلاعان... (ۇزاق ۇنسىزدىك). اكە-شەشەڭ قانداي قۋانىپ وتىر ەكەن، بيشارالار. وي، جالعان-اي! مەنىڭ ساۋلەم دە ءتىرى بولسا، بيىل وقۋ بىتىرەر ەدى، امال نە، باقىتسىزدىققا نە شارا!.. (كوڭىلى بوساپ). كوكەشىم... جاڭا كوگەرىپ كەلە جاتقاندا جۇلدى دا كەتتى قۋ اجال...
ب ا ن ۋ. تارىنباڭىز، اپاي، وتكەنگە وكىنگەنمەن ورنىنا ورالۋ قايدا... تارىنباڭىز.
س ءا ل ي م ا (جاسىن ءسۇرتىپ). ايتقانىڭ راس قاي، شىراق. تارىنايىن دەپ تارىنادى دەيسىڭ بە، وزدەرىڭدەي وندىرشىندەردى كورگەندە، قۋ جۇرەگىم ەزىلىپ، ويىم ويران بوپ قالام (ۇنسىزدىك). ولگەننىڭ ءوزى بەيىشتە، ارتى توزاقتا دەگەن عوي، قانشاما ۇمىتايىن دەسەم دە ۇمىتتىرار ەمەس ساۋلەم. سەندەر ءبىر جىل قۇستارى، شىراق نە بىلەسىڭدەر، ۇشاسىڭدار — كەلەسىڭدەر، ۇشاسىڭدار — كەتەسىڭدەر. ال انا سورلىنىڭ جۇرەگى ومىرلىك قورقىنىشتا (ۇزاق ۇنسىزدىك). اناڭ بيشارا قانداي قۋانىشتا وتىر ەكەن... (ۇزاق ۇنسىزدىك). الدە وسىندا قالعانداي ويىڭ بار ما، شىراق؟ قالامايسىڭ با دالانى؟
ب ا ن ۋ. دالانى ەمەس، اپاي...
س ءا ل ي م ا. تۇسىنىكتى، اينام، تۇسىنىكتى (ۇنسىزدىك). اتا-اناڭ بۇل جاعدايىڭدى بىلە مە؟ ايتىپ پا ەدىڭ؟ (بانۋ باسىن شايقايدى). بەكەر، اتتەگەن-اي، بەكەر ايتپاعانسىڭ، شىراق اناڭنان جاقىن ادام جوق قوي، اتتەگەن-اي!..
ب ا ن ۋ. ولاردىڭ ۇلى دا، قىزى دا مەن ەدىم، اپاي. ايتۋعا ارلانام (ۇنسىزدىك). كەلىسۋلەرى ەكىتالاي... كوزدەرىنەن تاسا قىلعىسى كەلمەيدى (ۇنسىزدىك). "بالام، بايقاعايسىڭ، كوز الدىمىزدا بول. اكەڭ ەكەۋىمىزدى جەتىم قالدىرما!" — دەپ، مامام ىلعي ەسكەرتىپ وتىرادى... نە دە بولسا بولعاننان كەيىن ءبىر-اق ءبىلسىن دەپ ەدىم.
س ءا ل ي م ا. ءاي، اينام-اي! اتتەگەن-اي، بولماعان ەكەن عوي... (ۇنسىزدىك). باعدات سونداي اقىلدى-اق بالا-اۋ، امال نە، امال نە... (ۇزاق ۇنسىزدىك). مەن دە انامىن عوي، اينام. الارسىڭ، الماسسىڭ، ءبىراق ساعان ءبىر اۋىز اقىل قوسۋدى بورىشىم دەپ ۇعىنام. تىڭدارمىسىڭ، شىراق؟
ب ا ن ۋ. ايتىڭىز، تىڭدايىن، اپاي.
س ءا ل ي م ا. جاستىق — جاستىق ءومىر — ءومىر... (ۇنسىزدىك). ءومىر ءوز بىلگەنىنەن اينىمايدى، اينام... سەن وسىندا قالسام دەيسىڭ. مۇنىڭ اقىلدى، تاربيەلى، اتا كورگەن، انا كورگەن ادامنىڭ ىستەيتىن ءىسى ەمەس. كوز جۇمىپ، قوسىلا سالۋ — وڭاي. ال قوسىلعاسىن كەيىن، ادامشا تۇرمىس قۇرۋ كەرەك قوي. قالادا تۇرۋ ويىنشىق ەمەس، شىراق! ءتىپتى ماماندىعىڭ بويىنشا جۇمىس تابارىڭدى قايدان ءبىلدىڭ؟ باسقا ءۇي، باۋىرعا قازان كەرەك، وسى جاعىن ويلادىڭ با، شىراق؟
ب ا ن ۋ. ويلادىم، اپاي، ويلاي بەرسە، قيىنشىلىق دەگەن كوپ كورىنەدى.
س ءا ل ي م ا. اتتەگەن-اي، اينام، اتتەگەن-اي! ءاي، جاستىق-اي! بولمايدى، قارعام، بولمايدى. ءومىر ماسەلەسىنە سونشاما جەڭىل قاراماسا كەرەك! باعدات سەنى شىن سۇيەتىن بولسا، سەنىمەن ەرىپ نەگە اۋىلعا بارماسقا؟!
ب ا ن ۋ. ونىڭ جۇمىسىنىڭ ءوزى وسىندا عوي، اپاي. ونىڭ الدىنا قويعان ۇلكەن تىلەگى بار عوي. ول كومپوزيتور بولۋعا تالاپتانادى.
س ءا ل ي م ا. جازعان بالانىڭ تاڭداعان ماماندىعىن قاراي گور... (ۇزاق ۇنسىزدىك). وسى قالاندا، اينام، قازاقتىڭ ەكى جىگىتى تۇرسا، ءبىرى كومپوزيتور، ءبىرى — اقىن...وسى پاتەرگە كۆارتيرانت جىبەرگەلى جەتى-سەگىز جىل بوپ بارادى، وي، ءتاڭىرىم-اي، سولاردىڭ سەمياسى بار، بويداعى بار، ءبارى اقىن مەن كومپوزيتور. جانە دە كىل جاستار وزدەرى!.. بۇ نەعىلعان وڭاي ماماندىق ەكەنىن... (ۇنسىزدىك). جازعاندار-اي، جانباعىستى ويلاپ، باسقا ءبىر ءتيىمدى تىرشىلىكپەن اينالىسپاي ما ونان دا...
ب ا ن ۋ. اپاي، جاڭا ءبىر اقىل ايتايىن دەپ ەدىڭىز؟
س ءا ل ي م ا. اح، ايتايىن، اينام، ايتايىن... پاميات قۇرعىر دا قاشايىن دەدى مەنەن (ۇزاق ۇنسىزدىك). بىرەۋدىڭ جار دەگەندە جالعىزى ەكەنسىڭ، شىراق بىلاي ىستەسەڭ قايتەر ەدى؟.. ءبىرىڭدى ءبىرىڭ سۇيسەڭ، بىرىڭە ءبىرىڭ سەنسەڭ، الگى ماحابباتتارىڭ، قوسىلۋلارىڭ ەشقايدا قاشپاس. (ۇنسىزدىك). سەن باعداتقا ايت. ول وسىندا، سەن ەلىڭدە ءبىر جىل قىزمەت ىستەپ، ءال جيناڭدار. اتا-اناڭا ءبىلدىر. ءبارىن دە جاسىرماي ايت. ءارى قاراي نە بولادى، ەرىك وزدەرىندە ەمەس پە؟.. (جاۋلىعىن شەشىپ قايتا بايلايدى). كۇنى قۇرعىر قانداي قاپىرىق ەدى... (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ب ا ن ۋ. سونشاما قيىن، اپاي. الايدا ويلاستىرۋعا بولادى ەكەن-اۋ.
س ءا ل ي م ا. ەندى قالاي، اينام-اۋ! ايتپەسە، جاعدايلارىڭ وتە قيىن، شىراق.. (ۇنسىزدىك). ومىرمەن ويناۋعا بولمايدى. بولاشاعىڭدى دا ويلاستىرعانىڭ ءجون، شىراق (ۇنسىزدىك). باعداتتىڭ ءجايى دە وزىڭە بەلگىلى، اينام... ونىڭ ناۋقاسى وڭاي ەمەس.
ب ا ن ۋ (ۇرەي ۇشىرا جالىنىپ). اپاتاي، ايتا كورمەڭىز ول جاعىن. ايتپاڭىز، اپاتاي، بىلەم عوي مەن، بىلەم...
س ءا ل ي م ا. ال ءوزى سونداي جاقسى بالا، نۋ، ەندى... (باعدات كەلەدى. ءساليما ورنىنان تۇرىپ). شىراق-اۋ، مىنا بالا ەرتەدەن بەرى سەنى كۇتىپ وتىر عوي، وسىنشا دا كەشىگە مە ەكەن؟! ءاي، جاڭا زاماننىڭ جاستارى-اي!..
ب ا ع د ا ت. اح، بانۋ ما؟! كەشىر، بانۋ، كەشىر. ءجۇر، ۇيگە كىرەيىك، ءبىراز شارۋا بولعانى...
باعدات، بانۋ ۇيگە كىرەدى. ءساليما شىعادى.
ب ا ع د ا ت (قۋانىشتى). مەندە جاڭالىق بار، بانۋ... قانداي دەيسىڭ عوي؟ پروفەسسور مەنى شاقىرىپ، وڭاشا ءبىر ساعات بويى اڭگىمەلەستى. ال ەندى ماعان دەگەن ءىلتيپاتىن كورسەڭ!.. ءومىر، بولاشاق، ءوزى تۋرالى كوپ-كوپ اقىل ايتتى. (ماڭعازدانا ازىلمەن). تانىس بولايىق، قارىنداس. الماتى مۋزىكالى ۋچيليششەسىنىڭ پرە-پو-دا-ۆاتە-لى باعدات مامىروۆ! (بانۋدى قۇشاقتاپ، شىر اينالدىرادى). مەن تۋرالى ءبىر نارسە ەستىگەن-اۋ، ءسىرا... (ويلانىپ). جاي-كۇيىمدى اقتارىپ كوپ سۇرادى، ايبار ءبىر نارسە دەگەن-اۋ، ءسىرا...
ب ا ن ۋ (ەكى قولىن باعداتتىڭ موينىنا ارتىپ). مەندە دە جاڭالىق بار...
ب ا ع د ا ت (وقىس). ءيا، ءيا؟ قالدىردى ما؟
ب ا ن ۋ. قالدىر، قالدىرما دەپ، ءوتىنىش ايتىپ بارعانىم جوق. (ۇنسىزدىك:). باعدات، (وتىنە) وزىڭە دە، ماعان دا قولايسىز جاعدايدى قالامايسىڭ عوي؟
ب ا ع د ا ت. قالامايمىن. قاۋىپتەنەسىڭ بە؟
ب ا ن ۋ. جوق باعدات، جوق قاۋىپتەنبەيمىن. (ۇنسىزدىك). باعدات، جوق قاۋىپتەنبەيمىن. (ۇنسىزدىك). ءبىر ءوتىنىش ايتسام، رەنجىمەيسىڭ بە؟
ب ا ع د ا ت (ءسال تاڭدانىپ). جو-و-وق! رەنجىمەيمىن.
ب ا ن ۋ. مەن ءبىر جىلشا اۋىلدا-اق ىستەپ، اتا-انامدى قۋانتسام، كوڭىلدەرىن اۋلاسام. سەن دە ءبىر جىلعا شىداساڭ، باعدات!.. كەلەر جازدى كۇتسەك... ماعان سەنەسىڭ عوي، باعدات... قيىنشىلىق كورىپ قالامىز عوي. سەنىڭ دە ءبىراز قالىپتاسۋىڭ كەرەك قاي. (ۇنسىزدىك). ءبارىن دە قويشى، ءبىراق اكە-شەشەنىڭ الدىنان وتپەۋ قيانات قوي تىم... (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ب ا ع د ا ت. اھ، قيىنشىلىق قيىنشىلىق!.. اتا-انا دەمەسەڭ، قيىنشىلىققا كونۋگە بولار ەدى عوي...
ب ا ن ۋ. ءيا، باعدات، پاپام مەن مامام... (ۇزاق ۇنسىزدىك). اتا-انانى ءسۇيۋ، قۇرمەتتەۋ دەگەن ءوز الدىنا. ول بىزدەرگە اكەنىڭ تەرى، انانىڭ سۇتىمەن بىرگە سۇيەگىمىزگە سىڭگەن قاسيەتتى بورىش قوي. بۇل — ءار ادامنىڭ باسىندا بار ورتاق قاسيەت. (ۇنسىزدىك). ال مەندە ولارعا دەگەن ءبىرتۇرلى سيقىرلى، ءوزىم تۇسىنبەيتىن بولەكشە ءبىر سەزىم بار. بولەكشە ماحاببات، بولەكشە ايانىش بار. (ۇنسىزدىك). ەگەر ەكەۋىن ءسال رەنجىتسەم، ءسىرا، كىسى ولتىرگەن ادامنان ءارى وپاسىز بولارمىن دەيمىن... (ۇنسىزدىك).
ەكەۋىنىڭ كەيىپتەرىن ەلەستەتىپ، ەكەۋدەن-ەكەۋ قالاي وتىر ەكەن، نە ىستەپ وتىر ەكەن، نە كۇيدە ەكەن دەپ ويلاپ كەتسەم، دۇنيەنىڭ ءبارىن دە ۇمىتقىم كەلەدى (ۇزاق ۇنسىزدىك). ەكەۋدەن-ەكەۋ... بىر-بىرىنە كىنالى ادامدارداي، ءبىرىنىڭ قاباعىن ءبىرى باعادى... ماعان ولار ۇلكەن جولدىڭ ۇستىندە ەكەۋدەن-ەكەۋ، زارىعا كولىك كۇتىپ وتىرعان، قاجىعان جولاۋشىلارداي بولادى دا تۇرادى. ءومىر بويى الدەنەنى سارىلا كۇتىپ وتىرعانداي بوپ كورىنەدى... ەكەۋىن دە ايايمىن، ءبىراق نە شارا (ۇنسىزدىك). ويلاپ وتىرسام، مەن وسكەن سايىپ ولاردىڭ قورقىنىشى كوبەيگەن سياقتى. (ۇزاق ۇنسىزدىك). مەنى ءتۇسىنشى، باعدات، رەنجىمەشى. رەنجىمەيمىن دەشى! (ۇنسىزدىك). ءبىز دەيتىن ەكى سيفردىڭ اراسىنداعى قوسۋ بەلگىسىمىز عوي ولاردىڭ؟.. (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ب ا ع د ا ت (تەرەڭ سەزىممەن، بانۋدىڭ باسىن توسىنە تاقاپ). بىلەم، بانۋ، بىلەم (ۇنسىزدىك). اتانىڭ تەرى، انانىڭ ءسۇتى ماعان دا قىمبات (ۇنسىزدىك). مەن دە ەمگەم ونى. ءوز قۋانىشىما بولا وزگەنىڭ قۋانىشىن قۇربان ەتەر مەن ەمەس (ۇزاق ۇنسىزدىك). قالاعانىڭ بولسىن، قاراشىعىم!.. مەن ساعان ومىرلىك سەنەم...
ايبار كىرەدى.
ا ي ب ا ر (ومىراۋىندا ۋنيۆەرسيتەت زناچەگى، قۋانىشتى). لەدي ي دجەنتلمەنى! رازرەشيتە پرەدستاۆيتسيا. زاۆ. وتدەلوم چيليكسكوي رايوننوي گازەتى "زاريا كوممۋنيزما" ايبار سۋلەيمەنوۆيچ سۋلەيمەنوۆ! چەست يمەيۋ، گوسپودا! (ديپلومىن، جولداماسىن ۇستەلگە ءبىر قويادى. كۇلكى، ۇشەۋى دە قۇشاقتاسادى).
ب ا ن ۋ (ايباردىڭ جولداماسىن وقىپ كورىپ). ءماسساعان! ويباي-اۋ، ءبىزدىڭ ايشانىڭ اۋلىنا جىبەرىپتى عوي! ونى دا ءوز اۋلىنا جىبەردى. كەشە عانا شىعارىپ سالدىم. مىنە، قىزىق!
ا ي ب ا ر. قالاي ءوزى، بىلاي... اۋىز تۇشيتىن ادام با؟..
ب ا ن ۋ. ايشاعا ما؟! (ۇنسىزدىك). مەن سەنىڭ دە، ايشانىڭ دا سىرىن بىلەم عوي، ايبار. ايشانىڭ جانىن زەرتتەۋ جىگىتتەرگە قيىنعا تۇسەر... (ۇنسىزدىك). ايتسا دا، "اساۋعا تۇساۋدى" كوردىڭ عوي، ايبار، كەت ەسىندە مە؟
ا ي ب ا ر. تاماشا! تاماشا! ويباي-اۋ، سونداي ءبىر سودىر قىزدى كەزدەستىرە الماي قور بوپ جۇرگەن جوقپىن با!..
ءبىزدىڭ ازيانىڭ قىزدارىن قويساڭشى... كادىمگى كيسەل... نە اششىلىعى، نە تاتتىلىگى بەلگىسىز شۇباتىلادى دا تۇرادى (باعدات، بانۋ كۇلەدى). ۋ-ۋ-ۋف! جالىنىمەن ورتەپ، جارىعىمەن قارىپ تۇرسا. الدىنا بارساڭ تىستەپ، ارتىنا بارساڭ تەۋىپ تۇرسا. سوندا ايبار — پەترۋچچيو شۋ اساۋ شۇيكە باسقا: (پەترۋچچيونىڭ رولىنە ەلىكتەپ).
"شىن قىزدىرار توسەگىڭ عوي وزىڭنەن،
ودان دا دوعارايىق بىلشىلدى.
تۇرا ايتايىن، اكەڭ كوندى،
بەرمەك بولدى، جاساۋعا دا كەلىستىك.
نە قىلساڭ دا مەندىكسىڭ ال مەن بە،
كەت، وزىڭە ساي باي بولام،
شۇكىرشىلىك ەتەم سەنى كورگەن ساتىمە،
ديدارىڭا ىنتىق بولدىم،
مەنەن وزگە ەشكىمگە دە تيمەيسىڭ.
مەن تۋعانمىن اساۋ كەتتى
ۇيرەتپەككە جۋاس كەت قىپ.
قولبالا كەت بولاسىڭ،
انە اكەڭىز. موڭكىمەڭىز،
كاتارينا، قاتىن ەتپەي قويمايمىن"، —
دەپ، بۇرىمىنان ۇستاپ اپ، بۇرىپ اكەپ سۇيەر ەدىم. (كۇلىسەدى، ۇزاق ۇنسىزدىكتەن كەيىن). ال، دوستار، سەندەر ەكەۋ، مەن جالعىز، قوشتاسايىق ەندى... (كۇلىپ) قازاقتىڭ ماعان باسى ارتىق ءبىر قىزى بار شىعار. (بانۋعا بۇرىلىپ) بانۋ، ەسىندە بولسىن، بارلىعىن، بارلىعىن دا كوتەرەم! ۇمىتپا!!! (باعداتقا) باعدات، "موي درۋگ، وچيزنە پوسۆياتيم، دۋشي پرەكراسنىە پورىۆى!" پۋشكيندى سىيلا!...
باعدات پەن ايبار قۇشاقتاسىپ ۇزاق تۇرىپ قالادى.
شىمىلدىق
ەكىنشى اكت پەن ءۇشىنشى اكتىنىڭ اراسىندا ەكى-ۇش جىل وتكەن.
ءۇشىنشى اكت
سەگىزىنشى وقيعا
بارشامىزعا تانىس باعداتتىڭ سول بولمەسى.
وزگەرىس —ايباردىڭ توسەگى جوق. ونىڭ ورنىندا پيانينو. ەدەندە ارزان كىلەم. قابىرعادا ايباردىڭ پورترەتى. ۇستەل ۇستىندە دومبىرا جاتىر. كۇن جەكسەنبى. قوڭىر كۇز، بۇلىڭعىر.
ب ا ع د ا ت (پيانينو الدىندا جازىپ وتىرعان نوتانىڭ ءبىر جەرىن وشىرگىشپەن ءوشىرىپ، قايتا جازىپ، ورنىنان تۇردى دا، ۇستەلدەگى دومبىرانى الت، تىك تۇرعان قالپىندا، ەستايدىڭ ءانى "قورلاندى" ءبىر تارتىپ شىقتى). ءان... ارمانىندا، ازابىن دا، قۋانىش-قايعىسىن دا انگە سىيدىرا بىلگەن اينالايىن ەلىم-اي... زارىعا كەلگەن، جالىنا كەلگەن ءان ەستىسەم، ول سەنىكى... ءازىلى اششىنى قۋىرىپ، جابىرقاعان كوڭىلدى جادىراتاتىن، سال-سەرىنىڭ سازدى، ويناقى ءۇنىن ەستىسەم، ول دا سەنىكى. كەر تايلاققا جۇگىن ارتىپ، تۋعان جەرىنەن ۇدەرە كوشكەن، بوسقان، اقتابان، ايىر ساقال اتانىڭ، كەيۋانا انانىڭ بوزداعانىن ەستىسەم، ول دا سەنىكى. ءبارى — سەنىكى... ادۋىن باتىرىم دا، اقىلدى اقىنىم دا — سەن، دالامداي دارحان، تاۋىمداي تاكاپپار عاشىعىم — حالقىم مەنىڭ! قايتسەم سەنىڭ دارياڭا تامشى بولام! (ۇزاق ۇنسىزدىك. دومبىرانى قويىپ، پيانينوعا قايتا وتىرادى). الداعان بانۋ، سەن ءۇشىن ەمەس، الدانعان ماحابباتىم، ساعان ارنادىم بۇل ءانىمدى! بايانسىز بانۋ، ساعان ەمەس، باياندى ماحابباتىم، ساعان ارنادىم بۇل ءانىمدى (قارىنداشىن الىپ، نوتاعا جازادى). قوش، ماحاببات!!! (جازىلعان ءاندى پيانينودا ويناعان بولادى، وركەستر ءان مەلودياسىن ءىلىپ الىپ كەتەدى. باعدات باسىپ سۇيەپ، وتىرا قۇلادى. وركەستر تىنادى، حات تاسۋشى كىرەدى).
حات تاسۋشى. مولودوي چەلوۆەك، ۆام پيسمو!
ب ا ع د ا ت (باسىن كوتەرىپ). سپاسيبو ۆام، سپاسيبو! (حاتتى الىپ قارايدى).
حات تاسۋشى (جايدارى). زناكومىي پوچەرك، زناكومىي كونۆەرت، زناكومىي چيليكسكيي رايون. (كۇلەدى، شىعادى).
بۇل حاتتى اشىپ، وقي باستالدى.
(نەگىزىندە حاتتى ايباردىڭ ءوزى ساحنا سىرتىندا وقىپ تۇرسا، باعدات سونىڭ ىرعاعىنا قاراي ارەكەت جاساپ، ءۇنسىز حاتتى تەك وقىعان بوپ وتىرسا).
ب ا ع د ا ت. شەلەك شارىسىنەن شەكسىز سالەم! كۇلىپ وتىرسىڭ، ءبىلىپ وتىرمىن... سابىر، سابىر! پۋشكيننىڭ مىنا ءبىر شۋماق ولەڭىن تاڭدايىڭا تاستا دا، ءدامىن الا وتىر:
"الداسا ەگەر سەنى ءومىر،
قاپالانبا، قايعىرما!
قارالى كۇنگە كونە ءبىل،
يلان، شاتتىق الدىڭدا!"
قالاي؟ ءتاتتى مە ەكەن؟ ال ەندى شارۋا ماسەلەسى. دۇنيەدە حات جازعاننىڭ قيىنى-اي! وزىمنەن باستاسام با ەكەن الدە ايشادان باستاسام با ەكەن؟! ەكەۋمىز دە تالاي قاعازدىڭ بەتىن بىلعادىق قوي، ەكەۋمىز دە قويا تۇرايىق. الگى و دۇنيەدەن كەلە جاتقان تورەدەن-اق باستايىن. وزىڭە بەلگىلى عوي، باعدات، ول تورەنى ءبىز كۇتكەلى ءبىرشاما ۋاقىت بولدى. ءالى جوق ءسارى، ءبىر بەلگىسىز ستانسياعا كەلىپ ايالداپ قالسا كەرەك. مىنە، بۇگىن ءشاي ۇستىندە سول تورەدەن بولماشى حابار الدىق. ءشاي قۇيىپ وتىرعان ايشام باج ەتىپ، قارعىپ تۇرعانى! زارەم ۇشتى.
— ويباي-اۋ، نە بولدى؟! — دەسەم.
— تەبەدى، — دەيدى.
— كوكەم-اۋ، ەكەۋدەن-ەكەۋ وتىرىپ كىم تەبەدى؟ — دەسەم.
— مىناۋ، — دەپ ءىشىن كورسەتەدى.
— ءاي، الجاسقان بولارسىڭ؟! جارىققا شىقپاي جاتىپ، ىشىڭنەن تەپسە، شىققاسىن كەيىن، ءتىسىڭدى سىندىرار، قانە، جىبەرشى ماعان، — دەپ، الاقانىمدى تاقاپ ءالى تۇرمىن، ءالى تۇرمىن، جوق. ءسىرا، قۋىڭ اياعىن باۋرىنا الىپ، بۇعا قالسا كەرەك (باعدات ءماز). ءىنشاللا، باعدات سۇلەيمەنوۆيچ ايباروۆ تورە كەلەدى، ايشا، دەسەم: — جوق! سۇلەيمەنوۆنا ايباروۆا، — دەپ كونسەشى ول، ءايدا، كەپ تالاس. ولاردى جەڭىپ بولا ما، كوندىم-اۋ، ايتەۋىر. — ال، ەندى قالاعانىڭ بولسىن، اينالايىن، اتىن كىم قويامىز؟ — دەسەم: — شولپان، — دەيدى.— كوكەم-اۋ، ونىڭدى سونشاما كوككە شىعارىپ قايتەسىڭ؟ ءبىر سابيگە ەسىم بولارلىق جەردە دە دۇنيە جەتەرلىك قوي. باعداگۇل بولسىن، — دەسەم: — ەندەشە باقگۇل بولسىن. باعى — سەنىكى، گ ۇلى مەنىكى. پراۆومىز بىردەي، — دەيدى. كوردىڭ بە، بۇ جەرگە دە پراۆو كەرەك ەكەن. قويشى، سونىمەن، ۇلىڭدى قيمادىڭ، ەندى دوسىمنىڭ ەسىمىنىڭ بەس ءارپىن دە قىزىڭا قيمايسىڭ با دەپ جاتىپ، باعداگۇلگە كوندىرگەن بولدىم... شارۋاڭ قالاي، سيمفونياڭ ءوتتى مە؟ عالىم عابيتوۆيچ ۇناتتى ما؟ مەنىڭ جۇرگەن جەرىمنىڭ ءبارى ولەڭ. ۇلكەن ءبىر نارسە ىستەسەم دەيمىن، ونى كەيىن بىلەرسىڭ. ايتسا دا، وسى ولەڭى قۇرعىر مەنى ءبىر كۇنى قىزمەتتەن قۋعىزا ما دەپ قورقام. كەشە، قىزمەتتە، ءبارىن جاۋىپ تاستادىم دا، انشەيىن كوزدى الداۋ ءۇشىن حاتتاردى الدىما جايىپ تاستادىم دا، ولەڭ جازىپ وتىرسام، جاۋاپتى سەكرەتار كىرىپ كەپ: "قاراعىم-اۋ، قاشان كەلسەم ىلعي ولەڭ جازىپ، ءوز جۇمىسىڭدى ىستەپ وتىراسىڭ، حات قورىتىپ نەمەسە حاتتارعا جاۋاپ جازساڭشى. اۋداندىق گازەتتى كىل ولەڭمەن شىعارمايدى عوي"، — دەسىن.
— اعاتاي-اۋ، كەلگەن حاتتىڭ ءبارى ولەڭ بولعاسىن، نانباساڭىز، قاراڭىزشى، ولەڭمەن جاۋاپ جازىپ وتىرمىن، — دەپ بوسەيىن. پرەدستاۆ سەبە، سوعان سەندى، ەي...
سونىمەن ەكى جىل دا وتە شىقتى، ءا؟.. توقتاتا المايسىڭ، ءبىزدىڭ عاسىر اسىعىپ بارادى... دۇنيەنىڭ ءبارى ستارتتا تۇر... وتىنەم، باعدات، بانۋدىڭ ەسىمىن اتاپ، تاعى دا حات جازساڭ، وللاھي، رەنجيمىن ساعان. ۇمىت! ۇمىت! ۇمىت! كورسەتكەن ولشەمىڭ بويىنشا ولەڭ جىبەرىپ وتىرمىن. سول ءاندى تىڭداساق ەكەن ەرتەرەك.
ساۋ بول! ايبار.
"موي درۋت، وچيزنە پوسۆياتيم،
دۋشي پرەكراسنىە پورىۆى".
باعدات تۇرىپ، قابىرعاداعى ايباردىڭ پورترەتىنە ۇزاق قاراپ: "موي درۋگ، وچيزنە پوسۆياتيم، دۋشي پرەكراسنىە پورىۆى"، — دەپ قايتالاي بەرەدى، قايتالاي بەرەدى. ءساليما كىرەدى.
س ءا ل ي م ا. اينام-اۋ، ءالى وتىرمىسىڭ؟! تىم قۇرىسا، دەمالىس كۇنىن وزىڭە قيساڭشى. سارىلىپ وتىراسىڭ دا قوياسىڭ، سەرگىسەڭشى ءبىراز.
ب ا ع د ا ت. پروفەسسور كەلەم دەپ ەدى، كۇتىپ وتىرعانىم.
س ءا ل ي م ا. ءا-ا-ا! پروفەسسور ما؟ (ۇنسىزدىك). شىراق سول ادام سەنى شىر اينالىپ شىقپايتىن بولدى-اۋ ءوزى... سەنى كۇيەۋ بالا ەتىپ الايىن دەپ جۇرگەننەن ساۋ ما؟ (ۇنسىزدىك). ال ەندى ءوزى سونداي جاقسى ادام، نۋ، ەندى!
ب ا ع د ا ت (ۇناتپاي، ەسكەرتە). ول كىسىنىڭ ۇلى دا، قىزى دا جوق اپاي، قورقپاڭىز.
س ءا ل ي م ا. ءا-ا-ا! سولاي دە! مەن قايدان بىلەيىن، شىراق.. (ۇزاق ۇنسىزدىك). بازارى قۇرعىر بۇگىن كۇيىپ تۇر. بۇ نە پالە؟! وي، ءتاڭىرىم-اي، قيىن شىراق، قيىن...
كوممۋنيزمگە جەتەر مە ەكەنمىن، جوق جەتپەي-اق جەر قابار ما ەكەنمىن... (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ب a ع د ا ت (نازار اۋدارماي، تەرەزەگە قاراعان بويدا). كوممۋنيزم، aپa، اۋەلى ادامداردىڭ ساناسىندا ورناۋى كەرەك! كوممۋنيزم تەك قانا مولشىلىق ەمەس، مەنىڭشە... ادام ساناسى قارا باسىلىق كۇيكى تىرشىلىكتىڭ قوقىستارىنان تازارعانشا كوممۋنيزم كەشىگە تۇراتىن ءتارىزدى.
س ءا ل ي م ا. ءبالى، شىراق. ساناداعى بايلىق ساداعا كەتسىن! "بولمىستى تۇرمىس بيلەيدى دەپ" بەكەر ايتپاعان. اش قارىپ تۇرعاندا، اقىلدى باس ادىرا قالادى (ۇزاق ۇنسىزدىك). شىراق كوڭلىڭە الما، وسى ءبىر ادىرا قالعىر ءتورت قابىرعانىڭ ارقاسىندا جاندى جانمەن باعىپ جۇرگەنىمدى بىلەسىڭ ءوزىڭ... اقىسى ساعان اۋىر ءتيىپ جۇرگەن جوق پا؟.. ءبىر ستۋدەنت جىبەرسەك، قالاي بولار ەكەن؟ ءارى ساعان ەرمەك قوي؟
ب ا ع د ا ت (قىنجىلا كۇلگەنسىپ). مەنىڭ ءوز ەرمەگىم وزىمدە عوي، اپاي. ماعان نەسى اۋىر؟! قارا باسىم، ماعان نە جەتپەي بارادى. مۇلدە اۋىر ەمەس... جازعا دەيىن ءۇي بەرەمىز دەپ وتىر.
س ءا ل ي م ا. جو-جوق! شىراق! مەن... انشەيىن... ساعان... سەن ءۇشىن... تۇرا بەر، قالقام، تۇرا بەر...
پروفەسسور كىرەدى.
پ ر و ف ە س س و ر. ەسەنسىزدەر؟ (ءساليماعا) سالەماتسىز با، زامانداس؟
س ءا ل ي م ا. سالەمەت-cay بارسىز با؟ حوش كەلىپسىز! تورلەتىڭىز!
پ ر و ف ە س س و ر (باعداتتىڭ جوتاسىنا الاقانىن قويىپ). ءيا، باعدات، ءحالىڭ قالاي؟ (ءساليماعا) زامانداس، ءسىز عافۋ ەتىڭىز! (ۇنسىزدىك). باعدات، كەشە سەنىڭ سيمفونياڭنىڭ رەپەتيسياسىندا بولدىم، فينالىڭ ماعان مۇلدە ۇنامادى (ۇزاق ۇنسىزدىك). بالام-اۋ، بۇل نە دەگەن قايسارلىق؟ جاس ادام ايتقاندى تىڭداپ، ءبىراز ءيىلۋى كەرەك قوي (ۇنسىزدىك). ەسىندە بولسىن، شاتتىق پەن قۋانىشتى، ادامدار ءلاززات الىپ، ومىرلىك راحات تاباتىن يسكۋسستۆو عانا ولمەيتىن يسكۋسستۆو بولماق. قانداي شىعارماڭا بولماسىن، جارىققا شىققانشا. عانا سەن يەسىڭ. جارىققا شىققاسىن حالىقتىكى، حالىق يگىلىگى. ءوزىڭ ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان زاماندىكى، عاسىردىكى. ال ءبىزدىڭ حالىققا ءبىزدىڭ زامانعا قارا باستىڭ كۇيىن كۇيلەيتىن پەسسيمىستىك كاكافونيا ەمەس، ۇلى دۇبىرمەن ۇندەس قۇدىرەتتى سيمفونيا كەرەك. (ۇزاق ۇنسىزدىك). عاسىرىڭا قاراساڭشى. قانداي قۇدىرەتتى، قانداي كۇردەلى عاسىر! تىرشىلىك تاريحىندا باسقا عاسىرلار ءبىر توبە، ءبىزدىڭ عاسىر ءبىر توبە. (ۇزاق ۇنسىزدىك). سونشاما تاماشا باستالعان اپ-ادەمى دۇنيەنىڭ اينالىپ اكەلەسىڭ دە، نە وندا نە مۇندا جوق السىرەتكەن دە قويعانسىڭ (ۇنسىزدىك). بالام-اۋ، كۇرەس بولعاسىن، كەيىن ءبىر جاعى جەڭىپ، سالتانات قۇرۋى كەرەك قوي. ال ول سەندە جوق.
ب ا ع د ا ت. مەنىڭشە، تەك جەڭىمپازداردىڭ سالتاناتىن تويلاپ، جەڭىلگەندەردىڭ قايعىسىن ۇمىتۋعا بولمايتىن سياقتى.
پ ر و ف ە س س و ر. باعدات، كۇرەسكەسىن قالاي دا جەڭۋ كەرەك، بولماسا كۇرەسپەۋ كەرەك! جەڭىلۋ دەگەن — ولگەن دەگەن ءسوز، تۇسىنەسىڭ بە؟! ولگەنگە جوقتاۋ ايتقان رەكۆيەمنەن، تىرىگە تىلەك بىلدىرگەن سالتاناتتى پاتريوتتىق وراتوريا الدەقايدا جوعارى.
ارمانىڭنىڭ، تىلەگىڭنىڭ ورىندالۋىن قالايسىڭ عوي؟ ەندەشە سول فانتازياڭ سيمفونياڭنىڭ فينالىندا نەگە جوق؟! قويدىم، قويدىم... توقتاتتىق ايتىستى. (پيانينو ۇستىندەگى نوتانى الىپ قاراپ). ءيا، تاعى نەمەن اينالىسىپ جاتىرسىڭ؟ (پيانينوعا وتىرىپ). مىناۋ ءان عوي، قانە، قانە! باستا، باستاشى ءجايلاپ. (پروفەسسور سۇيەمەلدەششى. قولىنا ايباردىڭ جازعان تەكىسىن الىپ باعدات قوڭىر ۇنمەن باياۋلاتادى. ءان جۇيەسىن بوساتقان ءساليما كوزىن سۇرتە بەرەدى. ءان اياقتالادى).
پ ر و ف ە س س و ر (ارى-بەرى تەڭسەلىپ ءجۇرىپ). تاعى دا ۋايىم... تاعى دا مۇڭ... (سەزىممەن) الايدا، بۇل... ءان... عوي،.. ساعىنىش ءانى عوي... جاقسى ءان... تاماشا ءان!!! (ءساليماعا). ايتسا دا، زامانداس، مەن سىزگە كەلىپ ەدىم. ايىپقا بۇيىرا كورمەڭىز! باعدات بۇدان بىلاي بىزدىكىندە-اق بولسىن (ازىلدەپ، باعداتقا) مۇنىڭ تۆورچەستۆوسىندا ءبىر ءقاۋىپتى فالشتەر بار ەكەن، دەر كەزىندە جويماسا بولماس... رەنجىمەڭىز، ءسىز اناسىنداي بولىپ قالدىڭىز عوي...
ب ا ع د ا ت (قيىلا) عا-ا-لىم عابيتوۆيچ؟!
پ ر و ف ە س س و ر. قابىلدا، باعدات، قابىلداما، قازىردەن باستاپ مەن سەنىڭ اكەڭمىن! ەندى سەن ءۇشىن عالىم عابيتوۆيچ جوق! قالاي اتاساڭ، ولاي اتا!.. (ءساليماعا) ءبىز، زامانداس، جۇبايىمىز ەكەۋمىز-اق.. ايىپ ەتپەسسىز؟.. (باعداتقا) قالاي قارايسىڭ، سەنىڭ دە، ءبىزدىڭ دە ۋايىمدى تەڭدەي ەتىپ ۇشكە ءبولىپ، بىرىگىپ كۇرەسەمىز بە؟ (ۇزاق ۇنسىزدىك). بالا اكەسىز، اكەسى بالاسىز قالماۋى كەرەك قوي؟.. قالاي قارايسىڭ، باعدات؟
ب ا ع د ا ت (تەرەڭ مەيىرىممەن). ۇستازىم مەنىڭ!.. اكەم مەنىڭ!.. (پروفەسسوردىڭ قۇشاعىنا كىرەدى).
پ ر و ف ە س س و ر. دوسىم! ۇلىم مەنىڭ!
ءساليما جىلاپ تۇر.
شىمىلدىق
توعىزىنشى وقيعا
تاۋ بوكتەرىنە ورنالاسقان اۋىل. اڭىراقاي كەڭ سايدان تاۋ وزەنى تومەن قۇلاپ جاتىر. ءقازىر ءتۇن. اساننىڭ سەمياسى، ءۇش. بولمە ءىشى پرولوگتا كورسەتىلگەن، ءبىراق ءسابي ءازىر دۇنيەگە كەلمەگەن. راديو سوڭعى حابار بەرىپ جاتىر. الدىندا قاتار-قاتار وقۋشىلاردىڭ داپتەرى. بانۋ داپتەر تەكسەرىپ وتىر. كەڭ حالات كيگەن، ەكىقابات، ءىشى ءبىلىنىپ تۇر. اسان ديۆاندا كىتاپ وقۋدا. ءمىنسىز ءۇي ىشىندە كۇيبەڭدەپ ءجۇر.
م ءى ن س ءى ز (بانۋدىڭ ىسىنە ءۇڭىلىپ). بوتام-اۋ، قىپ-قىزىل الا قىپ قۇرتتىڭ عوي بۇل بيشارانى؟..
ا س ا ن. كىمدى، ماما؟
م ءى ن س ءى ز. قايدان بىلەيىن، مىنا ءبىر داپتەردىڭ بەتى قىپ-قىزىل الا. بانۋجان قىزىل بوياقپەن سىزىپ-سىزىپ، "ەكى" دەپ قويدى.
ب ا ن ۋ (باسىن كوتەرىپ). ەكى دەگەن جامان با، اجە؟ ساننىڭ الدى ءبىر مەن ەكى ەمەس پە؟ ءبىر ەڭ الدىڭعى، ەكى ونان كەيىنگى دەگەن ءسوز. (اسان جىميىپ وتىر).
م ءى ن س ءى ز. بوتام-اي، مەنى تۇك تۇسىنبەس تۇلەي دەيسىڭدەر-اۋ... مەنىڭ دە ءوز الىمشە ساۋاتىم بار. ءتىپتى، ساۋاتتى بىلاي قويعاندا، ازدىڭ اتى از، كوپتىڭ اتى كوپ ەمەس پە؟! از قايدان جاقسى بولۋشى ەدى... (ۇنسىزدىك). ءتامسىلى، مەن جالعىز ەدىم. ەرگە شىقتىم، ەكەۋ بولدىم. اسانجان كەلدى دۇنيەگە، ۇشەۋ بولدىق. شال ءولدى، ەكەۋمىز قالدىق. سەن كەلدىڭ، قايتادان ۇشەۋ بولدىق. جامان بولدى ما؟! (ۇنسىزدىك). قۇداي قويسا، تورتەۋ بولايىق دەپ وتىرمىز. ول — جاقسى. بەسەۋ بولساق ودان دا؛ التاۋ بولساق تىپتەن جاقسى ەمەس پە؟! كوپ نەگە جامان بولسىن، بوتام، (ۇزاق ۇنسىزدىك). "جالعىزدىڭ ءۇنى، جاياۋدىڭ شاڭى شىقپايدى" دەپ، بەكەر ايتپاعان عوي.
ب ا ن ۋ (كۇلىپ). جەڭىلدىم، اجە، جەڭىلدىم (اجەسىن قۇشاقتاپ تۇرىپ). قانە، ءسىزدىڭ ساۋاتىڭىزدى كورەيىن، (داپتەردى ۇسىنىپ) مىنانى وقىڭىزشى! نە دەپ جازىلعان؟
م ءى ن س ءى ز (ەجىكتەپ). ءاب-دى، ءابدى-قا... ءابدىقادىر، ءابدىقادىر. ە-ە-ە! ءوزىمىزدىڭ ءابدىقادىردىڭ بالاسى ەكەن عوي! (اسان، بانۋ كۇلەدى). نەسىنە كۇلەسىڭدەر؟! مەن سەندەردىڭ زامانىندا تۋسام، الداقاشان اۋىلسوۆەتكە حاتشى بوپ وتىرار ەدىم.
ا س ا ن. اۋىلدىق سوۆەتكە حاتشى؟! ماماتاي-اۋ، ودان ۇلكەنىرەكتى اتاساڭىزشى.
م ءى ن س ءى ز. ءوز ومىرىمدە ودان ۇلكەن ادامدى كورگەنىم جوق اسانجان. دۇنيە ەسەپ-قيساپتىڭ اممەسى سونىڭ قولىندا. ءتىپتى، بۇگىن تۋعان نارەستەنىڭ دە كىنەجكەسىن سول بەرەدى (بانۋ، اسان كۇلىسەدى). مەنى ءبىر تۇلەي دەپ ويلاماڭدار، بوتالارىم! تەك قاي كۇنى ولەرىمدى عانا بىلمەيمىن، ال باسقاسىنىڭ ءبارى بەلگىلى ماعان. (ۇزاق ۇنسىزدىك). ەح! بوتالارىم، بوتالارىم!.. ەكەۋىڭنىڭ قاس-قاباعىڭ قالاي قيمىلداعانىن دا سەزە قويادى قۋ ءىشىم... بۇل نە بىلەدى دەيسىندەر عوي... ءبارىن دە بىلەم... ءبارىن دە سەزەم...
ب ا ن ۋ (ابايلاپ). نە بىلەسىز، اجە؟!
م ءى ن س ءى ز. نە بىلەيىن، بانۋجان... ەكى جىلدان اسىپ بارادى، ەكەۋىڭنىڭ دە ءجۇرىس-تۇرىستارىڭ ۇنامايدى ماعان، بوتالارىم...
ا س ا ن. ب ا ن ۋ. نە ىستەدىك، اجە؟!
م ءى ن س ءى ز. "ىشىڭنەن تىڭعىر" دەگەندەي، دەرتتىڭ جامانى ىشتەن تىنعان، بوتالارىم... نە بىلەيىن. قوسىلعالى بەرى ەكەۋىڭنىڭ بىر-بىرىڭە دەگەن جىلى مەيىرىمدەرىڭدى كورگەن ەمەن — سونى بىلەم... ەرلى-زايىپتى جاس ادامداردىڭ اراسىندا جىپ-جىلى، جاپ-جاقسى جاراسىمدى ءبىر قاسيەتتەر بولۋشى ەدى، ول جوق سەندەردە — سونى بىلەم. تاتۋلىقتارىڭ بولعانمەن، بىرىڭە دەگەن ءبىرىڭنىڭ تاماشالارىڭ جوق — سونى بىلەم (ۇزاق ۇنسىزدىك). ەكەۋىڭ ەكى ءۇيدىڭ ادامى سياقتىسىڭدار، بوتالارىم... نەگە سونشا سۋىقسىڭدار؟ باستارىڭ امان، باۋىرلارىڭ ءبۇتىن عوي، قارعالارىم، نە بولدى سەندەرگە؟ (ۇزاق قولايسىز ۇنسىزدىك. راديودان "سىزدەردىڭ تىڭداعاندارىڭىز سوڭعى حابارلار. جارتى مينۋتتان كەيىن جاڭا اندەردەن كونسەرت" دەگەندى ەسىتىپ، ءمىنسىز، راديونى كۇشەيتە بۇراپ قويادى. اسان، بانۋ ءۇنسىز. راديودان "الماتىدان سويلەپ تۇرمىز. جاڭا اندەردەن كونسەرت تىڭداڭىزدار! "قوش، ماحاببات! ". مۋزىكاسى باعدات مامىروۆتىكى" دەگەن ءۇن ەستىلەدى. بانۋ سەلك ەتىپ، ۇشىپ تۇرادى. "قوش، ماحاببات"ءانىن ريشات ابدۋللين قوڭىرلاتىپ بارادى. ۇشەۋى ءۇش جەردە قاتىپ قالعان. بانۋ بوس قالىن كەۋدەسىنە قويىپ، نە قىلارىن بىلمەيدى. اسان ديۆاندا تۇقىرىپ وتىرعان قالپىندا. ءمىنسىز جاۋلىعىن ىسىرىپ، راديوعا جابىسىپ قاپتى. ءان باياۋلاپ بارىپ، شالقي سونەدى).
م ءى ن س ءى ز. وي! ارمان-اي! قانداي جاقسى ءان ەدى! شىركىننىڭ ءۇنىنىڭ كەڭى-اي، كوپ جاساعىر. (بانۋدىڭ ماندايىن سيپاپ). نە بولدى، بانۋجان؟! ءبىر جەرىڭ اۋىرا ما؟ نەعىلدى، بوتام؟
ب ا ن ۋ (ەنەسىنىڭ قالىن ىسىرىپ). جازىقسىز ەدى عوي،
ا س ا ن... جازىعى نە ەدى ونىڭ؟ نەگە اداستىق؟.. نەگە اداستىردىڭ؟
م ءى ن س ءى ز (اڭىرىپ، اسان مەن بانۋعا كەزەك قاراپ). بانۋجان، كىم ول؟ اسان، كىم ەدى ول؟ كىمدى ايتىپ تۇرسىڭدار؟..
ب ا ن ۋ (بۋلىعىپ). اجە،.. ءسىزدىڭ... اسان،.، سەنىڭ الدىندا ارىم تازا... اتا-انام، سەندەردىڭ الدىندا دا ارىم تازا... قوش، باعدات!.. قوش، ارى تۇنىق ادال جان!.. ايىپتىمىن الدىندا... ەستىدىم ءانىڭدى... (دولدانا). نەگە ۇندەمەيسىڭ، اسان!.. نەگە ۇندەمەيسىڭ! (جىلايدى). ايىپ ەتپە، اجە... سەزىمىمنەن باسقانىڭ ءبارى سەندەردىكى... ايىپ ەتپە، اجە... وزىمنەن ءوزىم، ءوز ويىما ءوزىم كۇيەيىن... اناشىم، اق ءسۇتىڭنىڭ قىمباتى-اي!.. اكە،.. قۇدىرەتىڭنىڭ كۇشتىسى-اي... قوش، باعدات!.. قوش، ماحاببات! (ەڭىرەپ بارىپ وتىرا كەتەدى، اجەسى سۇيەيدى، اسان تۇرادى. جارىق سونەدى).
ساحنادا ايبار. قالامىن ۇستەلگە قويىپ، جازىلعان شۋماقتاردى الىپ، وقي باستايدى.
ا ي ب ا ر:
جىلاۋعا دا حاقىڭ بار، جىلا، بانۋ،
جاراڭدى جازا السا ەگەر جىلاعانىڭ.
اداستىڭ با، جارقىنىم، اداستىڭ با؟!
انتىڭ قايدا، نەلىكتەن شىدامادىڭ؟
مەن سەنى جۇباتپايمىن، جىلا، بانۋ!
شىن سۇيگەن شىر اينالىپ، كەتپەس ەدى،
كەرەك ەتسە، اجالمەن شەكتەسەدى...
وسىناۋ ءان، ەي، بانۋ، قايدا جۇرسەڭ،
ارىڭنىڭ الدىنا كەپ بەتتەسەدى.
كەرەك ەمەس جاسىڭدى تىيماعانىڭ،
باعدات ءۇشىن قايعىرام، قينالامىن...
ءبىر ادامنىڭ باسىنا بار باقىتتى
قاشان كوردىڭ تابيعات سىيلاعانىن؟!
جىلا، بانۋ، مەن سەنى جۇباتپايمىن،
ايايمىن، ايايمىن دا قۋاتتايمىن.
حالقىم جازعان ماحاببات داستانىن اپ،
اياسىندا اسپاننىڭ شۋاقتايمىن.
جىلا، بانۋ، مەن سەنى جۇباتپايمىن!
شىمىلدىق
ەپيلوگ
* * *
ارادا ۇزاق-ۇزاق جىلدار وتكەن. جاز. سول اۋىل. اساننىڭ اسەم ءۇيى. كەڭ ۇستەلدە مول قۋانىش داستارقانى. ۇستەل باسىندا وتىرعان، كوبىنىڭ سامايىن قىراۋ شالعان ەرلى-زايىپتى ەگدە تارتقان ادامدار. اساننىڭ دا سامايىن قىراۋ شالعان. قۋانىش، كۇلكى، شاتتىق.
ا س ا ن (ورنىنان تۇرىپ). زامانداستار! دوستار! ۇزىلگەن قۋانىشتى جالعاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر! (ۇزاق ۇنسىزدىك). الدىمەن، اۋىلدارىنىڭ شالعايلىعىنا قاراماي، بانۋ ەكەۋىمىزدىڭ ءسوزىمىزدى سىيلاپ، قۋانىشىمىزعا ورتاقتاسىپ وتىرعان، ايبار، ساعان، "ادال جاندى ادۋىن، قازاقتىڭ ناعىز جىگىتىن" ىزدەپ تاپقان، ادال ايشا، ساعان مىڭ مارتەبە راحمەت! (ۇزاق ۇنسىزدىك).
ءبىزدىڭ سەميانىڭ بايىرعى دوسى باعدات كەلە المادى. ءبىرىنشى ءسوز سونىكى ەدى. "ۇستازىم، اكەم سىرقاتتانىپ قالدى. بيىل اۋىلدارىڭا بارا المايتىن بولدىق"، — دەپ، ايباردان حات بەرىپتى. (ۇزاق ۇنسىزدىك). بۇگىنگى قۋانىشتىڭ يەسى، دوستار، ءبىزدىڭ تۇڭعىشىمىز — ماقسات. ول مەكتەپ ءبىتىرىپ، موسكۆاعا وقۋعا جۇرگەلى وتىر (قول سوعىلادى). وتكەندى ەسكە الماسا، بۇگىننىڭ قاتەلىگىن تۇزەۋ قيىن، ايبار. ءبىر كەزدەگى سەنىڭ داستانىڭنىڭ جاعىمسىز كەيىپكەرلەرى الدىڭدا تۇرمىز. (ايبار ءسال ىڭعايسىزدانادى). جو-جوق ايىبىمدى ايتىپ، اقتالايىن دەپ تۇرعانىم جوق.. راس، سەنىڭ داستانىڭ، باعداتتىڭ ءانى بانۋ ەكەۋمىزدى تالاي رەت ۇيقىدان وياتتى، تەبىرەنتتى، الايدا ءبىزدى تابىستىردى (كۇلىپ). ەكى ايىپكەر بىرىگىپ، ايىعار انىق جول ىزدەدىك. ونى تاپتىق تا (ۇزاق ۇنسىزدىك). ارينە، تالاي قۋانىش ءۇزىلىپ، تالاي داستارقان يەسىز دە قالعان كەزدەردى دە كەزدەستىردىك. الايدا، بولار ءىس بولعاسىن، كەيىن سەميا تۇنىقتىعىن لايلاماۋعا، ءبىزدىڭ ۇلى پروگراممامىزدا ايتىلعان ۇلى وسيەتتەردەن اداسپاۋعا، ازاماتتىق بورىشىمىزدى ادال ورىنداۋعا تىرىستىق، اۋىتقىمادىق (ۇزاق ۇنسىزدىك). ءوز باسىمىزداعى وكىنىشتى ءومىر ءسۇرىپ، ەڭبەك ەتىپ، راحات كورىپ وتىرعان وندىرىسىمىزگە ارالاستىرمادىق. سول باياعى، ايبار، ءوزىڭ ايتقان "توقىراۋسىز، تولاسسىز" ەڭبەكتەن راحات تاپتىق ايىقتىق. راحمەت سەندەرگە، دوستارىم! (قول سوعىلادى). ادام عۇمىرىندا ءمولدىر، تۇنىق، اسىل سەزىمنىڭ الاتىن ورنى بولەك ەكەن (ۇنسىزدىك). ادام سەزىمىن تاربيەلەۋدەن، ادام سەزىمىن باعىندىرۋدان ارتىق قيىن ءىس جوق ەكەن، زامانداستار! سەزىمدى قۇرمەتتەڭدەر! سەزىمگە داق سالماڭدار! سەزىم ءۇشىن، ادام سەزىمىنىڭ تۇنىقتىعى ءۇشىن، باس يەيىك، دوستار! (ءبارى دە تۇرىپ قايتا وتىرادى).
ق ا س ى م (قۋلانا جان-جاعىنا قاراپ). راديو جوق پا؟! اعايىن، وتىنەم سىزدەردەن، راديونى بۇراي كورمەڭىزدەر! (كۇلكى). وي، توبا-اي! سونداي دا سيقىرلى ءان بولادى ەكەن؟! ءبىر مينۋتتىڭ اراسىندا اپاي-توپايىمىزدى شىعارعانى... (دۋ كۇلكى).
ب ا ن ۋ. ءاي، قاسىم-اي! قىرىقتان اسقانشا، قىلجاقتىعىڭ باسىلمادى-اۋ سەنىڭ (كۇلكى). مەن ءبىر ءدامدى ءسوز ايتىپ، جۇرتقا توست كوتەرتەدى ەكەن دەسەم...
ق ا س ى م. ءاي، پەرىشتەم، اسىقپاي قويا تۇرشى. (كۇلكى). ايتام! نەگە ايتپايمىن؟! مەنىڭ ءتىلىم حيميادان جاسالدى عوي دەيسىڭ بە؟! نە پەرەبيۆاي، پاجالىستا! (كۇلكى، داۋسىن كوتەرىپ جوتەلىپ). جولداستار! ءبىز بۇگىن دانىشپان اقىنىمىز اباي اتىنداعى الدىڭعى قاتارلى سوۆحوزدىڭ اۋىل اعاسى، ياعني پرەدسەداتەلى اساننىڭ... دەپ ءۇزىلىپ قالادى.
ا س ا ن. قويا عوي، قاسىم، قويا عوي! ءارى جاعى تۇسىنىكتى... (كۇلكى). بالالار كەلە جاتىر...
ماقسات باستاعان ءبىر توپ قىزدار، بالالار كىرەدى. ايبار تۇرادى.
ا ي ب ا ر (جاستارعا). ءبارىمىزدىڭ ۇستازىمىز باعداتتىڭ اكەسى — عالىم عابيتوۆيچ: "ارمىسىڭدار، بەيتانىس جاس ۇرپاقتار" دەگەن پۋشكيننىڭ ءسوزىن قايتالاي بەرەدى (ۇنسىزدىك). مەن دە سەندەرگە، قالقاتايلارىم: "ارمىسىڭدار، بەيتانىس جاس ۇرپاقتار! ارماندارىڭا جەتىڭدەر! اداسپاڭدار!" — دەيمىن. (ءبارى قول سوعادى. بالالار شىعادى).
ب ا ن ۋ (قاسىمعا). قاسىم، سەن رەنجىمە، جارقىنىم! (تۇرادى). ايبار! "اداسقاننىڭ ايىبى جوق قايتىپ ءۇيىرىن تاپقان سوڭ" دەمەۋشى مە ەدى؟.. ماحابباتقا بەرگىسىز، ماحابباتتان دا جوعارى ادامشىلىق دوستىق دەگەن بار. (ۇزاق ۇنسىزدىك). ءبىز تابىستىق دوستاستىق. جاستىق قانشاما جەلىكتىرگەنمەن، ءبىز اداسپادىق. ءبىرىمىزدىڭ الدىمىزدا ءبىرىمىزدىڭ ارىمىز تازا (ۇنسىزدىك). جارقىن جاندى جان ەدىڭ عوي، نەگە كوڭىلسىزسىڭ؟.. (ۇزاق ۇنسىزدىك). ايشا، ادامنىڭ جانىن تۇسىنۋدەن كۇردەلى ەسەپ جوق ەكەن... ادام سەزىمىنە ابايلاپ قاراۋ كەرەك ەكەن (ۇزاق ۇنسىزدىك). مىنا وتىرعان اسان قۇربىڭنىڭ باسىنان وزىمدە جوق وزگەشە قاسيەتتەر تاپتىم، راحمەت اسانعا!.. (ۇزاق ۇنسىزدىك). اسان، سەن عافۋ ەت. كەيبىر جاس ادامدارعا ءتان بەيباستىعى جوق نازىك جاندى، ۇلكەن جۇرەكتى، سانالى، سۇيىكتى باعدات مەن ءۇشىن ءالى سول قالپىندا. ەندى ونى مەن عانا ەمەس، مەنىڭ سەميام، مەنىڭ ۇل-قىزىم، مەنىڭ حالقىم، وتانىم سۇيەدى. ول ءوز زامانىنىڭ، ءوز عاسىرىنىڭ اياۋلى ازاماتى بولدى. ۇلى وتانىمىز تالانتتى ۇلىن ۇلى ابىرويعا، لەنيندىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى دەگەن ۇلى داڭققا يە قىلدى ونى. ول وسىنداي زور قۇرمەتكە بولەنۋدى كوپ قيالدايتىن ەدى، ونىسىنا جەتتى. (قاسىمعا) قاسىم، سەن قورقپا! ەندىگى ءسوزدى باعدات السىن! (بارىپ راديوداعى باعداتتى" "قوش، ماحاببات" ءانىن ويناتادى، ءبارى تىڭدايدى. ءان اياقتالادى).
قوش، ماحاببات! قوش، جاستىق! سول ءۇشىن ورنىمىزدان تۇرايىق زامانداستار!
ءبارى ورىندارىنان كوتەرىلەدى.
شىمىلدىق
سوڭى
You Might Also Like
-
جاتاقحانا. بۇل سوزدە كوپ ماعىنا جاتىر. بۇل جەردەن مەن كوپ دوستار، جانىما جاقىن جانداردى تاپتىم. جاتاقحانا وتە قىزىق جەر. مۇندا قىزىق ساتتەر كوپ. قاسىڭداعى دوستارىڭمەن نە كورمەيسىڭ؟ توقشىلىقتى دا، ا...
-
ءيا، جاراتىلىس يەسى ءار كۇنىن ءوزى قالاعانداي باقىتتى ەتىپ وتكىزۋمەن الەك بولادى. تاڭەرتەن ۇيقىدان تۇرا سالىسىمەن، كۇيبەڭ تىرشىلىكتىڭ قامىنا كىرىسەدى. بۇل بىزگە ادەتتەگىدەي ۇيرەنشىكتى نارسە بولىپ كورى...
