InfoHub Logo

تاقىرىبى: قۇستار – ءبىزدىڭ دوسىمىز
ماقساتى: وقۋشىلارعا تابيعات كوركى قۇستار تۋرالى، قۇستاردىڭ پايداسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
قۇستارعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىن دامىتۋ، قۇستار تۋرالى ولەڭ، تاقپاق، جۇمباقتار ايتا وتىرىپ، تىلدەرىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ؛
دوستىققا، قۇستاردى قورعاۋعا، ولارعا قامقورلىق جاساي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: قۇستاردىڭ سۋرەتتەرى، سلايدتار، ءۇنتاسپالار،»اققۋ مەن ۇيرەك» ەرتەگىسى، م. ءابىلقايىر» تاڭعاجايىپ تابيعات»، «اقتوبە وبلىسىنىڭ جانۋارلار الەمى» كىتاپتار، بۋكلەتتەر.

ساباقتىڭ بارىسى:
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە كوكتەم شىعىسىمەن قايناعان ەڭبەك باستالادى. ول ەڭبەكتىڭ ناتيجەلى بولۋىنا قۇستار كومەگىن تيگىزەدى. ولار زياندى جاندىكتەردى، كەنەلەردى، كەمىرۋشىلەردى قۇرتىپ، ەگىن مەن ورماندى قورعايدى.
كوكتەم، كوكتەم، كوكتەمدە،
قۇستار كەلىپ جەتكەندە،
ءبىز قۋانىپ قالامىز
انمەن قارسى الامىز.

كوكتەم كەلدى، قۇس كەلدى،
كۇن ۇزىن، ءتۇن قىسقا ەندى
كوكتەم كەلدى، سۋ اقتى
كۇننىڭ كوزى شۋاقتى

كوكتەم كەلدى، گۇل ءوستى
كوبەلەكتتەر گۋلەستى
كوكتەم كەلدى، گۇل ءوستى

حور «كوكتەم» ءانى
قۇستار جانۋارلاردىڭ ىشىندەگى كوپ تاراعان ءتۇرى. ولاردىڭ تابيعاتتا 9مىڭ ءتۇرى بار. تىرشىلىك ەتۋ ارەكەتتەرى ءارتۇرلى، ولار تابيعات ساقشىلارى. قۇستاردىڭ پايداسى وتە كوپ.
- قۇستار نەشەگە بولىنەدى؟ (2 توپقا)

قۇستار
ءۇي قۇستارى
جابايى قۇستار

♦ جىل قۇستارى
↓
قاراتورعاي، اققۋ، كوكەك، قارلىعاش، بوزتورعاي

♦ قىستاپ قالاتىن قۇستار
↓
قارعا، توقىلداق، ساۋىسقان، كوگەرشىن، تورعاي.
- نەگە بۇل قۇستاردى «جىل قۇستارى» دەپ اتايدى؟
- ولار نەمەن قورەكتەنەدى؟
- قۇستار تابيعاتقا قانداي پايدا كەلتىرەدى؟

وي بالالار، بالالار،
جىلى، جىلى جەل سوقتى،
قاڭقىل - قاڭقىل قاز كەپتى،
جەلكىلدەيدى كوك مايسا،
جەلىندەيدى مال جايسا.
اۋىل كوشتى قىستاۋدان،
انە اپامدار قوي ساۋعان.

قار سۋ بولىپ جونەلدى -
قالدى دالا جالاڭاش
كۇن نۇرىنا كەنەلدى،
بۇرشىك اتىپ بار اعاش
كەلىپ كوكتەم قۇستارى
باۋ - باقشادا ءان سالدى.
ولاردى جاس دوستارى،
ۇيا جاساپ قارسى الدى.

تورعاي
بىلگىڭ كەلسە كوپ جايدى،
باقىلاپ ءجۇر تورعايدى.
كىپ-كىشكەنتاي سول قۇستار
تابيعاتتى قورعايدى.
پايدالى قۇس تورعايدى
ۇركىتۋگە بولمايدى.
بۇزساڭ ەگەر ۇياسىن
قايتىپ كەلىپ قونبايدى.
كىپ-كىشكەنتاي تورعايدى
جاقسى بالا قورعايدى.
جاساپ بەرسەك ۇياسىن
قىستا ولار توڭبايدى. (باقىت يسايەۆا)

كەكىلىك
كەكىلىك - اۋ، كەكىلىك،
تاۋ - تاستا جۇرەر سەكىرىپ
ءقاۋىپ تونسە كەنەتتەن
بۇتاعا ولار بەكىنىپ
جىلاعاتا، تاسكەشۋ
توعايى تولعان كەكىلىك
كەتىپ باراد انەكي
تاستان – تاسقا سەكىرىپ (كوپبولسىن پانزابەك ۇلى)

ساۋىسقان
سەلك ەتىپ سىرت داۋىستان
شىقىلىقتايدى ساۋىسقان
اتامناڭ جيعان سىمدارىن،
تەرەككە تاسىپ تاۋىسقان
جاساعان ءوزى باستاما
بۇل ءىسى ۇلگى باسقاعا
ۇزىك تە جۇلىق سول سىمنان
الىپتى باسىپ باسپانا
تەرەكتىڭ باسىن مەكەندەپ
ۇياسىن قويعان بەكەمدەپ.
ءماز بولدى اتام:»بۇل قۇس تا،
شەبەردىڭ ءوزى ەكەن» دەپ (مەكەمباي ومار ۇلى)

قارعا
قارعا، قارعا، قارعالار
قار ۇستىندە جورعالار
ەكى شوقىپ، ءبىر قاراپ
قارا باسىن قورعالار (ت. ايبەرگەنوۆ)

تىرنالار
تاعدىرى قيماعانمەن ارتىق ءپىشىن
تاعدىرى بەرمەگەنمەن ارتىق كۇشىن
ىنتىماقتى - اۋ، تىرنالار، ىنتىماقتى - اۋ،
قاراشى شىركىندەردىڭ ءتارتىپتىسىن. (مۇقاعالي ماقاتايەۆ)

مەن قاراتورعايمىن
شەگىرتكەدەن جۇرتىڭدى
قىرعي بولىپ قورعايمىن
ەگىستىككە، جايىلىمعا
قورعاۋشى بولىپ تۇرامىن
جاندىكتەردى زياندى
قۇرتتاتۇعىن باتىرمىن
دايىندايتىن ۇيامدى
دوستارعا كەلە جاتىرمىن

قۇس سۇلۋى اققۋمىن
تابيعات كوركى سىيلاعان
مىلتىعىن كەزەپ ەش مەرگەن
اتۋعا كوزى قيماعان
سۇلۋلىقتى پاش ەتىپ،
جىرلاعان تالاي اقىندار،
نازىك ءۇندى، كول كوركى،
قۇس پاتشاسى اتىم بار.

«اققۋ مەن ۇيرەك» كورىنىسى، «اققۋىم» ءانى

قازدار، قازدار، الا قازدار
بالا قازدار، انا قازدار
ايدىندا شىشىعادى
جاعادا تىنىعادى
كوكەك، كوكەك، كوكەك دەپ
بۇتاققا قوناقتاپ
كوكەك، كوكەك، كوكەك دەپ،
وتىرار الاقتاپ
كوكەك، كوكەك، كوكەك قۋلانا قارايدى
كوكەك، كوكەك، كوكەك جاسىڭدى سانايدى

كۇندىز جاتىپ، ءتۇن كۇزەتكەن
قىراعى كوز بارلاۋشىمىن
بارلىق جەردەن كوزىم جەتكەن
تىشقان قويماي اۋلاۋشىمىن
مەن ءبىر جازدا بىرنەشە مىڭ تىشقان قۇرتام، سونىمەن كوپتەگەن استىق ادامعا قالادى.

تامىلجىپ، سورعالاپ قۇيىلعان
اسەم ءان قۇيقىلجىپ قيىردان
ەلجىرەپ جۇرەگىڭ، ەركىڭدى باۋليدى
ءان تىندا ەركە قۇس بۇلبۇلدان
( قۇستارعا ارنالعان تاقپاقتار ايتىلعاندا ينتەراكتيۆتى تاقتادان قۇستار سۋرەتتەرى كورسەتىلەدى)
قۇس - تابيعات، ءومىر كوركى. حالىق شەبەر ءانشىسىن بۇلبۇلعا، سۇيىكتى ازاماتىن - سۇڭقارعا، كەربەز سۇلۋدى - اققۋعا، ناشار جىگىتتى - جاپالاققا تەڭەگەن. بەيبىتشىلىكتىڭ، دوستىقتىڭ بەلگىسى رەتىندە كوگەرشىندى بىلەمىز.
«كەپتەرلەر» ءانى ورىندالادى
قازاقستاندا 500 - گە تارتا قۇستىڭ تۇرلەرى بار. ونىڭ ىشىندە «قىزىل كىتاپقا» قۇستىڭ 49 ءتۇرى قورعاۋ ءۇشىن ەنگىزىلدى.
قۇستاردىڭ جەكە تۇرلەرىنىڭ اۋىسۋىن ءبىلۋ ءۇشىن نومىرلەنگەن ساقينا سالادى. ول ساقينانى قۇس ولگەندە عانا الادى. قۇس قاي جەردە بالاپانداسا سول جەر ونىڭ وتانى بولىپ تابىلادى.
قىزدار «قۇستار» ءبيىن بيلەيدى
- بالالار، ەندى ءبىز قۇستار تۋرالى جۇمباقتار شەشىپ كورەيىك.
قوس قاناتىن ءيىپ اپ
جارعا كەلىپ قونادى
قارا كيىم كيىپ اپ
بالشىقتان ءۇي سالادى (قارلىعاش)

تۇمسىعىمەن ويادى
ۇيا سالىپ قويادى
تابىڭدارشى بالالار
ول قانداي قۇس بولادى (توقىلداق)

ۇشقانى قىزىق جالپىلداپ،
ءوزى سونداي قارقىلداق (قارعا)

كۇندىز سوقىر نە دەگەن
تۇندە قانداي كورەگەن (ۇكى)

ءبۇرىپ قويعان ساعاتتاي،
ايقايلايدى تاڭ اتپاي (اتەش)

ەركىن سامعاپ ۇشسىن دەپ
ماپەلەيمىز، باپتايمىز
بەيبىتشىلىك قۇسى - دەپ
قايسى قۇستى ماقتايمىز.(كوگەرشىن)

- قۇستار تابيعاتقا قانداي پايدا كەلتىرەتىنىن بىلەمىز بە؟

كولدىڭ ءسانى ورمان، باۋ - باقشانىڭ كوركى
قۇستار
ەمشىسى تابيعاتتىڭ ءانى، ءسانى
قۇستاردىڭ پايداسى كوپ. ولار ورمان مەن ەگىندى قورعايدى. وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمىن باسقا جەرگە تاراتۋ ارقىلى ادامعا كومەكتەسەدى.
قورىتىندىلاۋ:
قۇستار – ءبىزدىڭ دوسىمىز.
قۇستارعا قامقورلىق جاسا، قورعا. كوكتەمدە قۇستارعا ۇياشىق، قاپاز جاساۋدى ۇمىتپايىق. قۇستارعا ارناپ جاساعان ۇياعا قۇستار كوپ قونادى. ولارعا جەم شاشىپ، باقىلاپ، قامقورلىق جاسايمىز.
ەسىڭدە بولسىن!
- قۇستاردىڭ ۇياسىن بۇزبا، جۇمىرتقاسىن جارما.

قۇس دوسىمىز، قورعايمىز ءبىز،
ءسۇپ - سۇيكىمدى سۇيەمىز تورعايدى ءبىز
اعاش ۇيا جاسايمىز اق كوڭىلمەن
قاناتتى تۋىسقاندى قولدايمىز ءبىز.