رايىمبەكتىڭ باستاۋى
انا ءتىلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «رايىمبەكتىڭ باستاۋى»
ساباقتىڭ ماقساتى: ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقۋ، باتىر ەرلىگىن ۇلگى ەتۋ، جان - جاقتىلىعى، كيەلىلىگى، قيىندىققا مويىمايتىن باتىر ەكەنىن، سەرىگى جىلقىسى جەبەۋشى، قۇتقارۋشى، قاسيەتتى جانۋار تۋرالى ماعلۇماتىن كەڭەيتۋ.
بىلىمدىلىگى: تىڭداي ءبىلۋ، ءوز كوزقاراسىن ءبىلدىرۋ، بولىكتەرگە ءبولۋ.
تاربيەلىلىگى باتىر، ۇلتىن سۇيەتىن ازامات بولۋ.
دامىتۋشىلىعى: ويلاۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ قابىلەتتەرىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ، شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى: I - ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II - وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ.
1.- ءبىزدىڭ ءوتىپ جاتقان تاراۋىمىز قالاي دەپ اتالادى؟
- ونەگەلى ءومىر.
2.- نەگە «ونەگەلى ءومىر» دەپ اتالادى؟/ءوز ويلارىن ايتادى./
تاراۋدىڭ باسى باتىرلار تۋرالى اڭگىمەلەردەن باستالعان.
3. وي قوزعاۋ:»باتىر» دەپ قانداي ادامدى ايتادى؟/ەرجۇرەك، قايسار، باتىل، تاپقىر، تەز شەشىم قابىلدايدى/
4. - باتىرلار ەرلىگىن كىم وسى ۇرپاققا جەتكىزگەن؟/بۇقار جىراۋ/
- دۇرىس، ول ادام جاقسىنى ماداقتاپ، باتىرعا، ەلىنە رۋح بەرگەن.
5. ءسوزجۇمباق: «دۋلىعا» 1. - ال بالالار، وسى باتىرلاردىڭ باسىن قوسىپ، حالىق مۇدەسىن قورعاپ، ەلدىڭ باسىن بىرىكتىرگەن كىم؟/ابىلاي/
2. جوڭعار شاپقىنشىلىعىنىڭ باتىرلارىن اتا./قابانباي، ناۋرىزباي، بوگەنباي/
III.- جاڭا تاقىرىپ بويىنشا جۇمىس: - بۇگىن ءبىز جولداسباي تۇرلىبايەۆتىڭ «رايىمبەكتىڭ باستاۋى» ماتىنىمەن تانىسامىز.
1. وي قوزعاۋ: رايىمبەكتىڭ باستاۋى ----- بۇلاق، سۋ كوزى.
2. - تاقىرىپ نە تۋرالى دەپ ويلايسىڭدار؟/ءوز ويلارىن ورتاعا سالۋ/
3. ەندى رايىمبەك باتىر الماتىدان باستالىپ، كەگەن اۋىلىن قاق جارىپ وتەتىن قاسقا جول « رايىمبەك داڭعىلى» دەپ اتالادى. رايىمبەك داڭقتى باتىر، اۋليە ادام بولعان. ول تاريحتا بەلگىلى جوڭعار شاپقىنشىلىعى كەزىندە جاۋىنا ويسىراتا سوققى بەرگەن، قول باستاپ، ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن.
17 جاسىندا ەلگە تانىمال بولعان. سۇڭعاق بويلى، ويى ورالىمدى، وتكىر مىنەزدى، قارا داۋىل سوقسا دا قاباق شىتپايتىن شىدامدى. 15 - دە ات قۇلاعىندا ويناعان، 16 - دا «وردا بۇزار» اتانعان. قالماق حانى كەرەننىڭ باسىن جاڭقاداي قاعىپ تۇسىرگەن. وسىدان باستاپ رايىمبەك! رايىمبەك! دەپ ەل ۇرانىنا اينالعان. «ويران - توبە» وقيعاسى اتالاتىن قاندى قىرعىننان كەيىن «رايىمبەك باتىر» اتاعىن الادى.
اۋليەلىگى سوندا بىردە قاتتى شايقاس كەزىندە ىلە وزەنى قاق جارىلىپ، رايىمبەك اتاعا جول بەرگەن دەگەن اڭىز بار. ءومىرىنىڭ سوڭىندا: «مەنى ولگەن سوڭ اق تۇيەگە ارتىپ، تۇيەنى ەركىنە جىبەرىڭدەر. تۇيە قاي جەرگە شوكسە، سول جەرگە جەرلەڭدەر. ول بولاشاقتا توعىز جولدىڭ تورابى بولادى - دەپتى. تۇيە شوككەن جەر قازىرگى رايىمبەك اتانىڭ اتىنداعى كوشە. مۇنى اۋليەلىك دەمەي نە دەيمىز!
IV. وقۋلىقپەن جۇمىس: بولىكتەرگە ءبولىپ وقىتۋ. وقىتۋ بارىسىندا تالداپ، ءتۇسىندىرىپ بەرۋ.
1). - ءشوپ نەگە جاسىل؟ / دەمەك، ول جەردە سۋ كوزى بار /.
2).- سۋرەتكە سايكەس جەردى تاۋىپ وقۋ.
3 ).- قۋانعان ساتتەگى كوڭىل - كۇيىن بىلدىرەتىن جەردى تاۋىپ وقى.
4).- بۇل وقيعا قاي جەردە بولدى؟ ماقساتى نە؟
5).- سۋدى باتىر تاپتى ما، الدە اتى ما؟
6).- نەگە ءوزى بارمادى؟/ وقۋشىلار ءوز ويلارىن ايتادى /
رايىمبەك --------- اتى كوكويناق ---------- سۇڭگى/بايلانىستى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ/
7). سۋ تابۋدا رايىمبەك، سۇڭگى، اتىنىڭ قىزمەتىن ايتۋ. نە ىستەدى؟
رايىمبەك ----------- اتى ------------------- سۇڭگى
باتىر ----------------- ءجۇردى ---------------- سۇقتى
تاپقىر --------------- شالدىردى --------- شانشىدى
شىدايدى ----------- اياڭدادى ------------ تۇيگىشتەي سۇققىلادى
8). ناتيجەسىندە: قۋاندى، سۋعا قاندى، امان قالدى.
V. قورىتىندىلاۋ:
شىعارماشىلىق جۇمىس:
اتتى جەتەككە الادى،
باتىر كوزىن قادادى.
كورىپ جاسىل جەلەكتى،
ات وسقىرىنا قالادى.
قولعا الىپ نايزانى،
سۋدىڭ بارىن بايقادى.
سۇڭگىنى الىپ قادادى،
باستاۋ بولىپ قالادى.
9.) سەن بىلەسىڭ بە؟
1. جىلقى كيەلى، باسىنان ۇرمايدى، كيەسى ۇرادى.
2. جىلقىدا ءوت جوق. ءسۇتى، ەتى ەرەكشە. بارلىق اۋرۋعا ەم.
3. جىلقىنى وزگە ادامعا ساتقاندا، نوقتاسىن بەرمەيدى. كيە وزگە ادامعا كوشىپ كەتەدى دەپ ەسەپتەگەن
4. تۇقىمى ۇزىلمەگەن جىلقىنى ساتقاندا سىلەكەيىن الىپ قالادى. كيە ۇيىمدە قالسىن دەگەنى.
5. جىلقىنىڭ جالىنىڭ استىنا ءسابيدىڭ كىندىگىن، سۇندەتتەلگەن ۇلدىڭ ەتىن بايلاعان. سوندا ءور مىنەز، ءارى ات ۇستىندە ءومىرىن وتكىزەتىن ەلجاندى ازامات بولىپ وسەدى.
VI. بەكىتۋ. ۇيگە تاپسىرما: 145 - 146 بەت. VII. باعالاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «رايىمبەكتىڭ باستاۋى»
ساباقتىڭ ماقساتى: ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقۋ، باتىر ەرلىگىن ۇلگى ەتۋ، جان - جاقتىلىعى، كيەلىلىگى، قيىندىققا مويىمايتىن باتىر ەكەنىن، سەرىگى جىلقىسى جەبەۋشى، قۇتقارۋشى، قاسيەتتى جانۋار تۋرالى ماعلۇماتىن كەڭەيتۋ.
بىلىمدىلىگى: تىڭداي ءبىلۋ، ءوز كوزقاراسىن ءبىلدىرۋ، بولىكتەرگە ءبولۋ.
تاربيەلىلىگى باتىر، ۇلتىن سۇيەتىن ازامات بولۋ.
دامىتۋشىلىعى: ويلاۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ قابىلەتتەرىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ، شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى: I - ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II - وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ.
1.- ءبىزدىڭ ءوتىپ جاتقان تاراۋىمىز قالاي دەپ اتالادى؟
- ونەگەلى ءومىر.
2.- نەگە «ونەگەلى ءومىر» دەپ اتالادى؟/ءوز ويلارىن ايتادى./
تاراۋدىڭ باسى باتىرلار تۋرالى اڭگىمەلەردەن باستالعان.
3. وي قوزعاۋ:»باتىر» دەپ قانداي ادامدى ايتادى؟/ەرجۇرەك، قايسار، باتىل، تاپقىر، تەز شەشىم قابىلدايدى/
4. - باتىرلار ەرلىگىن كىم وسى ۇرپاققا جەتكىزگەن؟/بۇقار جىراۋ/
- دۇرىس، ول ادام جاقسىنى ماداقتاپ، باتىرعا، ەلىنە رۋح بەرگەن.
5. ءسوزجۇمباق: «دۋلىعا» 1. - ال بالالار، وسى باتىرلاردىڭ باسىن قوسىپ، حالىق مۇدەسىن قورعاپ، ەلدىڭ باسىن بىرىكتىرگەن كىم؟/ابىلاي/
2. جوڭعار شاپقىنشىلىعىنىڭ باتىرلارىن اتا./قابانباي، ناۋرىزباي، بوگەنباي/
III.- جاڭا تاقىرىپ بويىنشا جۇمىس: - بۇگىن ءبىز جولداسباي تۇرلىبايەۆتىڭ «رايىمبەكتىڭ باستاۋى» ماتىنىمەن تانىسامىز.
1. وي قوزعاۋ: رايىمبەكتىڭ باستاۋى ----- بۇلاق، سۋ كوزى.
2. - تاقىرىپ نە تۋرالى دەپ ويلايسىڭدار؟/ءوز ويلارىن ورتاعا سالۋ/
3. ەندى رايىمبەك باتىر الماتىدان باستالىپ، كەگەن اۋىلىن قاق جارىپ وتەتىن قاسقا جول « رايىمبەك داڭعىلى» دەپ اتالادى. رايىمبەك داڭقتى باتىر، اۋليە ادام بولعان. ول تاريحتا بەلگىلى جوڭعار شاپقىنشىلىعى كەزىندە جاۋىنا ويسىراتا سوققى بەرگەن، قول باستاپ، ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن.
17 جاسىندا ەلگە تانىمال بولعان. سۇڭعاق بويلى، ويى ورالىمدى، وتكىر مىنەزدى، قارا داۋىل سوقسا دا قاباق شىتپايتىن شىدامدى. 15 - دە ات قۇلاعىندا ويناعان، 16 - دا «وردا بۇزار» اتانعان. قالماق حانى كەرەننىڭ باسىن جاڭقاداي قاعىپ تۇسىرگەن. وسىدان باستاپ رايىمبەك! رايىمبەك! دەپ ەل ۇرانىنا اينالعان. «ويران - توبە» وقيعاسى اتالاتىن قاندى قىرعىننان كەيىن «رايىمبەك باتىر» اتاعىن الادى.
اۋليەلىگى سوندا بىردە قاتتى شايقاس كەزىندە ىلە وزەنى قاق جارىلىپ، رايىمبەك اتاعا جول بەرگەن دەگەن اڭىز بار. ءومىرىنىڭ سوڭىندا: «مەنى ولگەن سوڭ اق تۇيەگە ارتىپ، تۇيەنى ەركىنە جىبەرىڭدەر. تۇيە قاي جەرگە شوكسە، سول جەرگە جەرلەڭدەر. ول بولاشاقتا توعىز جولدىڭ تورابى بولادى - دەپتى. تۇيە شوككەن جەر قازىرگى رايىمبەك اتانىڭ اتىنداعى كوشە. مۇنى اۋليەلىك دەمەي نە دەيمىز!
IV. وقۋلىقپەن جۇمىس: بولىكتەرگە ءبولىپ وقىتۋ. وقىتۋ بارىسىندا تالداپ، ءتۇسىندىرىپ بەرۋ.
1). - ءشوپ نەگە جاسىل؟ / دەمەك، ول جەردە سۋ كوزى بار /.
2).- سۋرەتكە سايكەس جەردى تاۋىپ وقۋ.
3 ).- قۋانعان ساتتەگى كوڭىل - كۇيىن بىلدىرەتىن جەردى تاۋىپ وقى.
4).- بۇل وقيعا قاي جەردە بولدى؟ ماقساتى نە؟
5).- سۋدى باتىر تاپتى ما، الدە اتى ما؟
6).- نەگە ءوزى بارمادى؟/ وقۋشىلار ءوز ويلارىن ايتادى /
رايىمبەك --------- اتى كوكويناق ---------- سۇڭگى/بايلانىستى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ/
7). سۋ تابۋدا رايىمبەك، سۇڭگى، اتىنىڭ قىزمەتىن ايتۋ. نە ىستەدى؟
رايىمبەك ----------- اتى ------------------- سۇڭگى
باتىر ----------------- ءجۇردى ---------------- سۇقتى
تاپقىر --------------- شالدىردى --------- شانشىدى
شىدايدى ----------- اياڭدادى ------------ تۇيگىشتەي سۇققىلادى
8). ناتيجەسىندە: قۋاندى، سۋعا قاندى، امان قالدى.
V. قورىتىندىلاۋ:
شىعارماشىلىق جۇمىس:
اتتى جەتەككە الادى،
باتىر كوزىن قادادى.
كورىپ جاسىل جەلەكتى،
ات وسقىرىنا قالادى.
قولعا الىپ نايزانى،
سۋدىڭ بارىن بايقادى.
سۇڭگىنى الىپ قادادى،
باستاۋ بولىپ قالادى.
9.) سەن بىلەسىڭ بە؟
1. جىلقى كيەلى، باسىنان ۇرمايدى، كيەسى ۇرادى.
2. جىلقىدا ءوت جوق. ءسۇتى، ەتى ەرەكشە. بارلىق اۋرۋعا ەم.
3. جىلقىنى وزگە ادامعا ساتقاندا، نوقتاسىن بەرمەيدى. كيە وزگە ادامعا كوشىپ كەتەدى دەپ ەسەپتەگەن
4. تۇقىمى ۇزىلمەگەن جىلقىنى ساتقاندا سىلەكەيىن الىپ قالادى. كيە ۇيىمدە قالسىن دەگەنى.
5. جىلقىنىڭ جالىنىڭ استىنا ءسابيدىڭ كىندىگىن، سۇندەتتەلگەن ۇلدىڭ ەتىن بايلاعان. سوندا ءور مىنەز، ءارى ات ۇستىندە ءومىرىن وتكىزەتىن ەلجاندى ازامات بولىپ وسەدى.
VI. بەكىتۋ. ۇيگە تاپسىرما: 145 - 146 بەت. VII. باعالاۋ.
You Might Also Like
