رەسمي ءىس قاعازدار ءتىلى
قازاق ءتىلى 10 «ا» سىنىبى
(اۋداندىق قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى مۇعالىمدەرىنىڭ سەمينارى)
قابانباي باتىر اۋىلى №41 ورتا مەكتەبى، 12 - ءدارىسحانا 21. 11. 12 جىل
ساباقتىڭ تاقىرىبى: رەسمي ءىس قاعازدار ءتىلى.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك - وقۋشىلاردىڭ رەسمي ءىس قاعازدار ءتىلى ماتەريالدارىن يگەرۋگە باعدار بەرۋ؛
2. دامىتۋشىلىق – يگەرىلگەن ءبىلىمدى بەكىتىپ، تەرەڭدەتۋگە مۇمكىندىك تۋدىرۋ.
3. تاربيەلىك - وقۋشىنىڭ بىلگەنىن قولدانا وتىرىپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ، جاۋاپكەرشىلىك پەن ساۋاتتىلىقتى شىڭداۋ.
ساباقتىڭ ۇيىمداستىرۋ فورماسى: جاپپاي، سەمينار.
ساباقتىڭ ءتۇرى (ءتيپى): ءبىلىم مەن ارەكەت تاسىلدەرىن جالپىلاۋ مەن جۇيەلەۋ ينتەگراسيالىق ساباعى.
ساباقتىڭ وقىتىلۋ ادىستەرى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، دەرەكتەر، كوركەم ادەبيەتتەر.
جالپى ديداكتيكالىق ءادىس: زەرتتەۋشىلىك.
ديداكتيكالىق مىندەتتەر تۇرعىسىنان ايقىندالاتىن ءادىس: مەڭگەرىلگەن ءبىلىمدى قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: قۇقىق، تاريح، ادەبيەت.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
سالەمەتسىزدەر مە، بالالار! بۇگىنگى قازاق ءتىلى ساباعى بەلسەندىلىكتى، تەرەڭ ءبىلىمدى، اشىق تا انىق ويدى ايقىن كورسەتۋلەرىڭدى تالاپ ەتەدى. كۇنىمىز ءساتتى بولسىن، بىلىمدەرىڭ وزدەرىنە سەرىك بولسىن دەپ ساباعىمىزدى باستاۋعا كىرىسەيىك.
تاقتادا: قاراشانىڭ جيىرما ءبىرى.
سىنىپ جۇمىسى.
ساباعىمىزدى ۇيگە بەرىلگەن 50 - جاتتىعۋدان باستايمىز.
1 - سلايد. ينتەربەلسەندى تاقتاداعى سۇراقتار:
1. جاتتىعۋدا كىمنىڭ پىكىرى بەرىلگەن جانە قانداي وي قوزعاعان؟
( ب. مومىش ۇلى پىكىرى. ءتىلدى شۇبارلاپ سويلەۋ، قازاق ءتىلىنىڭ وقىتىلۋ دەڭگەيىن كوتەرۋ مەن ءتىل بايلىعىن زەرتتەپ جيناقتاۋ جونىندەگى ازاماتتىق سىنى ايتىلعان.)
2. ب. مومىشۇلىن قانداي وي مازالادى، ناقتى دالەل كەلتىر.
( قازاق مەكتەبىندە وقىماعاننان كەيىن، قازاق بالالارى كوشەدە ويناپ جۇرگەندە دە ورىسشا سويلەپ، ءۇي ىشىندە دە اتا – اناسىمەن ورىسشا بىلدىرلاسىپ، وسى كەزدە انا تىلىنەن مۇلدە قۇر قالعان جاستار قالادا كوبەيىپتى.
3. ءتىل ماسەلەسىن كوتەرۋگە قانداي ۇسىنىس، تىلەكتەرىن ايتىپ، جازادى؟
- قازاقستاندا، قازاق ءتىلى زاڭنىڭ ادىلدىگى بويىنشا مەملەكەت ءتىلى بولىپ سانالسا.
- بارلىق وقۋ ورىندارىندا قازاق ءتىلى، قازاق ادەبيەتى، قازاق تاريحى مىندەتتى ساباق بولۋى كەرەك.
- ءدالدىڭ « تولكوۆىي سلوۆارىنىڭ» ۇلگىسىمەن اتام زاماننان بەرگى قازاق سوزدەرى جاسالىپ، دۇرىس ءتۇسىندىرىلىپ، عىلىمي كىتاپ شىعارىلسا.
- پروفەسسور ۋشاكوۆتىڭ « ورفوگرافيچەسكيي سلاۆارىنىڭ» ۇلگىسىمەن قازاق سوزدەرىن دۇرىس جازۋعا كومەك كىتاپشاسى جازىلسا.
- « قيسىندىرا قالاساڭ وتىن جانار،
كيىستىرا سويلەسەڭ حالىق نانار» دەپ ايتقانداي ەلگە شەشەندىك مىسال مۇراسى قايتىپ، جۇرتشىلىق سۇلۋ، شەبەر سويلەۋدى يگەرسە ەكەن.
- قازاق ءتىلى تۋرالى ۇكىمەت، پارتيا قاۋلىسى شىعىپ، قالا قازاقتارىن، قازاق وقىمىستىلارىن تارتىپكە شاقىرىپ، قازاق ءتىلىن رەسپۋبليكامىزدا مەملەكەت ءتىلى ەتۋ زاڭىن قابىلداسا.
4. قازىرگى كۇندە ب. مومىش ۇلىنىڭ تىلەك - ۇسىنىستارى ورىندالدى ما، تىلگە قاتىستى «قازاق ءتىلى مەن قۇقىق» ساباقتارىنان العان وي – تۇيىندەرىڭدى ايتىڭدار.
* ورىندالعاندا قانداي. وعان دالەل. 1989 جىلى قازاق قسر - ءىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭى قابىلداندى.
*1990 جىلى قازاق كسر - دەگى قازاق ءتىلى جانە باسقا ۇلت تىلدەرىن دامىتۋدىڭ 2000 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى جاسالدى.
*1993 پەن 1995 جىلدارى قابىلدانعان ق ر - نىڭ جاڭا كونستيتۋسياسىندا قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك مارتەبەگە يە بولدى. ءتىل زاڭىندا قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك قامقورلىققا الىناتىنى اتاپ كورسەتىلدى. 1989 جىلى ءتىل زاڭىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن «قازاق ءتىلى» قوعامى قۇرىلدى.
*1993 جىلى قازاقستان ۇكىمەتى جانىنان ءتىل كوميتەتى قۇرىلدى.
*1997 جىلى 11 شىلدەدە ءتىل تۋرالى زاڭ تولىقتىرىلىپ قايتا شىقتى.
*1998 جىلى ءتىل تۋرالى زاڭدى كۇشىنە كەلتىرۋ تۋرالى مەملەكەتتىك
باعدارلاما جاسالدى.
5. قازاق تىلىندە مەملەكەتتىك جانە جەكە ءىس جۇرگىزۋ مەن زاڭ اياسىنداعى قۇجاتتاردى قاراستىراتىن ستيل قالاي اتالادى؟
* رەسمي ءىس قاعازدار ءستيلى دەپ اتالادى.
سلايد. رەسمي ءىس قاعازدار ءتىلى
ءمۇعالىم: ەندەشە بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى رەسمي ءىس قاعازدار ءتىلى.
بىلتىر ءبىز 9 سىنىپتا بۇل ستيل ءتۇرىن وتكەنبىز. ەندى ازداپ ەسىمىزگە ءتۇسىرىپ، سىزبانى تولىقتىرايىق.
سلايد. رەسمي ءىس قاعازدار ءستيلى
قولدانىلاتىن ورنى → (مەملەكەتتىك جانە ءىس جۇرگىزۋ مەن زاڭ اياسىنداعى قۇجاتتار)
ماقساتى → ( حابارلاۋ، اقپارات، انىق مالىمەت بەر.)
ستيلدىك سيپاتى → (رەسمي، اقپاراتتىق، ەسەپتىك، ءدال، ناقتى.)
تىلدىك امال – تاسىلدەرى → (كىتابي، رەسمي سوزدەر مەن تىركەستەر، حابارلى سويلەمدەر، دايار تىركەستەر مەن تەرميندەر،
سوزدەرى ىقشامدى بولادى.
( ينتەراكتيۆتى تاقتادا سىزبا. بالا تاقتاعا شىعۋ ارقىلى تولتىرادى.)
ءمۇعالىم: تاماشا! ەندىگى كەزەكتە رەسمي ءىس قاعازدار تىلىنە قاتىسى بولاتىن سويلەمدەردىڭ تۇرلەرىن، ماعىناسىن، جاسالۋ جولدارىن بىلۋگە بايلانىستى مىنا كەستەلەردى قاراستىرايىق. سىزباعا اۋىزشا جاۋاپ بەرەمىز.
سلايد. سىزبا №1.
№ سويلەم ماعىناسى قالاي ايتىلادى؟ مىسال كەلتىر
1 سۇراي، وتىنە ايتىلاتىن سويلەم...
2 حابارلاي ايتىلعان سويلەم...
3 قۋانا، كوتەرىڭكى ايتىلعان سويلەم...
سلايد. سىزبا №2.
№ جاسالۋ جولدارى قالاي ايتىلادى؟ مىسال كەلتىر
1 باستاۋىش پەن بايانداۋىشتان تۇراتىن سويلەم
2 باستاۋىش بار سويلەم
3 باستاۋىش مۇلدەم جوق سويلەم
4 تۇرلاۋسىز سويلەمدەر ارالاسقان سويلەم
5 كەيبىر سويلەمدەرى ءتۇسىرىلىپ ايتىلعان ءسوز
6 بەس سويلەم مۇشەسى تۇگەل قاتىسقان سويلەم
( وقۋشىلار جىلدام ءارى تەز اۋىزشا - جازباشا تۇردە جاۋاپ بەرىپ، مىسالدارىن تاقتاعا جازىپ، سويلەم مۇشەسىنە تالداپ بولعان سوڭ، قاتارلارعا ءبولىنىپ، وقۋلىقتاعى بەرىلگەن تاپسىرمالار بويىنشا جۇمىس جۇرگىزەدى.)
ءى قاتار.
53 - جاتتىعۋ.
بەلگىلى ءبىر جۇمىستىڭ جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسى جاۋاپتى مەكەمەنىڭ جيىندارىندا قاراستىرىلىپ، ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ ەسەبى جارناما اگەنتتىلىگىندە جازىلىپ بەرىلسىن.
ءىى قاتار.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى» كۇنى مەرەكەلىك شاراعا شاقىرتۋ قاعازىن جاساڭدار.
ءىىى قاتار.
54 - جاتتىعۋ. تۇيىندەمە. م. ماقاتايەۆتىڭ « مەنىڭ انكەتام» ولەڭى بويىنشا تولتىرىلادى.
اتى - ءجونى _______________________
مەكەنجايى.______________________
تەلەفون_________________________
جالپى اقپارات___________________
جۇمىس تاجىربيەسى_________________
مەكەمە اتاۋى، جىلى، قالاسى_______
ءبىلىمى____________________________
ءتىلدى ءبىلۋى________________________
كومپيۋتەردى يگەرۋ________________
اسەري مىندەتى_____________________
جەكە قاسيەتتەرى___________________
قوسىمشا اقپاراتتار_______________
قۇشتارلىعى______________________
ۇسىنىم حاتى______________________
م. ماقاتايەۆ مەنىڭ انكەتام اتتى ولەڭى
تۋعان جەرىڭ؟
– ۇلانىمىن قاراساز دەپ اتالاتىن اۋىلدىڭ.
– تۋعان جىلىڭ؟
– 1931. قۇرداسىمىن ءشامىلدىڭ.
– جىنىسىڭ كىم؟
– ەركەكپىن عوي، ەركەكپىن!
جانە - داعى ءتاۋىرمىن...
– پارتيادا بارسىڭ با؟
– جوقپىن.
ءبىراق كوممۋنيستىك كوزقاراسپەن قارايمىن.
– شىققان تەگىڭ؟
– شارۋامىن.
بار تىرلىكتەن باعالى ونى سانايمىن.
– ءبىلىمىڭ شە؟
– ورتاشا عوي.
الايدا ءوزىم جوعارىعا بالايمىن.
– انا ءتىلىڭ؟
– قازاقشا.
قىسىلعاندا ورىسشا دا، نەمىسشە دە، تاعى بار.
– قايدا ىستەدىڭ؟
– مىناۋ «ەڭبەك كىتاپشامنان» تانىپ ال.
وقىماعان، ديپلومسىز دەمەسەڭ،
ءبىر باسىمنان بار ماماندىق تابىلار.
– مىندەتتىسىڭ بە اسكەرگە؟
– مىندەتتىمىن.
ءبىزدىڭ ءالى جاس كەۋدە.
جاۋىنگەردىڭ ۇلىمىن عوي،
جانىن قيعان ماسكەۋگە.
– سوگىس الىپ كوردىڭ بە؟
– ول جاعىنان پەرىشتە ەدىم دەي المايمىن
مەن مۇلدە.
ويلى - قىرلى بۇل ومىردە بولادى عوي ءمۇلت كەتۋ،
ول ءوزى ءبىر ەنشىسى عوي ەزدىڭ ءارى ەردىڭ دە...
– شەتەلدەردە بولدىڭ با؟
– بولعانىم جوق.
ولار ماعان تۇرعان دا جوق قول بۇلعاپ.
قالسام بولدى، ولسەم بولدى جايىممەن،
وسى وتىرعان ورنىمدا - اق.
– مەكەن - ءجايىڭ؟
– مەكەن - ءجايىم – جەر مەنىڭ.
جەردە جۇرگەن اقىن دەگەن پەندەمىن.
قالام، قاعاز، ۋاقىت بەر تەك ازداعان،
مەن ءومىردى جىرلاۋ ءۇشىن كەلگەنمىن!
م. ماقاتايەۆ ولەڭى كومپيۋتەردەن وقىلادى، ءبىز تىڭدايمىز. سونداي - اق قولدارىنا باسىلعان سوزدەرى بەرىلەدى.
بولعان سوڭ بىرنەشە وقۋشىنىڭ جاۋابى تىڭدالادى.( جۇمىس ۋاقىتى 5 مينۋت)
شىعارماشىلىق جۇمىس.
ق. امانجولوۆتىڭ “ءوزىم تۋرالى” ولەڭىن الامىز. ونى وقۋشىلار بۇرىنعى وتكەن ستيل تۇرلەرىنە توپتاستىرا كەلتىرە جازۋ كەرەك.
ءۇزىندى: امانجول راقىمجاننىڭ قاسىمىمىن،
مەن قالعان ءبىر اتانىن عاسىرىمىن.
بىرەۋگە جۇرتتا قالعان جاسىعىمىن،
بىرەۋگە اسپانداعى اسىلىمىن.
1. كوركەم ادەبيەت ءستيلى.
2. رەسمي ستيل – مەن، امانجولوۆ قاسىم راقىمجان ۇلى،...
3. عىلىمي ستيل – ولەڭ اۆتورى – امانجولوۆ قاسىم راقىمجان ۇلى. پوەزيا جانرىندا وزىندىك ەرەكشە جازۋ ءستيلى قالىپتاسقان، ادەبي – تەوريالىق تەرميندەردى ۇتىمدى پايدالانا بىلەتىن دارىندى اقىن. بۇل ۇزىندىدە انافورانى، انتونيمدىك ءتاسىلدى بيلەتە بىلگەنىن كورىپ تۇرمىز.
4. پۋبليسيستيكالىق ستيل. بۇل جولداردى ەستىگەن سايىن ويىما ءبىر ەستەلىك ورالادى “ءوزىم تۋرالى” ولەڭىن قاسىم اعامىز پوەما ەتىپ بەرمەك ەدى. اتتەڭ. قىسقا ءومىر، اۋىر سىرقات بىزدەن ايىردى.
پىسىقتاۋعا سلايد.
اۋىز ەكى سويلەۋ ءستيلى (قارىم - قاتىناستى سيپاتتايدى)
كوركەم ادەبيەت ءستيلى (وقيعانى وبرازدى تۇردە بەينەلەيدى)
رەسمي ءىس - قاعازدار ءستيلى (جازباشا قاتىناستاردى قۇرايدى)
پۋبليسيستيكالىق ستيل (گازەت - جۋرنال، ماقالالار جاتادى.)
عىلىمي ستيل (ىزدەنىستى اۋىزشا جانە جازباشا سۋرەتتەيدى)
ءۇي تاپسىرماسى: 56 - جاتتىعۋ. بەرىلگەن ماتەريالدىڭ جازىلۋ ءستيلىن انىقتاپ، كەستە ۇلگىسىمەن جۇمىس جاساۋ.
(اۋداندىق قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى مۇعالىمدەرىنىڭ سەمينارى)
قابانباي باتىر اۋىلى №41 ورتا مەكتەبى، 12 - ءدارىسحانا 21. 11. 12 جىل
ساباقتىڭ تاقىرىبى: رەسمي ءىس قاعازدار ءتىلى.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك - وقۋشىلاردىڭ رەسمي ءىس قاعازدار ءتىلى ماتەريالدارىن يگەرۋگە باعدار بەرۋ؛
2. دامىتۋشىلىق – يگەرىلگەن ءبىلىمدى بەكىتىپ، تەرەڭدەتۋگە مۇمكىندىك تۋدىرۋ.
3. تاربيەلىك - وقۋشىنىڭ بىلگەنىن قولدانا وتىرىپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ، جاۋاپكەرشىلىك پەن ساۋاتتىلىقتى شىڭداۋ.
ساباقتىڭ ۇيىمداستىرۋ فورماسى: جاپپاي، سەمينار.
ساباقتىڭ ءتۇرى (ءتيپى): ءبىلىم مەن ارەكەت تاسىلدەرىن جالپىلاۋ مەن جۇيەلەۋ ينتەگراسيالىق ساباعى.
ساباقتىڭ وقىتىلۋ ادىستەرى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، دەرەكتەر، كوركەم ادەبيەتتەر.
جالپى ديداكتيكالىق ءادىس: زەرتتەۋشىلىك.
ديداكتيكالىق مىندەتتەر تۇرعىسىنان ايقىندالاتىن ءادىس: مەڭگەرىلگەن ءبىلىمدى قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: قۇقىق، تاريح، ادەبيەت.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
سالەمەتسىزدەر مە، بالالار! بۇگىنگى قازاق ءتىلى ساباعى بەلسەندىلىكتى، تەرەڭ ءبىلىمدى، اشىق تا انىق ويدى ايقىن كورسەتۋلەرىڭدى تالاپ ەتەدى. كۇنىمىز ءساتتى بولسىن، بىلىمدەرىڭ وزدەرىنە سەرىك بولسىن دەپ ساباعىمىزدى باستاۋعا كىرىسەيىك.
تاقتادا: قاراشانىڭ جيىرما ءبىرى.
سىنىپ جۇمىسى.
ساباعىمىزدى ۇيگە بەرىلگەن 50 - جاتتىعۋدان باستايمىز.
1 - سلايد. ينتەربەلسەندى تاقتاداعى سۇراقتار:
1. جاتتىعۋدا كىمنىڭ پىكىرى بەرىلگەن جانە قانداي وي قوزعاعان؟
( ب. مومىش ۇلى پىكىرى. ءتىلدى شۇبارلاپ سويلەۋ، قازاق ءتىلىنىڭ وقىتىلۋ دەڭگەيىن كوتەرۋ مەن ءتىل بايلىعىن زەرتتەپ جيناقتاۋ جونىندەگى ازاماتتىق سىنى ايتىلعان.)
2. ب. مومىشۇلىن قانداي وي مازالادى، ناقتى دالەل كەلتىر.
( قازاق مەكتەبىندە وقىماعاننان كەيىن، قازاق بالالارى كوشەدە ويناپ جۇرگەندە دە ورىسشا سويلەپ، ءۇي ىشىندە دە اتا – اناسىمەن ورىسشا بىلدىرلاسىپ، وسى كەزدە انا تىلىنەن مۇلدە قۇر قالعان جاستار قالادا كوبەيىپتى.
3. ءتىل ماسەلەسىن كوتەرۋگە قانداي ۇسىنىس، تىلەكتەرىن ايتىپ، جازادى؟
- قازاقستاندا، قازاق ءتىلى زاڭنىڭ ادىلدىگى بويىنشا مەملەكەت ءتىلى بولىپ سانالسا.
- بارلىق وقۋ ورىندارىندا قازاق ءتىلى، قازاق ادەبيەتى، قازاق تاريحى مىندەتتى ساباق بولۋى كەرەك.
- ءدالدىڭ « تولكوۆىي سلوۆارىنىڭ» ۇلگىسىمەن اتام زاماننان بەرگى قازاق سوزدەرى جاسالىپ، دۇرىس ءتۇسىندىرىلىپ، عىلىمي كىتاپ شىعارىلسا.
- پروفەسسور ۋشاكوۆتىڭ « ورفوگرافيچەسكيي سلاۆارىنىڭ» ۇلگىسىمەن قازاق سوزدەرىن دۇرىس جازۋعا كومەك كىتاپشاسى جازىلسا.
- « قيسىندىرا قالاساڭ وتىن جانار،
كيىستىرا سويلەسەڭ حالىق نانار» دەپ ايتقانداي ەلگە شەشەندىك مىسال مۇراسى قايتىپ، جۇرتشىلىق سۇلۋ، شەبەر سويلەۋدى يگەرسە ەكەن.
- قازاق ءتىلى تۋرالى ۇكىمەت، پارتيا قاۋلىسى شىعىپ، قالا قازاقتارىن، قازاق وقىمىستىلارىن تارتىپكە شاقىرىپ، قازاق ءتىلىن رەسپۋبليكامىزدا مەملەكەت ءتىلى ەتۋ زاڭىن قابىلداسا.
4. قازىرگى كۇندە ب. مومىش ۇلىنىڭ تىلەك - ۇسىنىستارى ورىندالدى ما، تىلگە قاتىستى «قازاق ءتىلى مەن قۇقىق» ساباقتارىنان العان وي – تۇيىندەرىڭدى ايتىڭدار.
* ورىندالعاندا قانداي. وعان دالەل. 1989 جىلى قازاق قسر - ءىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭى قابىلداندى.
*1990 جىلى قازاق كسر - دەگى قازاق ءتىلى جانە باسقا ۇلت تىلدەرىن دامىتۋدىڭ 2000 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى جاسالدى.
*1993 پەن 1995 جىلدارى قابىلدانعان ق ر - نىڭ جاڭا كونستيتۋسياسىندا قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك مارتەبەگە يە بولدى. ءتىل زاڭىندا قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك قامقورلىققا الىناتىنى اتاپ كورسەتىلدى. 1989 جىلى ءتىل زاڭىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن «قازاق ءتىلى» قوعامى قۇرىلدى.
*1993 جىلى قازاقستان ۇكىمەتى جانىنان ءتىل كوميتەتى قۇرىلدى.
*1997 جىلى 11 شىلدەدە ءتىل تۋرالى زاڭ تولىقتىرىلىپ قايتا شىقتى.
*1998 جىلى ءتىل تۋرالى زاڭدى كۇشىنە كەلتىرۋ تۋرالى مەملەكەتتىك
باعدارلاما جاسالدى.
5. قازاق تىلىندە مەملەكەتتىك جانە جەكە ءىس جۇرگىزۋ مەن زاڭ اياسىنداعى قۇجاتتاردى قاراستىراتىن ستيل قالاي اتالادى؟
* رەسمي ءىس قاعازدار ءستيلى دەپ اتالادى.
سلايد. رەسمي ءىس قاعازدار ءتىلى
ءمۇعالىم: ەندەشە بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى رەسمي ءىس قاعازدار ءتىلى.
بىلتىر ءبىز 9 سىنىپتا بۇل ستيل ءتۇرىن وتكەنبىز. ەندى ازداپ ەسىمىزگە ءتۇسىرىپ، سىزبانى تولىقتىرايىق.
سلايد. رەسمي ءىس قاعازدار ءستيلى
قولدانىلاتىن ورنى → (مەملەكەتتىك جانە ءىس جۇرگىزۋ مەن زاڭ اياسىنداعى قۇجاتتار)
ماقساتى → ( حابارلاۋ، اقپارات، انىق مالىمەت بەر.)
ستيلدىك سيپاتى → (رەسمي، اقپاراتتىق، ەسەپتىك، ءدال، ناقتى.)
تىلدىك امال – تاسىلدەرى → (كىتابي، رەسمي سوزدەر مەن تىركەستەر، حابارلى سويلەمدەر، دايار تىركەستەر مەن تەرميندەر،
سوزدەرى ىقشامدى بولادى.
( ينتەراكتيۆتى تاقتادا سىزبا. بالا تاقتاعا شىعۋ ارقىلى تولتىرادى.)
ءمۇعالىم: تاماشا! ەندىگى كەزەكتە رەسمي ءىس قاعازدار تىلىنە قاتىسى بولاتىن سويلەمدەردىڭ تۇرلەرىن، ماعىناسىن، جاسالۋ جولدارىن بىلۋگە بايلانىستى مىنا كەستەلەردى قاراستىرايىق. سىزباعا اۋىزشا جاۋاپ بەرەمىز.
سلايد. سىزبا №1.
№ سويلەم ماعىناسى قالاي ايتىلادى؟ مىسال كەلتىر
1 سۇراي، وتىنە ايتىلاتىن سويلەم...
2 حابارلاي ايتىلعان سويلەم...
3 قۋانا، كوتەرىڭكى ايتىلعان سويلەم...
سلايد. سىزبا №2.
№ جاسالۋ جولدارى قالاي ايتىلادى؟ مىسال كەلتىر
1 باستاۋىش پەن بايانداۋىشتان تۇراتىن سويلەم
2 باستاۋىش بار سويلەم
3 باستاۋىش مۇلدەم جوق سويلەم
4 تۇرلاۋسىز سويلەمدەر ارالاسقان سويلەم
5 كەيبىر سويلەمدەرى ءتۇسىرىلىپ ايتىلعان ءسوز
6 بەس سويلەم مۇشەسى تۇگەل قاتىسقان سويلەم
( وقۋشىلار جىلدام ءارى تەز اۋىزشا - جازباشا تۇردە جاۋاپ بەرىپ، مىسالدارىن تاقتاعا جازىپ، سويلەم مۇشەسىنە تالداپ بولعان سوڭ، قاتارلارعا ءبولىنىپ، وقۋلىقتاعى بەرىلگەن تاپسىرمالار بويىنشا جۇمىس جۇرگىزەدى.)
ءى قاتار.
53 - جاتتىعۋ.
بەلگىلى ءبىر جۇمىستىڭ جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسى جاۋاپتى مەكەمەنىڭ جيىندارىندا قاراستىرىلىپ، ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ ەسەبى جارناما اگەنتتىلىگىندە جازىلىپ بەرىلسىن.
ءىى قاتار.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى» كۇنى مەرەكەلىك شاراعا شاقىرتۋ قاعازىن جاساڭدار.
ءىىى قاتار.
54 - جاتتىعۋ. تۇيىندەمە. م. ماقاتايەۆتىڭ « مەنىڭ انكەتام» ولەڭى بويىنشا تولتىرىلادى.
اتى - ءجونى _______________________
مەكەنجايى.______________________
تەلەفون_________________________
جالپى اقپارات___________________
جۇمىس تاجىربيەسى_________________
مەكەمە اتاۋى، جىلى، قالاسى_______
ءبىلىمى____________________________
ءتىلدى ءبىلۋى________________________
كومپيۋتەردى يگەرۋ________________
اسەري مىندەتى_____________________
جەكە قاسيەتتەرى___________________
قوسىمشا اقپاراتتار_______________
قۇشتارلىعى______________________
ۇسىنىم حاتى______________________
م. ماقاتايەۆ مەنىڭ انكەتام اتتى ولەڭى
تۋعان جەرىڭ؟
– ۇلانىمىن قاراساز دەپ اتالاتىن اۋىلدىڭ.
– تۋعان جىلىڭ؟
– 1931. قۇرداسىمىن ءشامىلدىڭ.
– جىنىسىڭ كىم؟
– ەركەكپىن عوي، ەركەكپىن!
جانە - داعى ءتاۋىرمىن...
– پارتيادا بارسىڭ با؟
– جوقپىن.
ءبىراق كوممۋنيستىك كوزقاراسپەن قارايمىن.
– شىققان تەگىڭ؟
– شارۋامىن.
بار تىرلىكتەن باعالى ونى سانايمىن.
– ءبىلىمىڭ شە؟
– ورتاشا عوي.
الايدا ءوزىم جوعارىعا بالايمىن.
– انا ءتىلىڭ؟
– قازاقشا.
قىسىلعاندا ورىسشا دا، نەمىسشە دە، تاعى بار.
– قايدا ىستەدىڭ؟
– مىناۋ «ەڭبەك كىتاپشامنان» تانىپ ال.
وقىماعان، ديپلومسىز دەمەسەڭ،
ءبىر باسىمنان بار ماماندىق تابىلار.
– مىندەتتىسىڭ بە اسكەرگە؟
– مىندەتتىمىن.
ءبىزدىڭ ءالى جاس كەۋدە.
جاۋىنگەردىڭ ۇلىمىن عوي،
جانىن قيعان ماسكەۋگە.
– سوگىس الىپ كوردىڭ بە؟
– ول جاعىنان پەرىشتە ەدىم دەي المايمىن
مەن مۇلدە.
ويلى - قىرلى بۇل ومىردە بولادى عوي ءمۇلت كەتۋ،
ول ءوزى ءبىر ەنشىسى عوي ەزدىڭ ءارى ەردىڭ دە...
– شەتەلدەردە بولدىڭ با؟
– بولعانىم جوق.
ولار ماعان تۇرعان دا جوق قول بۇلعاپ.
قالسام بولدى، ولسەم بولدى جايىممەن،
وسى وتىرعان ورنىمدا - اق.
– مەكەن - ءجايىڭ؟
– مەكەن - ءجايىم – جەر مەنىڭ.
جەردە جۇرگەن اقىن دەگەن پەندەمىن.
قالام، قاعاز، ۋاقىت بەر تەك ازداعان،
مەن ءومىردى جىرلاۋ ءۇشىن كەلگەنمىن!
م. ماقاتايەۆ ولەڭى كومپيۋتەردەن وقىلادى، ءبىز تىڭدايمىز. سونداي - اق قولدارىنا باسىلعان سوزدەرى بەرىلەدى.
بولعان سوڭ بىرنەشە وقۋشىنىڭ جاۋابى تىڭدالادى.( جۇمىس ۋاقىتى 5 مينۋت)
شىعارماشىلىق جۇمىس.
ق. امانجولوۆتىڭ “ءوزىم تۋرالى” ولەڭىن الامىز. ونى وقۋشىلار بۇرىنعى وتكەن ستيل تۇرلەرىنە توپتاستىرا كەلتىرە جازۋ كەرەك.
ءۇزىندى: امانجول راقىمجاننىڭ قاسىمىمىن،
مەن قالعان ءبىر اتانىن عاسىرىمىن.
بىرەۋگە جۇرتتا قالعان جاسىعىمىن،
بىرەۋگە اسپانداعى اسىلىمىن.
1. كوركەم ادەبيەت ءستيلى.
2. رەسمي ستيل – مەن، امانجولوۆ قاسىم راقىمجان ۇلى،...
3. عىلىمي ستيل – ولەڭ اۆتورى – امانجولوۆ قاسىم راقىمجان ۇلى. پوەزيا جانرىندا وزىندىك ەرەكشە جازۋ ءستيلى قالىپتاسقان، ادەبي – تەوريالىق تەرميندەردى ۇتىمدى پايدالانا بىلەتىن دارىندى اقىن. بۇل ۇزىندىدە انافورانى، انتونيمدىك ءتاسىلدى بيلەتە بىلگەنىن كورىپ تۇرمىز.
4. پۋبليسيستيكالىق ستيل. بۇل جولداردى ەستىگەن سايىن ويىما ءبىر ەستەلىك ورالادى “ءوزىم تۋرالى” ولەڭىن قاسىم اعامىز پوەما ەتىپ بەرمەك ەدى. اتتەڭ. قىسقا ءومىر، اۋىر سىرقات بىزدەن ايىردى.
پىسىقتاۋعا سلايد.
اۋىز ەكى سويلەۋ ءستيلى (قارىم - قاتىناستى سيپاتتايدى)
كوركەم ادەبيەت ءستيلى (وقيعانى وبرازدى تۇردە بەينەلەيدى)
رەسمي ءىس - قاعازدار ءستيلى (جازباشا قاتىناستاردى قۇرايدى)
پۋبليسيستيكالىق ستيل (گازەت - جۋرنال، ماقالالار جاتادى.)
عىلىمي ستيل (ىزدەنىستى اۋىزشا جانە جازباشا سۋرەتتەيدى)
ءۇي تاپسىرماسى: 56 - جاتتىعۋ. بەرىلگەن ماتەريالدىڭ جازىلۋ ءستيلىن انىقتاپ، كەستە ۇلگىسىمەن جۇمىس جاساۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلار. وسكىننىڭ پايدا بولۋى.
-
1. بىلىمدىك - تانىمدىق: وقۋشىلاردىڭ بىلىمدىك داعدىسىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، ادامگەرشىلىك باعىتتاعى ساۋاتتىلىعىن جەتىلدىرۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن شىڭداۋ.
