InfoHub Logo

وڭتۇستىك قازاقستان وبىلىسى
شاردارا اۋدانى
№ 16 كوللەدج
ورىنداعان:تۇ-43 توپ ستۋدەنتى زبان ارايلىم نۇرلان قىزى
جەتەكشىسى: ايتەنوۆا نۇرگۋل ىدىرىس قىزى    
                                                                               
ازوتپەن، بورمەن جانە باسقا ەلەمەنتتەرمەن قوسىلىستارى

رۋبيديي مەن سەزيي مە N₃ قۇرامدى نيتريد نەمەسە ازيد تۇزەدى. ولار سايكەس مەتالداردىڭ تۇزدارىنىڭ ازوتسۋتەكتى قىشقىلمەن ن N₃ ارەكەتتەس- كەندە نەمەسە باسقا مەتالداردىڭ ناتريدىمەن، كوبىنەسە بارييمەن ارەكەتتەسكەندە تۇزىلەدى.

نيتريدتەر سۋدا نەمەسە، سۇيىق اممياكتا ەريدى. اممياكتى ەرىتىندىلەرى قويۋ-كوك ءتۇستى، اممياكتى بۋلاندىرعاندا اق ءتۇستى تۇنبا ،اميد مە Nن₂ قالادى. اميدتەر 285°ءس-تى (Rb) جانە 260- تا (سs) بالقيدى جانە وتتەكتى سىڭىرەدى.                               
ليتييمەن ۇقساس -رۋبيديي مەن سەزيي بوريدتەر تۇزەدى. مە₃ۆ جانە بوروگيدريدتەر، ولار سپيرتتە ەرىمەيدى.
رۋبيديي مەن سەزييدىڭ سيليسيدتەرى مەن تەرمانيدتەرى
بۇل قوسىلىستار سۋمەن وڭاي ىدىرايدى ال سۇيىتىلعان قىشقىلمەن جالىندانا وتىرىپ ارەكەتتەسەدى.
باسقا سىلتىلىك مەتالدارعا سايكەس زرۋبيديي مەن سەزيي سۋمەن ەريتىن سۋلفيدتەر جانە لوليسۋلفيدتەر تۇزەدى.    
رۋبيديي مەن سەزيي كەيبىر ەلەمەنتتەرمەي - ناتريي، ءسۇرما، كرەمنيي، گەرمانيي، سەلەن، تەللۋرمەن، اسىرەسە سىناپپەن ينتەرمەتالدىق: قوسىلىس تۇزەدى.

گالوگەندەرمەن قوسىلىستارى

جوعارىدا Rb مەن سs گالوگەندەرمەن مۇلدە وڭاي قوسىلاتىنى ايتىلدى. ىلعال ىزدەرىنىڭ؛ قاتىسىندا حلورمەن ارەكەتتەسۋى جالىنمەن جۇرەدى، بروممەن - جارىلۋ، تەك يودپەن رەاكسياسى قىزدىرۋمەن جۇرەدى.
رۋبيديي مەن سەزييدىڭ گالوگەنيدتەرى اسىرەسس حلوريدتەرى وسى مەتالداردىڭ تەحنولوگياسىندا ماڭىزى زور. بارلىق گالوگەنيدتسرى قايناۋ تەملەراتۋرا- سىنىڭ جوعارىلىعىمەن جانە 100°س-دان تومەن تەمپەراتۋرادا وتە از ۇشقىشتىعىمەن ەرەكشەلەنەدى.
فتوريد، حلوريد، بروميد جانە يوديدتەردىڭ بالقۋ تەمپەراتۋرالارى ليتييگە قاراعاندا كۇشتى ەرەكشەلەنەدى، رۋبيديي جاعدايىندا جاقىن بولادى، ال سەزيي ءۇشىن مۇلدە بىردەي.
Rb مەن سs گالوگەنيدتەرى اق زاتتار، كۋبتى جۇيەدە كريستالدانادى، رۋبيديي گالوگەنيدتەرى ناتريي حلوريد سياقتى كريستالل تورلى، ال سەزيي گالوگەنيدتەرى - كولەمدى سەنترلەنگەن.
ليتيي مەن سەزيي فتوريدتەرىنىڭ ەرىتكىشىڭ جوعارى ايىرماشىلىعى نازار اۋدارتادى، ال ليتيي ءفتوريدى. گالوگەنيدتەردىڭ اتومدىق سالماعىنىڭ وسۋىمەن ەرىگىشتىگىنىڭ وزگەرۋى تەك سەزيي ءۇشىن بايقالادى. سۋلى ەرىتىندىدەن كريستالليزاسيالاعاندا رۋبيديي مەن سەزييدىڭ سۋسىز گالرگەنيدتەرى بەلىنەدى.                                          
رۋبيديي مەن سەزيي. حلوريدتەرىنىڭ ەرىگىشتىگى، ناتريي  ءحلوريدىنىڭ ەرىگشىگى سياقتى قىزدىرعاندا وزگەرمەيتىنى بەلگىلى.

Rb مەن سs حلوريدتەرى كەيبىر ورگانيكالىق ەرىتكىشتەردە ەريدى،  ولاردىڭ ەرىگىشتىگى كاليي ءحلوريدىنىڭ ەرىگىشتىگىنە قاراعاندا جوعارىلاۋ. بۇل جاعداي پراكتيكالىق كوزقاراسپەن قاراساق  ماڭىزدى، سەبەبى Rb مەن سs تۇزدارىن كاليي تۇزدارىنان بولۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
Rb مەن سs-گە پوليگالوگەنيدتەردىڭ ءتۇزىلۋى ءتان، ولاردىڭ كومپلەكستى قوسىلىستى ءتۇرى كەلەسىدەگىدەي: مە[گال(گال₂)]، مىسالى، سslس1₂ جانە سونىمەن بىرگە ءار ءتۇرلى قۇرامداعى قوس تۇزدار ءتۇزىلۋى ءتان.

سوڭعىلارىنا كارنالليتتەر جاتادى، Rb مەن سs — تابيعاتتا كارنالليت تۇرىندە كەزدەسەدى (كالييمەن بىرگە كارناليت كسl MgCl₂·6ن₂0 تۇزىلەدى).
از ەريتىندەرى رۋبيديي جانە سەزييدىڭ حلورپلاتيناتتارى، حلورستانيتتارى، حلوروانتيموناتتارى ەرەكشەلەنەدى، ولاردىڭ ءتۇزىلۋى وسى مەتالداردى بولۋدە جانە اناليتيكالىق حيميادا قولدانادى.                                              

ادەبيەتتەر ءتىزىمى:

1. فەرسمان ا.ە. رەدكيە مەتاللى. 1932، № 4-5.
2. ساجين ن.پ.، مەەرسون گ.ا. رەدكيە ەلەمەنتى ۆ نوۆوي تەحنيكە // حيم. ناۋكا ي پروم.، 1956. ت.ءى، № 5.
3. مەەرسون گ.ا. ي زەليكمان ا.ن. مەتاللۋرگيا رەدكيح مەتاللوۆ. مەتياللۋرگيزدات، 1954.
4. زەليكمان ا.ن.، سامسونوۆ گ.ۆ.، كرەين و.ە. مەتاللۋرگيا رەدكيح مەتاللوۆ. مەتاللۋرگيزدات، 1954.
5. ترونوۆ ۆ.گ. ككلاد رۋسسكيح ۋچەنىح ۆ حيميۋ رەدكيح ەلەمەنتوۆ. يزد. زنانيە، 1952.
6. ۆينوگرادوۆ ا.پ. گەوحيميا رەدكيح ي راسسەياننىح حيميچەسكيح ەلەمەنتوۆ ۆ پوچۆاح. يزد. ان سسسر، 1950.

---