ساكەن اعا
1980 جىلدىڭ قاراشا ايىندا "جازۋشى" باسپاسىندا جاڭادان فولكلور جونە حالىق شىعارماشىلىعى اتالاتىن رەداكسيا اشىلىپ، سوندا قىزمەتكە ورنالاستىم. رەداكسيا نەگىزىنەن كونە جىراۋلار، حالىق اقىندارى شىعارمالارىن جاريالاۋمەن قاتار، ۇلتتىق فولكلورىمىزدىڭ 100 تومدىق ۇلگىلەرىن شىعارۋمەن اينالىسۋعا ءتيىس ەدى. 15-16 كىتاپ جاريالاپ ۇلگەردىك تە، ارى قاراي زامان وزگەرىپ شىعا كەلدى. رەداكسيامىزدى باسىندا ەسلام زىكىبايەۆ باسقارىپ، اياق استىنان "كىتاپ جارشىسىنا" رەداكتور بولىپ اۋىستى دا، ونىڭ ورنىنا بىزگە باستىق بولىپ اقىن ساكەن يماناسوۆ كەلە قالعانى.
"جازۋشى" باسپاسى سول كەزدەگى ەڭ اتاقتى، ەڭ بەدەلدى، وزىندىك قالىپتاسقان ءداستۇرى بار ۇلكەن مادەني مەكەمە ەدى. كۇللى جازۋشى اتاۋلى وسى جەردەن كىتاپ شىعارىپ، قالاماقى الادى، اقىن-جازۋشىلاردىڭ ءبىرتالايى سول مەكەمەدە قىزمەتتە ءجۇر. باسپادا ەكى جۇزگە جۋىق ادام قىزمەت ەتەدى، جىل سايىن 300-400 كىتاپ شىعارادى، 5 ميلليون سوم كولەمىندە تابىس تابادى، وداق بويىنشا الدەنەشە رەت بايگە دە الىپ، وردەندەرمەن ماراپاتتالىپ تا جاتتى. ۇجىمدا ءوزارا ءتاتۋ-تاتتى قارىم-قاتىناس، قازاقى مەيىرباندىق، جىلى كوزقاراس ورناعان، جوعارى دەڭگەيدەگى استىرتىن ايتىس-تارتىستاردا شارۋامىز جوق، قاتارلاس جۇرگەن ازاماتتار ىشىندە الا قويدى بولە قىرىققان جامان مىنەز-قۇلىق بايقالا بەرمەيتىن. تاقىرىپتىق جوسپارعا كىرۋ، كىتاپ شىعارۋ وتە قيىن، ەكى-ۇش جىل ەڭبەگىڭدى ءسىڭىرىپ بارىپ قانا ول جايلى اۋزىڭدى اشا باستايسىڭ.
ساكەن اعانى بۇرىن سىرتىنان بىلەتىن ەدىك. وتە ءبىلىمدى، مادەنيەتتى، ءوز كۇشىنە، ءوز تالانتىنا سەنىمدى مىقتى اقىن دەگەندى دە ەستىپ جۇرەمىز. قاي ورتادا بولسىن بەدەلدى، سالماقتى. اسىقپاي ءجۇرىپ اربامەن قويان الاتىن، كەڭ ولشەپ، مول پىشەتىن جانى جومارت، ءمارت تە، ماڭعازداردىڭ ءبىرى دەيتىن جۇرت. ءبىزدىڭ وردا بۇزار وتىزداعى كەزىمىز. ساكەڭ بولسا قىرىقتىڭ ۇستىندەگى "ءالى دە قىلشىلداپ تۇرعان" جىگىت اعاسى جاسىنداعى ازامات.
الپىسىنشى جىلدارى دۇرىلدەپ كەلىپ، قاتارعا قوسىلعان تالانتتى تولقىننىڭ وكىلى. دوس-جورالارى مۇقاعالي، جۇمەكەن، تۇمانباي، ادىلبەك، فاريزا، سابىرحان سياقتى كىلەڭ ءبىر ىعاي مەن سىعايلار. ماسكەۋدە، جوعارى پارتيا مەكتەبىن بىتىرگەن، جوعارعى كەڭەسكە دەپۋتات تا بولعان، ادەبيەت سالاسىندا بەلگىلى ورنى بار قالامگەر. ونىڭ شىعارماشىلىعى، العىرلىعى، كوركەمدىك ىزدەنىستەرى تۋرالى كەزىندە زامانداستارى، ادەبيەت سىنشىلارى دا كوپ جازدى. حالىقارالىق "الاش" سىيلىعىن دا سول كەزدە الدى-اۋ دەيمىن.
باتىرعا لايىق گۇرىلدەگەن جۋان داۋىسى بار اقىننان تالاي-تالاي دوكەيلەردىڭ ءوزى دە اياعىن تارتىپ، كەيدە جاقتىرماي، كەيدە ىعىپ جۇرەتىنىن دە بايقاپ قالامىز. ساكەڭ بەتىڭ بار، ءجۇزىڭ بار دەمەيدى. تۋرا عانا تىكەسىنەن ايتىپ سالاتىن ەرجۇرەك، باتىل مىنەزدى، سەرىلىگى دە، ادىلدىگى دە جەتەرلىك قاراپايىم، قايىرىمدىلىعى دا ءاردايىم سەزىلىپ تۇراتىن ءبىرتۋار جىگىت اعاسى. ءا دەگەننەن ساكەڭ مەنىڭ دە حال-جاعدايىمدى، بالا-شاعا، شارۋامدى ءجيى سۇراپ ءبىلىپ الدى.
مەن اڭ-تاڭ قالامىن. شىنىمدى ايتسام، وسى الماتىعا كوشىپ. كەلگەلى ءبىزدىڭ ءحالىمىزدى پاتەر جالداعان قوجايىن ۇيعىرلار عانا سۇرايتىن ەدى، سول سەبەپتەن بە، ايتەۋىر ءىشىم جىلىپ كەتەتىن...
جۇمىسقا تۇرماي جاتىپ "جىعىلساڭ ناردان جىعىل، نار تاۋەكەل!" دەپ الماتىعا كوشىپ كەلگەم، پروپيسكىنى ارەڭ دەگەندە جاساتىپ ەدىم، ول دا كەيىن جالعان بولىپ شىقتى. "لۋچ ۆوستوكا" اتالاتىن كولحوزداعى ءبىر ۇيعىردىڭ جازعى جەركەپەسىنە كوشىپ كىردىك، ايەلدىڭ اياعى اۋىر. بۇعان دەيىن اۋىلدا التى جىل ءمۇعالىم بولىپ، مەكتەپ ومىرىمەن جەتە تانىسقانبىز. اكە-شەشەمىزگە كومەكتەسىپ، ۇلكەن ءۇي دە سالىپ بەردىك. الماتىعا قاراي جەتەكتەگەن سول باياعى كىتاپقا، ادەبيەتكە دەگەن قۇمارلىق.
نە كەرەك، ساكەن اعا بىردەن-اق تۋعان اعامىزداي بولىپ كەتتى. جۇمىس جۇرمەي جاتسا قاتتىراق زەكىپ تە الادى، ءبىراق مەن باستىق ەكەنمىن دەپ ىعىرىمىزدى شىعارىپ، جەكە باس جۇمىسىنا جەگىپ، كەيبىر تەز تاسيتىن شولاق ساي سياقتى جىلپوستارداي دىكەڭدەگەنىن كورگەن ەمەسپىز. اقىن-جازۋشىلاردىڭ ءبىرازى ساكەندى ىزدەپ كەلىپ جاتادى. اتاقتى پارتيزان قاسىم قايسەنوۆ تە ىزدەپ كەلىپ تۇراتىن، ءتىپتى بىرنەشە رەت جولساپارلارعا دا بىرگە بارىپ قايتۋعا شىقىرىپ ءجۇردى. اڭىزعا اينالعان باتىر تۋرالى ساكەڭ بىزگە ۇنەمى الىستان سەرمەپ، شەشىلە قىزىقتاپ، اڭگىمە ايتىپ وتىرادى. ءوزى وتە اڭگىمەشىل، ءبىر باستاسا، ول كىسىنى وڭايلىقپەن توقتاتا المايسىڭ. تالايدى باستان كەشكەن، كوكىرەككە توقىعان مول پاراسات-پايىمى دەگدار ازاماتتىڭ ىشىنە سىيمايدى عوي دەيمىن، ءسىرا. بىزگە، ارينە، ءبارى قىزىق، ايتا بەرسە ەكەن دەپ وتىرامىز... اڭگىمە ايتۋ دا بىلە بىلگەنگە زور ونەر، قازاقتا اۋىزشا ادەبيەتتى دە سول شەشەندىك، اڭگىمە ايتقىشتىق ساقتاپ كەلگەن جوق پا. ورتامىزدا ايسۇلۋ قادىربايەۆا اقىن بار، اقتوبەنىڭ تۋماسى، سۇلۋ كەلىنشەك، ءسۇت قوسىپ قايناتقان كەرەمەت قويۋ شايىن دامدەپ ساندەنە ءبىر كەرىلىپ وتىرۋشى ەدى. كوكشەنىڭ كوك پەرىسى تورتاي اقىن بار. ءداۋىتالى ستامبەكوۆتىڭ ءوزى نەگە تۇرادى. ناعيما اتتى تاعى ءبىر كەرىلگەن كەلىنشەك بولدى. سول 81 جىلى تورتايدى ۇيلەندىرىپ، تويىن بىرگە تويلاپ تاستادىق. ساكەن اعا 25 سومنان جيناڭدار دەدى ءوزى باسقارىپ، ەشكىم قارسى كەلە المايدى، ول كەزدە بۇل قوماقتى سوما. توي جاقسى ءوتتى، كەربەزدەنىپ ساعي اعامىز ءجۇردى بيكەشتەرمەن بي بيلەپ. ايھاي، دەدىڭ-اۋ، سول ءبىر ۋايىم-قايعىسىز كەرىم كەزدەر-اي! ەرتەگى ءتارىزدى، ءالى كۇنگە ەسىمنەن شىعار ەمەس.
العاشىندا كىشى رەداكتور بولىپ ءبىر جىل ءجۇردىم. جالاقى 110 سوم. ساكەن اعا ديرەكتورعا قايتا-قايتا كىرىپ ءجۇرىپ، رەداكتورلىققا وتكىزدى. ول ورىنعا تالاسىپ، مەنىمەن باسەكە بولىپ س. دەگەن جىگىت پايدا بولىپ ەدى. اعامىز مەنىڭ پارتياعا مۇشە ەكەنىمدى ايتىپ، ايتەۋىر ارەڭ دەگەندە ديرەكتوردى يلىكتىردى-اۋ! ول كەزدە رەداكتور بولۋ قيىن. ايتەۋىر، جەتى-سەگىز جىل ىشىندە ساكەڭ بىزگە كوپ نارسەنى ءتۇسىندىردى، اۆتورلارمەن قالاي جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتتى، ءوزى دە ۇلگى بولدى، ءبارىمىزدى كىسىلىككە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەدى. بەلدەن باسىپ ءبىر ءوزى ەشتەڭەنى شەشپەيتىن. بىردە كوپ جاعىمپازدىڭ ءبىرى جۇگىرىپ كەلىپ، "ويباي، مينيستر كەلە جاتىر، انانى ءارى، مىنانى بەرى تىعىپ وتىرىڭدار!" — دەپ، زارەمىزدى الا دىككەڭدەپ بەرگەنى. ءوزى دە سول كەزەڭنىڭ سولاقاي بەلسەندىسىنىڭ ناق ۇلگىسى، كەرى باسقان كەيىپكەرى ەدى. ساكەڭ شارت كەتىپ: "نەمەنە، نەنى تىعىپ وتىرامىز، كوز بوياۋشىلىقتى قاشان قوياسىڭدار وسى!" — دەپ ورە تۇرەگەلدى. اشۋ شاقىردى. اناۋ دا كىشىگىرىم باستىق ەدى. ءبىراز ايقاي، ايتىس تۋدى. سول نەمە دە ديرەكتورعا جەتكىزىپ، ول دا سابىرلى كىسى ەدى، ارەڭ باسسا كەرەك. باستىق اتاۋلىعا قارسى شىعۋ دەگەنىڭ ول كەزدە سەنساسيا. ساكەڭ "باستىق ەكەن، تاعى بىردەڭە ەكەن" دەپ قورقىپ-پىسىپ جاتپايتىن.
سول باسپادا ءجۇرىپ بەس-التى ديرەكتوردىڭ قىزمەت تاسىلدەرىن كورىپ، بايقادىق قوي. ساكەن اعا جىلدار وتە كەلە سالماقتى مىنەزىمەن ۇلكەن بەدەلگە يە بولدى. بىردە س. دەگەن باستىق "ءاي، انا جىگىتىڭ جۇمىس ىستەي الا ما ءوزى؟" — دەيدى ساكەڭە مەنى نۇسقاپ. ءبىر كوڭىلى جاقىن ايەل ارىز ايتسا كەرەك. جۇمىستى كەشىكتىرىپ جاتقان مەن ەمەس، سۋرەتشى بولاتىن. ساكەن اعا دا اياعىن تارتقان جوق، مەنى قورعاشتاپ، ءتىپتى ۇرسىپ تا جىبەردى، قاتتى-قاتتى ايتىپ تاستادى. بىردە جاڭا ديرەكتور كەلىپ، ءبىر ت. دەگەن ءبولىم مەڭگەرۋشىسىن تەز اۋىستىرا قويماق بولدى، وندا دا ساكەڭ "ەندەشە، مەن دە جۇمىستان كەتەيىن" دەپ نارازىلىق ءبىلدىرىپ، ونى ورنىندا قالدىرۋعا كۇش سالدى. ەڭ ۇلكەن باسپا وكپەك جەلدىڭ وتىندە تۇرعانداي، تارتىس-تالاسپەن ەكى-ۇش جىل سايىن باستىقتار الما-كەزەك اۋىسىپ جاتادى. قاي جەڭگەنى ءوز ادامىن اكەلىپ جىلى ورىنعا وتىرعىزا قويادى. ساكەڭ باستىقتار ءۇشىن الىنباستاي ءبىر قامال. قاراپايىم رەداكتور بولىپ جۇرگەندە ءوزىنىڭ رەداكسيا مەڭگەرۋشىسى ج. دەگەن اقىننىڭ اۋدارما ولەڭدەرىن جاراتپاي تاستاپتى. باستىعى شىج-بىج بولىپ، مۇنداي "قىرسىقتى" ءبىرىنشى رەت كورسە كەرەك، بۇلقان-تالقان اشۋلانسا كەرەك، ساكەڭ وعان ايىلىن دا جيا قويمايدى. ويتكەنى، انانىڭ اقىندىعى راسىندا دا شامالى ەدى. ەكەۋى ۇزاق ۋاقىت ءدۇرداراز ءجۇرىپتى. باسپاداعى جىگىتتەر وسىنىڭ ءبارىن اڭىز ەتىپ اڭگىمەلەيتىن.
ساكەن اعامىز قاي جەردە جۇرسە دە، ۇنەمى قاتارداعى قاراپايىم جىگىتتەردى قولداپ، قورعاپ ءجۇردى. ال ول جىگىتتەر دە اعانىڭ جاقسىلىعىن ۇمىتپاي، وتە سىيلاستىقپەن قاراپ، الدىنان كەسە وتپەي، ىلعي دا ارنايى سالەمدەسىپ، ءبىر حابارىن بەرىپ، ارالاسىپ جۇرەتىن. كەيدە شىنىن، اقيقاتىن ايتام دەپ قاتار جۇرگەن ارىپتەستەرىن رەنجىتىپ الىپ، وعان ءوزى دە وكىنىپ وتىرۋشى ەدى. باسقا رەداكسيا جىگىتتەرى سوگىس الىپ، ايلىق، توقساندىق سىياقىدان قاعىلىپ جاتقاندا دا ءبىزدىڭ ەسەبىمىز تۇگەل بولۋشى ەدى. باستىقتارعا ايتقانىن قالاي وتكىزەدى، ونى ءوزى ايتپايتىن، ءبىز دە سۇرامايتىنبىز. كەيبىر اسا اتاقتى اقىندار ءبىزدىڭ رەداكسياعا كەلىپ، ساكەڭە ولەڭ وقىپ بەرەتىن، اعانىڭ ءادىل باعا بەرۋىن وتىنەتىن. بۇل اعالارىڭنىڭ ولەڭدەرىندەگى كەمشىلىكتى، وڭاشا عانا وزىنە جازىپ بەرىپ ەدىم دەيتىن كەيدە. جۇمەكەنمەن جاقسى دوس بولدى. قازىرگى گيمننىڭ اۆتورى جۇمەكەڭ "مەكتەپ" باسپاسىندا قىزمەت ەتەدى، بەسىنشى قاباتقا كوتەرىلىپ، سالەمدەسە كەلەتىن، كەلگەندە جاي كەلمەيدى، ساكەندى تارپا باس سالىپ قۇشاقتاي الىپ، سەلدىر، كۇمىستەي شاشىن ۇيپا-تۇيپا ەتىپ جۇلمالاپ تاستايتىن، اشەيىندە ادۋىندى اعامىز مۇلدەم اشۋلانباي، وتىرا بەرەتىن-دى، "اپىراي، ايۋداي اقىرعان ساكەڭە نە بولدى؟" دەپ قالامىز، سويتسەك ەجەلگى سىرالعى، "قاندى كويلەك" دوستار ەكەن عوي. ءيا، سونداي مىقتى دوسى بولعانعا نە جەتسىن!.. ءقازىر وندى دوس تابۋ، سويلەسىپ، سۇحباتتاس بولاتىن جاندى كەزدەستىرۋدىڭ ءوزى قيىن بولىپ كەتكەن جوق پا.
بىردە اقىن فاريزا كەلدى، كوڭىل-كۇيى ونشا بولماي تۇرعان ءتارىزدى. ساكەڭ جاڭا باسپادان شىققان كىتابىن كورسەتىپ جاتىر، ىشىندە كۇلىمسىرەپ تۇسكەن سۋرەتى بار-تىن، فاريزا:
— سونشاما، ءماز بولىپ تۇرسىڭ عوي ءوزى، وزىنە ءوزى توق مىرزالار سياقتى، — دەگەن تۇرعىداعى ءبىر سوزدەردى ايتىپ تاستادى. قاپەلىمدە ساكەڭ نە دەرىن بىلمەي ابدىراپ قالدى. كەيىن بىلدىك، فاريزا اپامىزدىڭ الدەنەگە كوڭىل-كۇيى بولماي، مازاسى كەتىپ جۇرگەن كەزى ەكەن. كەيىننەن ساكەڭ ايتىپ ءجۇردى: "فاريزا اقىندى ەلگە اپارىپ، الاكولدىڭ جاعاسىنا دەمالاتىن، شاما-شارقىمىزشا ەل بوپ كۇتتىك" دەپ. ءيا، اقىن جانىن اقىن عانا تۇسىنەدى. ساكەڭنىڭ دوستارى كوپ، كورە المايتىن جاۋلارى دا بولدى، تالايى دىمى قۇرىپ، سىرتىنان عانا كۇڭكىلدەپ ءجۇردى. تالايى الدىنا كەلىپ، اراشاعا ارالاستىرىڭدار قانشاما.
جەرلەستەرى دە اۋىلدان ءجيى كەلىپ، سوعىپ كەتىپ تۇراتىن. بۇلاردىڭ قىرۋار بۇيىمتاي، شارۋاسى بار. اعا قولىنان كومەك تيەتىن بولسا، ەش ايانبايدى، قۇرىسىپ-تىرىسىپ بۇلدانبايدى. اۋدارما، رەسەنزيا كىتاپ بەرەدى، ايتەۋىر كومەك قولىن سوزباي قويمايدى. قينالىپ جۇرگەن جاستار كەلسە، قالايدا كومەك بەرىپ، بىرەۋلەرگە جاردەم بەردىم عوي دەپ جانە مىندەت ەتكەن ەمەس. قازىرگى تانىمال اۋدارماشى، فرانسۋز ءتىلىنىڭ مامانى، پۋبليسيست، تالانتتى اقىن عالىمجان مۇقانوۆتىڭ فرانسۋز تىلىنەن تىكەلەي اۋدارعان "ۆلاديمير مەن سارا" پوەماسىن دا قولداپ، "قازاق ادەبيەتىنىڭ" ايقارا بەتىنە جاريالاتقان دا، ونى كەيىن جارىققا شىعۋىنا كومەكتەسكەن دە، مول ەتىپ قالاماقى تولەتكەن دە ساكەن اعا. سول عالىمجان مۇقانوۆ مەنىڭ كۋرستاس دوسىم. ساكەن اعانى ءالى دە ماقتاپ جۇرەدى. ۇلى ابايدىڭ، ماحامبەتتىڭ، مۇحتاردىڭ شىعارمالارىن مەرەيتويلارى كەزىندە فرانسۋز تىلىنە اۋدارىپ، جاريالادى، شەتەل سىنشىلارىنان، ادەبيەتشىلەرىنەن جوعارى باعا الدى، ءبىراق ۇلكەن ءبىر وكىنىشى، ءوز ەلىمىزدە ءالى كۇنگە لايىقتى باعاسىن الا الماي كەلەدى. ءقازىر دەنساۋلىعى سىر بەرە باستاعان، ون مىڭ پەنسيامەن مەملەكەت پاتەرىندە تۇرىپ جاتىر، وسىندايدا "بۇل ءومىر نەگە سونشا ادىلەتسىز؟" دەگەن قىرساۋ ويعا بوي سالادى ەكەنسىڭ...
ساكەڭ قاجەتتى جەرىندە قاتال سىنشىل، كىدى، تارپاڭ، تابيعاتىنان تەكتى مىنەزدىڭ ادامى. قالىپتاسقان تارتىپكە وراي بارىمىزگە دە بىردەي تالاپ قويادى.
بىردە اڭگىمە اراسىندا:
— ساكەن اعا، مىنا دۇنيە وسىلاي كەتە بەرە مە، ەندى ەشتەڭە وزگەرمەيتىن دە شىعار؟ — دەپ قالعانىم بار ەدى.
بۇل سوناۋ وتكەن عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارىنىڭ باسى بولاتىن. سوۆەتتىك جۇيەنىڭ كوك سۇر مۇزى ءالى ەري قويماعان ۋاقىت ەدى، پارتيا جينالىسى، ءتارتىبى تىرپ ەتكىزبەيتىن، باسقان ءىزىڭدى اڭدىعان، بەتىن، بەدەلىن ساتقان ءمۇساپىر پەندەلەر جەتەدى. ولاردىڭ قارا داپتەرىنە ءبىر ىلىكسەڭ، قىسقارۋعا قاراي ءبىر تابان جاقىنداپ قالاسىڭ. رۋشىلدىقتىڭ، جۇزگە ءبولۋدىڭ كوردىڭ يىسىندەي سالقىن سىزىن سەزەتىنبىز. اپىراي، ازعانتاي قازاقتىڭ تىراشتانىپ، ەكىلەنىپ، جارامساقتارىن جيناعىشتاپ، سونشا بولىنەتىنى نەسى ەكەن؟ بۇل ۇلتتىڭ كەسەلى مە؟ ءتىلى بولەك ۇلتتىڭ ىشىنە دەندەي كىرىپ كەتەتىن، ءبىر-بىرىن قولداۋدا الدىنا جان سالمايتىن جەبىرەيىلدەردەن نەگە ۇيرەنبەسكە؟ سول كەزدە جارنانى ۋاقىتىڭدا تولەمەسەڭ، ماسەلەڭ، مۇلدە قيىنعا اينالاتىن، جينالىسقا ءتۇسىپ، اسىرە جاندايشاپتاردىڭ، پارتيا ارداگەرلەرىنىڭ كەلەمەجىنە، تۇرتكىسىنە تۇسەتىنبىز. ايىقتىرعىشقا مەكەمەمىزدەن ءار ايدا كىمنىڭ ءتۇسىپ قالعانىنا دەيىن ءبىر بەلسەندى ايەلدەر ميليسياعا تەلەفون شالىپ، قارا ءتىزىمىن الىپ، انىقتاپ جاتادى، شاريكوۆتاردىڭ "شارىقتاپ" كۇشىندە تۇرعان ۋاعى ەدى...
— نەگە ولاي دەيسىڭ، وزگەرمەيتىن دۇنيە بولا ما ەكەن، ءبارى دە وزگەرەدى، ءالى زاڭ دا، زامان دا، — دەدى ساكەڭ سەنىمدى تۇردە. مەن اڭ-تاڭ قالدىم. راسىندا ۋاقىت وتە كەلە ءبارى وزگەردى، ىرىپ-شىرىگەن قوعامنىڭ اياعى اسپاننان كەلدى، ءدال وسىلاي بولارىن، اپىراۋ، كىم بىلگەن، ال ساكەڭ اقىن بولعاسىن با، ءبىر كوكىرەك تۇيسىگىمەن، التىنشى سەزىمىمەن بە، ايتەۋىر، بولجاپ بىلە الدى. الدە كوپ وقىپ، كوپتى كورگەننەن كەيىن كوپ نارسەنىڭ، كۇللى قوعام دامۋىنىڭ زاڭدىلىقتارىن جەتە بىلگەننەن سوڭ با ەكەن. ءالى دە بار عوي، وسىنداي نار تۇلعالى، كەسەك ازاماتتار. الدى-ارتىنا سەرگەك قاراپ ۇيرەنگەن.
...ۋاقىت وتە كەلە كوپ نارسە ويعا جاڭعىرىعىپ ءجيى ورالادى، مازانى الىپ، تىنىم بەرمەيدى، سونشا جىلدار وتكەندە عانا كەيبىر جايلاردىڭ سىرىن شەشىپ جاتاسىڭ. ادۋىندى دا، ايبارلى اقىن ساكەن اعا تۋرالى جازباسىما بولمادى، ىشتەگى سىرلار، ەستەلىك — ەرىكسىز قولىما قالام الدىردى. تۋرا ماكسيم گوركيي ايتقان "جازباۋعا مۇمكىن بولماي قالعان كەزدە عانا جازۋ كەرەك" دەگەن وسى ما دەيمىن. اعا تۋرالى ايتا وتىرىپ، جازۋشىلار تۋرالى دا ازدى-كەم ءوز ويلارىمدى دا بىلدىرەيىن دەگەن ەدىم. ءوز ءسوزىم وزىمدىكى عوي، ول ءۇشىن ەشكىم سوگە قويماس دەيمىن.
تاياۋدا اقىن بايبوتا سەرىكباي ۇلى قوشىم-نوعايدىڭ 2005 جىلى جارىق كورگەن "ءتاڭىر تارازىسى" اتالاتىن ولەڭدەر جيناعى قولىما تۇسە قالعانى. بايبوتانىڭ ساكەن اعاعا ارناعان "قازاققا قات ءبىر اقىنسىڭ..." دەگەن ولەڭى تۋرا مەنىڭ ويىمنىڭ ۇستىنەن ءتۇسىپتى، اعانىڭ كوسەمي تۇلعاسىن تامىرشىداي ءدال باسقانىنا تاڭىرقادىم. كانە، سول ولەڭدى اسىقپاي وقىپ كورەلىكشى:
I
ماحامبەت دەر ەم، عاسىرىڭ باسقا،
ساۋىتسىز، جۇرگەن كويلەكشەڭ.
قاتتىراق ايتىپ جاسى قۇرداسقا،
تۇراسىڭ وكتەم سويلەپ سەن.
شىندىقتى جۇرتتىڭ ءبارى ۇناتقان با،
تىڭدايدى بىرەۋ ءسۇرتىپ تەر.
جاتارىڭ وتكىر جالىن اتقاندا،
قۇلايدى تومەن كىرپىكتەر.
جارامساعى مەن جاعىمپازى كوپ
ورتادا ءوڭىڭ بۇزىلىپ، ءداۋىردىڭ داۋسىز داۋىلپازى بوپ،
وقيسىڭ جىردى كىجىنىپ...
ءىى
...كۇن نۇرىن توگىپ، جايادى عارىشتان قۇشاق،
سەنەن ەلگە ورتاق كۇننىڭ سول پەيىلىن كورەم.
گۇجىلدەپ كەيدە اشۋلى ارىستان قۇساپ،
ەركەلەتەسىڭ يتتەردى مەيىرىممەنەن.
قوقىسقا كىم باس يەدى كۇرەسىنگە كەپ؟
تۇعىرى بيىك حاس قىران ەكەنىڭ انىق!
بالاعى ءبيتتى بالانى جۇرەسىڭ دەمەپ،
قاشان كورسەم دە، ءبىر جاستى جەتەگىڭە الىپ.
اڭقىلداپ ءدايىم وسىلاي، اعا، ءجۇر امان،
ب ا ق بەرەدى، راس، تۇبىندە اللا مۇڭدىعا.
ءار ءسوزىڭدى التىن كىرمەنەن تارازىلاعان
اقىلدى ۇرپاق ايىرار سالماعىڭدى دا!..
وسى ولەڭدى قىسقارتىپ بەرگەننىڭ وزىندە اقىننىڭ سوم تۇلعاسى كوز الدىمىزدا سومدالىپ تۇرا قالادى. بايبوتا اقىن وسىنى كوكىرەك كوزىمەن بايقاپ، ءبارىن كەلىستى ورنەكتەيدى. ءبىر-بىرىن قاراقاتتاپ، قارالاپ، جانىن جارالاپ جاتقان، سونى دا الدەقانداي ات شىعارۋ، اتاق الۋ، سەنساسيا رەتىندە بىر-بىرىنە سايتاني قۇلقىنمەن توپىراق شاشىپ جاتقانداردى كورگەندە ساكەن اقىن بەينەسىن كورىپ ءدال، رازىلىقپەن نۇرلاندىرعان وسى ءبىر شۋاقتى ولەڭ شۋماقتارىنا ەرىكسىز ەلەڭدەپ، ءوز بويىندا الدەقانداي قاناعات سەزىمى ويانادى ەكەن.
دۇنيەدەن شاماڭ كەلگەنشە جاقسىلىق ىزدەگەنگە نە جەتسىن. بىزگە جۋان قارىن، شالاعاي، اسپاننان تۇسكەندەي بولىپ،' كەكىرىگىنە شاشالىپ جۇرگەن وسپادارسىز توپتىڭ كەيىپكەرى ەمەس، جاڭا زاماننىڭ ويلى دا تەرەڭ ءبىلىمدى، كەسەك، تۇلپار تەكتى ازاماتتارى ۇلگى بولا الادى. اقىن ساكەننىڭ ادامي تۇلعاسىن سيپاتتاۋداعى باستى ماقسات قازاق حالقىنىڭ توپىراعى تالانتتى، اسىل ۇلدارعا قاي كەزدە دە كەندە بولماعانىن اتاپ كورسەتۋ بولاتىن. ورىنداي الدىق پا، جوق پا، ول ەندى باسقا اڭگىمە.
"جەتىسۋ" گازەتى، 10 اقپان 2007 جىل
وڭالبەك كەنجەبەك، جازۋشى، جۋرناليست، اقمولا وبلىسى، ششۋچە اۋدانى
You Might Also Like
-
"ءومىربايانىما قوسىمشا دەرەكتەردى ولەڭدەرىمنەن تاباسىز..." وسى ويدى سەرگەي ەسەنيننەن باستاپ، اقىندار اۋلەتىنىڭ ءار بۋىن وكىلدەرى ءجيى قايتالايدى. اسىلى، ولەڭدەرى وزگەشە ءومىربايانعا اينالاتىنىن...
