عاشىق دۇنيە
جەرلەسىمىز ساكەن يماناسوۆ ءوزىنىڭ جاڭا كىتابىن جيناقتىڭ ەكىنشى بولىمىندەگى "عاشىق دۇنيە" دەگەن ولەڭ تاقىرىبىمەن اتاپتى. اۆتوردىڭ جىرلار جيناعىن وسىلايشا اتاۋ سەبەبىن اتالمىش ولەڭنىڭ وزىنەن ىزدەيىك:
دۇنيە-اي،
ءقادىرىڭدى قۇرت ۇقتىرىپ،
باراسىڭ كۇننەن-كۇنگە ىنتىقتىرىپ،
كولبەگەن كوك بەلدەرگە،
كوك پەن جەرگە
قارايمىن كوزدىڭ جاسىن ءسۇرتىپ تۇرىپ...
دەپ، وتكەن ءومىرىنىڭ تەرەڭىنە ۇڭىلە قاراعان ساكەن، ءوزىن دۇنيەگە كەلتىرگەن بۇل ومىرگە بەرەرى مول بولىپ، بەرىپ ۇلگەرگەنىنە قاناعات تۇتپايتىن ىزدەنىمپازدىعىن ءبىلدىرىپ:
دۇنيە-اي،
قۋانىپ تا،
نەبىر كۇلە،
ەندى ۇقتىم ءوزىڭدى دە، ءوزىمدى دە،
الدىڭا اقتارىلا كەتكىسى كەپ،
اڭقىلداپ اشىق تۇرعان كوڭىل مىنە! —
زامانداستار مەن قالامداستار دەگەن شۋماقتارىمەن جالان وكىنىشتىڭ ق ۇلى بولىپ قالماي، ادامزات الدىنداعى اقىندىق پارىزىن وتەۋگە ءاردايىم ءازىر ەكەندىگىن اشىپ ايتادى. ساكەننىڭ بۇل ولەڭىنەن ونىڭ وزىنە ءتان اينالا دۇنيەگە سىرتتان قىزىقتاپ قانا قاراماي، جان دۇنيەسىمەن تولقيتىن اقىندىق ارىنىن بايقايمىز. جىر جيناعىنداعى باسقا ولەڭدەرىندە دە اقىننىڭ وسى قاسيەتى سەزىلىپ وزىنە تارتىپ وتىرادى.
ساكەننىڭ ءوز سوزىمەن ايتساق "اقىن پارىزى-ونەگەلى ءومىردى، باتىرلىق پەن دانالىقتى دارىپتەۋ". وسى تۇرعىدان قاراعان دا اقىننىڭ جاڭا كىتابىنداعى وتان، كوممۋنيستىك پارتيا، سوۆەت جاستارى جايلى جىرلارى ءوز تاقىرىبىن دال تاۋىپ، وقىرمان كوڭىلىنە كۇمانسىز ۇيالايتىن جولدار دەمەكپىز. اسىرەسە كىتاپتىڭ بەتاشارى بولعان "بۇگىنگىلەر اتىنان" اتتى اقىن تولعاۋى بۇگىنگى زامانداس تۇلعاسىن، ونىڭ وبرازى مەن پورترەتىن سۋرەتتەۋدە ساكەن وزىندىك ءۇن، سونى ىزدەنىس بايقاتادى.
مەن سويلەيىن!...
سويلەۋگە حاقىم دا بار،
سويلەمەۋگە قويمايدى تاقىمداپ ار،
جاۋاپ السا جۇرتىنان وتان مىنا —
سوت الدىنا الدىمەن اقىن بارار!
ەشبىر كولگىرەۋسىز شىن كوڭىلدەن شىققان وسى جولداردان قوعام ومىرىندەگى اقىننىڭ الار ورنى، ونىڭ ادامزات الدىنداعى ۇلكەن پارىزى وقىرمانىنا دا وي سالادى. ەل الدىنداعى ءوز مىندەتىن وسىلايشا مۇلتىكسىز تۇسىنگەن اقىن زامانداستارى جايلى:
...ەرتەرەكتەۋ ومىرگە كەلمەدىم دەپ،
ءبىزدىڭ ۇرپاق كىمدەردەن كەم كورىنبەك؟
ءار ءىسىن كەيىنگىلەر ارداق تۇتار
تۋ ۇستاپ، تۇلپار مىنگەن ەرلەرىم كوپ، —
دەپ شالقىتا جىرلايدى.
ساكەننىڭ تۋعان جەرىنە ەلىنە، الىستاعى اۋىلىنا دەگەن ىستىق ماحابباتى، سازدى ساعىنىشى جيناقتاعى "حات كەلمەدى"، "اۋىلعا سالەم"، "اپارايىن ەل جاققا"، "تالدىقورعانعا بارار جولدا"، "الاكولگە ايتار سىر" سياقتى ولەڭدەرىندە ىستىق سەزىممەن ءورىلىپ جاتىر.
اقىننىڭ تۋعان جەر تۋرالى جىر توپتامالارىنداعى ولەڭنىڭ بىرىندە ويىنداعى جارقىن جاندار جايلى ويلانا سويلەپ، اۋىلداستارىنا باعا بەرسە، ەكىنشىسىندە ارناسىنان اسا شالقىپ كەتەدى. ول تۋعان جەرىنە دەگەن ولشەۋسىز ماحابباتىن دا ءوز ولەڭدەرىندە ايقىن اڭعارتادى.
ازىرلەپ وتىر ەكەن ات اعايىن،
ءجۇرشى دوس، الاكولگە اپارايىن.
ول جاقتا وزگەشەلەۋ اتادى تاڭ،
ايتەۋىر وزگەشەلەۋ باتادى ايىڭ.
قىر كولەڭكەسىنەن كورىنبەي-اق قالاتىن الاقانداي اۋىلىڭنىڭ بەينەسى وسى ءسات الەمدەگى ەڭ ءبىر اسەم دە، قۇدىرەتتى جەر ەكەنىن سەزىنەسىڭ.
بۇتا جوق مەن سۇيىنبەس ءبىر تال مۇندا،
سۇيەمىن قىرىندى دا، قىرقاڭدى دا،
تۋعان جەر.
ساعان ۇقساۋ كەرەك ەكەن،
قىزارماي ءجۇرۋ ءۇشىن جۇرت الدىندا! —
دەپ اياقتالاتىن "تالدىقورعانعا بارار جولدا" اتتى ولەڭىندە ازاماتتىق ءۇن، تەرەڭ جاۋاپكەرشىلىك جاتىر.
ساكەننىڭ بۇرىندار جارىق كورگەن كىتاپتارى دا ادالدىق، دوستىق، ماحاببات تۋرالى اشىلا سويلەپ، بۇكپەسىز سىر شەرتىسەتىن جىرلارعا ايتارلىقتاي ورىن بەرىلەتىن. "عاشىق دۇنيە" دەپ اتالعان تاقىرىپتاعى ولەڭدەر توبى كىتاپتىڭ ەداۋىر بولىگىن يەمدەنىپ جاتىر. ءبىراق، بۇل ولەڭدەردەن بۇرىنعى كىتاپتارداعى جىرلارعا ۇقساس ءبىر سارىندىلىق بايقالمايدى. ايتارى ءبىر بولسا دا، ءۇنى بولەك، سارىنى باسقا جىرلار. كوكىرەگىن ايقارا اشىپ، وقىرمان الدىنا جايىپ سالىپ وتىرعانى كۇندەلىكتى ومىردەگى سىر. ايتكەنمەن، اقىننىڭ ايتپاعى سەنى دە ءوز ومىرىڭە ۇڭىلە تۇسۋگە جەتەلەپ، كەيبىر ىس-ارەكەتتەرىڭە باعدارلاي قاراپ، باعا بەرۋىڭە جەتەلەيدى. اينالاداعى ادامداردى سىن كوزبەن سىناي قاراپ، ولاردىڭ ىشىنەن ادالى مەن ءالى دە بولسا ارامىزدا جوق ەمەس "ارامىن" اجىراتا بىلۋگە تاربيەلەيدى.
دارداي قىلىپ اتىمدى، اتاعىمدى،
جۇرەتىن "دوس" كوبەيتىپ قاتارىمدى.
...وسال جەرىڭ وسى ما؟" دەگەندەي-اق
دالدەپ تۇرىپ جۇرەكتەن اتا ءبىلدى.
دەپ، ءبىر ولەڭىندە ادالدىقتان تانعان "بۇرىنعى دوسىنا" نالىسا، ەندى بىردە!
بۇگىنگىگە بۇلتاقسىز جەتكەنىندەي،
ءجۇر عوي تالاي جاقسىلار جوققا ەمىڭبەن
اڭقىلداپ-اق جۇرگەن ءبىر اعايىن بار،
جارلىمىن با، جوقپىن با؟" —
دەپ تە بىلمەي، دەپ اق جۇرەگىن اشىپ سالادى.
ساكەن "جۇلدىز" جۋرنالىنىڭ 1975 جىلعى 8 سانىندا باسىلعان پوەزيا جايلى ماقالاسىندا "ناعىز اقىننىڭ سوقپاعى قيلى-قيلى قيىندىقتان تۇرادى. ول سوقپاق بىردەن ەمەس، بىرتىندەپ ورلەپ، بىرتىندەپ بيىكتەيدى..." دەگەن ەدى. "عاشىق دۇنيەدەگى" كەيبىر جىرلارداعى ورىنسىز مۇڭلى جولداردىڭ كەزدەسۋى اقىن ومىرىندەگى قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەردە تۋعان سەزىم ىرعاقتارى دەپ قانا تۇسىنگىمىز كەلەدى.
قورىتا كەلە ايتارىمىز، ساكەننىڭ جاڭا جىر جيناعى، ولەڭدەرىنىڭ دەنى وقىرمان كوڭىلىندە نازىك سەزىم، ازاماتتىق پارىزدى وياتىپ، ويلاندىرار دارەجەگە كوتەرىلىپ قالعانى قۋانتادى. ءبىراق، وقىرمانداردىڭ اقىن تۆورچەستۆوسىنان كۇتەرى ءالى دە كوپ ەكەندىگىن ەسىنە تۇسىرە كەلىپ:
جالىن اتا جالتىراپ تەردەن دەنە،
ۇمتىلىپ قال — ۇرىمتال ءور كومبەڭە.
بولعانعا دا نە جەتسىن ءوز بيىگىڭ،
سول بيىككە ءبىر شىعىپ كورگەنگە دە؟! —
دەگەن اقىن تولعاۋىنا قوسىلىپ: "شىعار بەلەسىڭ بيىكتەي بەرسىن" دەيمىز.
"وكتيابر تۋى" گازەتى، 6 تامىز 1977 جىل
You Might Also Like
-
ءار اقىننىڭ تاعدىرى، پوەزياداعى جولى ءارقالاي. ساكەن يماناسوۆتىڭ تۆورچەستۆوسىنا كەلسەك، ءاۋ باستا اقىندار اۋلەتىنە بىردەن دۇرمەكپەن شۋلى كەلدى دەسەك، اقيقاتقا جاتا قويماس. ول سالقىنقاندى، سابىرلى سالم...
-
ساكەن يماناسوۆ قازىرگى قازاق پوەزياسىنىڭ كوش باسىندا تۇرعان اسا تالانتتى اقىن. ول ەشقاشان بيلىكتىڭ جەتەگىندە جۇرمەگەن، شىعارماشىلىعىن كۇيبەڭ تىرلىكتىڭ شىلاۋىنا سالماعان، كۇنكورىستىڭ كوزىنە اينالدىر...
