InfoHub Logo

قازاقستاندا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى كورسەتكىشى مەن سالىنۋ جىلدامدىعى جىل ساناپ ارتىپ كەلەدى. سايكەسىنشە، جىل سايىن پايدالانۋعا بەرىلەتىن شارشى مەترلەر دە كوبەيىپ جاتىر. بۇل ءار ادامنىڭ باسپانالى بولۋعا مۇمكىندىگى بار ەكەنىن كورسەتەدى. مىسالى، بيىلعى قاڭتار مەن تامىز ايلارى ارالىعىندا ەل بويىنشا 8،9 ميلليون شارشى مەتر ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى. 

تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا بولىنەتىن قارجى دا بىلتىرعىمەن سالىستىرعاندا ەداۋىر ارتقان، ياعني 22،7%-عا. بۇل كورسەتكىشتى جوعارى دەپ اتاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن نارسە – پاندەميا. پاندەميا كەزىندە الەمدەگى، ەلدەگى بيزنەستىڭ كوپ بولىگى تۇرىپ قالدى. ينفلياسيا ءوستى. ينۆەستيسيا قۇيۋ مولشەرى دە ازايدى. وسىنداي فاكتورلارعا قاراماستان، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا بولىنەتىن قارجى كولەمى ۇلعايعان. 2021 جىلى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا بولىنگەن قارجى مولشەرى – 1 تريلليون 349،5 ميلليارد تەڭگە. 

بولىنگەن قارجى كوپ بولىپ، پاتەرلەر سانى ارتقانىمەن، قولدانىسقا بەرىلەتىن باسپانالاردىڭ 1 شارشى مەترىنىڭ باعاسى دا ءوسىپ جاتىر. مىسالى، 2020 جىلى ەلدەگى 1 شارشى مەتر ءۇىشن ورتاشا باعا 297 مىڭ تەڭگە بولعان. ال بيىل بۇل باعا 320 000 تەڭگەگە دەيىن جەتتى. ءقازىر ەلوردادان ورتاشا شارشى مەتردەگى (37-47 شارشى مەتر اراسى) 1-بولمەلى پاتەردى جوندەۋ جۇمىستارىنسىز 17-18، كەيدە ءتىپتى 21-22 ميلليون تەڭگەگە ساتىپ الۋعا بولادى. بۇعان جوندەۋ جۇمىستارىن قوساتىن بولسا، اتالعان باعاعا 3-4 ميلليون تەڭگە قوسۋ كەرەك. سوندا قورىتىندى باعا 21-26 ميلليون تەڭگە اراسىندا بولادى دەگەن ءسوز. بۇل – استانا ورتالىعىندا، جاقسى جەردە ورنالاسقان تۇرعىن ۇيلەر باعاسى. الايدا وزگە اۋدانداردا ورنالاسقان ۇيلەردىڭ دە باعاسى ورتاشا باعامەن بىردەي دەۋگە بولادى. 

بىلتىرعى جىلى جانە ودان بۇرىن پاتەر باعاسى بۇدان ارزانداۋ بولادى. پاتەر باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنا باسپانا الۋ ءۇشىن ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىندا جينالعان قارجىنى الۋ دا سەبەپشى. ودان بولەك، قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ قىمباتتاۋى دا پاتەر باعاسىنىڭ وسۋىنە اكەلەدى. تۇرعىن ءۇي سالۋ كەزىندە قولدانىلاتىن قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ 54%-ى شەتەلدەن اكەلىنەدى، ال 46%-ى ءوز ەلىمىزدە وندىرىلەدى. شەتەلدىك قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ كوپ بولۋى دا باسپانا باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتەتىنىن وسى كورسەتكىش دالەلدەيدى. شەتەلدە، ءتىپتى وتاندىق وندىرۋشىلەردە باعا وسكەن سايىن، قۇرىلىس كومپانيالارى دا 1 شارشى مەتر ءۇشىن باعانى وسىرۋگە ءماجبۇر بولادى. ال وسىنداي ءماجبۇرلى ارەكەتتى جاساماس ءۇشىن ءبىرقاتار شارالار قابىلداۋ كەرەك. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋ باسقارماسى بۇرىنعى باسشىسى سۇلتانبەك سۇگىربايەۆ قۇرىلىس سالاسى مينيسترلىگى بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. ال ءقازىر ەلدىڭ قۇرىلىس ىستەرىنە جاۋاپتى كوميتەت قازاقستان رەسپۋبليكاسى يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنە قارايدى. «ەگەر جەكە مينيسترلىك بولسا، باعانى تۇراقتاندىرۋعا جانە وزگە دە تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى شەشۋگە، زاڭدار مەن قۇجاتتاردى رەتتەۋگە مۇمكىندىك تۋادى»، دەيدى سۇلتانبەك سۇگىربايەۆ. 

حالىق الا الاتىن، حالىققا بەرىلەتىن باسپانا سانىنىڭ ارتقانى، ارينە، جاقسى. ءبىراق سان مەن ساپا بىر-بىرىنە ساي بولسا، ودان دا جاقسى. 

ءقازىر ۋربانيزاسيالاۋ پروسەسى ەلدە قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. ۋربانيزاسيانىڭ بولعانى، قالالارىمىزدىڭ دامىعانى، مەگاپوليستەرگە اينالعانى جاقسى. الايدا حالىقتىڭ ءبارىنىڭ قالادا بۇرۋى دا ءبىزدىڭ ەلىمىزگە، گەوگرافيالىق جاعدايىمىزعا ءتيىمسىز. سەبەبى ءبىزدىڭ جەرىمىز كەڭ ءارى شۇرايلى. ءبىز اۋىر ونەركاسىپپەن قوسا، تابيعي تاعام ونەركاسىبىن دە وركەندەتە الامىز. ال ول ءۇشىن اۋىل مەن اۋىل ەڭبەگى قاجەت. ازاماتتاردىڭ ءبارى قالادا ءومىر سۇرەتىن بولسا، بۇل يدەيانى جۇزەگە اسىرۋ قيىنعا سوعادى. تاعام ونەركاسىبى داميتىن بولسا، ەكونوميكامىز دا ءارتاراپتانادى. ءقازىر دە ءارتاراپتى ەكەنى بەلگىلى. ءبىراق كوپ بولىگىن مۇناي مەن گاز ونەركاسىبى قۇراپ تۇرعانىن ايتۋ كەرەك. ال ەگەر سالالاردىڭ بارلىعى ءبىر دەڭگەيدە بولاتىن بولسا، ەكونوميكانى تۇراقتى ەتۋ جانە داعدارىستارعا توتەپ بەرە الاتىنداي دەڭگەيگە جەتكىزۋ وڭايىراق بولادى. 

سونىمەن قاتار بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك دەپارتامەنتى 2050 جىلعا قاراي قازاقستاندا ۋربانيزاسيا دەڭگەيى 69،1%-عا جەتەدى دەپ وتىر. بۇل اۋىلداردىڭ سانى ەداۋىر ازاياتىنىن بىلدىرەدى. سول كەزدە جوعارىدا ايتىلعان جاعدايلار بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان تەك سانعا، تەك ۋربانيزاسياعا ۇمتىلا بەرمەي، ءتۇرلى سالاداعى، ءتۇرلى ومىرلىك جاعدايداعى ساپاعا دا ءمان بەرۋ كەرەك. سوندا عانا وركەنيەتتى ەل بولۋعا بولادى. 

تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ قارقىندى جۇرگەنى جاقسى. ءبىراق سان ساپاعا اسەر ەتپەسە بولعانى. وعان قوسا، سان – ساپا – باعا كورسەتكىشتەرى بىر-بىرىنە ساي بولسا – قۋانىش. سونداي-اق تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن، قالاعا كوشىپ كەلەتىن حالىق سانىن ەسەپتەگەندە سانالى كوزقاراسپەن قاراپ، بولاشاقتى ويلاعان دۇرىس. سەبەبى تابيعات انا بەرگەن بايلىقتى ساۋاتتى دا سانالى قولدانىپ، جاقسى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە بولادى. ودان بولەك، تۇرعىن ۇيلەردى تەك قالادان ەمەس، اۋىلدىق جەرلەردەن دە سالعان دۇرىس دەپ سانايمىز. بۇل تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋعا كومەكتەسەدى. 

اسەم تاڭاتار ەۇۋ جۋرناليستيكا  فاكۋلتەتى ستۋدەنتءى

---