سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ جابىلعانىنا 30 جىل
29 تامىزدا تاريحي داتا اتالىپ وتىلەدى. وسىدان 30 جىل بۇرىن سەمەي سىناق پوليگونى رەسمي تۇردە جابىلدى. قازاق كسر پرەزيدەنتى نازاربايەۆتىڭ العاشقى شەشۋشى قادامدارىنىڭ ءبىرى 1991 جىلعى 29 تامىزداعى "سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىن جابۋ تۋرالى" № 409 جارلىعى بولدى.
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى-ەلباسى:
«قازاقستان شيرەك عاسىردان بەرى تۇتاس جەر بەتى بەيبىتشىلىككە بولەنۋ ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىن سالىپ كەلەدى. ءبىز قۋاتى جونىنەن الەمدە ءتورتىنشى ورىنعا يە يادرولىق قارۋدان ءوز ەركىمىزبەن باس تارتقان ەلمىز. الەمدىك قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ جولىندا كوپتەگەن تىڭ باستامالار كوتەردىك. بۇل – قازاقستاننىڭ بەيبىت باستامالارى جەر بەتىندەگى بارشا ەلدىڭ مۇددەلەرىنە ساي كەلەتىنىن جانە ولاردىڭ قولدايتىنىن كورسەتتى».
قازاقستان دالاسىندا ورنالاسقان يادرولىق پوليگون 18500 شارشى شاقىرىم اۋماقتى الىپ جاتىر. پوليگونداعى سىناقتار 1949 جىلدان 1989 جىلعا دەيىن جالعاستى. دەرەك كوزدەرگە سۇيەنسەك، سەمەي پوليگونى ايماعىندا 40 جىل ىشىندە 456 ءىرىلى-ۇساقتى سىناقتار وتكىزىلگەن. بارلىق سىناقتار قاتاڭ قۇپيادا وتكىزىلگەن بولاتىن. سەمەي وبلىسىنىڭ 200 مىڭنان استام تۇرعىنىڭ جارىلىستار تۋرالى حابارى بولمادى.
1963 جىلعا دەيىن سىناقتار جەر مەن اتموسفەرادا جۇرگىزىلدى. ەگەر جەتەكشى يادرولىق دەرجاۆالار عارىش، اۋە جانە سۋ كەڭىستىگىندە يادرولىق سىناقتارعا تىيىم سالۋ تۋرالى شارتقا قول قويماسا، ءبىزدى بۇگىن نە كۇتىپ تۇرۋشى ەكەنىن تەك قانا بولجاۋعا بولادى. وسى ۋاقىتتان باستاپ بارلىق سىناقتار تەك جەر استىندا جۇرگىزىلدى. ءبىراق بۇل سەمەي قالاسىنىڭ تۇرعىندارىن قۇتقارمادى. 1989 جىلى اقپان ايىندا ءساتسىز سىناق كەسىرىنەن راديواكتيۆتى بۇلت اتموسفەراعا كوتەرىلىپ جاقىن ماڭداعى اۋماقتى باسىپ الدى. يادرولىق سىناقتاردىڭ سالدارىنان بارلىعى 1،3 ميلليون ادام زارداپ شەكتى دەپ ەسەپتەلەدى.
1989 جىلى بەلگىلى قازاقستاندىق قوعام قايراتكەرى ولجاس سۇلەيمەنوۆ بۇكىل الەم بويىنشا يادرولىق سىناقتاردىڭ قۇرباندارىن بىرىكتىرگەن نيەۆادا — سەمەي انتيادرولىق قوزعالىسىن قۇردى. قوزعالىس الەمدىك رەزونانسقا يە بولدى.
1989 جىلى سەمەي پوليگونىنداعى يادرولىق سىناقتار تولىعىمەن توقتادى. پوليگوندا العاشقى جارىلىس بولعاننان 42 جىلدان سوڭ، 29 تامىزدا قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن پوليگون جابىلدى.
1996 جىلدان 2012 جىلعا دەيىن سەمەي يادرولىق پوليگونىندا رەسەي، قازاقستان جانە اقش قۇپيا وپەراسيا جۇرگىزگەنى بەلگىلى. ونىڭ ءمانى ىدىرايتىن ەلەمەنتتەردى، اتاپ ايتقاندا 200 كيلوگرامعا جۋىق ءپلۋتونييدى، سونداي-اق يادرولىق قارۋدى جاساۋ جانە سىناۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن جابدىقتى ىزدەۋ جانە جيناۋ بولدى.
قازىرگى تاڭدا سەمەي يادرولىق پوليگونىن راديواكتيۆتى ماتەريالداردان تازارتۋ جۇمىستارى اياقتالدى.
ۋ.م.دجولدىبايەۆا- تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ دوسەنتى
زەينوللا الي- شىعىستانۋ فاكۋلتەتى، شەتەل فيلولوگياسى ماماندىعىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
-
“قازاق” گازەتى دە، “ايقاپ” جۋرنالى دا حالىقتىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاعان، كوكەيىندەگى جۇرگەن سۇراقتارىن، كۇيىنىش-وتىنىشتەرىن وكىمەتكە جەتكىزگەن ءارى وزدەرى دە ەلىنىڭ...
-
اقىن جامبىل جابايەۆقا دەگەن قۇرمەت بىردەن كەلگەن جوق. ول كوشپەلى بالادان ۇلى اقىنعا دەيىن ۇزاق جول ءجۇرىپ كەشتى. ول لەنين جانە ەڭبەك قىزىل تۋ وردەندەرىمەن ماراپاتتالعان. ونىڭ قۇرمەتىنە كوشەلەر مەن ەس...
