InfoHub Logo

شىڭعىس ءۋاليحانوۆتىڭ ۇلى مۇحاممەد قانافيانى، ياعني، اجەسىنىڭ شوقانىن كوبىنەسە شىعىستانۋشى، تاريحشى، فولكلورشى، ەتنوگراف، گەوگراف، اعارتۋشى رەتىندە  تانىپ كەلدىك. الايدا ءۋاليحانوۆ شوقان سونىمەن قاتار پۋبليسيست بولعانىن دا ۇمىتپاۋ كەرەك. شىعارعان ماقالالارىنىڭ ىشىنەن مەنىڭ حوشىما كەتكەن، ياعني «ساحاراداعى مۇسىلمانشىلىق تۋرالى» ماقالاسى  حاقىندا ءسوز قوزعاماقپىن.

نەلىكتەن بۇل ماقالانى تالداعىم كەلگەندىگى تۋرالى ايتا كەتسەم. گۋمانيست-پۋبليسيست بۇل ماقالادا ايەل تەڭدىگى ماسەلەسىنە باسا كوڭىل اۋدارعان. سول زاماندا قىز بالاسىنىڭ الاتىن ورنىنىڭ قانداي ەكەنىنەن ءبارىمىز حاباردارمىز. ارينە، قازاق حالقى ەجەلدەن ايەل زاتىن ءقادىر تۇتقان، سىيلاعان، ايالاعان، ەركەلىگىن كوتەرگەن. ءبىراق، ارادا ءبىر ماسەلە بار. ول قىزدارىنىڭ جاسى جەتپەسە دە باسقامەن اتاستىرىپ جىبەرەتىنى، قالىڭ مالعا ساۋدالاپ قوياتىنى، ءتىپتى وزىنەن ۇلكەن ەركەككە ۇزاتقان كەزدەرى دە از ەمەس. سوسىن، قازاقتا «بەسىك قۇدا» دەگەن دە بولعان. ياعني، بالالارى ومىرگە كەلە سالا ءبىر- بىرىمەن اتاستىرىپ قوياتىن. قانشا جەردەن بابالارىمىز ۇستانعان سالت بولسا دا، وتكەنىمىز دەپ دۇرىس كوزقاراستا قاراۋ كەرەك بولسا دا، ايتايىن، ميعا قونىمسىز، نادان سالتتىڭ ءبىرى، ەڭ ازىندا، مەن ءۇشىن. بۇل قوزعالعان تاقىرىپتىڭ ءبىرى. ەندى ەكىنشىسى رەتىندە، جەسىردى مارقۇمنىڭ جاقىنىنا/ باۋىرىنا امەڭگەرلىك سالتىمەن زورلاپ قوساتىن. بۇل قانشالىقتى دۇرىس؟ جوق، ارينە، ەگەر ايەلدىڭ قارسىلىعى بولماسا، يا بالالارى جەتىم قالماسىن دەپ ءوز كەلىسىمىمەن بولسا، وندا ونىمەن ءىسىم جوق، شىنىمەن. ءبىراق، ايەل قارسى بولعان كۇندە دە ولاردى اتاستىرعان جاعدايلار بولعانىن جوققا شىعارا المايمىز. ەكى جاعدايدا دا ولار ايەلدىڭ ويىن سۇراماعان. وزدەرى شەشىم قابىلداپ، وسىلايشا بەيكۇنا ادامنىڭ تاعدىرىن قۇرتقان. سونداي ءبىرتۇرلى، كەرتارتپا سالتتار قوعام ءۇشىن نورما بولعان كەزەڭدە تۋماعانىما راسىمەن شۇكىرشىلىك ەتەمىن. مەن شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ «ساحاراداعى مۇسىلمانشىلىق تۋرالى»  ماقالاسىندا قوزعاعان تاقىرىپتارىنىڭ باسىن شالىپ ءوتتىم. وسى اتالمىش سالتتىڭ بارلىعىن ول ادام ومىرىنە جاساعان قاستىق دەپ ءبىلدى. «قازاقتار قىزدارىن كامەلەتكە تولماي كۇيەۋگە بەرمەيتىن بولسىن، اتا-انالارى وزدەرىنىڭ بالالارىن تۇرمىسقا شىعۋعا، ۇيلەنۋگە كۇشتەمەيتىن بولسىن» دەپ ۇسىنىس ەنگىزگەن بولاتىن. مەنىڭ ەسسەم وسىمەن ءتامام.

زەينۋللايەۆا الۋا

---