ءسوز تىركەسى بويىنشا وتكەندى قايتالاۋ
پاۆلودار وبلىسى، باياناۋىل اۋدانى،
بىرلىك جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
بايسەيتوۆا ساندۋعاش حازيزات قىزى
ءسوز تىركەسى بويىنشا وتكەندى قايتالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا العان بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، ويدا ساقتاعان ماعۇلۇماتتاردى ناقتىلاپ، ءبىر جۇيەگە جيناقتاۋ.
دامىتۋشىلىق: ءسوز بايلىعىن ياعني سوزدىك قورىن بايىتۋ، ويلاۋ ماشىقتارى مەن قابىلەتتەرىن دامىتۋ. ءوز پوزيسياسىن قورعاۋعا داعدىلاندىرۋ.
تاربيەلىك: پانگە دەگەن قۇشتارلىقتارىن، قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، وزىندىك ىزدەنىس جۇمىستارى، توپتاۋ، جيناقتاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەربەلسەندى تاقتادا جەمىستەر سالىنعان ۆازانىڭ سۋرەتى، كەسپە قيىقشالارى، تالداۋ ۇلگىلەرى، كەستە.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، سۋرەت.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ ءراسىمى؛
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
3. سىنىپ 3 توپقا بولىنەدى. توپ باسشىلارى بەلگىلەنىپ، ولارعا باعالاۋ پاراعى بەرىلەدى.
ءى توپ اتى: «ءتىلاشار»؛
ءىى توپ اتى: «شامشىراق»؛
ءىىى توپ اتى: بىلىمدىلەر».
ءى. گەيم. ءار توپ ءوزىن تانىستىرادى. ۇرانى. ءار توپ وقۋشىلارى ءوز ەسىمدەرىن تىركەس بويىنشا اتاپ شىعادى. مىسالى: مەن ايناش - اقىلدى. ەكىنشى وقۋشى ايناش اقىلدى، مەن سالتانات - سۇيكىمدى.. وسىلاي جالعاسادى.
ءمۇعالىم: «قايتالاۋ - وقۋ اناسى» دەگەندەي بۇگىنگى ساباقتا قايتالاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەمىز.
1 - تاپسىرما. «ماعان ۇنايتىن جەمىس» ويىنى ارقىلى ىسكە اسادى. ءار وقۋشى وزىنە ۇناعان جەمىستى تاڭداۋ بارىسىندا، ارتىندا جاسىرىنعان سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
سۇراقتار:
1. سينتاكسيس دەگەن ۇعىم گرەكتىڭ قانداي سوزىنەن شىققان؟ («قۇراۋ»، «بىرىكتىرۋ»ماعىناسىن. )
2. سينتاكسيس سالاسى نەنى قاراستىرادى؟ (ءسوز تىركەسىن، سويلەم قۇرىلىمى، ەرەكشەلىكتەرى).
3. ۇزدىك وقۋشى، ءۇش - ءتورت بالا قانداي تىركەسكە جاتادى؟ (ەسىمدى، ەتىستىكتى تىركەس)
4. كوزدى اشىپ - جۇمعانشا، توبە شاشى تىك تۇرۋ تىركەستەرى قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟
5. سوزدەردىڭ بايلانىسۋ تۇرلەرىن اتا.
6. ابايدىڭ ءبىر ولەڭىنەن ءۇزىندى جاتقا ايت.
7. قازاق تىلىندە سوزدەر ءبىر - بىرىمەن 4 ءتۇرلى ءتاسىل ارقىلى بايلانىسقا تۇسەدى. ول قانداي تاسىلدەر؟ (قوسىمشالار، سەپتەۋلىك شىلاۋلار، ورىن ءتارتىبى، داۋىس ىرعاعى ارقىلى).
8. ءسوز تىركەسى دەگەنىمىز نە؟ مىسال كەلتىر.
9. وزىڭە ۇنايتىن ءبىر ماقال - ماتەل ايت.
2 - تاپسىرما: فرازەولوگيزمدەردىڭ ماعىناسىن بىلدىرەتىن سوزدەردى جاز. فرازەولوگيالىق تىركەستەرگە سويلەم قۇرا.
ءى توپقا: ا) جۇرەگى الىپ ۇشتى -
ب) توبەسى كوككە جەتتى –
ۆ) جەلدەي ەستى –
گ) ات تونىن الا قاشتى –
ءىى توپقا: ا) جۇرەك جۇتقان –
ب) ءبىر شىبىقپەن ايدادى –
ۆ) بارماعىن تىستەۋ –
گ) بەتىنەن وتى شىعۋ –
ءىىى توپقا: ا) يت ارقاسى قياندا –
ب) توبە شاشى تىك تۇردى –
ۆ) كوز الارتۋ –
گ) مۇرنىن ءشۇيىردى –
3 - تاپسىرما: ينتەربەلسەندى تاقتادا:
پورترەت جاساۋعا قاتىستى تومەندەگى تىرەك ءسوز تىركەستەرىن پايدالانىپ، كەيىپكەرگە، ءوز قۇربىڭا ت. ب. مىنەزدەمە جازىڭدار. تىرەك ءسوز تىركەستەرى: قىپشا بەل، قولاڭ شاش، الما مويىن، اي دەسە اۋزى، كۇن دەسە كوزى.
4 - تاپسىرما: ينتەربەلسەندى تاقتادا: «كىم جىلدام» ويىنى وينالادى.
مىسالدار ----------- قيىسۋ ---------- ماتاسۋ ---------- مەڭگەرۋ ------------ قابىسۋ جاناسۋ
اسقار تاۋ
كۇمىس كۇلكى
ءبىزدىڭ فەرما
كوزىن جۇمۋ
شاپشاڭ ءجۇرۋ
بەس وقۋشى
انانىڭ تىلەگى
ۇلكەن ءۇمىت
باستى پارىز
ءىى گەيم.
1 - تاپسىرما: بەرىلگەن سوزدەرگە فونەتيكالىق تالداۋ جاسا.
ءى توپقا: «تالاپتى» ءسوزى؛
ءىى توپقا: «ونەرلى» ءسوزى؛
ءىىى توپقا: « ۇزدىك» ءسوزى.
2 - تاپسىرما: بەرىلگەن سويلەمدەرگە سينتاكسيستىك ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جاسا.
ءى توپقا: مەن جاقىندا عانا قالادان كەلدىم.
ءىى توپقا: دارىگەرلەر اۋىلعا كەلىپتى.
ءىىى توپقا: مۇنىمەن ساسكە كەزىندە تانىستىم.
3 - تاپسىرما: توپ باسشىلارى ورتاعا شاقىرىلادى.
ۇستەلدە (قورجىن ىشىندە) ماقالباي اتايدىڭ تاپسىرمالارىنا ماقال - ماتەلمەن جاۋاپ بەرۋ جارىسى وتكىزىلەدى.
1. وقۋ - ءبىلىم تۋرالى؛
2. تۋعان جەر تۋرالى؛
3. اتا - انا تۋرالى.
ساباقتى بەكىتۋ: ءار توپقا سۋرەت تاراتىلادى. ءى توپ: گۇل، ءىى توپ: كۇننىڭ كوزى، ءىىى توپ: بايتەرەك. وسى سۋرەتتەرگە بۇگىنگى سينتاكسيس سالاسى بويىنشا نەنى مەڭگەردىم، نەنى قاراستىرادى، سونىڭ سىزباسىن ءتۇسىرۋ.
ساباقتى قورىتۋ: «سۇحبات الۋ» ويىنى تەلەجۇرگىزۋشىنىڭ ءرولى ارقىلى ىسكە اسىرىلادى. مىناداي سۇراقتار قويىلادى.
1. بۇگىنگى ساباقتىڭ وزگەشەلىگى نەدە؟
2. سىزگە وسى ساباق ۇنادى ما؟ ۇناسا نەسىمەن ۇنادى؟
3. ءسىز وسى ساباقتان قانداي اسەر الدىڭىز؟
ۇيگە تاپسىرما: ءى توپقا: پوەزبەن ساپارعا اتتانادى.
ءىى توپقا: كەمەمەن ساپارعا اتتانادى.
ءىىى توپقا: ءشول دالاعا تۇيەمەن ساپارعا شىعادى. تاپسىرماسى: ءسوز تىركەسى تاقىرىبىنا بايلانىستى ءماتىن قۇراستىرۋ.
ءار توپ باسشىلارى باعالاۋ پاراعىنا ءوز باعالارىن قويىپ تاپسىرادى.
باعالاۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
بىرلىك جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
بايسەيتوۆا ساندۋعاش حازيزات قىزى
ءسوز تىركەسى بويىنشا وتكەندى قايتالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا العان بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، ويدا ساقتاعان ماعۇلۇماتتاردى ناقتىلاپ، ءبىر جۇيەگە جيناقتاۋ.
دامىتۋشىلىق: ءسوز بايلىعىن ياعني سوزدىك قورىن بايىتۋ، ويلاۋ ماشىقتارى مەن قابىلەتتەرىن دامىتۋ. ءوز پوزيسياسىن قورعاۋعا داعدىلاندىرۋ.
تاربيەلىك: پانگە دەگەن قۇشتارلىقتارىن، قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، وزىندىك ىزدەنىس جۇمىستارى، توپتاۋ، جيناقتاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەربەلسەندى تاقتادا جەمىستەر سالىنعان ۆازانىڭ سۋرەتى، كەسپە قيىقشالارى، تالداۋ ۇلگىلەرى، كەستە.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، سۋرەت.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ ءراسىمى؛
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
3. سىنىپ 3 توپقا بولىنەدى. توپ باسشىلارى بەلگىلەنىپ، ولارعا باعالاۋ پاراعى بەرىلەدى.
ءى توپ اتى: «ءتىلاشار»؛
ءىى توپ اتى: «شامشىراق»؛
ءىىى توپ اتى: بىلىمدىلەر».
ءى. گەيم. ءار توپ ءوزىن تانىستىرادى. ۇرانى. ءار توپ وقۋشىلارى ءوز ەسىمدەرىن تىركەس بويىنشا اتاپ شىعادى. مىسالى: مەن ايناش - اقىلدى. ەكىنشى وقۋشى ايناش اقىلدى، مەن سالتانات - سۇيكىمدى.. وسىلاي جالعاسادى.
ءمۇعالىم: «قايتالاۋ - وقۋ اناسى» دەگەندەي بۇگىنگى ساباقتا قايتالاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەمىز.
1 - تاپسىرما. «ماعان ۇنايتىن جەمىس» ويىنى ارقىلى ىسكە اسادى. ءار وقۋشى وزىنە ۇناعان جەمىستى تاڭداۋ بارىسىندا، ارتىندا جاسىرىنعان سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
سۇراقتار:
1. سينتاكسيس دەگەن ۇعىم گرەكتىڭ قانداي سوزىنەن شىققان؟ («قۇراۋ»، «بىرىكتىرۋ»ماعىناسىن. )
2. سينتاكسيس سالاسى نەنى قاراستىرادى؟ (ءسوز تىركەسىن، سويلەم قۇرىلىمى، ەرەكشەلىكتەرى).
3. ۇزدىك وقۋشى، ءۇش - ءتورت بالا قانداي تىركەسكە جاتادى؟ (ەسىمدى، ەتىستىكتى تىركەس)
4. كوزدى اشىپ - جۇمعانشا، توبە شاشى تىك تۇرۋ تىركەستەرى قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟
5. سوزدەردىڭ بايلانىسۋ تۇرلەرىن اتا.
6. ابايدىڭ ءبىر ولەڭىنەن ءۇزىندى جاتقا ايت.
7. قازاق تىلىندە سوزدەر ءبىر - بىرىمەن 4 ءتۇرلى ءتاسىل ارقىلى بايلانىسقا تۇسەدى. ول قانداي تاسىلدەر؟ (قوسىمشالار، سەپتەۋلىك شىلاۋلار، ورىن ءتارتىبى، داۋىس ىرعاعى ارقىلى).
8. ءسوز تىركەسى دەگەنىمىز نە؟ مىسال كەلتىر.
9. وزىڭە ۇنايتىن ءبىر ماقال - ماتەل ايت.
2 - تاپسىرما: فرازەولوگيزمدەردىڭ ماعىناسىن بىلدىرەتىن سوزدەردى جاز. فرازەولوگيالىق تىركەستەرگە سويلەم قۇرا.
ءى توپقا: ا) جۇرەگى الىپ ۇشتى -
ب) توبەسى كوككە جەتتى –
ۆ) جەلدەي ەستى –
گ) ات تونىن الا قاشتى –
ءىى توپقا: ا) جۇرەك جۇتقان –
ب) ءبىر شىبىقپەن ايدادى –
ۆ) بارماعىن تىستەۋ –
گ) بەتىنەن وتى شىعۋ –
ءىىى توپقا: ا) يت ارقاسى قياندا –
ب) توبە شاشى تىك تۇردى –
ۆ) كوز الارتۋ –
گ) مۇرنىن ءشۇيىردى –
3 - تاپسىرما: ينتەربەلسەندى تاقتادا:
پورترەت جاساۋعا قاتىستى تومەندەگى تىرەك ءسوز تىركەستەرىن پايدالانىپ، كەيىپكەرگە، ءوز قۇربىڭا ت. ب. مىنەزدەمە جازىڭدار. تىرەك ءسوز تىركەستەرى: قىپشا بەل، قولاڭ شاش، الما مويىن، اي دەسە اۋزى، كۇن دەسە كوزى.
4 - تاپسىرما: ينتەربەلسەندى تاقتادا: «كىم جىلدام» ويىنى وينالادى.
مىسالدار ----------- قيىسۋ ---------- ماتاسۋ ---------- مەڭگەرۋ ------------ قابىسۋ جاناسۋ
اسقار تاۋ
كۇمىس كۇلكى
ءبىزدىڭ فەرما
كوزىن جۇمۋ
شاپشاڭ ءجۇرۋ
بەس وقۋشى
انانىڭ تىلەگى
ۇلكەن ءۇمىت
باستى پارىز
ءىى گەيم.
1 - تاپسىرما: بەرىلگەن سوزدەرگە فونەتيكالىق تالداۋ جاسا.
ءى توپقا: «تالاپتى» ءسوزى؛
ءىى توپقا: «ونەرلى» ءسوزى؛
ءىىى توپقا: « ۇزدىك» ءسوزى.
2 - تاپسىرما: بەرىلگەن سويلەمدەرگە سينتاكسيستىك ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جاسا.
ءى توپقا: مەن جاقىندا عانا قالادان كەلدىم.
ءىى توپقا: دارىگەرلەر اۋىلعا كەلىپتى.
ءىىى توپقا: مۇنىمەن ساسكە كەزىندە تانىستىم.
3 - تاپسىرما: توپ باسشىلارى ورتاعا شاقىرىلادى.
ۇستەلدە (قورجىن ىشىندە) ماقالباي اتايدىڭ تاپسىرمالارىنا ماقال - ماتەلمەن جاۋاپ بەرۋ جارىسى وتكىزىلەدى.
1. وقۋ - ءبىلىم تۋرالى؛
2. تۋعان جەر تۋرالى؛
3. اتا - انا تۋرالى.
ساباقتى بەكىتۋ: ءار توپقا سۋرەت تاراتىلادى. ءى توپ: گۇل، ءىى توپ: كۇننىڭ كوزى، ءىىى توپ: بايتەرەك. وسى سۋرەتتەرگە بۇگىنگى سينتاكسيس سالاسى بويىنشا نەنى مەڭگەردىم، نەنى قاراستىرادى، سونىڭ سىزباسىن ءتۇسىرۋ.
ساباقتى قورىتۋ: «سۇحبات الۋ» ويىنى تەلەجۇرگىزۋشىنىڭ ءرولى ارقىلى ىسكە اسىرىلادى. مىناداي سۇراقتار قويىلادى.
1. بۇگىنگى ساباقتىڭ وزگەشەلىگى نەدە؟
2. سىزگە وسى ساباق ۇنادى ما؟ ۇناسا نەسىمەن ۇنادى؟
3. ءسىز وسى ساباقتان قانداي اسەر الدىڭىز؟
ۇيگە تاپسىرما: ءى توپقا: پوەزبەن ساپارعا اتتانادى.
ءىى توپقا: كەمەمەن ساپارعا اتتانادى.
ءىىى توپقا: ءشول دالاعا تۇيەمەن ساپارعا شىعادى. تاپسىرماسى: ءسوز تىركەسى تاقىرىبىنا بايلانىستى ءماتىن قۇراستىرۋ.
ءار توپ باسشىلارى باعالاۋ پاراعىنا ءوز باعالارىن قويىپ تاپسىرادى.
باعالاۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
