«سيفرلى قازاقستان» مودەلى: قازىرگى زامان كەلبەتىندەگى بولاشاق
ادامزات وركەنيەتى كۇن سايىن جەتىلىپ كەلەدى. زامانعا ساي جاھاندىق دامۋدىڭ ءبىرشاماسى وسى سيفرلىق جۇيەدەن. سيفرلىق جۇيە دەگەنىمىز - قوعامعا ىڭعايلى، قولجەتىمدى ەتىپ، بارلىق سالانى ينتەرنەتپەن قامتۋ. مىسالعى: جەكە كۋالىكتى ۇلى تەلەفون ارقىلى «digital» فورمات تۇرىندە پايدالانۋ ت.س.س.
ەكونوميكانىڭ جان – جاقتى دامۋىنا ساندىق جۇيەنىڭ ىقپالى زور. بۇل تۋرالى العاشقى قاۋلىنى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ 2017 جىلى جاريالاعان بولاتىن. ەلباسى، ءوز جولداۋىندا سيفرلىق يندۋستريانى دامىتۋ باسقا دا بارلىق سالالارعا سەرپىن بەرمەك. سوندىقتان ۇكىمەت ءىت – سالاسىن دامىتۋ ماسەلەسىن ەرەكشە باقىلاۋدا ۇستاۋى ءتيىس. جاڭا يندۋستريالار قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدى شارتى عىلىمي – تەحنيكالىق يننوۆاسيالاردى قولداۋ، ولاردى كۇندەلىكتى الەۋمەتتىك ەكونوميكالىق ومىرىمىزگە ەنگىزۋدە جاڭا فورماتتى ۇيرەنىپ، بەلەستەردى باعىندىرۋ تۋرالى ايتقان بولاتىن.
«سيفرلى قازاقستان» جوباسىنىڭ نەگىزگى 4 باعىتى بار: ءبىرىنشى باعىت – اۋىل ايماقتى ينتەرنەتپەن قامتىپ، ەلىمىزدىڭ ترانزيتتىك مۇمكىندىكتەرىن ارتتىرۋ. ەكىنشى باعىت – ەكونوميكالىق سالالارعا سيفرلى تەحنولوگيانى ەنگىزۋ. ءۇشىنشىسى مەملەكەتتىڭ ورگانداردىڭ جۇمىس ساپاسىن ارتتىرۋ. ءتورتىنشىسى – ءىت ماماندارىن دايارلاۋ.
«سيفرلى قازاقستان» كەشەندى باعدارلاماسى جاريالانعاننان كەيىن، ونىڭ ارتىقشىلىعى مەن قانداي مۇمكىندىكتەرى بار جونىندە ب ا ق جارىسا جازعانى ءمالىم.
سيفرلىق جۇيەنىڭ بىرنەشە ارتىقشىلىعىن قاراستىرايىق. بۇل باعدارلامانىڭ ەل تۇرمىسىن جاقسارتۋدا ءال – اۋقاتىن كوتەرۋدە ءبىرشاما ءرول وينايدى. سەبەبى ءبىز وسى جۇيە ارقىلى كوررۋپسيادان الشاق بولامىز.
زاماننىڭ دامىعانى سونشالىق ەندىگى كەزەك اۋىلشارۋاشىلىق ونەركاسىبىنە دە ەنگىزدى. مال باسىنا «چيپ» ورناتتى. بۇل ءوز كەزەگىندە مال ۇرلىعى مەن ونىڭ قايدا جەردە جايىلىمدا جۇرگەنىن ۇيدە وتىرىپ انىقتاي الاسىز.
باعدارلامانىڭ مەملەكەتكە ءبىرشاما پايداسى بار. بۇرىن ونەركاسىپتە 400 – 600 كگ استىق الاتىن بولساق، سيفرلاندىرۋدىڭ ارقاسىندا استىق 4 تونناعا وسكەن. ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك بۇرىنعىدان سالىستىرعاندا بيۋدجەت شىعىنى 3 ەسەگە ازايعان. بۇل ۋاقىت پەن شاعىندى ۇنەمدەمەك
مەديا-مادەنيەت جانە سيفرلىق قازاقستان مودەلى
«اقپاراتتىق قوعام» مادەني الەۋمەتتىك بولمىس، جاھاندىق ديناميكانىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭى دەسەك تە بولادى. مەديا بۇل اقپارات تاراتۋشى قۇرال. جوعارىدا اتاپ وتكەندەي الەۋمەتتىك قۇرالدار، مەديالار ت.ب ينتەرنەتپەن جابدىقتالعان.
ماسس - مەديا – بۇل بۇقارالىق كوممۋنيكاسيا قۇرالدارى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. كوممۋنيكاسيا قۇرالدارىنا تەليەۆيدەنيە، ينتەرنەتتەگى اقپاراتتار، ءار ءتۇرلى سايتتار مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى بايلانىستار كىرەدى. قوعامداعى رۋحاني جانە ەكونوميكالىق سالانىڭ باسىم بولىگى وسى ماسس – مەدياعا قارايدى. ولاردىڭ ماڭىزدىلىعى كەشەگى ورناعان كارانتيندە ايقىن بايقالدى.
مەديانى دامىتۋ رەتىندە، جاڭا قاۋلىعا ساي 2017 جىلدان باستاپ e.gov سايتىنا بىلىكتىلىك ارتتىرىپ، جاڭا تەحنولوگيالاردى ۇيرەتىلىپ كەلەدى. ەندىگى كەزەكتە حالىق بۇرىنعىشا ۇزىنسونار كەزەكتە تۇرماي، ۇيدەن شىقپاي سايتتان قۇجاتتارىن راسىمدەي الادى. وسى وقىتۋلاردان كەيىن ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك؛ 2017 جىلى حالىقتىڭ 3،8 يگەرىپ شىققان ەكەن. الداعى ماقسات حالىقتىڭ 80% ساۋاتتاندىرۋ كوزدەلىپ وتىر.
قازاقستان سيفرلىق دامۋ العاش ەگەمەندى ەل اتانعان كەزدە كەلدى دەسەم ارتىق بولماس. وعان دالەل مەكتەپتەردە كومپيۋتەرلىك سىنىپتار اشىلىپ، بارلىق جۇمىستىڭ كۇشى كومپيۋتەرگە جۇكتەلدى. اقپاراتتى تاسىمالداۋ دا ساقتاۋ دا ناقتى جولعا قويىلعان كەزەڭدەردىڭ ءبىرى بولدى.
جەتى ميلليارد حالىقتى تەنتىرەتكەن ىندەتتىڭ كەسىرىنەن، ءداستۇرلى وقۋدان اۋىتقىپ ونلاين فورماتقا اۋىستىق. الايدا، «سيفرلى قازاقستان» ءالى دە سىن كوتەرمەيدى. اۋىلدىق جەرلەردە ينتەرنەتپەن بايلانىستىڭ بولماۋى، كومپيۋتەرلىك قۇرالدار جەتىسپەۋشىلىگى، بانكوماتتىق جۇيەلەردىڭ بولماۋى پروبلەمالار تۋعىزىپ جاتىر.
سيفرلى مەديانىڭ نەگىزگى ماقساتى: بارلىق اقپارات قۇرالدارىن ونلاين فورماتتا تاراتۋ بولىپ تابىلادى. ادامدار كوپ شوعىرلاناتىن جەرلەردە ادەبي اڭگىمەلەر ايتىلىپ، ەرىكسىز قوعامدا تاراتىلىپ جاتىر. سوندىقتان دا كىتاپتار – ەلەكتروندى تۇرگە اينالسا، مادەني مۇرالاردى قاشىقتىقتان كورۋگە ارنالعان 3D سايتتار جاسالعان. ارنايى سىلتەمەنى باسۋ ارقىلى مۇراجايلارعا ساياحات جاساي الامىز. الەمنىڭ كەز – كەلگەن نۇكتەسىنەن تىكەلەي ەفيردە كورسەتىلىم كورە الامىز. مۇنىڭ ءبارىن دامىعان سيفرلى مەديا – مادەنيەت دەپ ايتار ەدىم.
ايشىلىق الىس جەرلەردەن، جەلدەن دە تەز حابار جەتكىزىپ، ءارى اقپاراتتانۋعا كومەگى زور. ءبىز بۇل ارقىلى ءار ەلدىڭ مادەنيەتىن، ءداستۇرىن، سويلەۋ مادەنيەتىن، رۋحاني قۇندىلىقتارىن يگەرە الامىز. شىققان تەگىمىزدى «شەجىرە» دەپ اتالاتىن قوسىمشادان ءبىلىپ، كىم ەكەنىمىزدى تاني الامىز. ءار زاماننىڭ وزىندىك دامۋى بولسا، بۇگىنگى زاماننىڭ تالابى رەتىندە سيفرلى قازاقستان جوباسىنىڭ ماسس – مەديا ارقىلى رۋحاني ءارى ماتەريالدىق دامىپ، الەمگە تانىتىپ، كەڭىنەن ناسيحاتتاۋعا باعدارلامانىڭ ۇلەسى زور بولماق.
سيفرلىق جاھاندانۋ الەمدىك ساحنادا
«سيفرلى قازاقستان» جوباسىن دايىنداۋ كەزىندە، وزىق ەلدەردەن ۇلگى العان. مەملەكەتتى ارنايى جۇيەگە كەلتىرىپ، ەل ەكونوميكاسىن سيفرلىق جۇيەگە كوشىرۋ الەمدىك ترەندتەردىڭ ءبىرى. الايدا، دامىعان جاپونيا، جۇڭگو، سينگاپۋر ەلدەرىندە ەرتە كەزدەن باستاۋ العان.
بۇلاردان باسقا، ەۋروپانىڭ ءبىرقاتار ەلدەرى، اسىرەسە گەرمانيا ەرەكشە اتالادى. ءداستۇرلى تەحنولوگيالىق ەلدەردىڭ باسەكەدە وزا شاباتىنىنا ەش ءشۇبا جوق.
ۇلىبريتانيانىڭ سيفرلى ەكونوميكانىڭ دامۋ ستراتەگياسىندا بۇل ەلدىڭ الەمدەگى كيبەر كەڭىستىكتە الدا بولۋى ءۇشىن بارلىق جاعىنان قامتاماسىز ەتۋ كەرەك ەكەنىن اشىق تۇردە مالىمدەدى. ۇلىبريتانيالىقتار بۇل ارقىلى ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرىپ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىنە جول اشپاق دەگەن بولاتىن.
حح عاسىردىڭ 70 – جىلدارىندا جاپونيادا اۆتوموبيلدەردى سيفرلاندىرۋ باستالعان. قازىرگى كەزدە جاپون كولىكتەرى الەمدىك برەندكە اينالعان. جاپوندىقتار الەمگە روبوتتارىمەن تانىمال. بارلىق قىزمەتتى ادامدار ەمەس روبوتتار اتقارادى. ءبىر جاعىنان بۇل ءتيىمدى بولعانىمەن ەكىنشى جاعىنان حالىقتى جۇمىسسىزدىققا اكەلىپ سوقتىرادى.
سيفرلىق جۇيەگە كوشۋدەگى قازاقستاننىڭ بولاشاق كەلبەتى
«بولاشاقتىڭ سيفرلىق يندۋسترياسىن قۇرۋ» - ادامي كاپيتالدى دامىتۋدىڭ جاڭاشا كورىنىسى. باعدارلامادا 2018 – 2022 جىلدار ارالىعىندا بىرنەشە جوسپار قۇرىلعان. سولاردىڭ ءبىرى «اقىلدى قالا»، «اقىلدى ۇلت» دەپ اتالادى.
«اقىلدى قالا» ارقىلى قازاقستاننىڭ نەگىزگى ءىرى قالالارىنا ەنگىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. سوعان سايكەس ءار قالا وزىنە قاجەتتى باعىتتى تاڭداپ وتىر. نۇر – سۇلتان قالاسى الەۋمەتتىك قاۋىپسىزدىكتى السا، الماتى شاھارى – كەپتەلىس بولدىرماۋ ءۇشىن، كولىك سالاسىن ءتيىمدى باسقارۋدى تاڭداعان. ەلىمىزدىڭ شىعىسى – ەكولوگيا مەن بيزنەستە تاڭداسا، مۇنايلى باتىس – قوعامنىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋدى تاڭداعان. جوبانى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى پايدالانىپ، بولاشاقتا جاقسى جەتىستىككە جەتۋگە جاردەمدەسپەك.
قازىرگى كەزدە وسى جوبانىڭ اياسىندا بىرنەشە «سمارت» شارالار قولعا الىنعان. سمارت – ەمحانا، سمارت – مەكتەپتەر، سمارت – بيلەتتەر مەن تولەمدەر، سمارت -كوشەلەردىڭ جارىقتانۋى، ءقاۋىپسىز قالا جوبالارى جۇزەگە اسىرىلىپ، ءبىرشاما تيىمدىلىكتەرىن كورسەتىپ جاتىر. بولاشاقتا دەپ جوسپارلانعان جوبالار، كەلىپ جەتكەن كەسەلدىڭ اسەرىنەن مەرزىمىنەن بۇرىن ىسكە قوسىلدى.
ەندىگى كەزەكتە ايالدامالاردا ادامنىڭ كوپ شوعىرلاناتىن جەرلەردە تەگىن «Wi – Fi» قوندىرىپ، حالىقتى كەز كەلگەن ۋاقىتتا ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتپەك.
بۇل جۇيەلەر دامىعان ەلدەردە بۇرىننان بار. سوندىقتان دا جاس مەملەكەتتەرگە قاراعاندا دامىعان مەملەكەتتەر ءبىرشاما الدا. ەكونوميكالىق جانە رۋحاني مادەني جاعىنان باسىپ وزىپ تۇر.
بارلىق سالانى سيفرلاندارۋ ادامزات بالاسىنا وتە ءتيىمدى دۇنيە بولماق. قازاقستان وسى قارقىنمەن ارمەن قاراي جالعاستىرسا ەكونوميكا جاعىنان الدا بولماق. سەبەبى، ەلىمىز تابيعي قۇندىلىقتارعا باي. وسىنى پايدالانىپ، جۇيەلى جۇرگىزسە دامىعان وندىق ەلدىڭ قاتارىنا كىرە الامىز. «سيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسى ارقىلى بولاشاعىمىز جارقىن بولماق.
ارالباي كامشات ءال – فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى
جۋرناليستيكا فاكۋلتەتى 1 – كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
-
قازاقيلىقتىڭ قايماعى بۇزىلماعان اۋىلدان بولعاسىن، اتامىزدىڭ اڭىز اڭگىمەلەرىن ەستىپ، اجەمىزدىڭ ەتەگىن دە اۋناپ وسكەن سوڭ، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى بويعا ءسىڭىرىپ وستىك. شاپقان جەردەن بايگە الىپ، ات...
-
حح عاسىردىڭ ساناۋلى قايراتكەرلەرىنىڭ ءبىرى، قازاق پوەزياسىن جاڭا بيىكتەرگە كوتەرگەن مۇقاعالي ماقاتايەۆ قازاق ادەبيەتى الەمىندە ەرەكشە ورىن الادى. بيىل اقىن مۇقاعاليدىڭ تۋعانىنا 90 جىل. ءمۇقاعاليدى حال...
