تاپقىر حانشا (ەرتەگى-قويىلىم)
اۆتور:
— باياعىدا ءبىر حان بولىپتى. حاننىڭ ءۇش قىزى بار ەكەن. بىردە حان قىزدارىنىڭ ءبىلىمىن تەكسەرۋ ءۇشىن، الدىنا شاقىرادى.
(ساحنادا حان، ۋازىرلەرى، حانىمى، ءمۇعالىم جانە ءۇش حانشايىم وتىرادى.)
حان:
— مەنىڭ سۇيىكتى دە سۇيكىمدى حانشايىمدارىم! مەن ۇزاق ۋاقىت بويى التىن شىعىنداپ، مىنا مۇعالىمگە سەندەردى
وقۋعا بەردىم. ءقازىر مەن بىرنەشە سۇراق قويامىن. ەگەر سول سۇراقتارعا ەشقايسىڭ جاۋاپ بەرە الماساڭدار، ءمۇعالىمنىڭ باسىن الامىن!
باس ءۋازىر:
— ءبىرىنشى سۇراق. وتىرىك ولەڭ ايتاسىڭدار! اراسىندا ءبىر شىندىق ءسوز بولسا، قابىلدانبايدى.
ەكىنشى ءۋازىر:
— ەكىنشى سۇراق. ءبىر ءسوز ايتاسىڭدار. حان سول سوزدەن كەيىن، قاتتى ويلانىپ قالسىن. ويعا باتىرا الماساڭدار، بىلەسىڭدەر... نە بولارىن؟!
ءۇشىنشى ءۋازىر:
— ءۇشىنشى سۇراق. ءبىر ءسوز ايتاسىڭدار! سول ءسوز حاندى قاتتى قۋانتۋ كەرەك! قۋاندىرا الماساڭدار... بىلەسىڭدەر نە بولارىن؟!
(ءمۇعالىم قورقىپ قىزدارعا قارايدى. قىزدار بىر-بىرىنە قاراپ، اراسىنداعى ەڭ پىسىق، اقىلدى، كىشى حانشايىم ءسوز الادى.)
كىشى حانشايىم (سافيا):
— اكەتاي، دات!
حان:
— داتىڭ بولسا، ايت قىزىم!
كىشى حانشايىم:
— اكەشىم، ەكى اپكەمدى بىلەسىز! كوپ سويلەي بەرمەيدى. ولار ناقتى عىلىمنىڭ ادامى. رۇقسات بولسا، مەن بارلىق سۇراققا جاۋاپ بەرەيىن!
حان:
— رۇقسات، باستا!
كىشى حانشايىم:
— اكەشىم، بۇگىن تۇندە ۇيقىدان ويانىپ كەتىپ، ابايسىزدا جانىم پەرىشتەنىڭ تانىنە كىرىپ كەتىپتى. سودان جۇرەيىن دەسەم، جۇرە المايمىن. تەك ۇشا بەرەم! ءبىر مينۋتتا ۇشىپ ايعا بارىپ، ءجۇز جۇلدىزدان القا تاعىپ كەلدىم. رۇقسات بولسا، وسى اڭگىمەنى ولەڭمەن جەتكىزەيىن؟!
حان:
— بارەكەلدى! جارايسىڭ قىزىم! جالعاستىرا بەر!
كىشى حانشايىم:
— مەن بۇگىن پەرىشتە بوپ ويانىپپىن،
تۇرا سالا عارىشتى اينالىپپىن.
ايعا بارىپ قاۋىن مەن قاربىز ەگىپ،
مىڭ قاپقا ساپ، سارايعا قايتا ءتۇستىم.
كەلسەم مەنىڭ بەينەمدە ءبىر پەرىشتە،
وتىر ەكەن كەتە الماي بايعۇس حالدە.
ءتانىمىزدى قايتادان اۋىستىرىپ،
مەن مۇندا، قايتا كەتتى ول كوگىنە!
حان:
— تاماشا! ۇستازىڭا مىڭ العىس! (ءمۇعالىم قۋانىپ، قوزعالاقتاپ قالادى.)
ەكىنشى ءۋازىر:
— كىشى حانشايىم، ويعا باتىراتىن سۇراق قويىڭىز!
كىشى حانشايىم:
— اكەشىم، الەمدە ءتورت مۇحيت بارىن بىلەسىز! سول مۇحيتتاردىڭ ءبىرى اتلانت مۇحيتىندا، بەرمۋد ءۇشتاعانى بار. ۇستىنەن ۇشقان ۇشاق، جۇزگەن كەمە جوعالىپ كەتەدى. نە سەبەپتى دەپ ويلايسىز؟
حان:
— راسىندا بۇل وتە باس قاتىراتىن سۇراق. بۇل كەزەڭنەن دە ءوتتىڭ! جارايسىڭ!
ءۇشىنشى ءۋازىر:
— حان يەمدى نەمەن قۋانتاسىز، حانشايىم؟
كىشى حانشايىم:
— اكەشىم، مەن ءسىزدىڭ دۇنيەلىك يگىلىككە قۋانبايتىنىڭىزدى بىلەمىن! ويتكەنى ءسىز وتە بايسىز! سوندىقتان ءسىزدىڭ اتىڭىزدان ۇنەمى ساداقا بەرىپ ءجۇردىم. بىردە تۇسىمە پايعامبارىمىز مۇحاممەد ساللا اللاھۋ عالەيھي ۋا اسساليام كىرىپ، اكەڭ سەنىڭ ساداقالارىڭ سەبەپتى، ءجانناتقا كىرەدى!- دەپ ايتتى. بالكىم وسى جاڭالىق ءسىزدى قۋانتار؟!
(حان قۋانىپ، كوزىنە جاس الىپ، سالاۋات ايتادى.)
حان:
— التىن قىزىم مەنىڭ! ۇستازى جاقسىنىڭ — ۇستامى جاقسى!-دەگەن ماقالدى تاعى ءبىر دالەلدەدىڭ. جارايسىڭ!
قازىناشى، ءمۇعالىمدى قازىناعا اپار! كوتەرە العانىنشا التىن بەر!
قازىناشى:
— قۇپ بولادى، حان يەم!
ءمۇعالىم:
— حان يەم! ماعان جاساعان جاقسىلىعىڭىز مىڭ ەسە بوپ ۇرپاعىڭىزدىڭ الدىنان شىقسىن! العىسىم شەكسىز!
حان:
— ال، ەندى بارىڭدار! مەن دە ازىراق تىنىعىپ الايىن.
(بارلىعى كەتەدى. ساحنادا قالعان ەكى ۇلكەن حانشايىمدار كىشى حانشايىمعا سىيلىق بەرىپ، العىستارىن بىلدىرەدى.)
ۇلكەن حانشايىم:
— التىن ءسىڭلىم مەنىڭ! مىڭ العىس ساعان! جاراتقاننىڭ سەن سەكىلدى ءسىڭلى بەرگەنىنە شۇكىر!
مىنا سىيلىق ساعان! (شاعىن قوبديشا بەرىپ، قۇشاقتايدى.)
كىشى حانشايىم:
— جارايدى اپكە! ول ءۇشىن سىيلىق بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. راقمەت.
ورتانشى حانشايىم:
— اقىلدى ءسىڭلىم، دانىشپان اقىنىم! بۇگىن ءمۇعالىمدى عانا ەمەس، بارشامىزدى ابىرويسىزدىقتان قۇتقارىپ قالدىڭ! مىنانى يگىلىگىڭە تاق! (التىن ساقينا سىيلايدى.)
كىشى حانشايىم:
— وي، اپكەتايىم! سىزگە دە مىڭ العىس! (قۇشاقتايدى. وسى كەزدە حانشا (اناسى) كەلىپ كىشى قىزىنىڭ ماڭدايىنان ءسۇيىپ، بىلاي دەيدى.)
حانشا:
— اقىلدىم مەنىڭ! ۇنەمى «كىتاپتان باس المايسىڭ!» - دەپ ۇرسۋشى ەدىم. بۇگىن سول ءۇشىن قاتتى قۋاندىم. «ءبىلىم — تاۋسىلماس كەن، اقىل — توزبايتىن تون!» - دەگەن وسى ەكەن عوي؟! جۇرىڭدەر، ءمۇعالىمنىڭ امان قالعانىنا ارناپ حالىققا اس بەرەيىك! ەل-جۇرت ءوقۋ-بىلىمنىڭ قانداي ابىرويلى ەتەتىنىن ءبىلسىن!
(بارلىعى كەتەدى.)
گۇلمەكەن قاسەنباي
You Might Also Like
-
اۆتور: — ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، جالقاۋبەك اتتى بالاقاي ءومىر ءسۇرىپتى. ول جازۋ جازعاندا، ارىپتەرىن قيسىق-قىڭىر ەتىپ جازادى ەكەن. بىردە داپتەردەگى ارىپتەر تۇگەل جينالىپ، وزدەرىن قالاي بولسا ...
