InfoHub Logo

بۇرىنعى دىر-دۋى مول، كوڭىلدى ورتادان ءبىر جولا باس تارتىپ، بازار ماڭىنداعى ەسكى جاتاقحانالاردىڭ بىرىنە كوشىپ كەلدىم. وسى كۇنگە دەيىنگى جيناعان دۇنيەلەرىمنىڭ ۇشتەن ەكىسى كىتاپ ەكەن، كوشىپ كەلە ساپ، تەڭ-تەڭ جۇكتەردى تۇگەل اقتارىپ تاستاپ، كىتاپتاردى ءبىر بۇرىشقا ءۇيىپ قويدىم. اياداي بولمەنى رەتكە كەلتىرىپ، بارلىق زاتتى ورىنىنا قويعانشا دا اجەپتاۋىر ۋاقىت كەتتى. ەدەنىن جۋىپ، شاڭىن ءسۇرتىپ، تازالاپ، قايتا جيناپ بولعان سوڭ بارىپ «ۋھ» دەدىم.

وڭاشادا ويلانۋعا مۇمكىندىك تۋار، توقتاپ قالعان شىعارماشىلىعىما قايتا ماشىعايىن دەگەن جوسپار بولدى. سويتە تۇرا جاڭا پاتەر ىزدەگەندە سۇزگىدەن وتكىزىپ، قاتتى سابىلىپ كەتكەمىن جوق، بۇيىرعانى دەپ، جۇمىسقا جاقىن ماڭايدان، ارزانداۋ كەزىككەن وسى جاتاقحانانى الا سالدىم. جاتاقحانا قوجايىنى قىرىقتارعا تاقاعان جۋان ايەل: «مۇندا تەك سەمەينىيلار عانا تۇرادى، تىنىش» دەگەن. جاتاقحانا ماڭىندا ۇساق بالالار مەن كارتەڭ ايەلدەر كوپ ءجۇردى. ءبارى دە مەن العان بولمە سەكىلدى، ۇزاپ كەتسە 15-20 شارشى مەترلىك بولمەدە تۇرىپ جاتقان كورىنەدى، مۇنداعى بولمەلەردىڭ ءبارىنىڭ ولشەمى بىردەي ەكەن.

اياداي بولمەدە سۋ دا جوق، دۋش تا جوق، ءبارى سىرتتا. سۋ تاسۋ — ىستەپ ۇيرەنگەن جۇمىس قوي، ول جاعى قيىندىق تۋعىزبادى. كەشكە قاراي بايقاعانىم، بولمەدە تاراقان بار ەكەن. اۋىلدىڭ بالاسى بولسام دا، وسى ءبىر جىبىرلاعان قوڭىز، قۇرت دەگەن نارسەلەردەن قاتتى سەسكەنەتىنىم بار. تاراقانداردى كورە سالىپ تىتىركەنە باستادىم. بازار جاقىن، ءبىر كۇنى سەبەتىن، ءبىر كۇنى شاشاتىن، تاعى ءبىر كۇنى بۇركەتىن ءدارى اكەلىپ قولدانىپ بايقاسام، ناتيجە بەرمەدى. العاشقىدا جوعالعان سەكىلدى بولادى، كەشكە قاراي، ۇيگە كىرىپ، شام جاققاندا، قويداي ورگەن تاراقاندار بۇرىش-بۇرىشتاعى قاراڭعىلىققا قاراي ساۋلاپ بارا جاتادى. كىتاپتارىمنىڭ اراسىنا سۇڭگىپ كەتكەنىن دە كوردىم. بازارعا تاعى شاپتىم، بارۋىن بارسام دا، ەندى باسقا ءبىر ءدارى الۋعا قۇلقىم بولمادى. ساتۋشىلار دا تانىپ العان، كەشە ءبىر ءدارىنى ەڭ كەرەمەتى وسى دەپ كورسەتسە، بۇگىن باسقا بىرەۋىن كورسەتىپ: «وسى ءدارى جوعالتپاي قويمايدى! اتپيچايۋ» دەپ سارنايدى... اقىرى، الدىمەن كورشىلەردەن كەڭەس سۇرايىن دەگەن وي كەلدى. سولار ءبىر جاقسى جول كورسەتەر، سونى بايقاپ كورەرمىن.

كەشكە بولمەنى جيناپ، وزىمشە رەتتەلىپ جاتقانىمدا: «جينالىسقا شاقىرادى» دەپ كورشىنىڭ كىشكەنتاي قىزى ەسىكتەن ايتىپ كەتتى. «كىم شاقىرادى؟» دەگەنىمە «حازايكا» دەپ جاۋاپ بەردى دە جونەپ بەردى. تاڭدانعان كەيىپپەن سىرتقا شىقسام، اۋلادا ءبىراز ادامدار جينالىپ تۇر ەكەن. ءبارىنىڭ اڭدىعانى «حوزيايكانىڭ» اۋىزى.

— تاك، جينالىپ بولدىڭدار ما؟ جانار، تاعى كىم بار شىقپاعان؟ شاقىرشى الۋانى!

«حوزيايكانىڭ» داۋىسى وكتەم، قاباعى شىتقىل، بۇيرىقپەن جەكىپ، قاتتى سويلەپ تۇر.

— ءبارى شىقتى، ەشكىم قالعان جوق. الۋا ءقازىر كەلەدى، — دەيدى جانارى ەلگەزەكتىك تانىتىپ.

ەكىنشى قاباتقا شىعاتىن باسپالداقتان تولىق تۇسپەي، قابىرعاعا سۇيەنىپ ەكى-ۇش ەركەك تۇر ەكەن، سولاردىڭ قاسىنا بارىپ مەن دە تۇردىم. تومەندە جينالعانداردىڭ كوبى ايەلدەر. «حوزيايكا» مىنبەردەگى شەشەندەي سارنايدى. اشىعان قامىرداي قامپيعان قارىنى اقتارىلىپ كەتەردەي. ۇستىنە كيگەن كيىمى دە دەنەسىن بۋىلتىقتاندىرىپ، تويعان ورمەكشىگە ۇقساتىپ قويعان. «ءوستىپ ايتپاسام تۇسىنبەيدى ەكەنسىڭدەر» دەگەن تۇسىندىرمەمەن ۇستەمەلەپ ءسوزىنىڭ اراسىنا اجەتحانانىڭ اينالاسىنداعى اتاۋلاردى ءجيى كىرگىزىپ جاتتى. ءبىراز جۇرت ۇيالعانداي كۇلدى، ءبىرازى ۇندەگەن جوق، باياعىدان تۇرىپ كەلە جاتقاندار بولسا كەرەك. شەت جاقتاعى جاستاۋ قىز ماعان مۇنىڭ ەش قاتىسى جوق دەگەندەي ءار كىمگە قاراپ ءبىر جىميعان بولدى. مەنىڭ دە قاتىسىم جوق دەگەندەي، كوزى ماعان تاقالعاندا ەزۋ تارتتىم دا، مويىنىمدى سوزىپ، شامدارى سامالاداي جامىراپ، كولىكتەر اعىلىپ جاتقان كوشەگە كوز سالدىم. تىنىمسىز تىرشىلىك داۋىسى — ءبىر جاعىمىزدا ەلەكترلى بۇرعى ىزىڭداپ قۇلپىتاستار قاشاپ جاتىر، گازدى وكىرتە باسىپ، زۋلاپ وتكەن ماشينالاردىڭ شىڭعىرتا بەرگەن سيگنالى بازار ماڭىنداعى ادامدار شۋىلىن باسىپ كەتەدى. الدە ءبىر نارسە تارسىلدايدى، جەدەل جاردەم ماشيناسىنىڭ داۋىسى قۇلاققا جەتەدى، وزانداپ بارىپ قايتا باسىلادى...

جينالىس ءبىرازعا سوزىلدى. «حوزيايكا» كانىگى شەشەندەردەي مۇدىرمەي سويلەپ، بىردە جۇرتتى ءبىر دۋىلداتىپ السا، بىردە كۇلدىرىپ، اۋەلگى بىلاپىت سوزدەردى قايتالاپ، ءوستىپ ايتپاسا تۇسىنە المايتىنىمىزدى تاعى دا ەسكەرتىپ، زەكىپ، سونىڭدا «ۆسەم ياسنو؟» دەگەن سۇراقپەن اياقتاعاندا، ءار جەردەن: «ءيا»، «تۇسىندىك»، «ياسنو» دەگەن سوزدەر ەستىلىپ جاتتى. تۇسىنگەنىم، اپتاسىنا ءبىر رەت سۋببوتنيك، ءبىر رەت جينالىس ءوتىپ تۇرادى ەكەن. جۇدەۋ ءوڭدى، ەسكى-قۇسقى جامىلعان ۇلكەندى-كىشىلى توپ دابىرلاپ، كۇبىرلەپ تاراي باستادى.

جۇرتپەن جۇزدەسە قالعان ءساتتى پايدالانىپ تاراقان تۋرالى سۇراعىمدى قويىپ الايىن دەپ جانىمدا تۇرعان جىگىتكە بۇرىلدىم:

— سىزدەردە تاراقان بار ما؟ تاراقانعا قارسى نە ىستەدىڭىز؟ — دەپ سۇرادىم.

— اۋ؟ — دەپ سۇراق قويىپ الدى دا، جاۋابىمدى كۇتپەستەن، — مەن كوبىندە رەسەيدە جۇرەم، بيزنەسىم بار. مۇندا كوپ بولمايمىن، قاربالاسپىن نەگىزى، — دەپ بۇرىلىپ كەتتى.

وڭىنەن وسىنداي جەردە تۇرىپ جاتقانىن ونشا مويىنداي قويمايتىنى بايقالادى. قونىمدى جاۋاپ الا الماسام دا قايتا سۇرامادىم. ەكىنشى كورشىمدى بولمەسىنە كىرە بەرگەندە ۇستادىم. وتىزدار شاماسىنداعى قارا جىگىتكە:

— اعا، سىزدەردىڭ بولمەدە تاراقان بار ما؟ — دەپ سۇرادىم.

— بولادى عوي... — سەلقوس، ۇناتپاعان پىشىندە جاۋاپ بەردى.

— قانداي ءدارى قولدانىپ ءجۇرسىز؟ — دەدىم جىلدامداتىپ، اسىعىپ تۇرعانىن بايقاپ.

— ءبارىن...

ەسىكتى تارس ەتكىزىپ جابا سالدى. «يمەننو قانداي ءدارى؟ مەن بىرنەشەۋىن سىناپ كورىپ ەدىم...» دەپ تۇسىندىرە باستاعان ءسوزىم ەسىككە قىسىلىپ قالعانداي بولدى. بۇدان دا ءونىمدى ەشتەڭە تابا الماعان سوڭ، كەلەسى كورشىنىڭ ەسىگىن قاقتىم. ەسىكتى اشقان الپىس جاستار شاماسىنداعى اپا بولدى:

— اپا، سالەمەتسىز بە! مەن جاڭا كوشىپ كەلگەن كورشىلەرىڭىز ەدىم. مەنىڭ سۇرايىن دەگەنىم، سىزدەر تاراقانعا قارسى قانداي ءدارى قولدانىپ جاتىرسىزدار؟

— قارعام، ۇلكەن ۇلىم مينيستەرستۆودا جۇمىس ىستەيدى، ءۇش بولمەلى كۆارتيراعا اقشا جيناپ جاتىر، سكورا كەتەمىز، مۇندا كوپ تۇرمايمىز...

— جوق، اپا، مەنىڭ سۇرايىن دەگەنىم...

ەسىك تاعى دا تارس جابىلدى. اشۋىم كەلە باستادى، قىزىق ەكەن، ماعان ونىڭ قانشا ۋاقىت تۇراتىنى نەمە كەرەك؟ پاتەرى نەمە كەرەك؟ دۇرىستاپ جاۋاپ بەرە سالسا قايتەدى؟...

كەرنەي باستاعان اشۋىمدى باسىپ، نەدە بولسا دەپ ءۇشىنشى كورشىمىزدى مازالادىم:

— سالەمەتسىز بە! كورشىڭىز ەدىم... مەنىڭ سۇرايىن دەگەنىم، تاراقاندى قالاي جوعالتتىڭىزدار؟ قانداي جاقسى ءدارى ۇسىناسىز؟ بولمەدە تاراقان كوپ ەكەن، كوزىن جوعالتپاسام، سەسكەنۋشى ەدىم... — دەدىم جىميىپ، ەسىك اشقان جاستاۋ ايەلگە جىلدامداتا سويلەپ. ارعى جاقتان بالانىڭ جىلاعان داۋىسى ەستىلەدى.

— سالەمەتسىز... جاقسى... ءبىز نەگىزى قالانىڭ سىرتىنان جەر الايىق دەپ جاتىرمىز... ءۇي سالساق سوندا كوشەمىز... — دەگەن سوزدەردى ءۇزىپ-ۇزىپ تەز ايتتى دا، ەسىگىن شالا جاۋىپ بالاسىنا قاراي كەتتى...

شالا جابىلعان ەسىكتى اشارىمدى، نە جابارىمدى بىلمەي اڭىرىپ از تۇرىپ قالدىم. اقىرى امالىم قۇرىپ، بولمەمە قايتىپ كەلدىم. كۇن اقشامنان اسىپ قالعان، شامدى جاعىپ قالعانىمدا، قاراڭعىلىققا قاراي ءورىپ بارا جاتقان تاراقانداردى كوردىم...

ەندى نە ىستەمەك كەرەك؟ ءبىر تانىسىم: «ونداي كوپ بولمەلى جاتاقحانالاردا بارلىق بولمەدەگىلەر ءبىر ۋاقىتتا تازالاماسا، تاراقان جوعالمايدى، ءبىر بولمەدەن ءبىر بولمەگە كوشىپ جۇرە بەرەدى» دەگەن. ءبىراق مىنا كورشىلەرمەن ءتىل تابىسىپ، بىرلىككە كەلۋ قيىن ءىس بولدى. ءبىر جولى اسىعىس سىرتقا شىعىپ بارا جاتقانىمدا، ەسىك كوزىندە تەمەكى شەگىپ تۇرعان تۇكسيگەن ەڭگەزەردەي جىگىت: «باۋىرىم، جايلاپ جۇرسەيشى، ادامداردى وياتتىڭ عوي ۇيىقتاپ جاتقان!» دەپ گۇر ەتە قالدى. ەلەمەي كەتە بەرگەم، سوندا دا الدەنەگە ىلىك ىزدەپ تۇراتىن جاستار از ەمەس ەكەنىن بايقادىم. ال كەيبىر ءتۇستانىس بوپ قالعان كورشىلەردىڭ ءوزى امان-سالەمگە ساراڭ. ءبارىنىڭ جۇزىنەن اشۋ، جەك كورۋ، رەنىش مەنمۇندالايدى. ۇلكەندەر جاعى جۇدەۋ، كوڭىلسىز. بالا-شاعانىڭ دا ورىنسىز جىرتاڭى، ويىنى كوزگە تۇسە بەرمەيدى. شىنىمەن تىنىش جاتاقحانا بولىپ شىقتى...

ەكى اي ءوتتى. كورشىلەرمەن ءالى ارالاسىپ كەتە المادىم. ەشقايسىسىنىڭ كوشىپ كەتكەنىن دە بايقامادىم. كۇن قىسقارىپ، ءتۇن ۇزارا باستادى. كەشكە كەلىپ شام جاقسام، تاراقاندار قاراڭعى بۇرىشتارعا قاراي ءورىپ بارا جاتادى. قىس تاقاۋ. كۇن سۋىسا جوعالار دەگەن ءۇمىت بار.

---