InfoHub Logo

تاراز قالاسىنداعى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىندە يامايكا ازاماتتارى اعىلشىن تىلىنەن ساباق بەرىپ ءجۇر. جۋىردا سولاردان سۇحبات الۋ ءساتى ءتۇستى، دەپ جازادى جامبىلدىق «اقجول» گازەتى.

كەلينگ سمولل (Keeling SmalL) - دەبورا ۆاتسون-سموللدىڭ (Deborah Watsan-Small) كۇيەۋى. ەكى تاراپتىڭ  سۇراق-جاۋابىن انگليادا وقىپ كەلگەن جامبىل اسانوۆ اعىلشىن تىلىنەن اۋدارىپ وتىردى.

«-تۋريست بولىپ كوپ جەرگە باردىق، الايدا قازاقستاننان باسقا جەردە جۇمىس ىستەگەن ەمەسپىز، -دەيدى دەبورا ۆاتسون-سمولل. كۇيەۋىم ەكەۋمىز ءمۇعالىمبىز. ءوزىمىزدى شەتەلدە سىناپ كورۋ ءۇشىن بريتانيالىق «ءتىس» دەگەن باعدارلاماعا قۇجاتتارىمىزدى جيناپ وتكىزدىك. سودان ولار پەداگوگيكالىق جەتىستىكتەرىمىزدى باعالاپ بىزگە قازاقستاندى ۇسىندى. وسىندا كەلگەنىمىزگە ءۇش جىل بولدى. كەلينگتىڭ جاسى قىرىق بەستە، مەن وتىز بەستەمىن. ءبىر ۇل، ءبىر قىزىمىز بار. ۇلىم ورىس سىنىبىندا وقيدى، قىزىم بالاباقشاداعى قازاق ءتىلدى توپقا بارادى».

- ءوز ەلدەرىڭىزگە بارعان سوڭ ۋاقىت وتە كەلە «قازاقستان» دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە، ەڭ ءبىرىنشى ويلارىڭىزعا نە تۇسەدى؟

- بايقوڭىر! سىزدەردە بايقوڭىر عارىش ايلاعى بار. الەمدە ەڭ ءبىرىنشى رەت ادام بالاسى وسى قازاق دالاسىنان عارىشقا ۇشتى. سونى نەگە وزدەرىڭىز يگەرمەيسىزدەر؟ الەمدىك الپاۋىت مەملەكەتتەر كەلىپ سىزدەردەن زىمىراندارىن ۇشىرادى. جەرگىلىكتى حالىق ونى تەلەديداردان عانا كورىپ وتىر. دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ كەرەمەت نۇكتە - ول بايقوڭىر عارىش ايلاعى. مەن سوعان قىزىعامىن جانە سىزدەرگە عارىشتى يگەرۋگە تىلەكتەسپىن.

- تەڭىز قورشاعان يامايكادا قار جاۋا ما؟

- قار؟ (كەلينگتىڭ ىشەك-سىلەسى قاتىپ كۇلىپ الدى). بىزدە جىل - ون ەكى اي جاز بولىپ تۇرادى. كۇن ەڭ قاتتى ىسىعان كەزدە +28-30 C0 گرادۋسقا كوتەرىلەدى، ال ەڭ قاتتى سالقىنداعاندا +15-17 C0 گرادۋسقا دەيىن تۇسەدى. ۇمىتپاسام، 2013 جىلى تارازدا +45C0 گرادۋسقا دەيىن كۇن ىسىدى. سول كۇندەرى شەلەكتەپ سۋ ىشسەم دە، ءشولىمدى باسا الماي قينالدىم. سول جىلى كۇزدە ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت قالتىراپ تۇرىپ جاۋرادىم.

- جيھانكەز ءبىر قازاقتان «يامايكاعا باردىم» دەگەندى ەستىمەپپىن.

- وكەي! ەكى ەلدىڭ بيلىك اراسىنداعى بارىس-كەلىس، الىس-بەرىستى مەن ءوزىم دە كورمەدىم. قازاقستاندىق تۋريستەردى كۇندەي شۋاقتى يامايكاعا قىزىقتىرۋ ءۇشىن ەكى تاراپقا ساۋدا-ساتتىق، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك بايلانىستار ورناتۋ كەرەك سياقتى. ءسىز وسى جاقتان ول جاققا ءبىر ۇشاققا وتىرىپ جەتە المايسىز. وتباسىمدى وسىندا الىپ كەلگەن سوڭ، دوستارىما حابارلاسىپ قايدا جۇرگەنىمدى ايتتىم. ولار «قانداي ەل، قايدا ورنالاسقان؟» دەپ تاڭعالدى. ال قازاقستان الەمدە اۋماعى جاعىنان توعىزىنشى ورىندا تۇرعان ەل بولىپ شىقتى.

- وليمپيادا دا ءبىز بوكستان، ال يامايكا جۇگىرۋدەن الدىنا جان سالمايدى. جەڭىل اتلەتيكا ول جاقتا قالاي دامىعان؟ اتاقتى جەڭىل اتلەت ۋسەين بولت جەرلەستەرىڭىز عوي؟

- جۇگىرۋ - ول ءبىزدىڭ ءداستۇرىمىز. قانىمىزدا بار سپورت ءتۇرى. بالاباقشادا كىشكەنتاي بالانىڭ قولىنا سۋ قۇيىلعان قاسىق ۇستاتادى دا جۇگىرتەدى. سۋىن توكپەي مارەگە جەتكەن بالا جۇلدە الادى. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىن جۇپتاستارىپ، كوكوس قابىعىنان شيراتىلعان جىپپەن ەكەۋىنىڭ سانىن بايلايدى دا قوساقتاتىپ جۇگىرتەدى. بىردەي قوزعالساڭ عانا ناتيجەگە جەتەسىڭ. ايتپەسە شالىنىپ قۇلاپ قالاسىڭ. قىزىق ايتايىن با؟ مىناۋ وليمپيادادا رەكورد ورناتىپ جۇرگەن جەڭىل اتلەتتەردىڭ كورسەتكىشىن بىزدەگى جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى دەنە شىنىقتىرۋ ساباعىندا كۇندە كورسەتىپ جۇرەدى. بۇل - شىندىق. جەلاياق ۋسەين بولت - ەلىمىزدىڭ ماقتانىشى.

- دەبورا، قازاقستان ءسىزدى نەسىمەن تاڭعالدىردى؟

- وتكەن جىلعى قىس مەنى تاڭعالدىردى. قار از جاۋدى. كۇن قاتتى سۋىمادى.

- جەرگىلىكتى گازەت، جۋرنالداردى وقيسىزدار ما؟ ارنالاردان قانداي باعدارلامانى كورەسىزدەر؟

-  قىزىم «بالاپان» ارناسىن كورەدى. ال دەبورا ەكەۋمىز اقپاراتتى قايدان الامىز؟ جەرگىلىكتى جەردىڭ اقپاراتىن اعىلشىن تىلىندە ناسيحاتتاپ جۇرگەن بىرەۋدى كورمەدىم. ال ورىس تىلىندە كوپ ارنا سويلەيدى. نەگىزىندە ءبىز ينتەرنەت ارقىلى يامايكانىڭ گازەت، جۋرنالىن وقيمىز.

- قازاقتىڭ بويىنداعى قانداي ەرەكشەلىكتى بايقادىڭىزدار؟

دەبورا: - سىزدەر ءبىر نارسەنى تۇسىندىرسەڭىزدەر، تىڭداپ وتىرعان ادام سولاي قابىلداسا ەكەن دەيسىزدەر. ولاي بولمايدى. اركىمنىڭ ءتىلى، ءدىنى، تانىمى، ءداستۇرى بولەك. مەنىڭشە، ءبىرجاقتى بولۋعا بولمايدى. ءار ادامنىڭ ءوز قالاۋى، ءوز تالعامى بار. وعان قايشى كەلۋ - ابەستىك. ەشكىمنىڭ مۇمكىندىگىن شەكتەپ قويۋعا بولمايدى.

كەلينگ: - نە ايتسام دا، بۇل - مەنىڭ جەكە پىكىرىم. مەن ەشقانداي دەرەككە سۇيەنىپ وتىرعان جوقپىن. كورگەن، ەستىگەنىمدى ايتامىن. سىزدەردىڭ ءبىر ارتىقشىلىقتارىڭىز ورىس ءتىلىن حالىقتىڭ كوبىسى مەڭگەرگەن. ورىس تىلىندە ەركىن سويلەۋ - ول سىزدەردىڭ ارتىقشىلىقتارىڭىز. كەرىسىنشە جاعى - سىزدەر سول تىلگە قاتتى بەرىلىپ كەتىپسىزدەر. ال نەگە سىزدەر اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋعا قارسى بولاسىزدار؟ كەيدە قازاقتاردان «ەندى جەتپەگەنى اعىلشىن ءتىلى ەدى» دەگەن پىكىردى ەستىپ قالامىن. 

كەلينگ: - سىزدەردە ءجۇرىپ جاتقان ءتۇرلى رەفورمالاردىڭ جەمىسىن كورۋ ءۇشىن ءالى دە ۋاقىت كەرەك. مەنىڭ ءبىر بايقاعانىم، قازاقستان - وتباسىلىق قۇندىلىق پەن اتا-داستۇرگە بەرىك ازياتتىق ۇلگىدەگى حالىق. سىزدەردە اۋلەتتىڭ ۇلكەنى نە ايتسا، سول كونستيتۋسيادان دا جوعارى تۇرادى ەكەن.

- ءبىز قازاقستاندى شەتەلگە تانىتۋعا، تۋريستەردى شاقىرۋ ءۇشىن ءتۇرلى مەگاشارالاردى وتكىزەمىز. ءبىراق سولاردىڭ ەڭ تومەنگى ناتيجەسىنە عانا قول جەتكىزۋدەمىز. نەگە بۇلاي؟

كەلينگ: - بىرىنشىدەن، قىرعىز، وزبەكستان، رەسەي سىزدەر ءۇشىن «شەتەلگە» جاتپايدى. سىزدەر ءۇشىن شەتەل - ول امەريكا، ەۋروپا. سولاي عوي؟! بىشكەكتەگى بازارعا بارساڭىز، ورىس تىلىندە ساۋدا جاسايسىز. مىسالعا مەن وتباسىمدى الىپ تارازعا كەلگەنىمدە قينالدىم. ۇلكەن دۇكەن قوجايىنى ەڭ بولماسا اعىلشىن ءتىلىن بىلەتىن ءبىر ساتۋشىنى جۇمىسقا السا قايتەدى؟ سىزدەردە ول جوق. تۋريستەرگە قولايسىزدىق تۋعىزساڭىز، ولار كەلمەسە شەتەلگە ءقايتىپ تانىلاسىز؟ مەن ءبىر مىسال كەلتىرەيىن. شەتەلگە گاسترولدىك ساپارمەن بارعاندا كورەرمەنگە دەكوراسيا، كوستيۋم، ءارتىستىڭ سىمباتتىلىعىن عانا كورسەتۋ جەتكىلىكسىز. بارعان جەردىڭ تىلىندە ءوز مادەنيەتتەرىڭىزدى ۇسىنىپ كورىڭىزدەر. قىسقاسى، تۋريزم - بۇل بيزنەس. بيزنەستە مەنىكى عانا دۇرىس دەپ قىرسىعۋ تۇيىققا تىرەيدى. سىزدەر «مەنىكى دۇرىس، مەنىڭ ايتقانىم بولۋ كەرەك» دەگەننەن ارىلساڭىزدار، العا سەرپىلەسىزدەر. ودان كەيىن قازاقستان قىتايمەن شەكارالاسادى دا، ءبىراق سىزدەر تەك قانا رەسەيمەن عانا شەكارالاس مەملەكەت سەكىلدى ءومىر سۇرگىلەرىڭىز كەلەدى ەكەن. مەن وسىنى تۇسىنە المادىم.

قانات تىلەپبەرگەن،
«اق جول»

---