InfoHub Logo

ق ر پرەزيدەنتى ق.ك. توقايەۆتىڭ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماقالاسىندا وتكەن تاريحتى ءبىلۋ مەن ودان ساباق الۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا جوعارى ءمان بەرۋى – ونىڭ تۇعىرى بيىك تاۋەلسىز جانە دامىعان مەملەكەتتى قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزى ەكەندىگىن كورسەتەدى. وسى ورايدا «17 ناۋرىز – تاريحقا تاعزىم كۇنىنىڭ» بەلگىلەنۋى تاريحىمىزدىڭ «اقتاڭداق» بەتتەرىن زەرتتەپ قانا قويماي، ونى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋ جانە ءارقاشان ەستە ساقتاپ، ناسيحاتتاۋ ارقىلى قازاقستاندىق پاتريوتيزم مەن تاريحي جادىنى قالىپتاستىرۋدا ماڭىزدى بولىپ تابىلادى.

اتالعان كۇنى، جىل باسى – ءاز ناۋرىز مەرەكەسىن تويلاۋدىڭ جاڭا كونسەپسياسىنا وراي  ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا فاكۋلتەتىندە  «تاريحقا تاعزىم: جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋ» اتتى ونلاين فورماتتاعى رەسپۋبليكالىق دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى.

تانىمدى شارانىڭ شىمىلدىعىن ق ر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى تالاس وماربەكوۆ اشىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ تاريحي تامىرلارى جانە قوعامدىق رۋحتىڭ جاڭعىرۋداعى ءرولى، جاڭاشا اسپەكتىلەرى تۋراسىندا ءوز بايانداماسىن وقىدى. ونىڭ ءسوزىن ءارى جالعاستىرعان فاكۋلتەتىمىزدىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى تانىمال ەتنولوگ-عالىم بيبيزيا كەنجەبەك قىزى قالشابايەۆا: «ناۋرىز - بارشا مۇسىلمان الەمى تويلايتىن ۇلى مەرەكە، ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى، جىل باسى. بۇل كۇنى كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى، ساماركاندتىڭ كوك تاسى ءجىبيدى. وسى كۇننەن باستاپ كۇن جىلىنا باستايدى جانە كۇن ۇزارىپ، ال ءتۇن بولسا، كەرىسىنشە قىسقارادى...» دەي كەلە ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ءمان-ماڭىزىنا تولىقتاي توقتالىپ ءوتتى.

 شارا بارىسىندا بارشا قاتىسۋشىلارعا انكارادان سالەم جولداعان حادجى ۆەلي بايرام ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (انكارا، تۇركيا) پروفەسسورى گۇلجانات قۇرمانعالي  - ەرجيلاسۋن حانىم «“قازاقستاندا اۋىزشا تاريح زەرتتەۋلەرى: جادىلاردا ساقتالعان ناۋرىز مەيرامى”» تاقىرىبىنداعاعى بايانداماسىن ەل اۋزىنان جازىپ العان ەستەلىكتەرى تاراپىنان تولىقتىرىپ، اۋىزشا دەرەكتەردىڭ ۇلتتىق ۇعىمعا اسەرىن سارالادى.

كەلەسى ءسوز كەزەگىن، ق ر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بەرەكەت باحىتجان ۇلى كارىبايەۆ الىپ، ۇلتتىق سانا مەن تاريحي تۇسىنىكتى قالىپتاستىرۋداعى ايتۋلى مەرەكەلەردىڭ مىندەتىن، مەملەكەتتىك دەڭگەيدە اتالىپ وتەتىن مەيرامداردىڭ ءبىزدىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزعا اسەرىن  تىڭدارمانعا جەتكىزۋدى باستى نازاردا ۇستادى .

جاستارىمىزدىڭ ساناسىنا ۇلتتىق ۇعىمدى، رۋحاني تاربيەنى قالىپتاستىرۋ جولىندا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن بايانداماشىلار شوعىرىن جاس عالىم، جاڭا بۋىن وكىلى رەتىندە م.اۋەزوۆ اتىنداعى وڭتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى، دوكتور PhD بەكارىس نۇريمان تولىقتىردى. ءوز سوزىندە، ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ كوشپەلى جانە وتىرىقشى حالىقتار اراسىنداعى  ايىرماشىلىقتارى مەن ەرەكشەلىكتەرىن تالداپ، ونىڭ قازىرگى كۇندەگى تويلانۋ ءتارتىبىنىڭ شىعۋ تاريحىن تۇسىندىرە كەلە، «ۇلتىمىزدىڭ مەرەيىن ءوسىرىپ، بار بولمىسىمىزدى ايشىقتايتىن قاسيەتتى – ناۋرىز مەرەكەسى ەلىمىزگە، ءاربىر وتباسىنا بىرلىك پەن قۋانىش، قۇت-بەرەكە، باقىت پەن مولشىلىق اكەلسىن! ۇلىس وڭ بولسىن، اق مول بولسىن!» - دەپ ءسوزىن كەلە جاتقان «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى – 22 ناۋرىز» مەرەكەسىنە جۇرەكجاردى تىلەگىمەن اياقتادى.

سوڭعى ءسوزدى بۇگىنگى ءىس-شارانىڭ مودەراتورى ءارى ۇيىمداستىرۋشىسى – تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور، فاكۋلتەت دەكانى نوعايبايەۆا مەڭدىگۇل ساعاتوۆنا الىپ: «دوڭگەلەك ۇستەل جۇمىسىندا ءپانارالىق سينتەز نەگىزىندە قازاقستان تاريحىنىڭ  وزەكتى ماسەلەلەرى، تاريحي تۇلعالاردىڭ قىزمەتى ارقىلى ولاردىڭ ازاتتىق تاريحىنا قوسقان ۇلەسى قاراستىرىلدى. سونىمەن قاتار ساياسي، مادەني جانە الەۋمەتتىك تاريحتى زەرتتەۋگە بايلانىستى جۇرگىزىلگەن ىزدەنىستەردىڭ نەگىزىندە جاسالعان تىڭ عىلىمي تۇجىرىمدار ساراپتالدى. جالپى، تاريح سىر-ساندىعىن اقتارا كەلە، بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى تاقىرىبى- ناۋرىز مەيرامى بولىپ وتىر. ناۋرىز جاڭا كەزەڭدە جاڭا سيپاتقا يە بولدى، ۇلتىنا، ءدىني سەنىمىنە قاراماستان قازاقستاندى مەكەندەيتىن بارلىق ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ ورتاق مەرەكەسىنە اينالدى. حالىقتار اراسىنداعى دوستىقتى بەكىتۋگە، باۋىرلاستىق قارىم - قاتىناستاردىڭ نىعايۋىنا، ءار ۇلتتىڭ سالت - ءداستۇرىنىڭ قايتا جاڭعىرۋىنا وسى مەيرام ۇلكەن ۇلەسىن قوسىپ وتىر» -، دەپ قورىتىندى پىكىرىن جەتكىزدى.

دوڭگەلەك ۇستەل بەلگىلى تاريحشى، فيلولوگ جانە قوعامتانۋشى عالىمدارمەن بىرلەسە وتىرىپ، ءداستۇر مەن جاڭاشىلدىق، وتان تاريحىنىڭ اقتاڭداق بەتتەرىن جانە وتكەن عاسىردىڭ باسىندا تاۋەلسىزدىك يدەيالارىن حالىق اراسىندا دارىپتەۋگە زور ەڭبەك ءسىڭىرىپ، ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان ءارى ەلگە قىزمەت ەتۋدىڭ وزىق ۇلگىسىن كورسەتكەن الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ەسىمىن ۇلىقتاۋ ماقساتىن نەگىزدەي كەلە، تاۋەلسىز قازاقستانداعى ءتىل ماسەلەسىنىڭ وتكەنى مەن بۇگىنى، تۇركى حالىقتارىنىڭ ۇلى تۇلعالارى ءال-فارابي، ءجۇسىپ بالاساعۇني، اباي قۇنانباي ۇلى، ءماشھۇر ءجۇسىپ، شاكارىم ەڭبەكتەرىندەگى ۇلىق مەيرام ناۋرىزدىڭ قوعامداعى ورنى جايىندا پىكىر الماسۋ تۇرىندە جوعارى دەڭگەيدە جۇزەگە اسىرىلدى.

وسىنداي تاعىلىمدى ءىس-شارالاردى ۇزدىكسىز ۇيىمداستىرىپ، وتكەننىڭ ەسكەرتكىشتەرىن جاڭعىرتۋ ارقىلى، ءبىز وسكەلەڭ ۇرپاققا ومىرشەڭ دۇنيەلەردىڭ دارالىعىن ۇعىندىرىپ، ۇلى دالانىڭ كەز-كەلگەن قۇبىلىسىنىڭ تاريحي مۇرالارىنا، كونە تاريحقا تاعزىم ەتۋدى ۇيرەتە الۋىمىز قاجەت.

---