تاۋەلسىزدىك تۇعىرى بيىكتە!
تاۋەلسىزدىك – قاسيەتتى ۇعىم! ءبىز – تاۋەلسىزدىكتەن مۇشەل جاس كەيىن تۋىلعان ۇرپاقتار ول تۋرالى نە بىلەمىز؟ قازاقستاننىڭ كسرو قۇرامىنداعى 15 وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ ءبىرى بولعانىن بىلەمىز. تاۋەلسىزدىكتى جاريالاۋ ءۇشىن ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراسيا، تاۋەلسىزدىكتۋرالى زاڭ، قازاقستاننىڭ تۇڭعىش زاڭى قاجەت بولدى. وسى ۇشەۋى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن پاش ەتەر ماڭىزدى تاريحي قۇجاتتار ەدى. 1991 جىلى 16-جەلتوقساندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» زاڭى قابىلدانىپ، قازاقستان ءوزىن تاۋەلسىز رەسپۋبليكا رەتىندە جاريالادى. ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن العاش مويىنداعان، قۋانا قابىلداعان باۋىرلاس تۋركيا ەلى بولدى. مەكتەپ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ، ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراسيانىڭ 1990 جىلى 25-قازاندا، زاڭىمىزدىڭ 1995 جىلى 30-تامىزدا قابىلدانعانىن جاتتاپ وستىك.
وسى مەكتەپ وقۋشىلارعا بەرىلەتىن جالپى ماعلۇمات، جاتتاندى سانداردىڭ تەرەڭىنە ۇڭىلەر بولساق... اتا-بابامىز بىلەكتىڭ كۇشىمەن، نايزانىڭ ۇشىمەن قورعاعان كەڭ-بايتاق، تاۋەلسىز ەلدە تۋىپ-وسكەنىمە كەۋدە كەرە ماقتانام! قازاق بالاسىنىڭ «مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ جەرىم!» دەپ ەشكىمگە جالتاقتاماي، قازاقتىڭ ءۇش ءجۇزىنىڭ باسىن ءبىر تۋدىڭ استىنا بىرىكتىرىپ كەتكەن اتا-بابامىزدىڭ دانالىعى مەن پاراساتتىلىعى. جەرىن جاۋعا تاپتاتپايمىن، ۇلىن قۇل، قىزىن كۇڭ قىلمايمىن دەپ تالاي باتىرلارىمىز جەر جاستانعان.
ورتا ازيانىڭ كىندىگىندە ورنالاسقان، جەرى قۇنارلى، ورمانى بار، تاۋى بار، جەرىنىڭ استى قازىنا مەن بايلىققا تولى ەلىمىزگە كىمدەر كوز الارتپادى دەسەڭىزشى؟! تامىرىن تەرەڭگە جايعان تاريحىمىزدىڭ، ەلىمىزدىڭ ەل بولىپ قالىپتاسۋىنا مىڭداعان جىلدار كەتتى. قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەنباي، شاپىراشتى ناۋرىزباي، رايىمبەك باتىرلاردىڭ قانى سىڭگەن قاسيەتتى اتامەكەن ازات بولۋعا، تاۋەلسىز بولۋعا ءتيىستى دە!
باتىسى مەن شىعىسى، وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگى ءتۇرلى مەملەكەتتەرمەن استاسىپ جاتقان ۇلان-عايىر وتان بىزدە عانا بار. قازاق دالاسىنا ەۋروپانىڭ بىرنەشە مەملەكەتى سيادى. جەرىنىڭ كولەمى جاعىنان الەم بويىنشا توعىزىنشى ورىندا تۇرعان قازاقستان تالاي ەلدىڭ ارمانى دەسەك تە بولادى. وتانى جوق، جەرى جوق قانشاما حالىق بار؟
ءبىز بۇگىنگى ۇرپاق «قوبىلاندى»، «الپامىس» جىرىنان باستاۋ العان ەل مەن جەردى قورعاۋداعى قاھارماندىقتى وسى باتىرلار جىرىنان باستاپ، انالارىمىزدىڭ ءالديى، اجەلەرىمىزدىڭ ەرتەگىسىمەن قازاق دەگەن جاۋىنگەر دە، ەرجۇرەك باتىرلار ۇرپاعى ەكەنىمىزدى بىلەمىز، ءار ماقتان تۇتامىز.
كەشەگى جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە قازاقتىڭ ءتىلى مەن نامىسىن قورعاۋدا دا نامىسىن تاپتاتپاعان، رۋحىن اسقاقتاتقان اعا-اپكەلەرىمىزدىڭ ءىسى بىزگە ۇلگى. باۋىرجان مومىش ۇلى مەن قاسىم قايسەنوۆ سياقتى باتىرلارىمىز، تالعات بيگەلدينوۆ سياقتى ۇشقىش اتالارىمىز مەن مانشۇك مامەتوۆا، ءاليا مولداعۇلوۆا اپالارىمىز تەك قازاقستاندى ەمەس 15 وداقتاس رەسپۋبليكانى قورعادى.
ءبىز تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن تۋىلساق تا، تاۋەلسىزدىك دەگەن ءبىر عانا سوزگە بۇكىل تاريحىمىز، جىر-داستاندارىمىز، ءسالت-داستۇرىمىز، بابالارىمىزدىڭ ار-نامىسى تۇرعانىن تۇسىنەمىز. ەل مەن جەردىڭ ءبىر ۋىس توپىراعىن تاپتاتپايمىن، ءبىر ءتۇپ جۋسانىن باستىرمايمىن دەپ كۇرەسكەن بابالاردىڭ تەرى مەن قىلىشىنىڭ شىڭىلىن ەلەستەتە الامىز. سەبەبى ءبىز قازاقستان اتتى قاسيەتتى جەردىڭ يەسىمىز!
16-جەلتوقسان – ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگىن جاريالاعان كۇن. سول كۇنى كوگىمىزدە تاۋەلسىزىدىك تۋى جەلبىرەدى. سودان بەرى 30 جىل ءوتتى. وسى وشپەس جىلدار بەلەسىندە قازاقستان ەكونوميكاسى قارىشتاپ دامىدى. ساياساتتاعى سىندارلى باعىت ءوز جەمىسىن بەرۋدە. بەرەكە-بىرلىكتىڭ ارقاسىندا الەم تانىعان ىرگەلى مەملكەتكە اينالدىق. قازاقستاننىڭ جاڭا داۋىردە قول جەتكىزگەن بارلىق تابىسىنىڭ قاينار كوزى – تاۋەلسىزدىك. تاۋەلسىز ەل بولعاندىعىمىزدىڭ ارقاسىندا عانا قازاقستاننىڭ ءسوزى مەن ءىسىن بۇكىل الەم تانىدى. دۇنيەنىڭ ءبىر بۇرىشىندا قازاق دەگەن حالىقتىڭ ۇلكەن ىستەر تىندىرا الاتىن ورەسى مىقتى، ءورىسى كەڭ حالىق ەكەنىن الەم ءبىلدى.
قازىرگى تاۋەلسىز ەل – اتا-بابامىزدىڭ ورىندالعان شۇعىلالى ارمانى، سارعايىپ كۇتكەن ساعىنىشى. سوندىقتان دا تاۋەلسىزدىك تاريحى ارنايى اڭگىمەگە ۇزدىكسىز تيەك بولارلىقتاي ۇلى تاقىرىپ ەكەندىگىن قازىرگى ۇرپاق ەشقاشان ەستەن شىعارمايدى. تاريحتىڭ تەرەڭىنە ءۇڭىلىپ، ءاربىر تاس بەتىندە قالعان تاڭبالارعا قاراپ بابالارىمىز جاساپ كەلە جاتقان داۋىرلەردىڭ ەسەبىندە كەتكەن شايقاستار، اشتىق، جاۋ تىلىندا قالعان جۇرتتىڭ ءاربىر قانى مەن كوز جاسىنا قاراپ تاۋەلسىزدىكتىڭ قانداي قيىندىقتارمەن كەلگەنىن سەزەمىز.
مەن كوگىندە كوك بايراعى جەلبىرەگەن تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاماتى ەكەندىگىمدى جەر شارىنىڭ قاي جەرىنە بارسام دا ماقتان ەتىپ ايتا الامىن. بۇگىندەرى قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىز، ەڭسەسى بيىك، باسقا دامىعان مەملەكەتتەرمەن تەرەزەسى تەڭ، كەرەگەسى كەڭ ەگەمەندى مەملەكەت بولىپ قالىپتاستى. اتا-بابامىزدان قانمەن بەرىلگەن وجەتتىك، قايسارلىق سياقتى قاسيەتتەر بولاشاق ۇرپاقتى دا تەك العا، جاڭا بەلەستەرگە جەتەلەيتىنى انىق. شىعىستان التىن كۇن نۇرىن توگىپ، ەركىندىكتىڭ سامالى ەسكەن وسى كەزەڭنىڭ باياندى بولاتىنىنا كامىل سەنەمىن.
قازاقستان - ەگەمەندىگىن العان جاس مەملەكەت. قازاق حالقى ەگەمەندى ەل بولامىز دەپ تالاي تار جول تايعاق كەشتى، سوندىقتان مەن تاۋەلسىزدىكتى تاۋسىلماس تاريح دەپ بىلەمىن.
تۇڭعىش رەت قولىمىزعا تيگەن تاۋەلسىزدىكتىڭ اسىل قۇسىن ۇشىرىپ الماي بەرىك ۇستاۋ بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ قولىندا. سوندىقتان، ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ قازىرگى وسكەلەڭ ۇرپاقتارىنا تاۋەلسىزدىكتىڭ تاريحىن تەرەڭىرەك ءتۇسىندىرۋ، قاستەرلەتە ءبىلۋ بارشامىزدىڭ مىندەتىمىز.
جىلدان-جىلعا دامىپ، وركەندەپ كەلە جاتقان بىزدەي جاس مەملەكەتتىڭ الداعى جەتىستىكتەرى وتە مول دەپ نىق سەنىممەن ايتۋعا بولادى. ەلىمىزدىڭ تۋى كوكتە قالىقتاپ، ىنتىماعى جاراسقان ەل بولايىق!
يبراحيم بىرلىك ەرداۋلەت ۇلى
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ
جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى
قۇدايبەرگەنوۆ سەرعازى ەرەجەپ ۇلى
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ
ءدىنتانۋ جانە مادەنيەتتانۋ كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى
مادەنيەتتانۋ ماگيسترى، PhD دوكتورانت
You Might Also Like
-
بوشاي اعام ەسكە سالماعاندا، الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆ بولماعاندا «دۇڭگانا» بوپ كەتكەن كەيىنگى ۇرپاعى باباسىنىڭ زيراتىن ىزدەي قويار ما ەدى؟.. كۇمانىم بار. ايتەۋىر، ەرگەنەكتى، ونىڭ ءىشى...
-
قازىرگى تاڭدا، قازاق حالقىنىڭ شاڭىراعىنىڭ استىندا 130-دان استام ۇلت-وكىلدەرى ءومىر سۇرەدى. «ەلۋ جىلدا ەل جاڭا»- ءيا! مىنە ءبىزدىڭ ەگەمەندىگىمىزگە 30 جىل تولدى. سول 30 جىلدا نە وزگەردى؟تۇپك...
