InfoHub Logo

بوشاي اعام ەسكە سالماعاندا، الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆ بولماعاندا «دۇڭگانا» بوپ كەتكەن كەيىنگى ۇرپاعى باباسىنىڭ زيراتىن ىزدەي قويار ما ەدى؟.. كۇمانىم بار. ايتەۋىر، ەرگەنەكتى، ونىڭ ىشىندە كوكجارلى ەكەنىن بىلەمىز. ءوز اكەسى ۇلاتەمىر. ودان ارمەن قازا بەرسەك، جىل ساناۋىمىزدىڭ 91-جىلى ءيىسى تۇركى تۇگەل جينالىپ ەرگەنەكتىنىڭ اتاجۇرتى وتىكەننەن ورىن تەپكەنىن تاريح ايعاقتاپ بەرەدى. وسى وڭىردە تىرپ ەتپەي جاتىپ، 551-جىلى تۇران يمپەرياسىن (ۇلى تۇرىك قاعاناتى) جاريالاپ، قالىڭ نايمان باتىسقا قاراي جىلجىعاندا ەرگەنەكتىنىڭ ءبىر بۇتاعى كوكجارلى اتاجۇرتىندا (ءتور التاي مەن ءور التايدا) ءحۇىىى عاسىرعا دەيىن قالا بەردى. ونجەتى مەن ونسەگىزدىڭ ورتاسىندا جوڭعار شاپقىنشىلىعى كەزىندە ارقاعا اۋىپ، ۋاقىتشا تاياتقان-شۇناقتا وتىردى. قالماقتاردىڭ دا جەتىسكەنى شامالى. اۋەلدە قىتايدى شابايىن دەپ تۇرعان جوڭعارلاردى رەسەي مەن جۇڭگو قازاقتارعا ايداپ سالىپ، ەدىل بويىنا جەتكەندە ەندى وزدەرى قىسا باستادى: قۇرىپ كەتپەيىن دەسەڭدەر ءتىلىڭدى وزگەرت، ءدىنىڭدى وزگەرت، تىرلىگىڭدى وزگەرت دەگەن سوڭ امالسىزدان كەرى قايتتى. «وچەركي پو يستوريي كالمىكسكوگو نارودا» دەگەن كىتاپتارىندا قالماق تاريحشىلارى: ءبىز ءوز تراگەديامىزدى ءوزىمىز جاسادىق، ايتاققا ەرىپ تىنىش جاتقان اعايىن قازاقتاردا نەمىز بار ەدى دەپ جازادى. قايتاردا جاۋدى ابىلاي قولى ەلسىز، سۋسىز وڭىرگە ىعىستىرىپ، قاراتال وزەنىن بۋىپ تاستاعان. قالماق حانى وباشىنىڭ تاڭداۋلى دەگەن ون مىڭعا جۋىق اسكەرىن تۇگەل قىرىپ جىبەرىپ، بالا-شاعاسى ارالاس ابدەن السىرەگەن جۇرتىن وباشى قورشاۋدان زورعا الىپ شىعىپتى. بۇل مويىنتى بويىنداعى 1771 جىلعى التى كۇنگە سوزىلعان جويقىن سوعىس. جەردىڭ «قالماق قىرىلعان» اتالۋى دا وسىدان. قاراتاي باتىر ساداقتىڭ ۋ جاققان جەبەسىنەن وپات بولسا كەرەك. سۇيەگىن ابىلاي ستاۆكاسى تۇرعان توبەنىڭ باسىنا ارداقتاپ جەرلەگەن. مازاردى ەشكىنىڭ مايى مەن جىلقىنىڭ قىلىنان، بيەنىڭ سۇتىمەن شىلاپ سارى بالشىقتان سوققان ەكەن. ەل باستاپ، ەرلىك جاساعان باتىردىڭ كۇمبەزى تاياتقان-شۇناقتا قالدى دا اتاعىن ارتىنداعى جۇرتى ءتور التايعا الا كەتتى. بۇگىندە تۇتاس ءبىر اۋدان قاراتاي ەلى بولىپ وتىر. اۋداننىڭ بۇرىنعى اكىمى سەرىك زاينۋلدين باتىر اتىنداعى ب ا ق اشىپ ەدى، قىزمەت بابىمەن زايسانعا (دۇرىسى جايساڭ) اۋىسۋىنا بايلانىستى ەسكەرتىش قويۋدى جاڭا باسشى ارمان ءىلياسۇلىنا امانات قىلىپ تاستاپ كەتتى... قاراتاي باتىر تۋرالى تولىق مالىمەتتى قايىردى نازىربايەۆتىڭ «قاراتاي بابانىڭ زيراتى قالاي تابىلدى؟» دەگەن وچەركىنەن وقۋلارىڭىزعا بولادى («ەلوردا» باسپاسى 2008 جىل).

---