تاۋەلسىزدىك – تۇعىرىم
قازاقتار تالاي رەت تۇتاسىمەن قىرىلىپ كەتۋگە شاق قالدى. ءبىراق ومىرگە دەگەن قۇشتارلىق، ازاتتىق، ەڭسەسى تۇسكەن ەلدى قايىرا تۇلەتىپ، قايتادان تاۋەكەل تۇعىرىنا قوندىرىپ وتىردى. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.
تاۋەلسىزدىك - تۋ ەتەر، ءتاڭىر سىيلاعان جانىما جاقىن، قۇلاعىما جۇمساق ەستىلەتىن، ەستىگەندە جۇدىرىقتاي جۇرەگىمدى قۋانىش كەرنەيتىن ءتاتتى ۇعىم، ەلىمنىڭ باسىنا قونعان ب ا ق قۇسى. «ەلىم ەگەمەندىككە قالاي قول جەتكىزدى، قانداي تاريحي كەزەڭدەردى باستان وتكىزدى؟» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپتى ءتول تاريحىمىزبەن تانىسۋ ارقىلى كوز جەتكىزىپ كەلەمىز. كەشەگى كەرەي مەن جانىبەك، ابىلاي مەن ءابىلحايىر سياقتى اتاقتى حاندارىمىز قانىن توگىپ قورعاعان ۇلان عايىر جەر ءبىزدىڭ اسىل قازىنامىز. قانشاما زۇلماتتى زاماندار ءوتىپ، قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەر ءوتىپ، وركەنيەتىمىز تولىققان سايىن ادامزاتتىڭ اقىلى جاڭالىقتى اڭسايتىنى بەلگىلى عوي. الايدا، اشتىق، سوعىس، تالاس-تارتىستاردان ابدەن ازايىپ، السىرەگەن ۇلتىمىزدى سوڭىندا ورىستار وتار ەتتى. قوي ۇستىنە بوزتارعاي جۇمىرتقالاعان زاماندى اڭساعان اتا-بابالارىمىزدىڭ ارمانى ادىرا قالىپ، «وتىر» دەدى وتىردىق، «سوعىس» دەدى سوعىستىق، بۇيرىعىنا باعىندىق. امال نەشىك... وتار بولدىق ەكەن دەپ قازاقتىڭ قانىندا قايسارلىق وشكەن جوق، كۇش-قۋات ازايعان جوق. ەسىمىزگە تۇسىرسەك، سوناۋ مايدان دالاسىندا دا ءوزىنىڭ وجەتتىگىن كورسەتكەن قازاقتىڭ قايسار قىزدارى ءاليا مەن مانشۇك، قايراتتى جىگىتتەرى باۋىرجان مەن قاسىمدار ەستەن كەتپەس كەشەگى شىندىق، بۇگىنگى اڭىز! سوعىس ءبىتىپ، جەڭىس كەلىپ سۇيىندىك، الايدا، ءسۇيىنىش ۇزاققا سوزىلماستان قازاقتىڭ باسشىلىعىنا ورىس كەلەتىنىن ەستىگەن ەل تىنىشتالا المادى. كەشەگى ساف التىن رۋحتى «ساقتىڭ» ۇرپاعى ۇرانداپ تاعى دا الاڭعا شىقتى. اسان قايعى بابامىز ىزدەگەن جەرۇيىقتى ارمانداعان جاستاردىڭ ارمانىنا ەشكىم توسقاۋىل قويا المادى، قىرىلدى، تارتىستى، قان توكتى، جان بەردى، تۇبىندە ازاتتىققا قول جەتكىزدى. بابانىڭ ارمانىن بالا ورىنداپ – قازاقستان رەسپۋبليكاسى بولىپ، ءوز تاۋەلسىزدىگىمىزگە قول جەتكىزدىك، تۇڭعىش ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتى سايلادىق.
ءبىز –باقىتتى ۇرپاقپىز... سەبەبى، اتا-بابامىز كورگەن شاپقىنشىلىقتى، تابانى ءتىلىم-تىلىم بولعان بوسقىنشىلىقتى، ءبىر ءتۇيىر دانگە ءزارۋ بولعان اشتىقتى، تالاي بوزداقتىڭ جانىن، جاقىنىن العان سۇم سوعىستى مىنا بىزدەر، جاس ۇرپاق كورگەنىمىز جوق. بەيبىت ومىرمەن قاتار، اتالارىم ارمانداعان، ءوز قولى جەتپەسە دە كەلەر ۇرپاعى ءۇشىن كۇرەسكەن، قازىپ قالساڭ استى قازىناعا تولى كەڭ بايتاق جەردى، باي ءتىلدى، تاربيەگە تۇنىپ تۇرعان ءسالت-داستۇردى، ەڭ باستىسى تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتاتتى ءدامىن تاتىپ جاتقان جارقىن ۇرپاقپىز.
الەم كارتاسىنىڭ بەتىن اشقاندا توعىزىنشى ورىندى الىپ جاتقان كەڭ بايتاق قازاقستانىمىز كۇن ساناپ جەتىلىپ، وزىق 50 ەلدىڭ قاتارىنا كىردى. بالالارعا اجەلەرى ايتاتىن كەشەگى «ەر توستىك» سياقتى ەلىمىز كۇن ساناپ جەتىلىپ، تۋىن، ەلتاڭباسىن، ءانۇرانىن، اتا زاڭى مەن تەڭگەسىن ەنگىزىپ، تاۋەلسىزدىك تۇعىرىندا ەلىمىزدىڭ استاناسى جاڭا استانا قالاسى بوي كوتەردى. ازداعان جىل ىشىندە ازيادا، سامميت ت.ب ۇلكەن ءىس-شارالار وتكىزىپ جەر شارى حالقىنىڭ موينىن وزىنە بۇرعىزدى. 70 جىل وتارعا دەيىن اللاسىنان جاڭىلماعان، داستۇرىنەن شاتاسپاعان، ءتىلىن شۇبارلاماعان ۇلتىمىز، تاۋەلسىزدىك تاڭدارىندا قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن دە كوتەرىپ كەلەدى. تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ وسىنداي جەتىستىكتەرى مىنا بىزدەر سياقتى، جاس ۇرپاققا ۇمىتىلماس تاريح ەكەنى ءسوزسىز.
ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن اڭساپ وتكەن اتا-بابالارىمىز باسىنان نەنى وتكەرمەدى؟ قانداي قيىنشىلىقتار كورمەدى؟ وعان بابالارىم ءجۇرىپ وتكەن تاريح بەتتەرى كۋا... ءسوزىم دايەكتى بولۋ ءۇشىن ەلباسىنىڭ سوزىنەن مىسال كەلتىرگىم كەلەدى: «قازاق حالقى سان عاسىرلار بويى ءوزىنىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسىپ كەلدى. ءوزىنىڭ ەڭ جاقسى قاسيەتتەرىنىڭ: قاتەر تونگەن ساتتە بىرىگىپ، ۇيىمداسا ءبىلۋىنىڭ، سونداي-اق باسقا حالىقتارمەن بەيبىتشىلىك، كەلىسىم مەن تاتۋ كورشىلىك جاعدايىندا تۇرۋعا دەگەن ىنتى-ىقىلاسىنىڭ ارقاسىندا ول تاريح تاسقىنىنىڭ استىندا قالىپ قويماي، ءوزىنىڭ مەملەكەتتىگىن قالپىنا كەلتىرە الدى». ءبىز – باقىتتى ۇرپاقپىز...ولاي دەيتىن سەبەبىم، تاۋەلسىزدىك العانىنا 25 جىل عانا بولعان جاس مەملەكەتىمىز اياعىنان نىق تۇردى. وزىمەن ۇزەڭگىلەس ەلدەردىڭ الدى، بۇگىندە قازاقستان اتتى مەملەكەتپەن الپاۋىت ەلدەر ساياسي تۇرعىدان ساناساتىن بولدى. ەگەر تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرىن شايقالتپاي، بىرلىكتى تۋ ەتىپ، ەلىمنىڭ دامۋىنا قولىمىزدان كەلگەنشە ۇلەس قوساتىن بولساق، ءالى دە الار اسۋىمىز الدا، باعىندىرار بەلەسىمىز بيىك بولاتىنىنا سەنە الامىن.
ءبىز تاۋەلسىز، ازات ەلمىز، ءبىز ماڭگىلىك ەلمىز! تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 25 جىل بويى باسىنان وتكەرگەن جەتىستىكتەرىنە قۋانا وتىرىپ، ءبىز قازاقپىز، مەن قازاقپىن!-دەگىم كەلەدى. قازاق بولىپ تۋىلعانىما ءارقاشان ماقتانامىن. ءتىلىم - تۋىم، جەرىم – جاقۇتىم، ءداستۇرىم بايلىعىم، ەلىم – بابامنان قالعان اسىل مۇرام. سول مۇرانى كوزىمنىڭ قاراشىعىنداي قورعاۋ مەنىڭ جانە بۇكىل قازاقتىڭ ازاماتتارى مەن ازاماتشالارىنىڭ قاسيەتتى بورىشى. «بوس جاتقان جەر جاۋ شاقىرادى» دەيدى قازاقتىڭ كورەگەن ماقالدارىندا. ەندىگى ءبىزدىڭ مىندەت-كەڭ بايتاق جەرىمىزگە كوز تىگىپ، تارتىپ الماسا دا ارامىزعا ىرىتكى سالىپ، ءدىنىمىز بەن تىلىمىزدەن شاتاستىرىپ، ەلىمىزگە ەگەلىك ەتكىسى كەلگەندەرگە، سەمسەرسىز سوعىس زامانىندا قارسى تۇراتىن جالعىز قارۋىمىز بار، ول - وتانىمىزعا دەگەن ماحاببات، ەلىمىزگە، جەرىمىزگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، تاريحىمىزدى، ءتىلىمىز بەن ءدىنىمىزدى ۇمىتپاي قاستەرلەۋ مەن بىرلىگىمىزدى جوعالتپاۋ بولىپ تابىلادى. ماڭگىلىك ەل بولۋى ءۇشىن وتكەنىمىزدى قاستەرلەپ بولاشاققا جەتكىزۋىمىز كەرەك. ول - ءبىزدىڭ پارىز. جاراتقاننان باسقا جەر بەتىندە ماڭگىلىك ەشتەڭە جوق. جەر شارى باردا، تاۋەلسىز قازاق ەلى مەن قازاق ءتىلى ماڭگىلىككە جاساي بەرسىن! مەن ءوز شىعارمامدى مىنا جىر شۋماقتارىمەن تۇيىندەگىم كەلەدى.
ەلىمىزدىڭ ەلدىگىن ۇلتىن ساقتاپ،
بابالاردىڭ ارمانىن ىسكە اقتاپ.
تاۋەلسىز ەل بولعالى ارمان بار ما؟
جيىرما بەسكە تولعانىن ايتساق ماقتاپ.
قازاقتارمىز، تاۋەلسىز قازاقتارمىز!
قازاق دەگەن حالىقپىز، عاجاپتارمىز!
كەشەگى الىپتاردىڭ دانالىعىن،
ءبىز ۇرپاق بوپ قولدايمىز، ازات جانبىز!
تاۋەلسىزدىك –باقىتىمىز، جەمىسىمىز!
تاۋەلسىزدىك – ماقتان ەتەر جەڭىسىمىز!
كەۋدەمدە جانىم باردا ايتا الامىن،
قازاق حالقى ءار قىرىنان تەڭ ءىستىمىز!
تاۋەلسىزدىك تاڭى ماڭگى شارىقتاسىن!
ازات ەلدىڭ تۋى بيىك قالىقتاسىن!
قايدا جۇرسەك ماقتانىشپەن ايتا الاتىن،
قازاق ەلى تەك بيىكتە شارىقتاسىن!
تاۋەلسىزدىك وشپەستەي ءىز قالدىردى.
جانى جايساڭ قازاقتى نۇرلاندىردى.
جەتپەگەن سوڭ بۇل ازاتتىق وڭاي جولمەن،
اقىن كونىل مىنا ماعان جىر جازدىردى.
استانا قالاسى
عافۋ قايىربەكوۆ اتىنداعى №2 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ
5-سىنىپ وقۋشىسى توبىكبايەۆ اباي
ءپان ءمۇعالىمى: ايتاكوۆا انار بەكبولاتوۆنا
You Might Also Like
-
وسىمدىكتەر كوپ وسىرىلگەن جەردە ءسىز وپ-وڭاي تىنىس الۋعا بولاتىنىن بايقاۋعا بولادى. ولار ءوز بويلارىنان بىزگە وتتەگى شىعارىپ قانا قويماي، ادام اينالاسىنداعى قورشاعان ورتانىڭ بيواۋماعىن تازارتادى.
-
«ۇستازدىق ەتكەن جالىقپاس، ۇيرەتۋدەن بالاعا» - دەگەن ەمەس پە؟! يا، ۇستازدار جايلى اڭگىمە ايتىلعاندا، ەڭ ءبىرىنشى مۇرات اعاي ويىما ورالادى. ياعني، تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى اشكەيەۆ مۇرات جامانۇ...
