تاۋەلسىزدىكتىڭ تاريح وقۋلىعى: ءاليحان بوكەيحانعا قۇرمەت
ل.ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۇۋ باس عيماراتىنىڭ 302 ءدارىسحاناناسىندا ق ر بعم-مەن بەكىتىلگەن، جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ 8 سىنىبىنا ارنالعان «قازاقستان تاريحى» وقۋلىعىنىڭ 3-باسىلىمىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى. «اتامۇرا» كورپوراسياسى باسىپ شىعارعان وقۋلىقتىڭ تۋساۋىن كەسەر شاراسىن ل.ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۇۋ مەن «اتامۇرا» كورپوراسياسى بىرلەسىپ وتكىزدى.
اتالمىش شارا، ەجەلدەن كەلە جاتقان بايىرعى قازاق جەرىندە مەملەكەتتىلىكتىڭ مىڭجىلدىق تاريحىن قايتا جاڭعىرتۋعا 25 جىل تولۋىنا، الاش قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىسى ءاليحان بوكەيحاننىڭ تۋعانىنىڭ 150 جىلدىعىنا، قازاقستانداعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ 100 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلدى.
تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءتول وقۋلىعىنىڭ مازمۇنى XVIII عاسىردىڭ باسىنان ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا دەيىنگى جاڭا زامانداعى (اۆت. - پاتشالىق) وقيعالاردى قامتيدى. وقۋلىق «جاڭا قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى» قالىپتاستىرۋ جانە قوعامدىق سانانى وتارسىزداندىرۋعا باعىتتالعان. اۆتور، بۇرىن عىلىمي اينالىسقا ەنگىزىلمەگەن وتاندىق جانە شەتەلدىك مۇراعات قۇجاتتارىن پايدالانادى. اتادان-بالاعا مۇرا بولىپ كەلگەن ءداستۇرلى بيلەر سوتى جايلى وقىرمان قاۋىمعا تانىستىرادى.
ۇلتىمىزدىڭ ەل مەن جەرىن قورعاۋداعى تاريحي سالت-داستۇرلەرى مەن تاريحي تانىمى كورىنىس تاپقان وقۋلىقتا تاريحي قۇندىلىقتار، ەرلىك پەن ەلدىككە تولى وتانشىلىدىق كۇرەس تاريحى ۇيلەسىمدى ورىن العان. اسىرەسە، وقۋشىلاردىڭ تانىم ورەسى مەن جاس ەرەكشەلىگىنە ساي تاربيەلىك جاعى كورنەكتەندىرىلگەن. قازاقى سانا مەن ساپا، ءومىر سۇرۋدەگى ءمان مەن ماعىنا، ءتالىم مەن تاربيەنىڭ تاريحي ينيستيتۋتى جانە ونىڭ جەمىستەرى دالەلدى كورسەتىلگەن.
"كەڭەس وكىمەتى تۇسىندا قالىپتاسقان تاريحي ويلاۋ جۇيەسىن تۇبىرىنەن وزگەرتىپ، تاۋەلسىز سانادا، بدان بۇرىن جازىلماي كەلە جاتقان اقتاڭداقتاردىڭ ورىنىن تولتىرۋعا كۇش سالدىق. ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا اقتاڭداق تۇستارى كوپ ەدى. بۇل رەتتە ۇلى دالانىڭ تاريحي تۇلعالارى: ابىلاي حان، كەنەسارى قاسىم ۇلى، اباي قۇنانباي ۇلى، ىبىراي التىنسارين، شوقان ءۋاليحانوۆ، گريگوريي پوتانين، ءماشھۇر-جۇسىپ كوپەي ۇلى، تاراس شيەۆچەنكو، قاجىمۇقان مۇڭايتپاس ۇلى جانە بيىل بۇكىل حالىق بولىپ يۋنەسكو دەڭگەيىندە 150-جىلدىعى اتالىپ وتكەلى وتىرعان الاش قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىسى ءاليحان بوكەيحانعا جەكە-جەكە پاراگراف ارنادىق" دەيدى وقۋلىقتىڭ ەرەكشەلىگى جايلى ايتقان قۇراستىرۋشى.
اتى اڭىزعا اينالعان تۇلعا جايلى كەلتىرىلگەن ماتىننەن ءۇزىندى كەلتىرەيىك:
«ءاليحان بوكەيحان ميلليونداعان حالىقتى «الاش» قوزعالىسى يدەياسى توڭىرەگىنە توپتاستىردى. ول قازاقتىڭ زيالى ازاماتتارىن ءوز وتانى مەن حالقىنا ادال قىزمەت ەتۋگە شاقىردى. ءوزىنىڭ «ءومىرىمنىڭ سوڭىنا دەيىن قازاق حالقىنا قىزمەت ەتەمىن»،- دەگەن ۇستانىمىنا ادال بولىپ ءوتتى».
ايتپاقشى، وقۋلىقتىڭ سىرتقى مۇقاباسىندا ءۇش عاسىردىڭ ءۇش سيمۆولى: ابىلاي حان، كەنەسارى حان، الاش قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىسى ءاليحان بوكەيحان بەينەلەنگەن.
مەكتەپ مۇعالىمدەرى مەن ساراپشىلاردىڭ وڭ باعاسىن الىپ وتىرعان مىڭداعان تيراجبەن ءتورت تىلدە جارىق كورگەن وقۋلىق ءۇش رەت قايتا باسىلىپ شىعارىلدى (2008، 2012، 2016).
وقۋلىق اۆتورى قابىلدينوۆ زيابەك ەرمۇحان ۇلى – ومبى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى، تاريح فاكۋلتەتىنىڭ تۇلەگى. «قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇزدىك وقىتۋشىسى» (2007)، «ەۇۋ ۇزدىك دەكانى» (2010)، 450-گە جۋىق ماقالا، وقۋلىقتار مەن مونوگرافيالار اۆتورى، ەۋرووداق ەلدەرىن ەسەپتەگەندە 30 عا جۋىق عىلىمي جوبالارعا قاتىسۋشى جانە جەتەكشىسى (2011-2016). العاش رەت الەم بويىنشا وتكەن «جىگىت سۇلتانى» كونكۋرسىنا قاتىسۋشى (الماتى ق.، 1992 جىلدىڭ مامىر ايى) جانە ومبى قالاسىنداعى قازاق ستۋدەنتتەر قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى (1986-1994). كوپتەگەن جىلدار بويى كافەدرا مەڭگەرۋشىسى، دەكان، ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرورەكتورى جانە كەڭەسشى قىزمەتتەرىن اتقارعان.
ءبىز، اۆتور مەن وقۋلىقتى قۇراستىرۋدا اتسالىسقان عالىمدارعا كوپ راحمەت ايتامىز، تاۋلسىزدىك ۇرپاقتارىنىڭ تاڭدايىنا تاتىر وقۋلىققا اق جول تىلەيمىز!
دەرەككوز: BAQ.kz
You Might Also Like
-
(مەكتەپ شاكىرتى ءۇشىن جازىلعان) ول قازاق دالاسىنىڭ شالقار كوگىندە كۇمبەز بولىپ كوتەرىلگەن ەدى. ايبىنىن اسىرعىسى كەلىپ، مەيماناسىن تاسىتپاق بولعان ءنوپىر جاۋعا قاس باتىردىڭ تىلىمەن رۋح بولىپ اتتاند...
-
1.1.فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىق دەگەنىمىز نە؟ فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىق دەگەنىمىز - جەكە تۇلعانىڭ الەۋمەتتىك ، مادەني، ساياسي جانە ەكونوميكالىق قىزمەتتەرگە بەلسەنە ارالاسۋى، ياعني بۇگىنگى جاھاندانۋ ءداۋىر...
