تەكەباي ءبيدىڭ وكىمى
مەنىڭ بابام — يماش. بابا ناعاشىم — تەكەباي بي. اكەم — مولدا مومىش. مەنىڭ بالا كەزىم. مومىنقۇل دەيتىن اكەمنىڭ ءىنىسى كەنجە بولعاندىقتان ەركەلەپ وسكەن. ودان كەيىن مەنىڭ اپام (بابۋشكام) ۇبىكۇل دەيتىن قىز تۋىپتى. ول كىسى ۇزىن بويلى، وتە رەڭدى ايەل ەدى. ونا بىلا ناستوياششەي كراساۆيسەي... ودان كەيىن مەنىڭ اپام (بابۋشكام) بالا تۋۋدان قالىپتى...
قەلىمبەت دەيتىن ءبىر شالدىڭ (ول كەزدە جاسى 89-دا ەكەن) ءبىر بالاسىنا جاڭاعى اپامدى (بىزشە اپكەمدى) بەرىپتى... ەكى جىلدان كەيىن كۇيەۋى ءولىپتى. جەسىر قالىپتى... امەڭگەر رەتىندە قاينىسى الىپتى. ول كىسىنىڭ اتى — ءقىيمادىل ەكەن. ءوزى شيكى سارى، كوسە، ىنجىك كىسى ەكەنى ويىمدا... مەنىڭ اپكەم — كراساۆيسا-ساريسا... ونى قالاي مەنسىنسىن... ءىلاج قانشا... امەڭگەردىڭ اتى — امەڭگەر... بايىنىڭ قوينىنا جيىركەنىپ جاتادى ەكەن... ايەلدىڭ جايى بارىمىزگە بەلگىلى عوي... شوربايى جىبىرلاپ، راحاتتانباپتى. وعان دا جان كەرەك.
ءبىر كۇنى ويناس ىستەپ جاتقاندا، ۇستىنەن شىعىپ قالىپتى... مەنىڭ اكەم مومىنقۇلدى «تاۋبۇزار» دەيتىن. شىنىندا، جىندى ەكەنى راس ەدى. ول كىسىنى مەن «كوكە» دەۋشى ەدىم... جىندىلىق جاعىنان مەن اكەمە تارتپاستان، «كوكەمە» تارتقام... مەن دەپۋتات ەمەسپىن. كوكەم دەپۋتات بولعان. ول راس...
كوكەم 47 جاستا ءولدى... اقىلىن جيناي الماستان ءولدى... ءوز وبالى وزىندە — ول كىسىنى مەن ولتىرگەنىم جوق!.. سول كىسىگە بايلانىستى بىرنەشە سىرلاردى بالالارىنا ايتقىم كەپ وتىر. ولار مىنانداي:
مومىنكۇل بىل سپورتسمەنوم. ون بىل سيلنىم يز سيلنەيشيح. موي وتەس بىل ۆسەگو ليش «مالەنكيم — ءبىر جاپىراق قارا شالوم» (وعان ول كىسىنىڭ كەلىنى عاينيكامال وسى ۋاقىتقا دەيىن نامىستانادى. مەن نامىستانبايمىن...)
مومىنقۇل ەركە، تەنتەك، شارۋامەن ونىڭ ەشقانداي ءىسى جوق... جىنى ۇستاسا، قاڭعىرىپ كەتەدى... ءبىر جولى قاڭعىرىپ كەلىمبەتتىڭ ۇيىنە بارىپتى.
— و! كەنجە قۇدا! جاقسى كەلىپسىز، — دەپ شال مەن كەمپىر قۇشاعىن جايىپ قارسى الادى...
ەرتەڭىنە ءبىر قۇداسى:
— ەي! سەن بەرى كەلشى، — دەپ شاقىرىپ، اپامىزدىڭ ويناس ىستەگەندىگىن ايتىپتى...
كوكەم اشۋلانىپ، قۇداسىن ۇرىپ جىعىپ، تەپكىلەپتى — كەلىننىڭ قىلىعىن ماعان نەگە ايتتىڭ دەگەنى عوي... اشۋىن باسا الماستان دالاعا جۇگىرىپ شىقسا — قارىنداسى قورانى سىپىرىپ ءجۇر ەكەن، بۇرىمىنان ۇستاپ الىپ، جىعىپ سالىپ، اۋزى-مۇرنىن قان قىلىپ، تەپكىلەپ، ەلدىڭ كوزىنشە اپكەمنىڭ ماسقاراسىن شىعارىپتى... ءوزى كۇشتى جىگىت — اراشالاعان كىسىلەردى ۇرىپ جىعا بەرىپتى... ەشكىم اراشالاۋعا جاراماعاننان كەيىن، كەلىمبەت اقساقال تاياعىنا سۇيەنىپ كەلىپ:
— ءاي، كەنجە قۇدا! ساقالىمدى سىيلا! اپكەڭنىڭ كۇناسىن كەش! بالام! ساقالىمدى سىيلاعىن! — دەپ الدىنا جۇگىنىگى وتىرىپتى.
— ءسىز ارالاسقان جەردە مەن جوقپىن، اقساقال...
— بارەكەلدە! يماشتىڭ بالاسى ەكەنىڭ راس ەكەن... سەن مەنى سىيلاساڭ، سەنى، قاراعىم، قۇداي سىيلاسىن...
كوكەم اشۋلانىپ، اتىنا ءمىنىپ اۋىلعا قايتىپتى. اكەم ىنىسىنە ۇرسىپتى...
اپامىز ءبىر جىگىتپەن قاتىن ۇستىنە قاشىپ كەتىپتى... تاۋبۇزار كوكەم نامىستانىپ، كۇلدى اۋىلعا بۇلىك سالىپتى...
— اتتارىمىزدى ەرتتەگىن! جىندى! مەن سەنىڭ تۋعان اعاڭ بولامىن. وتتاماعىن. بيلىكتى ماعان بەرگىن، قاراعىم...—دەپتى مەنىڭ اكەم...
ءبىز شىمىرمىز. شىمىرلار ەكىگە بولىنەدى: شىنعوجا، بەكبولات دەپ اتالامىز... شىنقوجادان دارىندى كەرىمباي بولىس شىققان. ول كىسى دۇرىلدەتىپ ەلدى بيلەگەن، اباي قۇنانبايەۆتى ادەيى ىزدەپ بارىپ تانىسقان... كەلەشەكتە بىزدەن باۋىرجان دەيتىن باتىر شىعادى. ول عاينيكامال دەيتىن قىزىڭدى... الادى، — دەپ ەسكەرتكەن...
قاريانىڭ الدىنا جۇگىنىپ وتىرىپ، بىلاي دەپتى:
— قۇرمەتتى كەرەكە! نامىستانىپ، الدىڭىزعا كەلىپ وتىرمىن. مەن ءسىزدىڭ جيەنىڭىز بولامىن... انا جالەپ تە ءسىزدىڭ جيەنىڭىز! مىناۋ وتىرعان تەنتەك تە ءسىزدىڭ جيەنىڭىز (مومىنقۇل)... اقىل سۇراپ كەلدىم، اقساقال...
كەرىمباي قاتتى قينالىپ، ءبىر اۋىز ءۇن قاتپاي وتىرىپ، جەردى شۇقي بەرىپتى...
— يا، قاراعىم مومىش، كەلگەنىڭە راقمەت!.. ءبىر قاتىننىڭ شور بايىنا تالاسۋ ءبىزدىڭ شىنعوجالاردا بولماپ ەدى... مەن بيلىك ايتا المايمىن... مەنىڭ اعام، سەنىڭ ناعاشىڭ تەكەباي بي ءتىرى... بيلىكتى سول كىسىگە بەردىم. بىزدەن اتشاپان ايىپ، ونى مەن كوتەرەمىن...
اكەم مەن كوكەم تەكەبايدىڭ اۋلىنا بارىپتى... تەكەباي بي قۇسالاپ، جارىلايىن دەپ وتىر ەكەن... قولىندا قورعاسىن ساپتى قامشىسى بار ەكەن... تەكەباي مىقتى فەودال. قاستاسسا، ۇرى جۇمساپ، ءبىر ءۇيىر جىلقىسىن تارتىپ الادى. وعان كونبەسە، بانديتتەرىن جۇمساپ، ادام ولتىرەدى...
— ءاي! شىرىكتەر!.. اعايىندى ەكەۋىڭ بارىپ... انا قانشىقتى ءولتىرىپ، ونىڭ باسىن مەنىڭ الدىما الىپ كەلىڭدەر!—دەپ پريكاز بەرىپتى.
— يا، بيەكە، مەن ءوزىم ولتىرەمىن، — دەپتى مومىنقۇل.
— سابىر، تاقسىر. سابىر! سابىر ەتىڭىز، تاەكە! — دەپ مەنىڭ اكەم الدىنا جۇگىنىپتى.
— ايت، ايتارىڭدى مومىش!.. تۇرەگەپ تۇرىپ ايت!
— تاقسىر!.. ءبىز ولتىرمەيمىز... «اكەم بايىم بولسىن دەپ قارعانعان ايەلدىڭ ەكى ويناسى بولادى» دەگەن ءسوزدى مەن شىعارعان ەمەسپىن. ءسىزدىڭ بابالارىڭىز شىعارعان...
— وي! ءيتتىڭ بالاسى! سەن نە دەپ وتتاپ وتىرسىڭ! — دەپ تەكەباي بي مەنىڭ اكەمە قامشىسىن الا جۇگىرىپتى...
— الديار، تاقسىر! سابىر ەتىڭىز!.. جەڭەشەمنىڭ دە قوينىنا بىرەۋ بارعان شىعار... — دەگەندە تەكەباي بي كۇلىپ جىبەرىپ:
— وي! ءيتتىڭ بالاسى!.. ءسوز تاپقانعا قولقا جوق دەگەندەيىن، سەن مەنى وڭدىرتپادىڭ عوي... — دەپ قورعاسىن ساپتى قامشىسىن لاقتىرىپ تاستاپ. — ءوزىڭ ءبىل، قاراعىم. ءوزىڭ ءبىل، — دەپ مەنىڭ اكەمدى كۇپتاقتاپ ءسۇيىپ، ەڭىرەپ جىلاپتى.
تەكەباي ءبيدى جەڭگەن، ۇبىكۇلدىڭ جانىن الىپ قالعان ءبىر جاپىراق قارا شال — عاينيكامالدىڭ تۋعان اتاسى بولادى...
ونىڭ بالاسى باتىر — ب.مومىش ۇلى.
12.08.1968 ج.
You Might Also Like
-
قۇقىقتىق رەجيم — اسەر ەتۋ نىساندارىنىڭ الەۋمەتتىك-قۇقىقتىق جاعدايىن بەكىتۋگە پايدالاناتىن جانە ولاردىڭ تۇراقتى قىزمەت ەتۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالاتىن رەسمي تۇردە بەلگىلەنگەن زاڭدىلىق جانە...
