InfoHub Logo

تەمەكى تارتۋ ولىممەن اياقتالاتىن كوپتەگەن اۋرۋلاردىڭ اسقىنۋىنىڭ باستى سەبەبى. ددسۇ (دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋدىق ساقتاۋ ۇيىمى) ستاتيستيكاسىنا جۇگىنسەك، بۇكىل الەمدە جىل سايىن تەمەكى تارتۋدان 6 ميلليونعا جۋىق ادام قايتىس بولادى. تەمەكى تارتۋدىڭ قاۋىپتىلىگىن اسىرەلەپ جىبەرۋ مۇمكىن ەمەس. تەمەكى ءتۇتىنى ورگانيزمگە ەنگەن كەزدە اعزالار مەن جۇيەلەردىڭ كوپشىلىگىنىڭ جاي-كۇيى ءۇشىن جاۋاپتى جۇيكەلىك يمپۋلستەردىڭ ىرعاعى بۇزىلادى. تەمەكى تارتۋدىڭ كەسىرىنەن كوپتەگەن پاتولوگيا پايدا بولادى.   

تەمەكى ءتۇتىنىنىڭ قۇرامىندا قانداي زاتتار بار

سيگارەت — بۇل تەمەكى جاپىراعى مەن قاعازدان جاسالاتىن ەش زالالى جوق ويىنشىق ەمەس. ول بىقسىپ جانعان كەزدە 4 مىڭنان اسا قاتەرلى حيميالىق زاتتار ءبولىنىپ شىعادى. ءدال سول زاتتار تەمەكى تارتقان كەزدە اعزاعا ەڭ باستى نۇقساندى كەلتىرەدى.  

تەمەكى تۇتىنىمەن بىرگە ءسىز مىنالاردى دا جۇتاسىز:

● شايىر — قاتتى بولشەكتەر قوسپاسى. ولاردىڭ كوبى كانسەروگەن بولىپ تابىلادى، سونداي-اق ولار وكپەگە شوگىپ، ءسىڭىپ قالادى؛

● كۇشالا — تەمەكى قۇرامىنداعى ەڭ زالالدى حيميالىق ەلەمەنت. جۇرەك-قان تامىرلارى جۇيەسىنە اسەر ەتىپ، وبىر ىسىكتەرىنىڭ دامۋىن ورشىتەدى؛  

● بەنزول — ورگانيكالىق جولمەن پايدا بولاتىن ۋلى حيميالىق قوسىلىس. لەيكوزدى جانە وبىردىڭ باسقا دا تۇرلەرىن قوزدىرادى؛   

● پولونيي — راديواكتيۆتى ەلەمەنت. ورگانيزمگە ىشتەن رادياسيالىق زيانىن تيگىزىپ وتىرادى؛    

● فورمالدەگيد — ۋلى حيميالىق زات. وكپە مەن تىنىس جولدارىنىڭ اۋرۋلارىنىڭ سەبەپكەرى؛  

● باسقا دا زاتتار — تەمەكى تۇتىنىمەن بىرگە جۇتىلاتىن زياندى قوسىلىستار قانتامىرلار جۇيەسى ارقىلى بۇكىل ورگانيزمدى جايلاپ، ىشكى اعزالارعا كوپ نۇقسان كەلتىرەدى.  

تەمەكى تارتۋدىڭ ادام اعزاسىنا اسەرى

وكپە مەن تىنىس جولدارى

تەمەكى تارتۋدىڭ نەگىزگى زيانىن تىنىس الۋ جۇيەسى قابىلدايدى، ويتكەنى تەمەكى ءتۇتىنى ەڭ الدىمەن سول جۇيەگە ەنەدى. زالالدى زاتتار تىنىس جولدارىنىڭ تىندەرىن زاقىمدايدى، تۇتىكتەردىڭ تۇگىنىڭ جۇمىسىن باياۋلاتىپ جىبەرەدى. شايىرلار وكپەنىڭ الۆەولدارىنا تۇرىپ قالىپ، گاز الماسۋ اۋدانىن تارىلتادى. ازوت توتىعى كەڭىردەك تارامىن (برونح) تارىلتىپ، تىنىس الۋدى ايتارلىقتاي قيىنداتىپ جىبەرەدى. ءيىس گازى، اممياك جانە سياندى سۋتەگى ۋلى زاتتاردىڭ تىنىس جولداردان شىعارىلۋىن قيىنداتادى. ناتيجەسىندە جۇتىلاتىن بارلىق زاتتار مەن ميكروورگانيزمدەر وكپە تىندەرىنە تۇرىپ قالادى دا، ول جەردەن قانعا ءسىڭىپ، ودان قان ارقىلى بۇتكىل ورگانيزمگە تاراپ كەتەدى دە، كوپتەگەن اۋرۋلاردى قوزدىرادى.   

جۇرەك پەن قان تامىرلارى

نيكوتين تامىرلاردى تارىلتا بەرەدى دە، بۇل اقىر سوڭىندا اياق-قولداعى ۇساق كاپيلليارلاردىڭ جانسىزدانۋىنا اپارىپ سوعادى. ءيىس گازى (سو — كومىرتەگى توتىعى) تامىرلاردا قوردالانىپ، قان اينالىمىن باسەڭدەتەدى، ال گەموگلوبينمەن بايلانىسقا ءتۇسىپ، گيپوكسيا كۇيىن — وتتەگى جەتىسپەۋشىلىگىن قوزدىرادى. ادرەنالين سەكرەسياسىنىڭ ارتۋى قان قىسىمىن جوعارىلاتىپ، جۇرەكتىڭ جيىرىلۋ جيىلىگىن ۇدەتىپ جىبەرەدى. تەمەكى تارتۋدىڭ بۇنداي سالدارى جالپى حال-جاعدايدى، بەلسەندىلىك پەن جۇمىسقا قابىلەتتىلىكتى ناشارلاتىپ قانا قويماي، ورگانيزمدەگى بارلىق اعزالار مەن جۇيەلەرگە دە زالالىن تيگىزەدى. ونىڭ ۇستىنە تەمەكى تارتۋ قان ۇيىعىنىڭ (ترومب)، ينفاركتتىڭ جانە ءينسۋلتتىڭ پايدا بولۋ ءقاۋپىن ارتتىراتىن قانداعى حولەستەريندى كوبەيتىپ جىبەرەدى.   

تەمەكى تارتۋدىڭ دەنساۋلىققا اسەرى: تەمەكىنىڭ كەسىرىنەن قانداي اۋرۋلار پايدا بولادى

وبىر. برونحىلاردىڭ، وكپەنىڭ، كەڭىردەكتىڭ، كومەيدىڭ، وڭەشتىڭ، قۋىقتىڭ جانە ۇيقى بەزىنىڭ ونكولوگيالىق اۋرۋلارعا شالدىعۋى تەمەكىگە اۋەستىكتىڭ ەڭ جامان سالدارى. بۇعان قوسا بۇيرەككە، ۇرپاق جالعاۋ اعزالارىنا، جانە قان ءوندىرۋ جۇيەلەرىنە زيانى تيەدى.   

جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارى. بۇل جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋى، بيۋرگەر اۋرۋى، پەريفەريالىق تامىرلاردىڭ فۋنكسياسىنىڭ بۇزىلۋى، ينسۋلتتار، ترومبوزدار جانە ت.ب. اۋرۋ تۇرلەرى تەمەكى تارتۋدىڭ سالدارىنان بولادى.  

اس قورىتۋ اعزالارىنىڭ پاتولوگيالارى. تەمەكى تارتۋ توق ىشەككە تۇيمەشىك (پوليپ)، اسقازان مەن اش ىشەككە جارا شىعارۋ، گاستريتكە، گاسترودۋودەنيتكە شالدىقتىرۋ ارقىلى اسقازان-ىشەك جولىنا دا زيانىن تيگىزەدى.  

تىنىس الۋ جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى. تەمەكى تارتۋ برونحيالدى دەمىكپە، سوزىلمالى رينيت، تۋبەركۋلەز، وكپەنىڭ وبسترۋكتيۆتى اۋرۋى جانە برونحيت اۋرۋلارىن قوزدىرىپ، ولاردىڭ اۋىرۋ بارىسىن اۋىرلاتىپ جىبەرەدى، سونىمەن قاتار تىنىس جولدارىنىڭ ءجىتى اۋرۋى مەن تۇماۋمەن اۋىرۋ جيىلىگىن ارتتىرادى.  

اۋىز قۋىسى اۋرۋلارى. تەمەكى تارتۋ سالدارىنان ءتىس كىرەۋكەسى (ەمال) سارعايىپ قانا كەتپەيدى، سونداي-اق نەكروتيكالىق جارا گينگيۆيتى، پارودونتيت، شىرىشتى قابىقتىڭ ونكولوگيالىق كەسەلى سياقتى دەرتتەرگە شالدىقتىرۋى مۇمكىن.    

تىرەك-قوزعالىس اپپاراتىنىڭ ءبۇلىنۋى. تەمەكى تارتۋ ادامنىڭ سۇيەك قاڭقاسىنا دا كەرى اسەرىن تيگىزبەي قويمايدى. ول ءسىڭىر مەن ءسىڭىر بايلامدارىنىڭ، سونىمەن قاتار بۇلشىقەت ۇلپالارىنىڭ جاي-كۇيىنە جامان اسەر ەتەدى. تەمەكىنىڭ كەسىرىنەن ورگانيزمدە كالسييدىڭ ءسىڭىرىلۋى ناشارلايدى، وستەوپوروز داميدى، سۇيەكتەردىڭ سىنۋ جيىلىگى جانە ريەۆماتويدتى ارتريتكە شالدىعۋ ىقتيمالدىعى كوبەيەدى.   

كوز اۋرۋلارى. تەمەكى تارتۋدىڭ قاۋىپتىلىگى ماكۋليارلىق ديستروفيا (كوز تورىنىڭ زاقىمدانۋى)، نيستاگم (كوز الماسىنىڭ انومالدى قوزعالىسى)، تەمەكى امبليوپياسى (كوز بولاتىنان ايىرىلۋ)، ديابەتتىك رەتينوپاتيا (قانت ديابەتىمەن اۋىرعاندا كوز تورىنىڭ تامىرلارىنىڭ زاقىمدانۋى)، سۋقاراڭعىلىق (كاتاراكتا) جانە ت.ب. پاتولوگيالاردى قوزدىرۋىندا.  

ءوسىپ-ونۋ جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى. تەمەكى تارتۋ جىنىس اعزالارى ءۇشىن دە زياندى. ونىڭ ايەلدەردە ەڭ كوپ كەزدەسەتىن سالدارى ەتەككىر ديسفۋنكسياسى، ۇرىقتىلىقتىڭ كەمۋى، انوۆۋلياتورلىق سيكلدار، ەرتە كەلەتىن مەنوپاۋزا بولادى. تەمەكى تارتۋدان ەرلەردىڭ دەنساۋلىعىنا از زيان كەلىپ جاتقان جوق. ولاردا ۇرىقتىلىقتىڭ كەمۋى، ەرەكتيلدى ديسفۋنكسيا، شاۋەتتەگى سپەرماتوزويدتار سانىنىڭ ازايۋى، ولاردىڭ ساپاسى مەن شيراقتىعىنىڭ ناشارلاۋى بايقالادى.  

باسقا دا اۋرۋلار. تەمەكى تارتۋدىڭ ورگانيزمگە كەلتىرەتىن زالالدى اسەرى وتە اۋقىمدى. تەمەكى تارتقىشتار جوعارىدا ايتىلىپ وتكەن پاتولوگيالاردان باسقا ءىى ءتيپتى قانت ديابەتىنە، دەپرەسسياعا، شاشىراڭقى سكلەروزعا، ەستۋ قابىلەتىنىڭ ناشارلاۋىنا جانە باسقا كەسەلدەرگە شالدىعۋى مۇمكىن. 

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز: تەمەكىنىڭ ميعا بەرەتىن زياندارى

تەمەكى تارتۋدىڭ ادامنىڭ بەت-الپەتىنە تيگىزەر زالالى قانداي

تەرى. تەمەكى تارتۋ ءسىزدىڭ تەرىڭىزگە قانداي ءقاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن؟ سوزىلمالى گيپوكسيا مەن تامىرلاردىڭ تارىلىپ كەتۋى تەمەكى تارتۋشىنىڭ دەرماسىنىڭ قانمەن قامتىلۋىنىڭ دۇرىس ىستەمەۋىنە اپارىپ سوعىپ، سونىڭ سالدارىنان تەرى قورەكتىك زاتتار مەن وتتەگىدەن ايىرىلىپ قالادى.  تەرى بوزعىل تۇسكە بويالىپ، سۋسىزدانىپ كەتىپ، ومسىرايعان تۇرگە ەنەدى. يىلىمدى-يكەمدىلىگىنەن ايىرىلعان تەرىدەگى ميميكالىق اجىمدەر كوبەيىپ، تەمەكى تارتۋدىڭ باسقا دا جامان سالدارى پايدا بولادى.   

دەنە ءبىتىمى. تەمەكى تارتۋ ادام مۇسىنىنە قانداي نۇقسان كەلتىرۋى مۇمكىن؟ الايدا، تەمەكى تارتۋ ارىقتاۋعا كومەكتەسەدى دەگەن اڭىز ايتىلىپ جۇرسە دە، تەمەكى تارتۋشىنىڭ دەنەسىندەگى ماي قىرتىستارى قالىپتى جاعدايدان الدەقايدا اۋىتقىپ تۇرادى: ماي كوبىنەسە بەلدىڭ اينالاسى مەن كەۋدەگە جينالادى. مىقىنداعى ماي قىرتىسى ازايادى. سان مەن بەلدىڭ توڭىرەگىندە ديسپروپورسيا پايدا بولادى.  

اۋىز قۋىسى. انىق بايقالاتىن گاليتوزدان (ساسىق ءيىس) باسقا تەمەكىنىڭ سالدارى ەستەتيكالىق اقاۋلاردان: ءتىس كىرەۋكەسىنىڭ سارعايىپ كەتۋىنەن، قىزىل يەكتىڭ باسقا تۇسكە ەنۋىنەن بايقالادى. تەمەكى شەگۋ اۋىز قۋىسىنىڭ شىرىشتى قابىعى ءۇشىن دە زياندى: قابىنىپ كەتەتىن اۋرۋلارعا، ءتىپتى تىستەردىڭ ءتۇسىپ قالۋىنا دا اپارىپ سوعادى. تەمەكى تارتۋدان بولاتىن زياننىڭ تاعى ءبىر قىرى اۋىز قۋىسىنىڭ قىشقىل-سىلتىلىك تەپە-تەڭدىگىنىڭ بۇزىلۋى. ول ءتىستىڭ قۇرتتاۋى، ءتىس كىرەۋكەسىنە سىزات ءتۇسۋى جانە باسقا پاتولوگيالاردىڭ پايدا بولۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرادى. تەمەكى تارتۋ پارودونتقا دا زيانىن تيگىزەدى: ونىڭ كەسەلدەرىنىڭ جارتىسىنان كوبى تەمەكى تۇتىنۋدىڭ كەسىرىنەن بولادى.

---