تىزبەك بولىگىنە ارنالعان وم زاڭى. ەلەكتر كەدەرگىسى. مەنشىكتى كەدەرگى
تىزبەك بولىگىنە ارنالعان وم زاڭى. ەلەكتر كەدەرگىسى. مەنشىكتى كەدەرگى.
فيزيكا 8 سىنىپ
ماقساتى: تىزبەك بولىگىنە ارنالعان وم زاڭىن تاجىريبەلەر ارقىلى تۇسىندىرە وتىرىپ، فورمۋلاسىن قورىتىپ شىعارۋ. مەنشىكتى كەدەرگى جانە كەدەرگىنىڭ فورمۋلاسىمەن تانىسۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: وتكىزگىشتىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىندەگى توك، سول بولىكتەگى كەرنەۋگە تۋرا پروپورسيونال جانە ونىڭ كەدەرگىسىنە كەرى پروپورسيونال بولاتىندىعىن تۇسىنەدى. تۇراقتى تەمپەراتۋرادا وتكىزگىشتىڭ كەدەرگىسى ونىڭ ۇزىندىعىنا، مەنشىكتى كەدەرگىسىنە تۋرا پروپورسيونال جانە كولدەنەڭ قيماسىنىڭ اۋدانىنا كەرى پروپورسيونالدىعى، ءار ءتۇرلى ماتەريالدان جاسالعان ءبىراق ولشەمدەرى بىردەي وتكىزگىشتەردىڭ كەدەرگىسى ءار ءتۇرلى بولاتىندىعىن تۇسىنەدى.
ءبىلۋ
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن قالىپتاستىرۋ، جيناقىلىققا تاربيەلەۋ.
ءى تاپسىرما: ءيا جانە جوق جاۋاپتارىن بەرۋ ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىنا دايىندىعىن ايقىنداۋ. 1. تىزبەكتىڭ بەرىلگەن بولىگىندە زارياد ورىن اۋىستىرعاندا، ەلەكتر ءورىسىنىڭ اتقارعان جۇمىسىنىڭ وسى زاريادقا قاتىناسى كەرنەۋ دەپ اتالادى. /يا/ 2. كەرنەۋدىڭ ولشەم بىرلىگى امپەر/جوق/ 3. توك كۇشىنىڭ ولشەم بىرلىگى /ا. /يا/ 4. توك كۇشىن ولشەيتىن قۇرال ۆولتمەتر دەپ اتالادى/جوق/ 5. كەرنەۋدى ولشەيتىن قۇرال ۆولتمەتر/يا/ 6. 1ما=0، 001ا يا 7. ەلەكتر تىزبەگى ىشكى جانە سىرتقى دەپ اتالاتىن ەكى بولىكتەن تۇرادى /يا/ 8. توك كوزى سىرتقى تىزبەككە ال قالعان بولىگى ءىشى تىزبەككە جاتادى. /جوق/
ءىى تاپسىرما: سايكەستەندىرۋ تەستىسى توپقا بەرىلەدى
ءتۇسىنۋ
تىزبەكتىڭ بولىگىندەگى توك كۇشى - وسى بولىكتىڭ ۇشتارىنداعى كەرنەۋگە تۋرا پروپورسيونال دا، وتكىزگىشتىڭ كەدەرگىسىنە كەرى پروپورسيونال بولاتىندىعىن كورسەتۋ. مەنشىكتى كەدەرگىنىڭ فورمۋلاسىن قورىتىپ شىعارۋ
- 1827 ج نەمىس فيزيگى گ. وم گەورگ سيمون وم – نەمىس فيزيگى. ول 1787 جىلى 16 ناۋرىزدا ەرلانگەن قالاسىندا تۋعان. كوپ جىلدار ۇستازدىق ەڭبەك ەتكەن. ونىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ نەگىزگى باعىتى ەلەكتر، وپتيكا، اكۋستيكا سالالارىنا ارنالعان. ول بىرنەشە ەكسپەريمەنتتەر جۇرگىزىپ، 1827جىلى ەلەكتر تىزبەگىنىڭ نەگىزى زاڭىن اشتى. كەدەرگىنىڭ بىرلىگى 1881 جىلدان بەرى وم ەسىمىمەن اتالىپ كەلەدى. گەورگ وم 1854جىلى 7 شىلدەدە قايتىس بولدى. پروپورسيونالدىق k كوەففيسيەنتى وتكىزگىش ماتەريالىنىڭ تەگىنە جانە ونىڭ ولشەمىنە تاۋەلدى ەكەندىگىن، ءبىرقاتار تاجىريبەلەر ناتيجەسىندە وسى تاۋەلدىلىكتى اشىپ، k كوەففيسيەنتىنىڭ ورنىنا وعان كەرى R = 1/ k شاماسىن الىپ، ونى وتكىزگىش كەدەرگىسى دەپ اتادى. گ. ومنىڭ قۇرمەتىنە كەدەرگى وممەن (وم ) ولشەنەدى. 1 وم - ۇشتارىنىڭ اراسىنداعى كەرنەۋ 1 ۆ بولعاندا، بويىنا 1 ا توك وتەتىن وتكىزگىشتىڭ كەدەرگىسى.
I= k U= U/R
بۇل تىزبەك بولىگى ءۇشىن وم زاڭىنىڭ ماتەماتيكالىق ورنەگى.
- تىزبەك بولىگى ارقىلى وتەتىن توك كۇشى تىزبەك ۇشتارىنداعى كەرنەۋگە تۋرا پروپورسيونال جانە ونىڭ كەدەرگىسىنە كەرى پروپورسيونال.
وتكىزگىشتەگى توك كۇشىنىڭ كەرنەۋگە تاۋەلدىلىگى ۆولتامپەرلىك سيپاتتاما دەپ اتالادى.
كەدەرگىنى وزگەرتۋگە بولادى. ول ءۇشىن رەوستات دەگەن قۇرال قولدانىلادى.
تاجىريبە جاساۋ. امپەرمەتر، لامپا، توك كوزى، ۆولتمەتر جانە كىلت ارقىلى تىزبەك قۇراستىرۋ. وم زاڭىن تاجىريبە جاساۋ ارقىلى قورىتىپ شىعارۋ.
توكتىڭ ارەكەتىن رەتتەۋگە بولا ما؟
تىزبەكتىڭ بولىگىندەگى توك كۇشى - وسى بولىكتىڭ ۇشتارىنداعى كەرنەۋگە تۋرا پروپورسيونال دا، وتكىزگىشتىڭ كەدەرگىسىنە كەرى پروپورسيونال بولادى. 1827 ج گ. وم اشتى.
تىزبەك بويىمەن وتەتىن توكقا وتكىزگىشتىڭ كەدەرگى جاساۋ قاسيەتىن سيپاتتايتىن شاما كەدەرگى دەپ اتالادى.
كەدەرگى وتكىزگىشتىڭ قانداي قاسيەتتەرىنە جانە قالاي تاۋەلدى؟ مەنشىكتى كەدەرگىنىڭ فورمۋلاسىن قورىتۋ تاجىريبە جاساۋ ارقىلى.
اتىراۋ وبلىسى، جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى،
№19 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ
جوعارى ءبىلىمدى، جوعارى ساناتتى فيزيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
المانوۆا گۇلسىم امانقۇل قىزى
فيزيكا 8 سىنىپ
ماقساتى: تىزبەك بولىگىنە ارنالعان وم زاڭىن تاجىريبەلەر ارقىلى تۇسىندىرە وتىرىپ، فورمۋلاسىن قورىتىپ شىعارۋ. مەنشىكتى كەدەرگى جانە كەدەرگىنىڭ فورمۋلاسىمەن تانىسۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: وتكىزگىشتىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىندەگى توك، سول بولىكتەگى كەرنەۋگە تۋرا پروپورسيونال جانە ونىڭ كەدەرگىسىنە كەرى پروپورسيونال بولاتىندىعىن تۇسىنەدى. تۇراقتى تەمپەراتۋرادا وتكىزگىشتىڭ كەدەرگىسى ونىڭ ۇزىندىعىنا، مەنشىكتى كەدەرگىسىنە تۋرا پروپورسيونال جانە كولدەنەڭ قيماسىنىڭ اۋدانىنا كەرى پروپورسيونالدىعى، ءار ءتۇرلى ماتەريالدان جاسالعان ءبىراق ولشەمدەرى بىردەي وتكىزگىشتەردىڭ كەدەرگىسى ءار ءتۇرلى بولاتىندىعىن تۇسىنەدى.
ءبىلۋ
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن قالىپتاستىرۋ، جيناقىلىققا تاربيەلەۋ.
ءى تاپسىرما: ءيا جانە جوق جاۋاپتارىن بەرۋ ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىنا دايىندىعىن ايقىنداۋ. 1. تىزبەكتىڭ بەرىلگەن بولىگىندە زارياد ورىن اۋىستىرعاندا، ەلەكتر ءورىسىنىڭ اتقارعان جۇمىسىنىڭ وسى زاريادقا قاتىناسى كەرنەۋ دەپ اتالادى. /يا/ 2. كەرنەۋدىڭ ولشەم بىرلىگى امپەر/جوق/ 3. توك كۇشىنىڭ ولشەم بىرلىگى /ا. /يا/ 4. توك كۇشىن ولشەيتىن قۇرال ۆولتمەتر دەپ اتالادى/جوق/ 5. كەرنەۋدى ولشەيتىن قۇرال ۆولتمەتر/يا/ 6. 1ما=0، 001ا يا 7. ەلەكتر تىزبەگى ىشكى جانە سىرتقى دەپ اتالاتىن ەكى بولىكتەن تۇرادى /يا/ 8. توك كوزى سىرتقى تىزبەككە ال قالعان بولىگى ءىشى تىزبەككە جاتادى. /جوق/
ءىى تاپسىرما: سايكەستەندىرۋ تەستىسى توپقا بەرىلەدى
ءتۇسىنۋ
تىزبەكتىڭ بولىگىندەگى توك كۇشى - وسى بولىكتىڭ ۇشتارىنداعى كەرنەۋگە تۋرا پروپورسيونال دا، وتكىزگىشتىڭ كەدەرگىسىنە كەرى پروپورسيونال بولاتىندىعىن كورسەتۋ. مەنشىكتى كەدەرگىنىڭ فورمۋلاسىن قورىتىپ شىعارۋ
- 1827 ج نەمىس فيزيگى گ. وم گەورگ سيمون وم – نەمىس فيزيگى. ول 1787 جىلى 16 ناۋرىزدا ەرلانگەن قالاسىندا تۋعان. كوپ جىلدار ۇستازدىق ەڭبەك ەتكەن. ونىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ نەگىزگى باعىتى ەلەكتر، وپتيكا، اكۋستيكا سالالارىنا ارنالعان. ول بىرنەشە ەكسپەريمەنتتەر جۇرگىزىپ، 1827جىلى ەلەكتر تىزبەگىنىڭ نەگىزى زاڭىن اشتى. كەدەرگىنىڭ بىرلىگى 1881 جىلدان بەرى وم ەسىمىمەن اتالىپ كەلەدى. گەورگ وم 1854جىلى 7 شىلدەدە قايتىس بولدى. پروپورسيونالدىق k كوەففيسيەنتى وتكىزگىش ماتەريالىنىڭ تەگىنە جانە ونىڭ ولشەمىنە تاۋەلدى ەكەندىگىن، ءبىرقاتار تاجىريبەلەر ناتيجەسىندە وسى تاۋەلدىلىكتى اشىپ، k كوەففيسيەنتىنىڭ ورنىنا وعان كەرى R = 1/ k شاماسىن الىپ، ونى وتكىزگىش كەدەرگىسى دەپ اتادى. گ. ومنىڭ قۇرمەتىنە كەدەرگى وممەن (وم ) ولشەنەدى. 1 وم - ۇشتارىنىڭ اراسىنداعى كەرنەۋ 1 ۆ بولعاندا، بويىنا 1 ا توك وتەتىن وتكىزگىشتىڭ كەدەرگىسى.
I= k U= U/R
بۇل تىزبەك بولىگى ءۇشىن وم زاڭىنىڭ ماتەماتيكالىق ورنەگى.
- تىزبەك بولىگى ارقىلى وتەتىن توك كۇشى تىزبەك ۇشتارىنداعى كەرنەۋگە تۋرا پروپورسيونال جانە ونىڭ كەدەرگىسىنە كەرى پروپورسيونال.
وتكىزگىشتەگى توك كۇشىنىڭ كەرنەۋگە تاۋەلدىلىگى ۆولتامپەرلىك سيپاتتاما دەپ اتالادى.
كەدەرگىنى وزگەرتۋگە بولادى. ول ءۇشىن رەوستات دەگەن قۇرال قولدانىلادى.
تاجىريبە جاساۋ. امپەرمەتر، لامپا، توك كوزى، ۆولتمەتر جانە كىلت ارقىلى تىزبەك قۇراستىرۋ. وم زاڭىن تاجىريبە جاساۋ ارقىلى قورىتىپ شىعارۋ.
توكتىڭ ارەكەتىن رەتتەۋگە بولا ما؟
تىزبەكتىڭ بولىگىندەگى توك كۇشى - وسى بولىكتىڭ ۇشتارىنداعى كەرنەۋگە تۋرا پروپورسيونال دا، وتكىزگىشتىڭ كەدەرگىسىنە كەرى پروپورسيونال بولادى. 1827 ج گ. وم اشتى.
تىزبەك بويىمەن وتەتىن توكقا وتكىزگىشتىڭ كەدەرگى جاساۋ قاسيەتىن سيپاتتايتىن شاما كەدەرگى دەپ اتالادى.
كەدەرگى وتكىزگىشتىڭ قانداي قاسيەتتەرىنە جانە قالاي تاۋەلدى؟ مەنشىكتى كەدەرگىنىڭ فورمۋلاسىن قورىتۋ تاجىريبە جاساۋ ارقىلى.
اتىراۋ وبلىسى، جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى،
№19 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ
جوعارى ءبىلىمدى، جوعارى ساناتتى فيزيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
المانوۆا گۇلسىم امانقۇل قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
بىلىمدىلىگى: كۇي ءداستۇرىنىڭ ومىرشەڭدىگى مەن قازاقستانداعى سيمفونيالىق ونەردىڭ دامۋى جايلى اڭگىمەلەۋ.
-
قارتتار ۇيىندە تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان «قارتتارىم اتتى مەرەكەلىك كونسەرت ءوتتى
