تولعانىس
مۇناي ءوندىرۋدىڭ شەبەرى، سسسر جوعارعى سوۆەتىنىڭ دەپۋتاتى قامقاش يبرايەۆا تولعانا سويلەپ وتىر. ءومىر تۋرالى وزەكتى پىكىرلەرىن اشىپ ايتۋدان تارتىنبايتىن ادام ەكەن. ەندى بىردە اڭگىمە باعىتى ماڭقىستاۋ قازىناسىن يگىلىك ارناسىنا اقتارىپ جاتقان ادامدارعا ويىستى. ول قولىنداعى قويىن داپتەرىنە كوز قاداي وتىرىپ، بايىپتى ۇنمەن ءسوزىن جالعاستىردى: — بىرەۋلەر ەڭبەك ادامدارىن بەرىلگەن جۇمىس جوسپارىن قالاي ورىنداۋدان باسقانى بىلمەيتىن، وي-تۇيسىكسىز جاندار دەپ ۇعاتىن ءتارىزدى. مىنا سۇراق تا سونداي پيعىلدان ەمەس پە دەپ كوڭىلىمە الىپ وتىرمىن... ءومىر دەگەن نە؟ ول قيالدا جۇرگەن ءبىر ەلەس ەمەس، كۇندەلىكتى تىرشىلىك كوي. ال تىرشىلىك دەگەنىڭ قىم-قيعاش ءىرىلى-ۇساقتى وقيعالارعا تولى. سول ۇساق-تۇيەكتىڭ ءبارى بەلگىلى ءبىر ماقساتقا باعىنباسا، قايعى، كۇلكى-كۇرسىنىس — ءبارى دە شىن دارەجەسىندە ەمەس، بۇلىڭعىر ءبىر سۋرەت ءتارىزدى وتەتىن شىعار. ماقسات دەگەننەن شىعادى. ەگەر ادامداردا بيىك ماقسات بولماسا، مىنا ماڭقىستاۋ دالاسى ءدال وسىنداي دارەجەگە جەتەر مە ەدى؟ بىرەۋلەر: «وي، ماڭقىستاۋعا قايداعى-جايداعى اقشا قۋعاندار كەلەدى» دەيتىن كورىنەدى. كوپ ىشىندە نە كەزدەسپەيدى، وندايلار دا بولار. ءبىراق ءوز باسىم وسى ولكەنى بۇگىنگى دارەجەگە جەتكىزگەن ماقساتسىزداردىڭ، جەكە باستىڭ قامىن ويلايتىنداردىڭ ءىسى دەي المايمىن. الدىڭعى جىلى وزەن مۇناي وندىرۋدەن جوسپاردى ورىنداي المادى. ءسىز سونداعى قاراپايىم جۇمىسشىلاردىڭ، وپەراتورلاردىڭ كوڭىلسىز جان-دۇنيەسىن كورسەڭىز عوي. «قايدا دا ەكى قولعا ءبىر قىزمەت»، شىقپاسا مۇنايى قۇرىسىن دەپ تارتىپ وتىرۋعا بولمايتىن با ەدى؟ كەيىن مۇناي ءوندىرۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن قولدانۋ كەرەك ەكەن دەگەندە، گازليفت، مۇناي قاباتىنا سۋ ايداۋ ادىستەرىن مەڭگەرۋگە قالاي جۇمىلدى دەسەڭشى!
ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىزدان سەزىپ وتىرمىن، «سۋ ايداۋ» دەگەنگە تۇسىنبەي قالدىڭىز-اۋ دەيمىن. اۋىز سۋعا جارىمايدى دەيتىن ماڭقىستاۋدا جەردىڭ استىنا سۋ جىبەرەدىسى نەسى دەپ وتىرعان بولارسىز. مۇناي جەر استىندا كوپ قاباتتى بولادى. جەر بەتىنە جاقىن قاباتى فونتانداپ اتادى، ونى الۋ وڭاي. نەعۇرلىم تەرەڭ قاباتتارعا تۇسكەن سايىن، جەر استى قىسىمى ازايادى دا مۇنايدى شىعارۋ قيىندايدى. سوندىقتان مۇناي قاباتىنا سكۆاجينادان ىستىق سۋ جىبەرەدى. ونى تەحنيكالىق سۋ دەيدى. مۇناي سۋدىڭ بەتىنە شىعىپ كوتەرىلەدى. گازليفت دەپ اتالاتىن ءادىس تە وسى سياقتى، مۇندا تەك سۋدىڭ ورنىنا ىستىق گاز ايدالادى. بۇل ءادىستىڭ ەكەۋى دە اسا ءتيىمدى ەكەنى وزەننىڭ وزىنەن بايقالدى. ال جەتىبايلىقتار ءازىر بۇل ادىستەردى قولدانا قويعان جوق، ءبىراق جاقىن مەزگىلدە قولدانۋدى ويلاستىرىپ وتىر.
ال سۋ قايدان الىنادى؟ شيەۆچەنكوداعى اتوم قوندىرعىسى تەڭىز سۋىمەن وزەن، جەتىبايدى قامتاماسىز ەتىپ تۇر. ءبىراق مۇنايدى كوپ ءوندىرۋ ءۇشىن سۋدىڭ اتقارار قىزمەتى زور بولعاندىقتان وزەننىڭ وزىندە ءالى دە ءتورت سۋ قوندىرعىسىنىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتىر.
مىنە، مۇناي، گاز، سۋ — وسى بايلىقتاردىڭ ءوندىرۋ پروسەسى نە زاماننان قالىپتاسقان، قانعا سىڭگەندەي تانىس نارسە ەمەس. ءبارى دە وسى ازعانا جىلداردىڭ جەمىسى، ادامداردىڭ بيىك ماقساتى مەن جاسامپاز ىستەرىنىڭ جەمىسى عوي. اڭگىمە ەڭبەك ادامىنىڭ ءوي-ورىس، دۇنيەتانىم، تىرشىلىك قاراكەتى توڭىرەگىندە بولعاندىقتان ايتىپ وتىرمىن. وسىندا قالىبەك دەگەن وپەراتور جاس جىگىت بار. جوعارى ءبىلىمى جوق، قاتارداعى جۇمىسشى. بىزدە دە جۇمىس كۇنى بىتكەننەن كەيىن بارلىق قىزمەتكەرلەر، جۇمىسشىلار ادەتتەگىشە ۇيدى-ۇيىنە كەتەدى. بۇكىل اۋداندىق ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق جۇمىستار ءبولىمى (بۇرىنعى كاسىپشىلىكتەر ءقازىر وسىلاي دەپ اتالادى) بويىنشا جۇزدەگەن سكۆاجينانى با-قىلاپ وتىرۋعا اۆتوماتتى پۋلت جانىندا ءبىر-اق ادام تۇنگى ۆاحتاعا قالادى. قالىبەك جۇمىس اياعىنا تامان تەكسەرىپ كەتۋ ءۇشىن سكۆاجينالاردى ارالاۋعا كەتەدى. جۇمىسشىلاردى تاسيتىن ماشيناعا بارشامىز وتىرىپ الدىق. قالىبەكتىڭ جوق ەكەنىن ەلەگەن ەشكىم بولعان جوق. ءبىر سكۆاجينانىڭ جوعارى كلاپانى اشىلىپ قالعان ەكەن دە، ترۋبا ىشىنە سۋىق اۋا كىرىپ مۇنايدى قاتىرىپ تاستاعان. ونى جالما-جان تازارتىپ، كاتقان مۇنايدى قىزدىرىپ جىبەرمەسە، سكۆاجينانىڭ بۇكىل جۇيەسى ىستەن شىعادى. پۋلت باسىندا جالعىز كەزەكشى ديسپەچەردەن وزگە ەشكىم جوق. ول دا ءپۋلتتى تاستاپ كەتە المايدى. ماشينانىڭ ءبارى كەتىپ قالعان. قالىبەك جالعىز ءوزى جۇگىرىپ ءجۇرىپ، كوندەنسات اپارىپ سكۆاجينانى جۋىپ تازارتىپ، 5-6 ساعات بويى اۋرەلەنىپ، اقىرى ىسكە قوسىپ كەتىپتى. ونى ءبىزدىڭ ەشقايسىسىمىز بىلمەيمىز. ەرتەسىنە جۇمىسقا كەلگەندە وزىنەن ءبىر-اق ەستىدىك. سوندا قالىبەككە جالعىز ءوزىڭ قالىپ، ءبارىن ءبىتىرىپ كەت دەپ ەشكىم دە ايتقان جوق جانە جالعىز ادامعا ءبۇتىن ترۋبانى تازارتۋدى مىندەتتەيتىن زاڭ دا جوق. «ە، ەرتەڭ جاۋاپتى ادامدار كەلەدى، سوسىن رەتتەلەر» دەپ سكۆاجينانى سول كۇيىندە تاستاپ كەتكەندە دە، ەشكىم ونى ايىپتاي الماس ەدى. ءدال سول كۇنگى وسى جۇمىسى ءۇشىن وعان ارتىق اقشا تولەنبەيتىنىن دە ول جاقسى بىلەدى.
ەڭبەك ادامى ءوزىنىڭ نە ءۇشىن قىزمەت ەتىپ جۇرگەنىن تۇسىنە بىلسە، ماقساتتىلىق دەگەن سول دەپ ويلايمىن. ال ماقسات بار جەردە تولىققاندى ءومىر دە بولماق.
...ول جۇمىس باسىنا اسىعىپ كەلە جاتىر. تالدىرماش كەلگەن ورتا بويلى قاراتورى قىزدىڭ تۇلعاسى سونشالىقتى زور، الىپ ادامداي بولىپ ەلەستەپ كەلەدى ماعان. مەنىڭ كوز الدىما عاجايىپ سۋرەتتەر ەلەس بەرەدى. مىناۋ قارا جەردىڭ استىنداعى شۋدالانىپ جاتقان بۇيرا تولقىندى كوگىلدىر تەڭىز، ونىڭ توسىندە اقشاڭقان ترۋبالارى ايقىش-ۇيقىش سوزىلعان الىپ سكۆاجينانى قولىمەن ويناتىپ اساۋ تەڭىزدى بۇعالىقتاعان تالدىرماش قىز. تابيعاتتىڭ جۇگەن-قۇرىق تيمەگەن ەركەسى تەڭىز شىركىن دوڭبەكشىپ بۇرقانا تۇسەدى دە، سوسىن امالى قۇرىعانداي، الىپ ترۋبالاردىڭ بويىمەن جوسىلا جونەلەدى. سول بويمەن ءوز «دوستىق» اتتى مۇناي قۇبىرى ارقىلى ەۆروپاداعى ەلدەرگە ساپار شەگەدى. ءسۇيتىپ قازاق دالاسىنىڭ بايلىعى جەر شارىنىڭ سان تۇكپىرىندەگى ادامزات يگىلىگىنە اسادى.
ماڭداي تەرىڭدى توككەن تۋعان ولكەڭنىڭ بايلىعى تەك ءوزىڭ ءۇشىن عانا ەمەس، اق نيەت ادال جانداردىڭ دا يگىلىگىنە جارايتىنىن سەزىنۋدىڭ ءوزى باقىتتىلىق شىعار...
You Might Also Like
-
وتارلىق ەزگى. قاناۋشى بايسەركەلەر. زار يلەگەن قازاق. ءۇش ۇعىمنىڭ توعىسار تۇسى - جۇرەك ءھام سانا. جۇرەكپەن سەزىنسە ىزا مەن كەك تۋلايدى. ساناعا سالسا، اقىل دا جۇرەككە باعىنادى. ۇلت تاريحىنداعى ايبات شە...
-
جولدار، جولدار باراسىڭ بولاشاقتارعا جاڭىلماي، جەتەلەپ ارماندارىمدى ۇمىتپەن كۇتكەن تاڭىمداي قۇبا جون قالاي جاتتى ەكەن، عاسىرلار، سەنى ساعىنباي؟ شارتاراپتاردان توعىستىق ادامنىڭ تاعدىرلارىنداي.
