جاپانداعى جول
جولدار، جولدار باراسىڭ
بولاشاقتارعا جاڭىلماي،
جەتەلەپ ارماندارىمدى
ۇمىتپەن كۇتكەن تاڭىمداي
قۇبا جون قالاي جاتتى ەكەن،
عاسىرلار، سەنى ساعىنباي؟
شارتاراپتاردان توعىستىق
ادامنىڭ تاعدىرلارىنداي.
ماقاتتان بەينەۋگە قاراي سوزىلىپ جاتقان ءشول دالانىڭ كەۋدەسىن ءتىلىپ وتەتىن بولات جول بويىمەن اسىعا باسقان جولاۋشىلار پوەزى ارا-تۇرا كەزدەسەتىن شوقيعان جالعىز ءۇيلى رازەزدەرگە مەزگىل-مەزگىل «اياق سۋىتىپ» الىپ، ىلگەرى جورتىپ بارادى. بۇل بولات جول تراسساسىن جۇرت «ءومىر جولى» دەيدى.
ارىقشا كەلگەن، ۇزىن بويلى كوزىلدىرىكتى جىگىت ەتپەتىنەن جاتىپ الىپ، تەرەزەدەن دالاعا قارايدى. تومەنگى ورىنداعى ەكى قازاق ءوزارا سامبىرلاپ اڭگىمە سوعادى. گريگوريي كوبىنە تۇسىنەدى، ءبىراق ايتۋعا جوق. مۇنىڭ ورنى تومەندە ەدى. جاسى قىرىقتار شاماسىنداعى قويۋ قارا مۇرتتى ءتورتباق كىسى دە تومەندەگى ەكىنشى ورىنعا جايعاسقان. پوەزد جۇرۋگە تاياعاندا كەلگەن قاريانى جوعارىعا شىعارۋدى ءجونسىز كورگەن گريگوريي ءوزى قارعىپ شىعىپ الىپ، اقساقالعا «تومەنگە جايعاسىڭىز» دەپ ەدى. بۋرىل ساقالى سالالانعان، قىران قاباقتىڭ استىنان، ءسال بوزارايىن دەگەنى بولماسا، ءالى دە وتى كەتپەي جىلتىلداعان شەگىر كوزدەر مەن قوڭقاقتاۋ قىر مۇرىن قاريانى ەرتەگىلەردىڭ كەيىپكەرى ەتىپ ەلەستەتەتىن ءتارىزدى. گريگورييدىڭ تۇسىنىگى — قاريا بۇرىن جىلقى باققان، ءقازىر پەنسيادا كورىنەدى. ماقاتتاعى قۇداسىنىڭ ۇيىنەن اۋىلعا قايتىپ بارادى.
— الشەكە، بۇرىن-سوڭ بۇل جاققا كەلىپ-كەتىپ جۇرگەن بولارسىز؟ — دەيدى مۇرتتى.
— كوپ كەلمەيمىن. باياعىدا سوناۋ بوزاشىدان وسى ماقات بويىنا جاياۋ كەلگەم. ودان كەيىن ەتكە جىلقى تاپسىرۋ ءۇشىن گورييەۆكە كولىكپەپ بارعانىم بار. مىناۋ — ءۇشىنشى كەلۋىم. ءاي، اينالايىن ۇكىمەت-اي، التى ايشىلىق جەردى التى اتتاتىپ وتىر ەمەس پە!
قارت ءمۇيىز شاقشاسىن الدى دا، كىشكەنە كوپشىكتى كاقپاقتاي جاۋىرنىنا باسىپ، شالقايىڭقىراپ وتىردى.
گريگوريي شالدىڭ جۇزىنە قىزىعا قاراپ جاتىر. «تۇلا بويى تولعان شەجىرە بولار، اتتەڭ قازاقشا جاقسى بىلسەم»، — دەپ ويلاپ قويادى. شال وعان سونشالىق ۇناپ وتىر. سونسوڭ تومەندەگى مۇرتتىعا قاراپ:
— ءبىر كەزدە جاياۋ كەلدىم دەي مە؟ ءسىز سۇراساڭىزشى قالاي كەلگەنىن، — دەپ ورىسشالادى.
— ءبىز بالالاۋ كۇنىمىزدە ماڭقىستاۋدا ءبىر جىلى جۇت بولدى. مالدان تىگەرگە تۇياق قالماي قىرىلىپ، دۇرىلدەپ تۇرعان بايلارىڭنىڭ ءوزى ارقاعا دوربا سالىپ شىققان. بارار جول، باسار تاۋ جوق — بۇكىل ەل بولىپ بوسىپ كەتتى:بىرەۋلەر سوناۋ تۇركمەنستان، قاراقالپاق اسىپ، ەندى بىرەۋلەرى وسى جايىق بويىنا بەت الدى. مەن سوندا ون جاستامىن. بيىل جەتپىسكە شىعىپ وتىرمىن، نەشىنشى جىلى ەكەنىن ءوزىڭ ەسەپتەپ شىعارا بەر. كوكتەم، لايساڭ كەز. اكەمىز سول قىستا دۇنيە سالعان. ءبىر اپا، ءبىر قارىنداسىم بار، شەشەمىز تورتەۋمىز كوپشىلىككە ىلەسىپ، وسىلاي شىقتىق. ەلىن-جەرىن تاستاپ بوسقان جۇرتتىڭ جىلاۋ-سىقتاۋىنان ساي-سۇيەگىڭ شىمىرلايدى. مالعا قاراپ وتىرعان ەل ەمەس پە، مال قىرىلعاسىن نە كۇن كەرىس بولماق. سونان نە كەرەك، ايتەۋىر، اي جارىمداي جۇرگەن بولارمىز، وسى ماقاتقا جەتتىك. اي، سۇمدىق جىل ەدى-اۋ...
قاريا باسىن شايقاپ، ءۇنسىز وتىرىپ قالدى.
— كىشكەنە قارىنداسىم جولاي قايتىس بولدى. اشتىققا شىداي المادى ما، سۋىق ءوتتى مە، قايدام. جول-جونەكەي جۇرگەن ادامدا كۇرەك بولسىن با، ءارى اشتىق، ءال جوق — ءبىر شوڭقالدىڭ تۇبىنە ءسابيدىڭ ولىگىن تاسالاعان بولدىق. ماڭ دالا، ميداي قاتقىل. ءار جەردە ءوزىمىز سەكىلدى بوسقىندار. سەندەرگە — وتىرىك، ماعان — شىن، ادام ابدەن كوزى قارايعاندا كورىنگەندى جەيدى ەكەن: سوندا قۋراعان سوراڭنىڭ ءتۇبىن سۋىرىپ كەمىردىك...
گريگوريي ءوز ويىمەن ءوزى بوپ ءبىراز جاتتى. كىتاپ وقىپ كورىپ ەدى، باسىنا ەشتەڭە قونار بولمادى. قارتتىڭ ەرتەگى سياقتى اڭگىمەسى كوڭىلىنەن كەتەر ەمەس. ءقازىر ۇيىقتاپ جاتىر. وقتا-تەكتە تۇنشىعىپ بارا جاتقانداي قور ەتىپ ويانىپ كەتەدى. گريگوريي بۋردىكو — اتىراۋ ايماعىنداعى كومسومولدىق ەكپىندى قۇرىلىستار شتابىنىڭ باستىعى. جاقىندا عانا ۆولگوگرادتان كومانديروۆكادان ورالىپ، گۋريەۆتەگى ۇيىنە بىرەر تۇنەدى دە، بەينەۋ — قوڭىرات تراسساسىنا بەت العان. شتاب باستىعىنىڭ ارالاسپايتىن جۇمىسى بار ما... سوناۋ قوڭىراتتان استراحانعا دەيىنگى ارالىقتا قانشاما قۇرىلىس وبەكتىسى بار — سولاردىڭ ءبارىن كوزبەن كورىپ، ادامداردىڭ جاي-كۇيىن جەتە ءبىلىپ ءجۇرۋ كەرەك. ءوزى سوناۋ بەلورۋسسيانىڭ ءبىر دەريەۆنياسىندا تۋىپ-وسكەن. اتىراۋ ايماعىنا 1962 جىلى كەلدى. ميشا شاحوۆەس ەكەۋى ءبىر كۇنى اۋدان ورتالىعىنا بارىپ ءجۇرىپ ەكپىندى قۇرىلىستار جارناماسىن كوردى دە، كوپ كەشىكپەي قازاقستانعا، ونىڭ ىشىندە ماڭقىستاۋعا بەت العان. اۋەلى ماقات پەن بەينەۋ ارالىعىندا يەسىز دالادا جول توسەۋدەن باستادى. بۇل جاقتىڭ كۇنى قانداي ىستىق. 40-50 گرادۋستا ەلسىز، ءشول دالادا توپىراق توگىپ، شپال توسەدى. ءسويتىپ تەمىر جول ءبىتتى. ءبىر توپ ەڭبەك وزاتتارىمەن بىرگە گريگوريي ۆلكسم ورتالىق كوميتەتىندە قابىلداۋدا بولعانى بار. ونان سوڭ گۋريەۆ — استراحان، بەينەۋ — قوڭىرات تەمىر جول قۇرىلىسى باستالىپ كەتتى. 3-4 جىل جول قۇرىلىسىمەن ءبىر قايناسقان جىگىتتى شتاب باستىعىنا تاعايىنداعان. وعان دا 4-5 جىلعا جۋىقتاپ قالىپتى.
— بەينەۋگە كەلىپ قالىپپىز عوي، — دەپ كۇبىر ەتكەن مۇرتتىنىڭ ءۇنى ەستىلدى. جوتكىرىنىپ قاريا دا تۇردى. كەشقۇرىم ەدى. بەينەۋ پوسەلكەسىنىڭ وتتارى سامالاداي جارقىرايدى.
— يت بايلاسا تۇرمايتىن جەر ەدى وسى. كەشەگى سوعىستىڭ بەرگى جاعىندا ءبىز جىلقى ايداپ بارا جاتىپ، وسى ماڭعا تۇنەگەنىمىز بار-دى.
ءيا، قاريا ايتسا ايتقانداي، مىناۋ ەداۋىر قالا بوپ قالعان بەينەۋ ستانسياسى سوڭعى 7-8 جىلدا عانا ومىرگە كەلگەنىن گريگوريي دە جاقسى بىلەدى. بەينەۋ — ءقازىر وسى ايماقتا ەلىمىزدىڭ ورتالىق اۋداندارىمەن بايلانىستىرىپ جاتقان «دوستىق تراسسالارىنىڭ» توعىسار جەرى. ماقاتتان باستالىپ ماڭقىستاۋعا سوزىلىپ جاتقان تەمىر جول بەينەۋمەن وتەدى. ءبىر كەزدە پاتشا ۇكىمەتى اباقتى رەتىندە پايدالانىپ، تۇتقىنداردى ۇستاعان ەنى 30، ۇزىندىعى 70 شاقىرىم «بارساكەلمەس» سورىن باسىپ ەتەتىن بەينەۋ — قوڭىرات ماگيسترالى وسى بەينەۋدەن باستالادى.
You Might Also Like
-
مۇناي ءوندىرۋدىڭ شەبەرى، سسسر جوعارعى سوۆەتىنىڭ دەپۋتاتى قامقاش يبرايەۆا تولعانا سويلەپ وتىر. ءومىر تۋرالى وزەكتى پىكىرلەرىن اشىپ ايتۋدان تارتىنبايتىن ادام ەكەن. ەندى بىردە اڭگىمە باعىتى ماڭقىستاۋ قاز...
-
...تاۋ بوكتەرلەپ ۇدەرە كوشكەن اۋىل كەشەگى قىرعىن توبەلەستىڭ ازاسىنان ءالى ارىلا الماي، كوڭىلسىز باياۋ جىلجىپ بارادى. قىزىلدى-جاسىلدى الاشا-كىلەمدەر جابىلعان كوش تىزبەگىنەن كورىنىم جەر الدا ءبىر توپ اۋ...
