تۋبەركۋلەزدىڭ ادىن الۋ (اشىق تاربيە ساعاتى)
تۋبەركۋلەزدىڭ الدىن الۋ
(تۋبەركۋلەزدiڭ الدىن - الۋ شارالارى تۋرالى جالپى ءتۇسiنiك)
ماقساتى:
ا) بالالاردىڭ سانا - سەزiمدەرiن وياتۋ، ءوز دەنساۋلىقتارىن ساقتاۋدىڭ ماڭىزدىلىعى، جەكە باس گيگيەناسى تۋرالى ءتۇسiنiك قالىپتاستىرۋ
ءا) قازىرگى ادامزات ۇرپاعىنا ءتونىپ تۇرعان پروبلەمانىڭ ءتۇيىنىن اشۋ. تۋبەركۋلەز سياقتى اۋرۋدىڭ پايدا بولۋىن، قوعامعا، ادامعا وسى اۋرۋدىڭ زاردابىن ءتۇسىندىرۋ، اشىپ كورسەتۋ.
ب) جامان ادەتتەردەن بويلارىن اۋلاق سالۋىن، سانيتارلىق - گيگيەنالىق تالاپتارعا ساي بولۋىن قالىپتاستىرۋ، دامىتۋ. تازالىققا، ۇقىپتىلىققا، جاۋاپكەرشiلiككە تاربيەلەۋ.
ءتۇرi: سۇحبات ( سۇراق - جاۋاپ، كەڭەس اڭگiمە)
ءادiسi: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكiلiگi: تۋبەركۋلەز تاقىرىبىنا سالىنعان سۋرەتتەر، پلاكاتقا جازىلعان ناقىل سوزدەر.
قاتىسۋشىلار:
1. دارىگەر
2. وقۋشىلار.
3. ۇستازدار.
ساباقتىڭ بارىسى:
مۇعالiمنiڭ كiرiسپە ءسوزi: بالالار دۇنيە جۇزىندە حالىق سانىنىڭ كوبەيۋىنە بايلانىستى تۋبەركۋلەز اۋرۋى بۇدان 20 - جىل بۇرىنعىعا قاراعاندا ەداۋىر كوبەيىپ وتىر. بۇكىل الەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ ءمالiمەتتەرi بويىنشا دۇنيەجۇزىندە تۋبەركۋلەز اۋرۋىمەن 8 - 10 ملن ادام تiركەلiپ، 3ملن ادام قايتىس بولادى ەكەن.
- ال، ەندى تاربيە ساعاتىمىزدى باستاماس بۇرىن دارىگەر - فتيزياتور ءرولىن وينايتىن سىنىبىمىزدىڭ وقۋشىسى ەرعالي نۇرشات دايىنداپ اكەلگەن مالىمدەمەسىن تىڭدالىق.
تۋبەركۋلەز وكپە قابىناتىن اۋىر جۇقپالى اۋرۋ. ەجەلگى عالىمدار مەن ويشىلدارىنىڭ جازبالارىندا تۋبەركۋلەز « كوكجوتەل – چاحوتحا» رەتىندە ايتىلادى. تۋبەركۋلەز قوزدىرعىشىن نەمىس عالىمى ر. كوح اشقان. سوندىقتان بۇل باكتەريالاردى كوح تاياقشالارى دەپ اتايدى. ولار ءار ءتۇرلى مۇشەلەردى زاقىمدايدى: وكپە، سۇيەك، بۋىن، بۇيرەك ت. ب. زاقىمدايدى. تۋبەركۋلەز تاياقشالارى سىرتقى ورتاعا ەداۋىر ءتوزىمدى بولادى - لاستىقتا، قاقىرىقتا، كۇندەلىكتى پايدالانىلاتىن نارسەلەردە، قورشاعان ورتادا كوپ ۋاقىتقا دەيىن ساقتالادى (توپىراقتا، سۋدا، كىتاپتا). تۋبەركۋلەز – اسا ءقاۋىپتى دەرت. اۋرۋ بەلگىلەرى كوپكە دەيىن بىلىنبەيدى. العاشىندا ازداعان قۇرعاق جوتەل پايدا بولىپ، كەيىن كۇشەيەدى، تاماققا تابەتى تارتپايدى، ۇيىقتاعاندا تەرلەپ، كەشكە قاراي دەنە قىزۋى كوتەرىلەدى، تەز شارشايدى. سودان كەيىن جوتەل، قان ارالاس قاقىرىق پايدا بولادى. وسى بەلگىلەر بىلىنە سالىسىمەن، نەعۇرلىم ەرتەرەك دارىگەر - فتيزياتورعا قارالۋ كەرەك. تۋبەركۋلەز تاياقشالارى سىرتقى ورتاعا ەداۋىر ءتوزىمدى بولادى، توپىراقتا 2 اپتا، كىتاپ بەتتەرىندە 3 اي، سۋدا 5 ايعا دەيىن ساقتالا الادى. تۋبەركۋلەز تاياقشالارىن ۇزاق ۋاقىت قايناتۋ، تۋرا تۇسكەن كۇن ساۋلەسى، حلورامين جانە حلورلى اك ولتىرەدى.
- ال ەندi بالالار، بۇل اۋرۋ تۋرالى دارىگەرىمىزگە قانداي سۇراقتارىڭىز بار؟
1 وقۋشى:
- تۋبەركۋلەز ادامعا قالاي جۇعۋى مۇمكىن؟
دارىگەر: - تۋبەركۋلەز جوتەل جانە قاقىرىق ارقىلى تارايتىن جۇقپالى اۋرۋ. سوندىقتان ءوزiڭiزگە دە، وزگەگە دە ەدەنگە، جەرگە تۇكىرۋگە جول بەرمەڭىز.
2 وقۋشى:
- ادامنىڭ تۋبەركۋلەز اۋرۋىن جۇقتىرعانىن نەدەن بايقاۋعا بولادى؟
دارىگەر: - تۋبەركۋلەزدi انىقتاۋدىڭ بiردەن-بiر جولى - قاقىرىق تەكسەرۋ.
ەگەر ناۋقاس:
- ءۇش اپتادان اسا جوتەلسە؛
- قان تۇكiرسە؛
- ءۇش اپتادان اسا كوكىرەك تۇسىنداعى اۋىرسىنۋ باسىلماسا؛
- ءۇش اپتادان اسا قالتىراپ جۇرسە، بۇلاردى تۋبەركۋلەز اۋرۋىنىڭ حابارى دەپ تۇسىنگەن ءجون.
بقو، شىڭعىرلاۋ اۋدانى
تاسمولا وجبببم
كيتاروۆا لايلا تولىبايەۆنا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
(تۋبەركۋلەزدiڭ الدىن - الۋ شارالارى تۋرالى جالپى ءتۇسiنiك)
ماقساتى:
ا) بالالاردىڭ سانا - سەزiمدەرiن وياتۋ، ءوز دەنساۋلىقتارىن ساقتاۋدىڭ ماڭىزدىلىعى، جەكە باس گيگيەناسى تۋرالى ءتۇسiنiك قالىپتاستىرۋ
ءا) قازىرگى ادامزات ۇرپاعىنا ءتونىپ تۇرعان پروبلەمانىڭ ءتۇيىنىن اشۋ. تۋبەركۋلەز سياقتى اۋرۋدىڭ پايدا بولۋىن، قوعامعا، ادامعا وسى اۋرۋدىڭ زاردابىن ءتۇسىندىرۋ، اشىپ كورسەتۋ.
ب) جامان ادەتتەردەن بويلارىن اۋلاق سالۋىن، سانيتارلىق - گيگيەنالىق تالاپتارعا ساي بولۋىن قالىپتاستىرۋ، دامىتۋ. تازالىققا، ۇقىپتىلىققا، جاۋاپكەرشiلiككە تاربيەلەۋ.
ءتۇرi: سۇحبات ( سۇراق - جاۋاپ، كەڭەس اڭگiمە)
ءادiسi: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكiلiگi: تۋبەركۋلەز تاقىرىبىنا سالىنعان سۋرەتتەر، پلاكاتقا جازىلعان ناقىل سوزدەر.
قاتىسۋشىلار:
1. دارىگەر
2. وقۋشىلار.
3. ۇستازدار.
ساباقتىڭ بارىسى:
مۇعالiمنiڭ كiرiسپە ءسوزi: بالالار دۇنيە جۇزىندە حالىق سانىنىڭ كوبەيۋىنە بايلانىستى تۋبەركۋلەز اۋرۋى بۇدان 20 - جىل بۇرىنعىعا قاراعاندا ەداۋىر كوبەيىپ وتىر. بۇكىل الەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ ءمالiمەتتەرi بويىنشا دۇنيەجۇزىندە تۋبەركۋلەز اۋرۋىمەن 8 - 10 ملن ادام تiركەلiپ، 3ملن ادام قايتىس بولادى ەكەن.
- ال، ەندى تاربيە ساعاتىمىزدى باستاماس بۇرىن دارىگەر - فتيزياتور ءرولىن وينايتىن سىنىبىمىزدىڭ وقۋشىسى ەرعالي نۇرشات دايىنداپ اكەلگەن مالىمدەمەسىن تىڭدالىق.
تۋبەركۋلەز وكپە قابىناتىن اۋىر جۇقپالى اۋرۋ. ەجەلگى عالىمدار مەن ويشىلدارىنىڭ جازبالارىندا تۋبەركۋلەز « كوكجوتەل – چاحوتحا» رەتىندە ايتىلادى. تۋبەركۋلەز قوزدىرعىشىن نەمىس عالىمى ر. كوح اشقان. سوندىقتان بۇل باكتەريالاردى كوح تاياقشالارى دەپ اتايدى. ولار ءار ءتۇرلى مۇشەلەردى زاقىمدايدى: وكپە، سۇيەك، بۋىن، بۇيرەك ت. ب. زاقىمدايدى. تۋبەركۋلەز تاياقشالارى سىرتقى ورتاعا ەداۋىر ءتوزىمدى بولادى - لاستىقتا، قاقىرىقتا، كۇندەلىكتى پايدالانىلاتىن نارسەلەردە، قورشاعان ورتادا كوپ ۋاقىتقا دەيىن ساقتالادى (توپىراقتا، سۋدا، كىتاپتا). تۋبەركۋلەز – اسا ءقاۋىپتى دەرت. اۋرۋ بەلگىلەرى كوپكە دەيىن بىلىنبەيدى. العاشىندا ازداعان قۇرعاق جوتەل پايدا بولىپ، كەيىن كۇشەيەدى، تاماققا تابەتى تارتپايدى، ۇيىقتاعاندا تەرلەپ، كەشكە قاراي دەنە قىزۋى كوتەرىلەدى، تەز شارشايدى. سودان كەيىن جوتەل، قان ارالاس قاقىرىق پايدا بولادى. وسى بەلگىلەر بىلىنە سالىسىمەن، نەعۇرلىم ەرتەرەك دارىگەر - فتيزياتورعا قارالۋ كەرەك. تۋبەركۋلەز تاياقشالارى سىرتقى ورتاعا ەداۋىر ءتوزىمدى بولادى، توپىراقتا 2 اپتا، كىتاپ بەتتەرىندە 3 اي، سۋدا 5 ايعا دەيىن ساقتالا الادى. تۋبەركۋلەز تاياقشالارىن ۇزاق ۋاقىت قايناتۋ، تۋرا تۇسكەن كۇن ساۋلەسى، حلورامين جانە حلورلى اك ولتىرەدى.
- ال ەندi بالالار، بۇل اۋرۋ تۋرالى دارىگەرىمىزگە قانداي سۇراقتارىڭىز بار؟
1 وقۋشى:
- تۋبەركۋلەز ادامعا قالاي جۇعۋى مۇمكىن؟
دارىگەر: - تۋبەركۋلەز جوتەل جانە قاقىرىق ارقىلى تارايتىن جۇقپالى اۋرۋ. سوندىقتان ءوزiڭiزگە دە، وزگەگە دە ەدەنگە، جەرگە تۇكىرۋگە جول بەرمەڭىز.
2 وقۋشى:
- ادامنىڭ تۋبەركۋلەز اۋرۋىن جۇقتىرعانىن نەدەن بايقاۋعا بولادى؟
دارىگەر: - تۋبەركۋلەزدi انىقتاۋدىڭ بiردەن-بiر جولى - قاقىرىق تەكسەرۋ.
ەگەر ناۋقاس:
- ءۇش اپتادان اسا جوتەلسە؛
- قان تۇكiرسە؛
- ءۇش اپتادان اسا كوكىرەك تۇسىنداعى اۋىرسىنۋ باسىلماسا؛
- ءۇش اپتادان اسا قالتىراپ جۇرسە، بۇلاردى تۋبەركۋلەز اۋرۋىنىڭ حابارى دەپ تۇسىنگەن ءجون.
بقو، شىڭعىرلاۋ اۋدانى
تاسمولا وجبببم
كيتاروۆا لايلا تولىبايەۆنا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلاردى جولدا دۇرىس ءجۇرىپ - تۇرۋعا تاربيەلەۋ. قوعامدىق مەكەمەلەردىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىستا الاتىن ورنى، وندا كوپتەگەن ادام جۇمىس ىستەيتىنىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ. ولاردىڭ قانداي كولىكتەرمەن جۇمى...
