تۋعان جەر-التىن بەسىگىم!
اتىراۋ وبلىسى، قىزىلقوعا اۋدانى، ميالى سەلوسى
ح. دوسمۇحامەد ۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
«بەينەلەۋ ونەرى جانە سىزۋ» ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
توكەنوۆا جايناگۇل
تاقىرىبى: تۋعان جەر-التىن بەسىگىم!
ماقساتى: 1) بالعىن جاستارعا تۋعان ولكە تاريحىن زەردەلەۋگە، تانىم تۇسىنىگىن كەڭەيتۋگە كومەكتەسۋ. استى-مۇنايعا، ءۇستى-ادامي رۋحاني قۇندىلىققا تولى قاسيەتتى، كيەلى ولكە تۋرالى بىلگەندەرىن ورتاعا سالعىزۋ. تۋعان جەردىڭ تاريحىنا ۇڭىلە بىلۋگە، بولاشاقتا ەلدىڭ تۇتقاسى ءوزىمىز بولامىز دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ. ەلىن، جەرىن، ءتىلىن، ادەپ-عۇرپىن قۇرمەتتەيتىن، ءوز وتانىن سۇيەتىن تۇلعا قالىپتاستىرۋ
2) ءتىلىن دامىتۋ، ويىن جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
3) وقۋشىلاردى ساياسي سانالىلىققا ، ءوز ەلىن، جەرىن قورعاۋعا، قۇرمەتتەۋگە، سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: تانىمدىق سايىس.
ءادىسى: سۇراق-جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: تۋعان جەر، ەل تۋرالى ناقىل سوزدەر، بۋكلەتتەر، تاپسىرمالار، شارلار، جالاۋشالار.
ءجۇرۋ بارىسى: كىرىسپە ءسوز.
قادىرمەندى قوناقتار! «تۋعان جەر-التىن بەسىگىم!» اتتى تاربيە ساعاتىنا قوش كەلدىڭىزدەر! ءيا، وسىناۋ كەڭ-بايتاق ەلىمىزدىڭ شالقار كولدەرى مەن اسقار تاۋلارى، دالاسى مەن التىن ءداندى دالاسى، اق كۇمىستەي قالاسى، كەنگە تولى ءوڭىرى مەن مالعا تولى ءورىسى ءبارى بولاشاق ۇرپاق، كەلەشەك ازاماتتارى، سەندەرگە وسيەت بولىپ قالادى. ال سول بولاشاق ەگەلەرى، سەندەر قانداي بولۋلارىڭ كەرەك؟ بۇگىنگى تانىمدىق سايىسىمىزدا سىزدەردىڭ تۋعان ەل، تۋعان جەر تۋرالى بىلەتىندەرىڭىزدى ورتاعا سالامىز. ءوز بىلگەنىمىزدى ەركىن ورتاعا سالايىق.
1. ق ر ءانۇرانىن ورىنداۋ.
2. تانىمدىق ويىندى باستايمىز.
1توپ: كاسپيي
ۇرانى: تولقىنىنداي كاسپييدىڭ تەربەلەمىز،
بيىكتەرگە بىلىممەنەن كەنەلەمىز.
2توپ: امانات
ۇرانى: امانات دەپ اتالاتىن توبىنان ءبىز،
اماناتىن بابالاردىڭ ورىندايمىز.
1 كەزەڭ. «وتكەل»
وتكەلدەن ءوتۋ ءۇشىن توپ باسشىلارىنا 5 سۇراق بەرىلەدى. ءار دۇرىس سۇراق 5 ۇپايمەن ەسەپتەلەدى.
«كاسپيي» توبىنىڭ باسشىسىنا:
1 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاي جىلى تاۋەلسىزدىگىن الدى؟
جاۋابى: ( 1991ج. 16 جەلتوقسان )
2 سۇراق. تۋعان جەر تۋرالى ماقال ايت.
جاۋابى: (ەل ءىشى-التىن بەسىك )
3 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا زاڭى قاي جىلى، قاي كۇنى قابىلداندى؟
جاۋابى: (1995 جىلى 30 تامىز)
4 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى.
جاۋابى: (قازاق ءتىلى)
5 سۇراق. «تۋعان ولكەم» ولەڭىنىڭ اۆتورى كىم؟
جاۋابى:وتەباي تۇرمانجانوۆ.
«امانات» توبىنىڭ باسشىسىنا:
1 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى كىم؟
جاۋابى: (ن. ءا. نازاربايەۆ)
2 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاي جىلى رەسپۋبليكا بولىپ جاريالاندى؟
جاۋابى: (1990 ج. 25 قازان)
3 سۇراق. جۇڭگو، رەسەي، قىرعىز، وزبەك، تۇركىمەنستان، ازەربايجان رەسپۋبليكاسىمەن شەكتەسەتىن تاۋەلسىز مەملەكەت.
جاۋابى: (قازاقستان رەسپۋبليكاسى)
4 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس قالاسى.
جاۋابى: (استانا)
5 سۇراق. تۋعان جەر تۋرالى ماقال ايت.
جاۋابى: تۋعان جەردەي-جەر بولماس،
تۋعان ەلدەي-ەل بولماس.
2 كەزەڭ «بەلەس»
بۇل كەزەڭدە ءار توپقا قاتارىنان 2 سۇراق بەرىلەدى. ءار دۇرىس جاۋاپ 5 ۇپايمەن ەسەپتەلەدى. قوسىمشا كومەك السا، 1 ۇپايى كەميدى، ياعني 4 ۇپاي بولىپ ەسەپتەلەدى.
ۇپايى كوپ توپ باستايدى.
« كاسپيي» توبىنا:
1 سۇراق.
- شىركىن، جاۋىندى جەرگە نە جەتسىن!جەر بەتىنىڭ ۇنەمى ىلعال تارتىپ تۇرعانى قانداي راقات!-دەپ، ماز-مەيرام بولىپ جاتتى.
سۇراق:بۇل قاي ماتىننەن الىنعان ءۇزىندى، كەيىپكەرلەرىن اتا.
قوسىمشا كومەك:دۇنيەدە مەنىڭ يلەۋىمنەن جاقسى مەكەن، جايلى قونىس بار ما ەكەن؟
جاۋابى:كىمنىڭ مەكەنى جاقسى؟
تىشقان، قۇرباقا، قۇمىرسقا.
2 سۇراق.
حالقىمىزدىڭ قاسيەتتى ءتىلى تۋرالى ايتىلعان شىعارمانى اتا.
قوسىمشا كومەك:بۇل شىعارمانىڭ اۆتورى م. ماقاتايەۆ.
جاۋابى:وتان تۋرالى.
«امانات» توبىنا:
1 سۇراق. ادام سىيعا العان ءدانىن ءارى قۇرعاق، ءارى جىلى جەردە ءبىر كۇز، ءبىر قىس ساقتايدى. كوكتەم شىققان شاقتا، اقىلىنىڭ ارقاسىندا، ۇيشىگىنىڭ جانىنداعى قارا توپىراقتى جەردى قوپسىتىپ، سوعان الگى ءداندى تۇگەل سەبەدى.
سۇراق:بۇل قاي شىعارمادان الىنعان ءۇزىندى، اۆتورى كىم؟
قوسىمشا كومەك:ادام تىرشىلىگىنىڭ ارقاۋى دەپ ناندى قانداي قادىرلەسە، بيداي دا وزىنە قامقور بولعان ادامدى سونداي كەنەلتىپ كەلەدى.
جاۋابى:اق بيداي. وتەباي قاناحين.
2 سۇراق. كەشكى اۋىل كورىنىسى قاي ماتىندە سۋرەتتەلگەن.
قوسىمشا كومەك:قارتقوجا ۇيگە سۇيەنىپ، اشامايدى شىنتاقتاپ، اۋىلعا قاراپ وتىر.
جاۋابى:ىستىق قوي، شىركىن، تۋعان جەر! 3 كەزەڭ«بەكەت»
بۇل كەزەڭدە بەرىلگەن سۇراققا ءار توپتىڭ جاناشىرلارى جاۋاپ بەرەدى. دۇرىس جاۋاپ 6 ۇپايمەن ەسەپتەلەدى.
«كاسپيي»توبىنىڭ جاناشىرلارىنا:
سۇراق. ماڭعىستاۋ وڭىرىندە نەشە اۋليە مەكەندەگەن دەپ ايتادى؟
جاۋابى:362 اۋليە مەكەندەگەن.
«امانات» توبىنىڭ جاناشىرلارىنا:
سۇراق. بەينەۋ اۋدانىنىڭ اكىمى كىم؟
جاۋابى: باسشى ءازىرحانوۆ.
ءان:تۋعان جەر ورىندايتىن ادايەۆا ايزادا.
4 كەزەڭ. «اسۋ»
ەكى سوزگە 5 ۇپاي بەرىلەدى.
«قازاقستان» دەگەن سوزدەن زاتتىڭ اتىن بىلدىرەتىن ءسوز جاساۋ.
جاۋابى:قاز، انا، ات، تاس، نان، ساقا، اتا، تانا، اسان، قاس.
5 كەزەڭ. «بايگە»
9 تەرەزەگە سۇراقتار جاسىرىلعان، ءار توپ ءوز كەزەگىمەن قالاعان تەرەزەلەرىن تاڭدايدى. ەگەر دۇرىس جاۋاپ بەرسە سول تەرەزەدەگى ۇپايدى الادى.
1 سۇراق. ماڭعىستاۋ وبلىسى قاشان قۇرىلدى؟ (1973 جىل 20 ناۋرىز )
2 سۇراق. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ورتالىعىن اتا. (اقتاۋ)
3 سۇراق. ماڭعىستاۋ –قازاقستاننىڭ قاي بولىگىنەن ورىن العان (وڭتۇستىك قيىر باتىسىندا)
4 سۇراق. باتىس قازاقستان وبلىستارىن اتا. (اتىراۋ، ماڭعىستاۋ، اقتوبە، باتىس قازاقستان)
5 سۇراق. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى كىم؟(قىرىمبەك كوشەربايەۆ )
6 سۇراق. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسى قالاي اتالادى؟ (بەسشوقى تاۋى)
7 سۇراق. ماڭعىستاۋ ءوڭىرى نەگە باي؟
8 سۇراق. ماڭعىستاۋ كاسپيي ارقىلى قاي ەلدەرمەن ىرگەلەس؟(تۇرىكمەنستان، يران، رەسەي، ازەربايجان)
9 سۇراق. ماڭعىستاۋ وبلىسىنا بيىل نەشە جىل؟ (35 جىل)
6 كەزەڭ. «جەرۇيىق»
جەرۇيىققا ۇپايى كوپ توپ بارادى.
بۇل كەزەڭدە ويناۋعا كەلىسكەن توپ سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
سۇراق.
جارىسىپ ويناپ جەلمەنەن،
بيىككە تالماي ورلەگەن،
باعىتتان تايىپ كورمەگەن،
قاشاننان قايسار ۇلانبىز.
كوڭىلىن قيال كەرنەگەن،
ءومىرىن شاتتىق تەربەگەن،
ەرتەڭگە قانات سەرمەگەن،
قاشاننان قايسار ۇلانبىز.
سۇراق. بۇل قاي ولەڭنەن الىنعان؟
ولەڭدەگى ويدى كىمنىڭ اتىنان بەرىپ وتىر؟
جاۋابى:ۇلانىمىز ۇلى ەلدىڭ.
بالالاردىڭ اتىنان.
سوڭى:حور اتامەكەن ءانى.
ح. دوسمۇحامەد ۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
«بەينەلەۋ ونەرى جانە سىزۋ» ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
توكەنوۆا جايناگۇل
تاقىرىبى: تۋعان جەر-التىن بەسىگىم!
ماقساتى: 1) بالعىن جاستارعا تۋعان ولكە تاريحىن زەردەلەۋگە، تانىم تۇسىنىگىن كەڭەيتۋگە كومەكتەسۋ. استى-مۇنايعا، ءۇستى-ادامي رۋحاني قۇندىلىققا تولى قاسيەتتى، كيەلى ولكە تۋرالى بىلگەندەرىن ورتاعا سالعىزۋ. تۋعان جەردىڭ تاريحىنا ۇڭىلە بىلۋگە، بولاشاقتا ەلدىڭ تۇتقاسى ءوزىمىز بولامىز دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ. ەلىن، جەرىن، ءتىلىن، ادەپ-عۇرپىن قۇرمەتتەيتىن، ءوز وتانىن سۇيەتىن تۇلعا قالىپتاستىرۋ
2) ءتىلىن دامىتۋ، ويىن جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
3) وقۋشىلاردى ساياسي سانالىلىققا ، ءوز ەلىن، جەرىن قورعاۋعا، قۇرمەتتەۋگە، سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: تانىمدىق سايىس.
ءادىسى: سۇراق-جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: تۋعان جەر، ەل تۋرالى ناقىل سوزدەر، بۋكلەتتەر، تاپسىرمالار، شارلار، جالاۋشالار.
ءجۇرۋ بارىسى: كىرىسپە ءسوز.
قادىرمەندى قوناقتار! «تۋعان جەر-التىن بەسىگىم!» اتتى تاربيە ساعاتىنا قوش كەلدىڭىزدەر! ءيا، وسىناۋ كەڭ-بايتاق ەلىمىزدىڭ شالقار كولدەرى مەن اسقار تاۋلارى، دالاسى مەن التىن ءداندى دالاسى، اق كۇمىستەي قالاسى، كەنگە تولى ءوڭىرى مەن مالعا تولى ءورىسى ءبارى بولاشاق ۇرپاق، كەلەشەك ازاماتتارى، سەندەرگە وسيەت بولىپ قالادى. ال سول بولاشاق ەگەلەرى، سەندەر قانداي بولۋلارىڭ كەرەك؟ بۇگىنگى تانىمدىق سايىسىمىزدا سىزدەردىڭ تۋعان ەل، تۋعان جەر تۋرالى بىلەتىندەرىڭىزدى ورتاعا سالامىز. ءوز بىلگەنىمىزدى ەركىن ورتاعا سالايىق.
1. ق ر ءانۇرانىن ورىنداۋ.
2. تانىمدىق ويىندى باستايمىز.
1توپ: كاسپيي
ۇرانى: تولقىنىنداي كاسپييدىڭ تەربەلەمىز،
بيىكتەرگە بىلىممەنەن كەنەلەمىز.
2توپ: امانات
ۇرانى: امانات دەپ اتالاتىن توبىنان ءبىز،
اماناتىن بابالاردىڭ ورىندايمىز.
1 كەزەڭ. «وتكەل»
وتكەلدەن ءوتۋ ءۇشىن توپ باسشىلارىنا 5 سۇراق بەرىلەدى. ءار دۇرىس سۇراق 5 ۇپايمەن ەسەپتەلەدى.
«كاسپيي» توبىنىڭ باسشىسىنا:
1 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاي جىلى تاۋەلسىزدىگىن الدى؟
جاۋابى: ( 1991ج. 16 جەلتوقسان )
2 سۇراق. تۋعان جەر تۋرالى ماقال ايت.
جاۋابى: (ەل ءىشى-التىن بەسىك )
3 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا زاڭى قاي جىلى، قاي كۇنى قابىلداندى؟
جاۋابى: (1995 جىلى 30 تامىز)
4 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى.
جاۋابى: (قازاق ءتىلى)
5 سۇراق. «تۋعان ولكەم» ولەڭىنىڭ اۆتورى كىم؟
جاۋابى:وتەباي تۇرمانجانوۆ.
«امانات» توبىنىڭ باسشىسىنا:
1 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى كىم؟
جاۋابى: (ن. ءا. نازاربايەۆ)
2 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاي جىلى رەسپۋبليكا بولىپ جاريالاندى؟
جاۋابى: (1990 ج. 25 قازان)
3 سۇراق. جۇڭگو، رەسەي، قىرعىز، وزبەك، تۇركىمەنستان، ازەربايجان رەسپۋبليكاسىمەن شەكتەسەتىن تاۋەلسىز مەملەكەت.
جاۋابى: (قازاقستان رەسپۋبليكاسى)
4 سۇراق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس قالاسى.
جاۋابى: (استانا)
5 سۇراق. تۋعان جەر تۋرالى ماقال ايت.
جاۋابى: تۋعان جەردەي-جەر بولماس،
تۋعان ەلدەي-ەل بولماس.
2 كەزەڭ «بەلەس»
بۇل كەزەڭدە ءار توپقا قاتارىنان 2 سۇراق بەرىلەدى. ءار دۇرىس جاۋاپ 5 ۇپايمەن ەسەپتەلەدى. قوسىمشا كومەك السا، 1 ۇپايى كەميدى، ياعني 4 ۇپاي بولىپ ەسەپتەلەدى.
ۇپايى كوپ توپ باستايدى.
« كاسپيي» توبىنا:
1 سۇراق.
- شىركىن، جاۋىندى جەرگە نە جەتسىن!جەر بەتىنىڭ ۇنەمى ىلعال تارتىپ تۇرعانى قانداي راقات!-دەپ، ماز-مەيرام بولىپ جاتتى.
سۇراق:بۇل قاي ماتىننەن الىنعان ءۇزىندى، كەيىپكەرلەرىن اتا.
قوسىمشا كومەك:دۇنيەدە مەنىڭ يلەۋىمنەن جاقسى مەكەن، جايلى قونىس بار ما ەكەن؟
جاۋابى:كىمنىڭ مەكەنى جاقسى؟
تىشقان، قۇرباقا، قۇمىرسقا.
2 سۇراق.
حالقىمىزدىڭ قاسيەتتى ءتىلى تۋرالى ايتىلعان شىعارمانى اتا.
قوسىمشا كومەك:بۇل شىعارمانىڭ اۆتورى م. ماقاتايەۆ.
جاۋابى:وتان تۋرالى.
«امانات» توبىنا:
1 سۇراق. ادام سىيعا العان ءدانىن ءارى قۇرعاق، ءارى جىلى جەردە ءبىر كۇز، ءبىر قىس ساقتايدى. كوكتەم شىققان شاقتا، اقىلىنىڭ ارقاسىندا، ۇيشىگىنىڭ جانىنداعى قارا توپىراقتى جەردى قوپسىتىپ، سوعان الگى ءداندى تۇگەل سەبەدى.
سۇراق:بۇل قاي شىعارمادان الىنعان ءۇزىندى، اۆتورى كىم؟
قوسىمشا كومەك:ادام تىرشىلىگىنىڭ ارقاۋى دەپ ناندى قانداي قادىرلەسە، بيداي دا وزىنە قامقور بولعان ادامدى سونداي كەنەلتىپ كەلەدى.
جاۋابى:اق بيداي. وتەباي قاناحين.
2 سۇراق. كەشكى اۋىل كورىنىسى قاي ماتىندە سۋرەتتەلگەن.
قوسىمشا كومەك:قارتقوجا ۇيگە سۇيەنىپ، اشامايدى شىنتاقتاپ، اۋىلعا قاراپ وتىر.
جاۋابى:ىستىق قوي، شىركىن، تۋعان جەر! 3 كەزەڭ«بەكەت»
بۇل كەزەڭدە بەرىلگەن سۇراققا ءار توپتىڭ جاناشىرلارى جاۋاپ بەرەدى. دۇرىس جاۋاپ 6 ۇپايمەن ەسەپتەلەدى.
«كاسپيي»توبىنىڭ جاناشىرلارىنا:
سۇراق. ماڭعىستاۋ وڭىرىندە نەشە اۋليە مەكەندەگەن دەپ ايتادى؟
جاۋابى:362 اۋليە مەكەندەگەن.
«امانات» توبىنىڭ جاناشىرلارىنا:
سۇراق. بەينەۋ اۋدانىنىڭ اكىمى كىم؟
جاۋابى: باسشى ءازىرحانوۆ.
ءان:تۋعان جەر ورىندايتىن ادايەۆا ايزادا.
4 كەزەڭ. «اسۋ»
ەكى سوزگە 5 ۇپاي بەرىلەدى.
«قازاقستان» دەگەن سوزدەن زاتتىڭ اتىن بىلدىرەتىن ءسوز جاساۋ.
جاۋابى:قاز، انا، ات، تاس، نان، ساقا، اتا، تانا، اسان، قاس.
5 كەزەڭ. «بايگە»
9 تەرەزەگە سۇراقتار جاسىرىلعان، ءار توپ ءوز كەزەگىمەن قالاعان تەرەزەلەرىن تاڭدايدى. ەگەر دۇرىس جاۋاپ بەرسە سول تەرەزەدەگى ۇپايدى الادى.
1 سۇراق. ماڭعىستاۋ وبلىسى قاشان قۇرىلدى؟ (1973 جىل 20 ناۋرىز )
2 سۇراق. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ورتالىعىن اتا. (اقتاۋ)
3 سۇراق. ماڭعىستاۋ –قازاقستاننىڭ قاي بولىگىنەن ورىن العان (وڭتۇستىك قيىر باتىسىندا)
4 سۇراق. باتىس قازاقستان وبلىستارىن اتا. (اتىراۋ، ماڭعىستاۋ، اقتوبە، باتىس قازاقستان)
5 سۇراق. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى كىم؟(قىرىمبەك كوشەربايەۆ )
6 سۇراق. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسى قالاي اتالادى؟ (بەسشوقى تاۋى)
7 سۇراق. ماڭعىستاۋ ءوڭىرى نەگە باي؟
8 سۇراق. ماڭعىستاۋ كاسپيي ارقىلى قاي ەلدەرمەن ىرگەلەس؟(تۇرىكمەنستان، يران، رەسەي، ازەربايجان)
9 سۇراق. ماڭعىستاۋ وبلىسىنا بيىل نەشە جىل؟ (35 جىل)
6 كەزەڭ. «جەرۇيىق»
جەرۇيىققا ۇپايى كوپ توپ بارادى.
بۇل كەزەڭدە ويناۋعا كەلىسكەن توپ سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
سۇراق.
جارىسىپ ويناپ جەلمەنەن،
بيىككە تالماي ورلەگەن،
باعىتتان تايىپ كورمەگەن،
قاشاننان قايسار ۇلانبىز.
كوڭىلىن قيال كەرنەگەن،
ءومىرىن شاتتىق تەربەگەن،
ەرتەڭگە قانات سەرمەگەن،
قاشاننان قايسار ۇلانبىز.
سۇراق. بۇل قاي ولەڭنەن الىنعان؟
ولەڭدەگى ويدى كىمنىڭ اتىنان بەرىپ وتىر؟
جاۋابى:ۇلانىمىز ۇلى ەلدىڭ.
بالالاردىڭ اتىنان.
سوڭى:حور اتامەكەن ءانى.
You Might Also Like
-
ماماي باتىر اۋىلى، م.لومونوسوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
