InfoHub Logo

(بەيقامداردىڭ قۇلاعىنا التىن سىرعا)

— "قىلىشىن سۋىرىپ قىس تا كەلەر!" دەگەندە، كەيبىر اۋدان، كولحوز باسشىلارى: "تۇكتە ەمەس — چەپۋحا" دەپ تۇمسىعىن كوتەرگەنىن كوزىمىزبەن كورىپ ەدىك، — دەپ قارت شوپان وتكەندەگى ءبىر جايدى ەسكە ءتۇسىرىپ اڭگىمە باستادى. — ول كەزدەگى باستىقتارعا:

— قالاي تۇك تە ەمەس، نەگە چەپۋحا؟ — دەگەنىڭىزدە، قۇلاش جارىم قاعازىن جايىپ تاستاپ، كۇدە - كۇدە پىشەننىڭ اقپارى مەن سيفرىن كولدەنەڭ تارتار ەدى. اڭگىمەنىڭ ىرعاعى، "تۇك تە ەمەس پەن" باستالىپ، "چەپۋحامەن" توقتالار ەدى. بۇل جازدىڭ ارتى، كۇزدىڭ باسىندا بولاتىن-دى. مىنە، سول "تۇك تە ەمەس" پەن "چەپۋحانىڭ" استىنان كەيدە ۋماجدالعان جاستىق كورىنسە، جاستىقتىڭ اراسىنان باستىق كورىنەتىندى شىعارىپ ءجۇردى. ەگەر ول باستىقتان:

— بۇل قاي جاتىس؟ — دەي قالساڭ، جاستىقتان باسىن ارەڭ كوتەرىپ:

— ءتۇنى بويى باسىندا، تابجىلماي قاسىندا بولىپ، قىرمانداعى استىقتان جاڭا كەلدىم، — دەيتىن بولاتىن.

ءبىراق انىعىندا وزىنە ءوزى قاستىقتان، بولماسا جاستىقتان جاتپاۋشى ەدى، ءتۇنى بويى ءىشىپ الىپ، تاپا - تال - ءتۇس بولعانشا ماستىقتان جاتاتىن. ول، ءتىپتى، سول كەزدەردە كوڭىلدى دە بولاتىن-دى. كەيدە بيلەپ، كەيدە اندەتىپ، الا جازداي گۇلايتتاپ "تۇك تە ەمەس" پەن "چەپۋحانىڭ" قۇنداعىنا بولەنىپ، بوكپە قارىن بولاتىن دا جۇرەتىن.

...كۇندەردەن كۇن ءوتتى. "قىلىشىن سۋىرىپ قىس كەلدى". جەر توڭازىپ، مۇز سىقىرلادى. بەت توڭدى، ءتىس شىقىرلادى. ءبىراق، باستىق ساسپادى. "تۇك تە ەمەس" پەن "چەپۋحادان" تانبادى: — "قىستىڭ قىسىمىن كورگەنىمىز بيىل ەمەس. ءبىر كۇن سۋىق، ءۇش كۇن سۇلىق، ءبىر كۇن قار، ەكى كۇن شۋاق. تەگىن جاتقان تەبىن بار، سىردىڭ قويناۋى، قىزىلدىڭ ويپاڭى، سەكسەۋىلدىڭ شىرپىسى، جيدەنىڭ ىعى، قامىستىڭ قوقىمى بار..." دەپ شۇبىرتا جونەلگەندە، نە دەرىڭدى بىلمەي دە قالاتىن ەدىڭ. ونىڭ ۇستىنە، ولارعا ەلدىڭ قاريالارى دا كۇن بۇرىن ەسكەرتتى. ەلدىڭ ەسكى تاجريبەسىن ايتتى: — "چەپۋحاڭدى ءوزىڭ بىلەسىڭ، تۇك تە ەمەسىڭ دۇرىس ەمەس. قىس قاتتى، قار قالىڭ بولادى، جىلداعىداي كورمەڭدەر، بيىلعى جىل "تاس مەشىن"، تاپ-تۇيناقتاي بولماساڭ؛ تاقيادا تامتىعىڭدى قالدىرماۋى عاجاپ ەمەس" دەگەندە: "الجىعاننىڭ اقىلى..." دەپ كۇلگەندەر دە كوپ بولدى.

باستىقتار بولجاعان ساناۋلى كۇن ءوتىپ كەتتى، يانۆار ءوتتى، فيەۆرال جەتتى، قىس قىلىشى قىنابىنا تۇسكەن جوق. قايتا جالاڭ قاعىپ جالتىراي ءتۇستى. قار قالىڭداپ، شاشالىققا شاپتى. قارا سۋىقتىڭ اياعى قاڭتاردىڭ قارلى ايازىنا ۇلاستى. شومەلەلەر ءشوميىپ، نار ارقالى قىلاعاي ىسكىرتتەر توبەسىنەن قوي سەكىرتىپ، تابانعا باسىلدى.

قار قالىڭ جاۋىپ، مال تەبىنگە شىعا الماي قورادا قامالىپ تۇرىپ قالدى. قىس قىسا ءتۇستى. ءشوپ قورى سارقىلۋعا اينالدى. "ءشوپتى كوپ شاپتىق" دەپ بەرگەن كوز بوياعان اقپار، قۇرعاق سيفر مەن وتىرىك اقپاردىڭ قارىنى جارىلدى. سەمىز مال مايىن جەپ، ارىق مال جانىن جەپ، قورادان شىقپادى. باستىقتار قىسىلىپ فەرماسىنا بارسا، تويىپ ەمەس توڭىپ، ماستىقتان ەمەس اشتىقتان سەكىرگەن ءتورت تۇلىكتىڭ سيقىن كوردى. ءبىرى ارتىنان شوميسە، ءبىرى الدىنان جۇگىنىپ تۇر. ءبىراق جاز بويى، كۇز بويى ۇيرەنگەن ادەت، قالىپتاسقان اۋىز: "تۇك تە ەمەس — چەپۋحانى" ايتقىزارىن ايتقىزسا دا، ارتىنداعى ءبىر شۋماق ءزىلدى ءسوز: "— وسىعان سەن جاۋاپتىسىڭ! جاز بويى ءوزىڭ سەلكىلدەپ بوسقا شاۋىپ، قىس تۇسكەندە ءبىزدى سەلكىلدەتتىڭ!" دەپ الدىندا تۇردى. سول جىلدان بەرى "تۇك تە ەمەس — چەپۋحا" دەگەن ءسوز ماتەلگە اينالدى. بىرەۋ-مىرەۋدىڭ توقمەيىلسىپ، داندايسىپ شارۋاسىنا بەيقام قاراي باستاعانى بايقالىپ قالسا: "ە، ول الگى "تۇك تە ەمەس — چەپۋحا" دەگەندەردىڭ كەپەشىن كيگەلى جۇرگەن سابازىڭ شىعار"، دەپ كۇلەدى جۇرتشىلىق.

---