تۇڭعىش ءاۆتوموبيلدىڭ تاريحى
نەمىس كارل بەنس الەمدەگى ءبىرىنشى ءاۆتوموبيلدى شىعاردى دەپ رەسمي تۇردە تانىلدى. ول 1884 جىلى دۇنيەگە كەلگەن، ءدال وسى جىلى فيۋرت پەن نيۋرنبەرگ تەمىر جول جەلىسىنىڭ قوسىلعان جىلى بولدى. ال 15 جىلدان كەيىن الەم ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى جايلى ەستيدى. ونى بەلگيادا ەتەن لەنۋار قۇرىلىمداپ شىعادى.
بەنستىڭ بالالىق جانە بوزبالا شاعى كارلسرۋە قالاسىندا ءوتتى. ونىڭ اكەسى لوكوموتيۆ جۇرگىزۋشىسى بولىپ جۇمىس ىستەدى، كەيىن بالاسى ەكى جاستا بولعاندا قازا تابادى. كارلدىڭ وقۋ ۇلگەرىمى جاقسى بولدى. پوليتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتى اياقتاعاننان كەيىن ول بۋ ماشينالارىن شىعاراتىن ۇيىمدا سىزباشى بولىپ جۇمىسقا تۇرادى. كەيىن ول مانگەيمدە ورنالاسقان بولات قۇيۋ زاۋىتىنا جۇمىسقا اۋىسادى. وندا باس مەحانيك بولىپ، كەيىن پفورسحايمعا كونسترۋكتورلىق بيۋروعا باس ينجەنەر بولىپ اۋىسادى.
1871 جىلى مانگەيمدە شاعىن قۇيۋ ءوندىرىسى اشىلادى، ونىڭ نەگىزىن كارل بەنس پەن اۆگۋست ريتتەر قالايدى. الايدا سەرىكتەستىڭ ايلا-شارعىسىنان كەيىن (اۆگۋست ريتتەردىڭ) بىرىككەن بيزنەستەرى قيىن كەزەڭدەردى باستان وتكەرەدى. ونى بانكروتتىقتان قالىڭدىعى بەرتا رينگەر قۇتقارادى. ول جاساۋ بولىپ كەلگەن قاراجاتىن ونىڭ قارىزىن وتەپ، كارلدى وسى ءوندىرىستىڭ جالعىز يەسى ەتەدى.
قارىزدى قايتارعان بەنس كاسىپورىننىڭ جالعىز ەگەسى بولىپ قالادى. ءبىراق ول كەزەكتى داعدارىستان باس كوتەرە الماي، قايتادان قۇلدىرايدى. بانكروتقا ۇشىراسا دا بەنستىڭ جىگەرى جاسىمايدى، ونىڭ اينالىسىپ جاتقان جالعىز ءىسى ىشتەن تۇتاناتىن قوزعالتقىش بولادى.
ال 1878 جىلى كارل بەنس ءوزى جاساعان ءبىرىنشى ەكى تاكتىلى قوزعالتقىشتى پاتەنتتەيدى. ءبىر جىل وتكەننەن كەيىن ول مانگەيمنەن شىققان تاعى ەكى بيزنەسمەنمەن بىرگە ءوندىرىستى باستاپ كەتەدى. الايدا ول سەرىكتەستەرىمەن تاعى دا دۇرىس بايلانىس ورناتا الماي، 1883 جىلى ءوز فيرماسىن قۇرادى. وسىدان كەيىن ءوندىرىسى قالپىنا كەلتىرىلگەننەن كەيىن جالعىز عانا ارمانى – كولىك قۇرالىن جاساۋعا كىرىسەدى.
بۇل كەزدە كوپتەگەن ونەرتاپقىش اۆتوموبيل جاساۋ يدەياسىمەن الەك ەدى. ۇلتى فرانسۋز نيكوليا-جوزەف كيۋنو وزدىگىنەن جۇرە الاتىن كولىك قۇرالىن جاساعان تۇڭعىش ونەرتاپقىش. بۇل وقيعا 1769 جىلى بولدى. بۇل كولىك بۋ قوزعالتقىشىنىڭ ارقاسىندا قوزعالدى. ەدۋارد دەليامار-دەبۋتۆيل بولسا ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى بار كولىك قۇرالىن جاساعان تۇڭعىش عالىم. 1884 جىلى ول گاز قوزعالتقىشىن قۇراستىرادى، بۇل قوزعالتقىشتى ول ءۇش دوڭگەلەگى بار اۆتوموبيلگە ورناتادى. ءبىر وتكەننەن كەيىن وسى ايتىلعانداردىڭ ويلاعانىن كارل بەنس جۇزەگە اسىرادى. ول باسقارۋعا بولاتىن، ىشتەن جاناتىن ءتورت تاكتىلى قوزعالتقىشى بار كولىك قۇرالىن ءبىرىنشى بولىپ جاسايدى. ونىڭ قاڭقاسى قاراپايىم اربا بولدى. بۇل اۆتوموبيل قۇرىلىسىن باستاپ بەرگەن الەمدەگى جالعىز اۆتوموبيل بولىپ تىركەلدى.
1886 جىلى بەنس ءوزى جاساعان ونەرتابىستارىنا پاتەنت العاننان كەيىن كوپتەگەن كورمەلەرگە بەلسەندى ءتۇردى قاتىسا باستايدى. ءبىراق جۋرناليستەردىڭ ماقتاۋ ماقالالارى اۆتوموبيلدەردىڭ ساۋداسىن قىزدىرا تۇسپەيدى. مۇندا دا ونىڭ ايەلى ىسكە ارالاسادى. بەرتا تاڭداردىڭ بىرىندە ۇيقىدا جاتقان بەنستى وياتىپ الماي، گاراجدان ءۇش دوڭگەلەكتى ماشينانى شىعارىپ الىپ، بالالارىمەن بىرگە مانگەيمنەن پفورسحەيمگە اتتانادى. ولار ءجۇز شاقىرىمداي جەردى ءجۇرىپ وتەدى. بۇل ىسىمەن ول كۇيەۋىنىڭ كەرەمەت ونەرتاپقىش ەكەنىن دالەلدەپ بەرمەكشى بولادى. ونىڭ ۇستىنە، وسىلايشا اۆتوموبيل ءوندىرۋ ىسىندە ءبىرىنشى جارناما كومپانياسى بولىپ وتەدى.
بەنستىڭ ايەلى بۇل قاشىقتىقتى 14 ساعاتتا ءجۇرىپ وتكەن. پفورسحايمعا جەتكەندە ول كۇيەۋىنە وسى وقيعانى تولىق بايانداپ، تەلەگرامما جولدايدى. ال بەنس بولسا ءاۆتوموبيلدىڭ جوقتىعىن كورىپ، ونى بىرەۋ ۇرلاپ كەتكەن دەگەن تۇجىرىمعا كەلىپتى. وسى وقيعانى گازەت-جۋرنالدار جازىپ شىققاننان كەيىن كارلدىڭ ونەرتابىستارىنا تاپسىرىستار كەلىپ تۇسە باستادى. 1889 جىلدىڭ وزىندە ەلۋ اۆتوموبيل ساتىلىپ كەتكەن!
شابىتتانا تۇسكەن بەنس 1893 جىلى ءتورت دوڭگەلەكتى جاڭا ءاۆتوموبيلدى قۇراستىرىپ شىعارادى. وسى كولىكتىڭ 600 داناسى 1901 جىلعا دەيىن ساتىلىپ كەتكەن. وسىلايشا، اۆتوموبيلدەردى ءوندىرىپ، ساتا باستاعان ءبىرىنشى كومپانيا - Benz & Co. كومپانيانى كارل بەنس باسقاردى.
You Might Also Like
-
اتىراۋ وبلىسى يساتاي اۋدانى يساتاي سەلوسى يساتاي ورتا مەكتەبى قايىرلى دانا 10-سىنىپ وقۋشىسى
-
ادامدار ىقىلىم زاماننان بەرى سۋ بەتىندە ساياحاتتاي باستادى. قازىرگى زەرتتەۋشىلەر تاريحتا ەجەلگى مىسىرلىقتاردىڭ سۋ بەتىندە ءجۇزىپ، كەمە قۇرىلىسىمەن تۇڭعىش بولىپ اينالىسا باستاعانىن ايتىپ وتىر.
