تۇتىك اۋزىنداعى تۇينەك
جارتاس قالاسىندا ەن كيىن نارسە نە دەسەڭىز جۇرتتىڭ بارلىعى ويلانباستان «مونشا» دەپ جامىراپ جاۋاپ بەرەدى. ۇيىندە شۇمەكتەن ىستىق سۋ ساۋلاپ تۇرعاندار مۇنىن جايىپ قايدان ءبىلسىن. ال جارتاستىقتار جۇما، سەنبى، جەكسەنبى كۇندەردى ايتپاساڭشى دەپ زارلاپ ءجۇرىپ بەرەدى. سوندىقتان بولۋ كەرەك، جۇرت «تويعا بارساڭ بۇرىن بار، بۇرىن بارساڭ ورىن بار» دەگەندەي ەلەڭ-الاڭنان ەرتە جۇگىرەدى. كەيدە قاڭعىرلاتىپ كىرلەنىن كوتەرىپ بارا جاتقاندار دا كەزدەسەدى.
قوجاناسىردىڭ مولاسىندا جار باسىندا جاربيىپ تۇرعان وسى مونشانىڭ قورلىعى ماقانعا دا ابدەن ءوتىپ ەدى. ول التى جاسار بالاسىن ەرتىپ تاڭ شاپاعى جارماي مونشانىڭ الدىندا بولدى. الدى مونشانىڭ باقىلاۋشىسىنا تيە تۇرعان كەزەكتەگىلەردىڭ ارتى مونشانى اينالىپ كەتتى. قىس بولسا سۋىق ساقىلداعان سارى ايازدان پانا ىزدەمەي تۇرا المايسىز، ونداي كەزدە مونشانىڭ دالىزىنە كىرۋدىڭ وزىنە دۇنيەنى كۇشىمەن تانداندىرعان قاجىمۇقانداي بولماسا دا، تاتار بالۋانى قاجىمۇراتتىڭ كۇشىندەي قۋات كەرەك. مۇنداي كەزەككە تالاسۋشىلاردىڭ اراسىندا كىم جوق دەيسىز. باسقالاردى باسىپ-جانشىپ، قاراپ تۇرعانداردى باسىپ ءوتىپ، ىلگەرىلەرىن يتەرە تاستاپ، كاسساعا بارا جاتقان وڭىرەيگەن داڭكەۋدەلەر دە، ءسات-ساتتىڭ اراسىنان سىناپشا سىرعىپ، بىرەۋدىڭ قولىنىڭ بىرەۋدىڭ قولتىعىنىڭ استىنان بۇلتىلداپ ءوتىپ كەتىپ جاتقان باكەنەلەر دە، ۇلكەندەرگە ۇندەمەي، كىشىلەرگە كىسىمسىپ تۇرعاندار دا، اقىرىن كۇتەيىك دەگەن قوي اۋزىنان ءشوپ الماس مومىندار دا بار. جۇرەگى قىسىلىپ، تىنىسى تارىلىپ تۇتىگىپ تۇرعاندار دا، ەندى-ەندى كاسساعا جەتەم دەپ تۇرعان ۇمىتكەرلەر دە بار.
وسىنداي قاربالاستا كاسسيردىڭ دە الپىس اپاسى، جەتپىس جەزدەسى كەلمەي تۇرمايدى. اراعا كىسى سالىپ ولاردىڭ دا شارۋاسىن ءبىتىرۋ كەرەك. مونشا دالىزىندەگى وسىنداي وقيعانىڭ كۋاسى بولعان ماقان دا ءبىر كەزدە كاسساعا جاقىندادى-اۋ.
— نومەرگە ءبىر بيلەت!
— ۋاقىتى؟
— سەگىز.
— مىنەكيىڭىز.
ماقان شىعا بەرىپ بيلەتتىڭ بەتىنە قاراسا ساعات سەگىزگە ەمەس، جەتىگە جازىلىپتى. ماقان كاسساعا قايتا ۇمتىلدى.
— قايدا باراسىڭ كيمەلەپ؟!
— قاتە جازىپ قويىپتى.
— ءوي يمانىڭ كۇيسىن، وتىرىك ايتاسىڭ.
— يمانىم بۇيىرماسىن!
مۇنداي انتقا بەرگىسىز ۇشى-قيىرى جوق ءسوزدىڭ ءبىرازىن ەستىپ ولگەندە ارەڭ كاسساعا جەتكەن ماقانعا كاسسيردىڭ ءوزى شاتاق سالماسى بار ما.
— ءوزىڭىز ايىرباستاپ، ءوزىڭىز شاتاق سالاسىز.
— اپىر-اي، قالاي انت-سۋ ءىش دەسەڭىز دە ءازىرمىن.
كاسسيردىڭ سوياۋ تىرناق قولدارى بيلەتتى الا بەرىپ ماقاننىڭ سۇق ساۋساعىنىڭ كوبەسىن سويىپ ءوتتى. نە دە بولسا «باس جارىلسا بورىك ىشىندە، قول سىنسا جەڭ ىشىندە» شىدايىن دەپ ماقان ءۇن شىعارمادى. ايتەۋىر جوندەتىپ العانىنا قۋاندى. ءبىراق كاسسيرمەن اراداعى ايتىسقا ءبىراز ۋاقىت كەتىپ، ساعات سەگىز دە بولىپ قالدى. ۋاقىت بىتكەنمەن نومەر بوسامادى. كۇتە-كۇتە ءبىر ساعاتتىڭ جيىرما مينۋتى كەتتى. الدەن ۋاقىتتا ىشتەن بىرەۋ شىقتى-اۋ.
— ازامات، مۇنىڭىز قالاي بىرەۋدىڭ ۋاقىتىن...
— ە، مەن ىشىنە قۇر كىرىپ شىعۋعا كەلگەم جوق قوي جۋىنۋعا كەلگەم.
— جۋىنۋعا ءبىر ساعات جەتپەدى مە؟
— سۋ جوق.
— سۋ جوق، وعان نە بولعان.
— تۇتىك اۋزىنا تۇينەك تۇرىپ قالعان:
— تۇتىك اۋزىندا تۇينەك! و، توبا! نە دەيدى مىنا كىسى — ماقان دا اسىعىس نومەرگە قويىپ كەتتى. شەشىنىپ بولعان سوڭ شۇمەكتى بۇرادى. قۋىعى تۇتىلىپ تۇر. سۋ جوق. سۋدى كۇتۋمەن ون بەس مينۋت ۋاقىت كەتتى. امال نەشىك، قايتا كيىنۋگە تۋرا كەلدى. ول مونشاشىعا، مونشاشى كەزەكشىگە، كەزەكشى جوندەۋشىگە ايتىپ، ول كەلىپ جوندەپ، سۋ جىبەرىپ ۇلگەرگەنشە ءبىر ساعاتتىڭ تاعى جارتى ساعاتى سىرتىلداپ وتە شىقتى. سونىمەن قالعان ون بەس مينۋتتىڭ بەس مينۋتىندا ماقان قايتا شەشىنىپ ۇلگىرىپ ەدى، وسى كەزدە كەزەكشى كەلىپ ەسىكتى توقىلداتتى.
— نە بولىپ قالدى؟
— شىعۋعا ازىرلەنىڭىز، ون مينۋت ۋاقىتىڭىز قالدى.
— اپىر-اۋ، ءبىز جاڭا جۋىنا باستادىق قوي.
كەزەكشى ونى ەستىمەي كەتتى. ماقان بالاسىنىڭ باسىنا ەندى سۋ قۇيىپ، سابىن جاعا بەرگەندە ەسىك قايتا توقىلدادى.
— تاعى نە بوپ قالدى؟
— نومەردى بوساتىڭىز.
— اپىر-اۋ، ءبىز جۋىنعانىمىز جوق قوي،
— وندا مەنىڭ جۇمىسىم جوق.
— جوق، مەن مۇندا نومەردىڭ ءىشىن كورىپ قايتۋعا كەلگەم جوق.
ناق وسى جەردە كەزەكشى قاتتى كەتتى. ول مۇنداي تارتىپسىزدىكپەن كەلىسە المايتىنىن، كومەككە ادام شاقىراتىنىن كەسىپ ايتتى.
— ەگەر ءقازىر شىقپاساڭىز، ميليسيا شاقىرام...
Miنe، قىزىق، كەرەك بولسا! ءوز اقشاڭا زاڭدى بۇزدى، قىلمىستى بولدى، ءسويتىپ ميليسياعا ءتۇستى دەگەن اتتى ساتىپ الۋ قانداي قورلىق. كەزەكشى باقىرىپ، ويبايعا اتىن قوستى. مونشاشىمەن ماقان داۋلاسىپ جاتقاندا جاعىلعان سابىننان كوزى اشىپ كەتكەن بالاسى باقىرىپ جىبەردى. ىشتەن بالاسى مەن ماقان سىرتتا مونشاشى ايقايلاپ مونشا ءىشى تاۋ جاڭعىرىققانداي بولدى. اقىرى بالاسىن كيىندىرمەك بولعاندا «جۋىنباي كەتپەيمىن» دەپ بالاسى الەك سالدى. ءوستىپ ماقان ءوز اقشاسىنا قورلىق ساتىپ الىپ سىرتقا بەتتەدى. ول مونشا مەڭگەرۋشىسىن ىزدەپ ەدى، مۇنداي قورەك كەزدە مەڭگەرۋشى تابىلا ما، ول «ءبارىن جونگە سالىپ» ۇيىندە ۇيىقتاپ جاتقان بولىپ شىقتى. سونىمەن ماقان شارشاپ-شالدىعىپ، شاعىم كىتابىن زورعا سۇراپ الدى... مونشا ساياحاتى جوق، عاپۋ ەتىڭىزدەر مونشا ساياساتى وسىلاي اياقتالدى.
ازدان كەيىن بالاسىنىڭ باسىنىڭ سۋى كەپپەگەن ماقان ىزاعا بۋلىعىپ، بالاسىن جەتەكتەپ بارا جاتتى. شاماسى ەندى «ۇيدەگى كىرلەندى قۇداي امان قىلسىن» دەپ بارا جاتسا كەرەك. يە مىنانداي بولسا مونشاڭىز بار بولسىن، ۇيدەگى كىرلەندەر امان بولسىن. شىركىن — تەمىر داۋىرىنەن بەرى ادامعا ادال كىزمەت ەتىن كەلە جاتقان قايران كىرلەن دەسەڭىزشى!
1957
You Might Also Like
-
«قوجانىڭ كوڭىلى قۇرتتى سۇيەر، كوجەسىنىڭ قاتىعى جوق» دەگەن ءبىر ماتەل جۇرت اراسىنا كەڭ تاراپ كەتكەن. وسىنداي ءبىر جاعداي جاقىندا مەمىڭ جولداسىم ءبىلالدىڭ دە باسىنان كەشتى.
-
پەداگوگيكا ماماندىعىنا ءتۇسۋ ءۇشىن «تالاس» بولۋ كەرەك. ق ر پرەمەر-مينيسترى باقىتجان ساعىنتايەۆ تالدىقورعاندا ۇستازدار قاۋىمىمەن كەزدەسۋ بارىسىندا وسىلاي دەدى.
