InfoHub Logo

قاراعاندى قالاسى، №3 گيمنازيانىڭ
قازاق ءتىلى مەن قازاق ادەبيەتى ءمۇعالىمى
كوپەيەۆا دۋمان اماندىق قىزى

ءقازىر ءبىز جاھاندانۋ الەمىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندىقتان، ءاربىر ءمۇعالىم ءوزىنىڭ وقىتۋ جانە وقۋ تاجىربيەسىنە ۇلكەن وزگەرتۋلەر ەنگىزۋ كەرەك. قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ اتاسى احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ايتقانىنداي - «ءمۇعالىم قانداي ءبىلىمدى بولسا، مەكتەپ ءھام سونداي بولماقشى. ءمۇعالىم ءبىلىمدى بولسا، ول مەكتەپتەن بالالار كوبىرەك ءبىلىم الىپ شىعادى». ەندەشە قاي ۋاقىتتا دا ءمۇعالىم زامان اعىمىنا قاراي ءبىلىمىن جانداندىرىپ وتىرۋ كەرەك. قارقىندى وزگەرىپ جاتقان الەمدە، زاماناۋي تاسىلدەردى، تەحنولوگيالاردى مەڭگەرىپ قانا قويماي، ونى وقۋشىلارمەن جۇمىس ىستەۋ تاجىربيەسىندە باستىسى ناتيجەگە قول جەتكىزۋ. ال ناتيجە دەگەنىمىز – وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن ءجاي عانا يەلەنىپ قويماي، ولاردى ورىندى جەردە قولدانا بىلۋىنە باستى نازار اۋدارۋ. سول سەبەپتى پەداگوگيكالىق شەبەرلىك ورتالىعى ازىرلەگەن باعدارلامالار ناقتى جانە كۇردەلى جاعدايلاردى قالاي تالداۋ قاجەتتىگىن، وقۋشىلاردى ءححى عاسىردا ءومىر سۇرگۋگە دايىنداۋ ءۇشىن مەكتەپ تاجىربيەسىنە قالاي وزگەرىس ەنگىزىپ، وسى شارا بارىسىندا كۇتىلەتىن ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىلگەنىن قالاي باعامداۋ قاجەتتىگىن تەرەڭ ءتۇسىنۋدى كوزدەيدى. باعدارلامانى يگەرگەن مۇعالىمدەردىڭ نەگىزگى فۋنكسياسى بىرىنشىدەن، قۋاتتى پەداگوگيكالىق قۇرالداردى ءوز تاجىربيەسىنە ىقپالداستىرۋ ارقىلى ءوزىنىڭ وقىتۋ مەن وقۋ تاجىربيەسىنە جاڭا تاسىلدەردى ەنگىزۋ بولىپ تابىلادى. [1]

وسى باعدارلاما بويىنشا قاراعاندى قالاسىندا پەداگوگيكالىق شەبەرلىك ورتالىعىندا بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋدىڭ «بەتپە-بەت» وقىتۋ 1-كەزەڭىندە العان تەوريامدى، مەكتەپتەگى وتەتىن تاجىربيە كەزەڭىنە وزگەرىس ەنگىزۋىمدى جوسپارلاپ وتىرمىن. سوعان بايلانىستى قازاق تىلىنەن 4 «ا» سىنىبىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى جوسپارىنداعى جەمىس-جيدەكتەر مەن كوكونىستەر مودۋلىنە ورتا مەرزىمدى جوسپار قۇردىم. ورتا مەرزىمدى جوسپار قۇرعاندا باعدارلامانىڭ جەتى ءمودۋلىن تىزبەكتەلگەن ساباقتار توپتاماسىنا ەنگىزۋدى نەگىزدەدىم. بارعان كۇننەن باستاپ وقۋشىلاردى قىزىقتىرىپ، وقۋ ۇدەرىسىندە بارلىعى بىردەي قاتىساتىنداي ءتيىمدى ستراتەگيلاردى پايدالانۋدى كوزدەپ وتىرمىن. ساباق قىزىقتى ءوتۋ ءۇشىن ءتيىمدى تاسىلدەردى ءبىر كەزەڭنەن كەلەسى كەزەڭدەرىنە ءوتۋدى كوپىرشەلەر ارقىلى بايلانىستىرامىن. نەگىزىندە، سىندارلىلىق: «ادامدار الەم تۋرالى تۇسىنىكتەرىن جانە بىلىمدەرىن تاجىربيە جاساي وتىرىپ جانە سول تاجىربيەلەرگە رەفلەكسيا جاساي وتىرىپ تۇرعىزادى»، - دەيدى. سىندارلى وقىتۋ تەورياسىنىڭ قاعيدالارىنا سايكەس ءبىلىم الۋشىلاردىڭ بۇرىنعى بىلىمدەرىن، يدەيالارىن جانە تاجىربيەلەرىن قايتا جاڭعىرتىپ، ولاردى جاڭا بىلىممەن، يدەيامەن جانە تاجىربيەمەن ۇشتاستىرسا، ءبىلىم الۋشىلار العان بىلىمدەرىن سىنىپتان تىس كەز-كەلگەن جەردە پايدالانا الاتىن بولادى.[2]

وسى ايتىلعاندى باسشىلىققا الا وتىرىپ، ءوزىمنىڭ ساباق جوسپارىمدى قۇرۋدا وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ساباق بارىسىندا وتكىزەتىن ادىس-تاسىلدەردى جوسپارلاپ الدىم. وقۋشىلاردى سىني تۇرعىدان ويلاۋ ماقساتىندا، سىنىپتا سىندارلى اڭگىمەنى ىنتالاندىراتىن ادىستەردى قولدانۋدى جوسپارلاپ وتىرمىن. زامان تالابىنا ساي سىندارلى وقىتۋ ءتاسىلىن وقۋ ۇدەرىسىندەگى قاجەتتىلىك دەپ قابىلداپ، بۇگىنگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا ەنۋىنە ىقپال ەتۋ. زامانعا ساي باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعا قالىپتاستىرۋدى ماقسات ەتكەن ءاربىر ۇستاز سىندارلى وقىتۋ تەورياسى اياسىندا قاراستىرىلاتىن ادىس-تاسىلدەردى پايدالانۋ ارقىلى جەتىستىككە جەتىپ قانا قويماي، وسى ادىس-تاسىلدەردى وقۋ ۇدەرىسىنىڭ اجىراماس ءبىر بولىگى رەتىندە قالىپتاسۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسۋى قاجەت دەپ بىلەمىن. ساباعىمدى قىزىقتى وتكىزۋگە تىرىسامىن. ويتكەنى قىزىقتى وتكىزىلگەن جۇمىس تيىمدىلىگىن ارتتىرادى جانە دە وقۋشىلاردا كەلەسى ساباقتا قانداي قىزىقتى ءادىس بولادى ەكەن دەپ قىزىعۋشىلارى ويانادى. جوعارىدا كورسەتىلگەن ادىس-تاسىلدەر بويىنشا قۇرىلعان قىسقا مەرزىمدى جوسپارىمنان مالىمەت بەرەيىن. ساباعىمدى وتكىزەردە بارلىعى ءۇشىن بەينە كورىنىستى كورسەتۋ ارقىلى وقۋشىلاردى سىني تۇرعىدان ويلاندىرا وتىرىپ، ساباقتىڭ تاقىرىبىن وزدەرىنە اشقىزتۋ. جەتى ءمودۋلدىڭ ءبىرى وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تەحنولوگيالارى بويىنشا «ءتيىمدى سۇراقتار» ءادىسىن قولدانا وتىرىپ، وسى كۇنگە دەيىن بىلەتىندەرىن تاقىرىپقا بايلانىستى سوزدەرەرىن، بىلەتىندەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ. ساباقتىڭ تاقىرىبىن تاپقان سوڭ، وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە بۇگىنگى ساباقتا نە ۇيرەنگىسى كەلەتىندەرىن ستيكەرگە جازۋ ارقىلى ساباقتىڭ ماقساتىن انىقتاتقىزۋدى جوسپارلايمىن. كەلەسى قادامدا وقۋشىلاردى جەمىس-جيدەك پەن كوكونىس سۋرەتتەرى بويىنشا ءۇش توپقا بولەمىن. توپتا جۇمىس ىستەۋدە بالالار ءبىر-بىرىن تىڭداۋعا، ءوز ويىن اشىق ايتۋعا، بەلسەندى بولۋعا، سىن كوزبەن قاراي بىلۋگە، سەنىمدىلىككە، باسەكەگە قابىلەتتى بولۋعا، بىرلەسىپ جۇمىس جاساۋعا، ىنتىماقتاستىققا، كوشباسشىلىققا بەيمدەلەدى. وقۋشىلار توپقا بولىنگەن سوڭ، جەمىس-جيدەكتەر تۋرالى اۋديو جازبا تىڭداتامىن. سودان كەيىن ەستىگەنىن كىم ەستە ساقتاعانىن تەكسەرۋ ماقساتىندا وقۋشىلاردان سۇراپ شىعامىن. بۇل كەزەڭدە دارىندى جانە تالانتتى بالالاردى وقىتۋ، كوشپەندىلىك مودۋلدارىن پايدالانۋدى جوسپارلايمىن. ەگەردە ساباعىم جوسپارلاعانداي بولسا، ساباقتىڭ كەلەسى كەزەڭىندە جەتى ءمودۋلدىڭ كەلەسى ءبىر ءتۇرى وقىتۋدا اقپاراتتىق تەحنيكانى پايدالانۋ بويىنشا پرەزەنتاسيانى پايدالانامىن، ءماتىندى وقيدى. وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تەحنولوگيالار ءمودۋلىنىڭ «پروجەكتور» ءادىسى بويىنشا، ماتىندەگى جاڭا سوزدەردى مەڭگەرتەمىن. «پروجەكتور» ءادىسى مەن وقىتۋدا اقپاراتتى تەحنيكانى پايدالانۋ وقۋشىلاردىڭ كوزبەن كورگەندەرىن ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىنە ءتيىمدى.  جاڭا سوزدەرگە ءار توپ ەكى سۇراقتان قۇراستىرادى. كەلەسى كەزەڭدە وقۋشىلاردى سەرگىتۋ ماقساتىندا «سەبەتتى تولتىر» ويىنى وينالادى. بۇل ويىندا وقۋشىلار جاسىرىن تۇرعان سۋرەتتى الىپ، جەمىس نە كوكونىستىڭ قازاقشا قالاي اتالاتىنىن تاۋىپ سەبەتتەرىن تولتىرادى. بۇل ويىن ءمودۋلدىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس وقىتۋ مەن وقۋىنا كەلەدى. ويتكەنى بۇل باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارى بولعاندىقتان، سەرگىتۋ كەزەڭىندە ولار ورىندارىنان تۇرىپ تاقتاداعى سوزدەردىڭ قازاقشاسىن تاۋىپ قانا قويماي، قولىنداعى قاعازىن ەڭكەيىپ سەبەتكە سالۋ كەرەك. كەلەسى كەزەڭدە وقۋشىلارعا ماركەر، ا3 قاعازى بەرىلەدى دە ولار توپ بولىپ، پوستەر جاسايدى. ءبىرىنشى توپ نە سۇراعىنا، ەكىنشى توپ قانداي سۇراعىنا، ءۇشىنشى توپ نە ىستەيمىز سۇراعىنا التى ءسوز جازادى. پوستەرمەن تاپسىرما ورىنداۋدا وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تەحنولوگيالار جانە كوشباسشىلىق مودۋلدەرى نەگىزگە الىنىپ وتىر.  كوپشىلىگى ءۇشىن وقۋلىقتان «جوعالعان ارىپتەر مەن سوزدەر» ويىنى ارقىلى 4-تاپسىرما بەرىلەدى. ال كەيبىرەۋى ءۇشىن جىكتىك جالعاۋىنىڭ جەكەشە، كوپشە تۇرىندە ءۇش جاعىن پايدالانا وتىرىپ سويلەم قۇراستىرۋ كەرەك.

وقىتۋ ماقساتىنداعى باعانى ەسكەرە كەلە،باعالاۋدىڭ مىنا تۇرلەرىن جۇرگىزۋدى جوسپارلايمىن.

1- «سمايليكتەر»، «باعدارشام»،«ينسەرت» باس بارماقپەن باعالاۋ.

2- وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ: ءوزىن – ءوزى جانە جۇپتا ءوزارا باعالاۋ.

3- ءوزارا توپتار ءبىرىن ءبىرى  پىشىندەرمەن باعالاۋ.

قوسىمشا ادەبيەتتەر:

1- (مان  2015ج 4-بەت)

2- (سىنىپتا سىندارلى اڭگىمەنى ىنتالاندىاتىن ستراتەگيالار. 2015ج)

---