ۋاقىتتاي تىنىمسىز، مازاسىز...
ءجاي ءجۇرىپ، ءجاي تۇرعاندا اقىننىڭ جۇرەگىن جارىپ، وزەگىن ورتەگەن ءار شۋماق، ءار جولىنان وزىنە تانىس-بەيتانىس ءومىردىڭ اعىنى مەن سارىنىن اڭعارىپ، تۇيگەندەي تولقىپ تەبىرەنگەندەي، قابارجىپ مۇڭايعانداي، قۋانىپ، جۇبانعانداي ەدىڭ؟ كوزگە كورىنىپ، قولعا ۇستاتا بەرمەس كەز-كەلگەن دۇنيەلىك احۋالداردىڭ سىرى مەن سىمباتى ولەڭ بولىپ ءورىلىپ، ءوزىڭدى دە، وزگەنى دە الديلەر ەدى، اۋەلەتەر ەدى، تۇپتەپ كەلگەندە، بەي-جاي، تىنىش قالدىرا الماس ەدى. قولىڭا كالام الىپ، سول تۇيدەك-تۇيدەك اسەر مەن جىرعا دەگەن العىسىڭدى قاعازعا تۇسىرەر ساتتە نەدەن باستاپ، نەمەن اياقتاۋ كەرەگىن بىلمەي دال بولاسىڭ. اۋا قارماپ، قينالاسىڭ... كىم ءبىلىپتى؟.. بۇل بالكىم الپىس ەكى تامىردان اسقاقتاپ شىققان، وزگەشە ءسوزى مەن وزگەشە اۋەن ىرعاعى بار شىنايى ولەڭ تۋرالى جاڭا ءسوز تاۋىپ، وي ايتسام با دەگەن بۇلقىنىس، قينالىستان تۋعان ساتتىك داعدارىس تا بولار؟
ءوز وقىرمانىنا - «جىراقتا بولساڭ دا، مەنىڭ جاي-كۇيىمدى جانىمداعىلاردان ارتىق ءتۇسىنىپ، سەزىنىپ جۇرەتىن سەنىڭ بۇل دۇنيەدە بار ەكەنىڭدى مەدەۋ تۇتار - اۆتورىڭ» دەپ 1978 جىلى جارىق كورگەن تاڭدامالىسىندا تالانتقا ءتان كىشىلىك مىنەز تانىتقان فاريزا وڭعارسىنوۆا پوەزياسى جالپاق وقىرماننىڭ قۋانىش-كەنىشىنە بولەنىپ، ءوز باعاسىن العان. اقىننىڭ ءار جاڭا جيناعى جۇرتشىلىق كوڭىلىن وزىنە ەلەڭ ەتكىزە بۇرىپ، تاعلىمدىق، تالعامپازدىق سيپاتىن «تايعا تاڭبا باسقانداي» انىق اڭعارتىپ كەلەدى... اڭعارتىپ ءجۇر!
كۇلكىمدى، جايلى كۇنىمدى،
قۋانىش، قايعى، مۇڭىمدى
وزىممەن بولىسكەنىڭ ءۇشىن،
قاتەم مەن جەڭىستەرىم ءۇشىن
مەنىڭ مىناۋ قيىنداۋ تاعدىرىم بولىپ،
و باستا كورىسكەنىڭ ءۇشىن
مەن سەنى ايالايمىن!
كەڭ تىنىستى، كەسەك مىنەزدى پوەزيانى كەيدە جالعىز-اق شۋماق ولەڭنەن تانىپ، تاراتىپ ايتۋعا بولادى. ولەڭدى كاسىپ پەن مانساپ كورمەي، ءومىردىڭ وزىندەي ەتىپ ءورىپ، كۇللى بۇلقىنىس-سىلكىنىسىمەن، قۋانىش-قايعىسىمەن، جەڭىلىس-جەڭىسىمەن، قىراتى-ەڭىسىمەن سەزىنۋ، سەزىنتۋ بار تۇستا، ولەڭ ءورىسى كەڭەيىپ، ارناسىنان اسىپ، تەلەگەيگە اينالماق. ال تەلەگەي - ەرتە كوكتەمدە جارىقتىق جەر-انانىڭ بۋىن-بۋىنى بوساپ جاتقاندا، كۇللى تىرشىلىك اتاۋلى جاڭارىپ-جاسارىپ، جوندانىپ-تۇلەپ جاتقاندا دۇنيە الەمدى جالعىز-اق رەت ماساڭ حالگە بولەيتىن تابيعات مىنەزى. شىن ولەڭدە دە وسى مىنەز بولۋى كەرەك، ءتىپتى كەرەك ەمەس-اۋ، حاق!.. اقىننىڭ ىشكى بۇلقىنىسى - رەالدى ءومىر شىندىعى مەن ۋاقىت، ءداۋىر رۋحىنىڭ جەمىسى. ونىڭ ولەڭ بولىپ، ءومىرىن تاۋىپ، اتويلاپ سىرتقا شىعۋى تالانتىنىڭ بايلىعى مەن كەلەڭدىگىن، پارامەترىن بايقاتادى... ءبىز وقىپ وتىرعان جولداردا اركىم-اق قولدانىپ جۇرگەن كادۋىلگى قازاق سوزدەرى ەرەكشە شيىرشىق اتىپ، الگى ءبىر «تەلەگەيلىك» قاسيەتكە يە بولعانداي ەلەس بەرەدى. ماسەلە سىرتقى دىبىستىق ديسسونانستا دا نەمەسە جاڭا ءسوز ىزدەپ، جانۇشىرعان «ىزدەنىمپازدىقتا دا» ەمەس، ماسەلە ولەڭنىڭ بويىندا بۋلىعىپ، بۇلقىنىپ جاتقان ومىرگە دەگەن كەرىمسال قۇشتارلىق پەن سەنىمنىڭ، مىنەزدىڭ بارلىعىندا...
اقىن مىنا اسپان استى، جەر ءۇستىنىڭ ۇلكەن ءبىر تىرشىلىگىن اۋەلى ءوز بويىنان ىزدەيدى، جەرگە ءتان ادامدارعا ورتاق قاسيەتتەر مەن نانىم-سەنىمدەردىڭ قاي-قايسىسى دا وعان جات ەمەس، جالعان ەمەس. ولار قايسى؟ قۋانىش، قايعى، مۇڭ، ازاپ، جەڭىس... اششىسى مەن تۇششىسى ەگىز ءورىلىپ، قاتار جۇرەتىن تاعدىردىڭ ءبولمىس-بىتىمى... تابىسۋ، كورىسۋ!.. ءومىردىڭ وزىندەي كورىپ، ورتەنىپ جانىپ، ايالاۋ!.. نەنى؟.. كىمدى؟.. ازاپپەن، كۇرەسپەن، جەڭىلىس-جەڭىسپەن كەلەتىن جاقسىلىق، جاسامپازدىق اتاۋلىنىڭ ءبارىن، ءبارىن ايالاۋ...
مىنە، اقىن فيلوسوفياسى مەن ستيحياسىنىڭ قۇلاش قارىمى، كوركەمدىك كرەدوسى مەن كونسەپسياسى قولتىق سوگەر وسىنداي الەمدىك، ادامي ۇعىمداردى مۇرات كورىپ، ماقسات ەتۋىمەن ءقادىرلى دە ءوتىمدى.
بۇيىعى ءومىر تىلەمەن عاسىردان مەن،
مەيلى جۇرتىم اقىن دەر، اسىل جان دەر.
بۇل تىرلىكتە جارق ەتكەن جاقسىلىقتىڭ
بارلىعىن دا قۇشامىن عاشىق جانمەن، - دەيدى اقىن.
بەيشارالىق پەن بويكۇيەزدىك، ىمىراشىلدىق پەن مانساپقورلىق، ايارلىق پەن ساتقىندىق، توعىشارلىق پەن جالتاقتىق ءتارىزدى ادامزات ويى مەن رۋحاني مادەنيەتىنىڭ دامىپ-كەمەلدەنۋىنە كەرى اسەرلى سيپاتتاردىڭ قاي-قايسىسى دا پوەزيا اۋىلىنا قوڭسى قونباق ەمەس. بۇل باس قاتىرىپ، تاپتىشتەپ، ەجىكتەۋدى كوپ قاجەت ەتە بەرمەيتىن باعزى كۇندەردەن بەلگىلى اكسيوما — ۇعىم... ءبىراق، قاي زامان، قاي داۋىردە دە كوركەم ويدىڭ كۇن تارتىبىنەن تۇسپەي، ۋاقىت پەن ءومىر ىڭعايىنا وراي، جاڭا تۇرمەن، جاڭا مازمۇندا ايتىلىپ كەلە جاتقان قاسيەتتى قاعيداسى. ونەردىڭ ءبىرىنشى شارتى — ادام بويىنا سۇلۋلىق پەن ادىلەت اتاۋلىنىڭ مىسقالداپ بولسا دا ءتۇيىر ءدانىن سەبۋ، مىنا ۇلان-عايىر ءومىردىڭ سۇلۋلىعى مەن قۇدىرەتىن تۇسىنۋگە، تۇيسىنۋگە ۇيرەتۋ دەيتىن بولساق، الگى ايتىلعان كەرى سيپاتتارعا قاس جاۋىنداي قارسى تۇرا بىلمەگەن جەردە حاس ولەڭدى كۇتۋ مۇمكىن ەمەس. اقىننىڭ «بۇيىعى ءومىر تىلەمەن عاسىردان مەن» دەپ شاتىناپ، سىلكىنۋى دە «جاقسىلىقتىڭ بارلىعىن دا قۇشامىن عاشىق جانمەن» دەپ اقتارىلىپ، اعىنان جارىلۋى دا زاڭدى. بۇل ۇلكەن پوەزياعا جۇك ارتار، سەنىم ارتار تۇستا عانا بولاتىن، ىلۋدە بىرەۋگە قوناتىن اششى ايقاي — جان ايقايى. وقىرماندى ءوز ونەرىڭە سەندىرۋ، باعىشتاۋ، ەرتۋ وسىنداي تۇستا — ءسوز ءتىل ۇشى مەن وڭەشتەن عانا ەمەس، بۇكىل جۇيكە جۇلىنىڭنان، قانىڭنان، تەرەڭىڭنەن سۋىرىلىپ، سىزدىقتاپ شىعىپ، وسىلاي بۇلقان-تالقان اقتارىلعاندا عانا بولاتىن كۇردەلى پروسەسس: ونەردىڭ مارتەبەسى مەن مەرەيىن ۇستەم ەتەر، تالانتتىڭ قارىمى مەن قۋاتىن تانىتار جالعىز جول. باسقا جول جوق، بولۋى دا مۇمكىن ەمەس.
اقىندىق ويدىڭ، دۇنيەتانىمنىڭ مازمۇنى «وزەك جارعان وسى ەكەن-اۋ» دەپ ءجون-جوسىقسىز ايقايلاۋدان ەمەس، الەمنىڭ قىزىعى مەن قۋانىشىن قىزعىشتاي قورىعان ازاماتتىق ۇننەن، اۋەزدەن، داۋىستان اڭعارىلادى.
مۇنداي ولشەم بار جەردە تاقىرىپتىڭ ءىرىسى مەن ۇساعى بولمايدى، «جۇرەكتەن شىعىپ، جۇرەككە جەتەر» جىر عانا بولادى. جالىن اتىپ، اھ ۇرعان جاستىق جايلى، سەزىمىنە ەلىتكەن سۇلۋ جايلى، ماحابباتىن كۇزەتكەن جىگىت جايلى، كۇنگە اسىلعان تاۋلار مەن شەجىرە تاريحىن باۋىرىنا باسىپ، تام-تۇمداپ شىعارىپ جاتقان دالا جايلى، جول جايلى، الەم جايلى، ۋاقىت جايلى جازىلماسىن، قاي-قايسىسىندا دا:
دارا كۇندەرىمنىڭ،
نالا تۇندەرىمنىڭ
سەرىگى بولعانىڭ ءۇشىن،
سەنىمى بولعانىڭ ءۇشىن
مەن سەنى ايالايمىن،
— دەگەن فاريزا وڭعارسىنوۆاعا عانا جاراسار اتوي سەزىم بۋىرقانىپ جاتادى. اقىننىڭ:
ەي، جاستىعىم، ماۋجىراپ قالعىماعىن،
بالا قازداي قياعا تۇلەت مەنى.
كوكتەمەنىڭ مۇلگىگەن تاڭعى باعىن
مەنىڭ جانىم جۇرگەن جوق تىلەپ تەگى، — دەۋى دە سوندىقتان.
اقىن جىرلارىنداعى مىنەز بەن سەرگەكتىكتەن قۇرالاتىن كونسەپسيالىق تۇتاستىق ولەڭنىڭ ورلىگى مەن ازاماتتىق وي دەڭگەيىن، سەزىم دەڭگەيىن، جالپى پوەزيالىق-كوركەمدىك دەڭگەيىن، مادەنيەتىن انىق اڭعارتادى. بۇل ءجايت ءار جىلدار بەدەرىندە جارىق كورگەن، «ساندۋعاش»، «ماڭعىستاۋ مارجاندارى»، «مازاسىز شاق»، «مەن سەنىڭ جۇرەگىڭدەمىن»، «شىلدە» جيناقتارىنان ءۇردىس ۇلگىدە كورىنىس تاۋىپ وتىرعانى بەلگىلى.
اقىننىڭ ليريكالىق كەيىپكەرى — مازاسىز، مىنا اۋىزدىق، جۇگەنىمەن الىسقان ۋاقىتتاي اساۋ دا تىنىمسىز. سوعان وراي، سول ىرعاق، سول كۇيگە وراي پوەزيالىق بوياۋىنىڭ ءارى مەن ءنارى دە، ساۋلە نۇرى دا ەكپىندى، ءورشىل، وزگەشە اسقاق...
مەن سوندايمىن.
سۇيسەم ەگەر عۇمىرلىق ءسۇيىپ كەتەم.
باسقالارعا جۇرەگىم — تۇيىق مەكەن.
الاسارسام، ەشكىمگە ۇقسامايتىن
سەزىمىممەن كوڭىلدى بيىكتەتەم.
اقىن جارىق دۇنيەنىڭ جارقىلدارى مەن ساۋلەسىن ءوز پريزماسى ارقىلى وتكىزىپ، سىندىرىپ تاراتادى، جۇرەگىنىڭ جىلۋى مەن سەزىمىنىڭ شۋاعىن قوسا تاراتادى.
فاريزانىڭ قاي جيناق، قاي جىرىن ەلەككە سالماڭىز، بۇگىنگى ءومىر مەن ۋاقىتتاي -تىنىمسىز، مازاسىز سيرەك سۋرەتكەر جۇرەگىنىڭ ءلۇپىلى مەن سوعىسىن اڭعاراسىز. جەكە ءوز باسىنىڭ جالقى سيپاتتارىن جالپىلىقتىڭ بيىگىنە كوتەرۋ، سول ارقىلى پوەزياداعى ينتيمدىك ليريكا مەن ازاماتتىق ليريكا دەيتىن ۇعىمداردىڭ شارتى مەن شەكاراسىن ۇلاستىرىپ، تۇتاس الاڭعا اينالدىرىپ جىبەرۋ - وڭعارسىنوۆا جىرلارىنىڭ وزىنە ءتان ۇلكەن ەرەكشەلىگى.
«ولەڭ، مەن سەنى ايالاپ وتەم!» دەگەن اقىن جۇرەكتىڭ ىستىعى مەن جالىنىنا مالىنىپ شىققان، شىرقىراپ دۇنيەگە كەلگەن سۇلۋلىعى مەن سىمباتىنا، اۋەزى مەن ۇنىنە قالاي سەنبەسسىڭ؟! سەنەسىڭ. ويتكەنى ول ۋاقىتتاي تىنىمسىز، ۋاقىتتاي مازاسىز...
1979
You Might Also Like
-
ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى 2021–2022 جىلدارى ورتا ءبىلىم مەكەمەلەرىندە وقۋ جىلىنىڭ باستالۋى مەن ۇزاقتىعى، كانيكۋل كەزەڭدەرىنە قاتىستى 2021 جىلعى 27 شىلدەدەگى بۇيرىققا وزگەرىس ەنگىزدى.
