InfoHub Logo

ءحىح عاسىردىڭ اياق شەنى. ءۋايىستىڭ ءۇيلى-باراندى بولعان، جيىرما بەستەردەن جالىندى شاعى ەكەن دە، سەرىكبايدىڭ الپىستىاۋقىمداعان، ايلىق-داۋلەتى سارقىلماعىن كەزى ەكەن. سەرىكباي اقىن — سارانىڭ ءبىرجان سالعا:

سادىرباي، جامانبالا، ارقابايىم،
تەل ەمگەن ەكى ەنەنى مارقادايىن، —

دەپ بەتكە ۇستاعان سادىربايىنىڭ بالاسى. جامانبالادان — كارىپجان. كارىپجان-سەرىكبول دەگەن اتاقتارى جەر جارادى. ەكەۋى دە شىنجىر بالاق، شۇبار ءتوس. ولار سەمىز نايماننىڭ ورىس مەدەت تابىنان. ەكى شونجار بالقاشقا قۇياتىن اياكوز، باقاناس، قۋرايلى وزەندەرىنىڭ ساعالارىن قىستاپ، كۇزەكتەپ، كەدەي «ناشار» اۋىلداردى باسا كوكتەي وتىرىپ، نارىن وزەنىنىنىڭ باستاۋ الار تۇسىنداعى ءاقشاۋلىنىڭ سالقىن توستەرىن، شۇيگىن ءورىستى جوتا-سىلەمدەرىن، ءمولدىر بۇلاقتى كوك-جاسىل قويناۋلارىن جايلاپ قايتادى ەكەن.

سەرىكباي ابايمەن قۇدا. ابايدىڭ ءدىلدادان تۋعان رايحان دەگەن قىزىن سەرىكبايدىڭ كۇدايبەرگەنى الىپ وتىر. ول — ءارى ابايمەن زامانداس، قۇربى، ودان ەكى جاس ۇلكەندىگى بار، اسا ەت جەڭدى، كەسەك، زور دەنەلى قاراسۇر كىسى.

ءۋايىس پەن سەرىكبايدى تاعدىرلاس ەتەتىن ءبىر جاعداي بار. ول — 1898 جىلى اقشاتاۋداعى كوشبيكە قونىسىندا وتكەن قوڭىركوكشە بولىسىنىڭ سايلاۋىندا اباي باسىنا ىستەلگەن سويقاندى ءىس. بۇل ۋاقيعانىڭ وتكەنىنەن دە بىرەر جىلدىڭ ءجۇزى ءوتىپتى.

ابايدىڭ قاسىنا ەرىپ بارعان ءۋايىس ابايدىڭ ۇستىنە ونى شاپانىمەن بۇركەي قۇلاپ، قاپتاعان كوپ تاياققا سىرتىن توسەپ، ابايدى قورعاپ قالعان. سەرىكباي بولسا — ابايعا قاستاندىق جاساۋشىلارعا بيلىك ايتىپ، جازا، قۇن كەسىسكەندەردىڭ ءبىرى. ءبىراق ەكەۋىنىڭ دۇنيەتانىمدارى ەكى باسقا. ءۋايىس — بۇقارا وپتيميست تە، سەرىكباي — ەسكىشىل-بايشىل، ءدىندار قاجى.

قاراشانىڭ العاشقى قارى جاۋىپ، ماڭ دالا جايلى ۇيقىعا ەنىپ، اسپان الاسارا، تۇنەرە تۇسكەندەي. اينالانى ىمىرت جايلاعان شاقتا، اياكوز وزەنىنىڭ قوزى كورپەش-بايان سۇلۋ زيراتى تۇرعان تۇسىنان جوعارى ولكەش ورلەگى سالىپ كەلە جاتقان جولاۋشى ءۋايىس اقىن. سالت اتتى جولاۋشى استىق ارتقان تۇيە جەتەكتەپتى. بۇل ءجۇرىسى التى-جەتى ءۇيلى كەدەي اۋىلدىڭ قامى. سولاردىڭ استىعىن ارتىپ، ۇزاق جۇرىستەن ءوزى دە، كولىكتەرى دە
قاجىپ كەلەدى. ءۋايىس قۇرايلىنىڭ اياكوزگە قۇيار ساعاسىنداعى توعايلى، پانالى، شۇيگىن كۇزەكتە تام ۇيىندە وتىرعان سەرىكباي قاجىنىڭ اۋىلىنا تەزىرەك جەتسەم دەگەن ويدا وتىر. جولداعى اۋىلداردا تەڭدەگى استىقتان ۇلەسى بارلار دا «قارىزىمىز بار ەدى» دەپ، جولىنا كولدەنەڭ، بوگەت بولاتىندار قاجى اۋىلىنا باتىپ، جولاي المايدى. ىشكى ەسەبى وسى.

كەش جامىلىپ، وي ۇستىندە كەلە جاتقان اقىننىڭ قۇلاعى قاجى اۋىلى يتتەرىنىڭ ۇرگەندەرى ەستىلدى. ءۋايىس اۋىلعا ات باسىن تىرەگەندە، يت جاسقاۋعا دا ەشكىم شىقپادى. قوناق كەلەدى دەپ كۇتپەگەن قاجى جاتۋعا ىڭعايلانعان ەكەن. ءۇستى باسىنا قىلاۋ جابىسىپ، توڭازىعىن سىرت كيىمى قاۋدىرلاپ، ساپتاماسىن سىقىرلاتا باسىپ الا كولەڭكە اۋىزعى بولمەگە ءۋايىس:

— اسسالاۋماعالەيكۋم! — دەپ سالەم بەرىپ كىردى.

تورگى بولمەدەن:

— ۋاعالەيكۇماسسالام! — دەگەن قاجىنىڭ جۋانداۋ، جارىقشاقتى ءۇنى ەستىلدى.

— قاي ەلسىڭ؟

— كەرەيمىن.

— كەرەيدىڭ كايسى؟

— قوجاكەلدى كولىبايىمىن

— ەسىمىڭ كىم؟

— ءۋايىس.

— ەە، الگى اقىن، ءانشى ءۋايىس ەكەنسىڭ عوي. شىن اقىن ەكەنىڭدى بىلەيىن، تابالدىرىقتان اتتاماي تۇرىپ، تابان استى ءبىر اۋىز لەبىزىڭدى شىعارشى.

بۇل ساتتە ءۋايىستىڭ جۇرەگى جالىنداپ، بويى ىسىپ، شابىتى ورلەدى. تابالدىرىق ەمەس، سىن كوپىرىنەن اتتاعالى تۇرعانداي سەزىنگەن اقىن شابىتىنىڭ كيەلى قۇسى قازعا ۇمتىلعان قارشىعاشا سامعاي جونەلدى:

— ولەڭدى ايتۋشى ەدىم ىسىلعاننان،
تەر شىقتى ماڭدايىمنان قىسىلعاننان.
كەلدى دەپ ءبىر كەدەيدى كىم ەلەيدى،
ەشكىمىڭ قارسى المادى شىعىپ الدان.
بولىپ تۇر بۇل ساۋالىڭ سىننان بەتەر،
ءۋايىس بوگەلمەي-اق بۇدان دا وتەر.
ابايدىڭ قاسىنا ايتتىڭ ءادىل بيلىك،
قاجەكە ءبىر ءىسىڭ جوق بۇعان جەتەر...

— جەتەر، جەتەر. ۋا، ءپالى! شىن اقىن ەكەنسىڭ، قالعانىن تورگە شىعىپ ايت، — دەگەندە، ءۋايىس:

— كەلەمىن الاتاۋدان استىق ارتىپ،
ادامعا ءتىل ەكەن عوي باستى بارلىق.
ءسوز جەبەپ، ولەڭ تولعاپ، شابىت قولداپ،
تورىڭە اياق شەشپەي، شىقتىم قارعىپ، —

دەپ بارىپ سەرىكبايعا قول بەرگەن ەكەن. ءسويتىپ، ولەڭ ءسوز بەن دۇنيە، بايلىقتىڭ يەلەرى تارازىعا ءتۇسىپ، ولەڭ ءسوزدىڭ كيەسى جەڭىپتى.

---