InfoHub Logo

— بابالارىمنىڭ تاريحىنا كوز جۇگىرتسەم، بەكنازاردىڭ بالاسى قويلىبايدان تارايتىن از ءۇيلى ەلدە قونىسپايدان باسقا اقىندىعىمەن اتى شىققان باسقا ەشكىم بولماعان كورىنەدى. قونىسپاي — مەنىڭ ءتورتىنشى اتام. قونىسپايدان حانجان. حانجان مەن ونىڭ بايبىشەسى بولعاننان بوقاش، باكەش، جاقىپ — ۇشەۋى تۋعان ەكەن. ءۇش اعايىندىنىڭ كىشىسى جاقىپ ولەڭشى، اڭگىمەشى اتانىپ، بي اتانباسا دا، ەل ىشىندەگى داۋعا ءجيى ارالاساتىن ءسوز شەبەرى بولىپتى. مەن جاقىپتىڭ بايبىشەسى ىعايشا جەڭىسباي قىزىنىڭ، ياعني اجەمنىڭ تاربيەسىندە ءوستىم. ىعايشا — اتا-تەگىنەن دارىعان كيەلى ەمشىلىگى بار، اققۇبا ءوڭدى، قىر مۇرىندى، قايراتتى قارا شاشتى، جۇمساق، بيازى، ءجۇزدى، مەيىرىمى مول، اسىل تۋعان ادام ەدى. ول 1968 جىلى 77 جاسىندا نارىن توپىراعىنا جەرلەنىپ، ماڭگى دە تىنىش ۇيقىسىن جالعاستىرىپ جاتىر. ودان تۋعان قامزا دا ولەڭ جازعان. ول مارقۇمدى مەن «اكە» دەپ اتاپ كورمەدىم.

بالا كەزىمدە اجەم ىعايشادان، يسا ەستەمەسوۆتەن ت.ب.ۇلكەندەردەن قونىسپاي جونىندە ەمىس-ەمىس اڭگىمەلەر ەستيتىنمىن. ولاردىڭ ايتۋىنشا، قونىسپاي جالعىز اتتىنىڭ سەرىسى اتانىپ، جيىن-تويلارعا ەل كەزەكپەن شاقىرىسىپ، ۇيگە توقتامايتىن، جۇرگىش، انشىلىك پەن اقىندىقتى، تازا ءجۇرۋدى عانا قاسيەت تۇتقان. قونىسپايدىڭ كىرپياز تازالىعى سونداي —  كۇندە قىرىنىپ-جۋىنىپ، تىرناعىن ۇيدەن الىس جەردەگى توبەنىڭ باسىنا بارىپ الادى ەكەن. ىدىس-اياعى كىر ۇيدەن اس تاتپاي اتتانىپ جۇرە بەرىپتى. سەگىز اعايىندىنىڭ ىشىندەگى تەنتەك، ەركە وسكەنى دە سول — قونىسپاي. ول ۇيگە توقتاماي قىزىق قۋىپ كەتكەن سوڭ اعايىن-تۋىستارى اقىلداسىپ:

— مۇنى جىن قۋىپ كەتتى، ەندى توقتامايدى، — دەسىپ، بالاسىنىڭ ۇلكەنى مۇرالىگە:

— سەن اكە ورنىنا اكە بولدىڭ. شاڭىراققا يە سەنسىڭ، — دەپ شەشەدى. ونەردى جىن دەپ ۇققان، ءوز جانىنىڭ سىرىن تۇسىنبەگەن توعىشار تۋىستارىنا ىشتەي نارازى بولعان قونىسپايدىڭ ۇيگە توقتاماۋىنىڭ باستى سەبەبى — ونىڭ قىتايداعى قىزاي ەلىندە ەركەش اتتى عاشىعى بولعانعا ۇقسايدى. قونىسپاي قىزاي ەلىندەگى ۇلكەن ءبىر جيىن-تويدا ايتىسىپ، وتىز قىزدىڭ ءبارىن جەڭىپ وتىرعاندا، ايتىس ۇستىندە قونىسپايدىڭ جۇرەك ءلۇپىلى مەن تامىر سوعىسى سەزىمتالدىقپەن تانىپ، بايقاپ ۇلگەرگەن
مەيىر، بايان دەگەن ەكى قىز:

— قونىسپاي اقىن جىگىت كەرەيدەگى،
ەندى جوق وتىز قىزدىڭ كوبەيمەگى.
بىرەۋىن وتىز قىزدىڭ شىن ۇناتساڭ،
ءسوزىڭ ايت، كەلىپ تۇرعان كومەيدەگى، —

دەپ ەكى عاشىقتىڭ جۇرەك سىرلارىنىڭ كىلتىن تاۋىپ، جۇرەك سىرىن اقتارىپ، عاشىعىنىڭ جۇرەگىنە جەتكىزۋگە سەبەپشى بولادى. مەيىر مەن بايانعا قونىسپاي بىلاي دەپ جاۋاپ قايىرعان ەكەن:

— قىزايدىڭ قوس سۇلۋى مەيىر، بايان،
قاعازدىڭ اق جۇزىندەي ەلىڭە ايان.
ايتىلماي قالماس دەگەن جۇرەك سىرى،
شىن سۇيگەن وسىندا وتىر مەنىڭ سايام.
ىشىندە وتىز قىزدىڭ اتىڭ ەركەش،
قولىڭدا جەتەلەگەن بورتە سەركەش.
تابىنان تاڭداپ العان تورىتوبەلدەي،
سىرتىڭنان شولكەمدەۋشى ەم ەرتەلى-كەش.
ەركەشتىڭ ەركە اققۋداي ەركەلىگى،
بويىنان تابىلمايدى-اۋ ەشبىر ءمىنى.
ماڭگىلىك جار ەتەرلىك جان ەكەنسىڭ،
دۇنيەدە جان تەڭ كەلمەس ساعان ءتىرى، —

دەپ دومبىراسىن كۇمبىرلەتە، شىرقاتا اندەتىپ عاشىعىنا دەگەن ماحابباتىن ولەڭ-جىرمەن، اسەرلى انمەن جەتكىزىپتى.

قونىسپاي 38 جاسىندا قىزاي ەلىندە قايتىس بولعان. قونىسپاي توقپاي ۇلىنىڭ ءومىر سۇرگەن ۋاقىتى شامامەن XVIII عاسىردىڭ اياعى مەن XIX عاسىردىڭ باس كەزى.

---