ۇلتتىق قۇندىلىقتىڭ باستاۋ كوزى
تاۋەلسىزدىك تاڭى ۇلتىمىزدىڭ ولگەنىن ءتىرىلتىپ، وتكەنىنە وتكىر ساۋلەسىن ءتۇسىردى. ناتيجەسىندە بۇرىن كۇڭگىرت بۇلىڭعىر، داۋلى-دامايلى بولىپ كەلگەن قازاق حالقىنىڭ تاريحى قايتادان قارالىپ، كۇنى كەشە كەڭەستىك كۇل توبەسىنە سىرىلعان حان، بولىس، بيلەر، ەل قورعانى بولعان باتىرلار، جەتىمىن جىلاتپاي، كەدەي-كەپشىگىن، تەنتەك-تەلىسىن سىرتقا تەۋىپ تەنتىرەتپەي، باۋىرىنا باسىپ ، باۋىرمالدىق تانىتقان، تارىققاندا پانا، اشىققاندا اس-سۋ بولعان باي-باعىلاندار بىرتىندەپ تاريح ساحناسىنداعى وزدەرىنىڭ حالىققا سىڭىرگەن ەڭبەكتەرىنە ساي ورىندارىن الا باستادى.
قۇدايدىڭ ق ۇلى، پايعامباردىڭ ۇمبەتى ەكەندىگىنە حالىقتىڭ كوزىن جەتكىزىپ، ساۋاتىن اشقان ءدىن يەلەرى مولدا، يشان، يمام، حازىرەت، اۋليە-امبيەلەر اتىلىپ، ايدالىپ قۇلاتىلعان مەدرەسە، مەشىتتەر ايقارا ەسىگىن اشتى. سول كەزدەردە ورازا ۇستاپ، ناماز وقۋعا تىيىم سالىنعانى بەلگىلى. سوعان قاراماستان ورازا ۇستاۋ، ناماز وقۋ ادا-كۇدە توقتاعان جوق ەدى.
ال تاۋەلسىزدىك ءدىنىمىز بەن دىلىمىزگە ولمەستىڭ كۇيىن كەشكەن، تىلىمىزگە شۋاعىن توگە كەلدى. ءبىر كەزدەردە رۋىن سۇراعاندا سۇرلانا، سۇستانا قاراپ، «قازاقپىن» دەپ جاۋاپ بەرەتىندەر ەندى بىر-بىرىنەن جەتى اتاسىن قازبالاي سۇراپ، مازاسى كەتكەن. مۇنىسىن ولار «زامانىڭ قالاي بولسا، بوركىڭدى سولاي كي» دەپ جۋىپ- شاياتىن. بىرتە-بىرتە شەجىرەگە دەن قويۋشىلار جاڭبىردان سوڭعى ساڭىراۋ قۇلاقتاي قاپتاعان. ولاردىڭ كوپشىلىگى ەكى ءسوزدىڭ باسىن قۇراي المايتىن ءار ءتۇرلى كاسىپ يەلەرى.
باسىم كوپشىلىگى كەزىندە ەل باسقارعان زەينەتكەرلەر ەدى. كوپ ۇزاماي كەيبىرى پىشاق قىرىنداي، كەيبىرى قالىڭ كىرپىشتەي انا رۋدىڭ، مىنا تايپانىڭ « شەجىرەلەرىن» جارىققا شىعاردى. دۇرىسى، اتا تاراتۋ كەستەلەرى قولعا تيە باستادى.
ولاردىڭ بارلىعىنا ءتان ءبىر اۆتورلىق كەمشىلىگى – «شەجىرە» دەگەن ءسوزدىڭ ءتۇپ- توركىنىن جەتە تۇسىنە بەرمەيتىن، ءسوز ەتىپ وتىرعان رۋ-تايپالارىنىڭ شىعۋ، ءوسىپ-ونىپ وركەندەۋ تاريحىنان بەيحابار جاندار ەدى. ولار ارىگە بارا الماي، كەيبىر ەل اۋزىندا، ەل ەسىندە ساقتالعان تاريحي تۇلعالاردىڭ اتىن اتاۋمەن شەكتەلەتىن. كەڭەس كەزەڭىندە تۋرالى بولماشى دەرەكتەر كەلتىرىلەدى.
ونىڭ ەسەسىنە تراكتور ايداعان، مال باققان ديرەكتور بولعان. تاعى دا باسقا قىزمەتتەر اتقارعان ادامداردىڭ سۋرەتتەرى كەسەك-كەسەك ماعلۇماتتارى بەرىلەدى. ياپىر-اي، ەكىنىڭ ءبىرى ەگىزدىڭ سىڭارىن شەجىرەگە كىرگىزۋ ءجون بە؟ ەڭ باستى قاتەلىك وسى ورايدا كەڭەس كەزەڭىندە كەز كەلگەن رۋ-تايپالاردان ءعىلىم-بىلىمدى، ءوندىرىستى اۋىل شارۋاشىلىعىن، اۋىر يندۋستريانى، جەڭىل ونەركاسىپتى كولحوزدار مەن سوۆحوزداردى، مەديسينانى دامىتۋعا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسقان رەسپۋبليكا ماقتانىشىنا اينالعان ءبىرتۋار ەرلەر از شىققان جوق.
وتان قورعاۋ سوعىستان كۇيزەلگەن ءوندىرىس ورىندارىن اۋىل شارۋاشىلىعىن قالپىنا كەلتىرۋشىلەردە از بولعان جوق. ولاردىڭ كوپشىلىگى ىزدەنۋگە موينى جار بەرمەيتىن، قولىنا تۇسكەندى تالعاجۋ ەتكەن شەجىرەشىلەردىڭ بىلىمسىزدىگىنەن تاسادا قالىپ كەتە باردى. وسىندا جاتىر. شەجىرەگە ءارى دە التى الاشقا قالا بەردى قالىڭ قازاققا اتى ءماشھۇر جاندار ەنبەۋشى مە ەدى. شوپان، تراكتورشى، كولحوز باستىعى، ديرەكتور، بريگادير، پارتكوم، اۋىل كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، اۋىلدىڭ اۋداندىق ءتىپتى وبلىستىق ءارتۇرلى سالا باستىقتارى، ميليسيونەر سياقتى، ءبىر سوزبەن، ەكىنىڭ ءبىرى بىلە بەرمەيتىن قاتارداعى قاراپايىم ەڭبەك ادامدارىن قازداي ءتىزۋ ارقىلى شەجىرەنىڭ قادىرىن قاشىرعاننان باسقا تابارىمىز نە؟ ال بۇل سياقتى اۆتورلارعا مۇراعاتتىق قۇجاتتار، نە بولماسا دايەككوزى دەيتىندەي دەرەكتەردى پايدالانباپتى دەپ وكپە ارتۋدىڭ ءوزى ارتىق. كەزىندە سولاردىڭ كەيبىرىنىڭ: «تىم قۇرىسا ءوز اتا-تەگىڭدى قاعازعا ءتۇسىرىپ بەرشى، مەن شەجىرە جازىپ جاتىر ەدىم»،- دەپ قيىلا ءوتىنىش جاساعاندارى ەسكە تۇسەدى.
دەگەنمەن سول قارا تاسقىننىڭ اراسىنان دا شەجىرە دەگەن وسىنداي بولسا كەرەك قوي دەگىزەر دۇنيەلەردە كەزدەسىپ قالاتىن. سونىڭ ءبىرى جەڭىس تىلەكەننىڭ «ەرتىس-بايان اۋلا ءوڭىرى». التىنبەك نۇح ۇلى مەن، تىلەۋكەن ەڭسەبايەۆتىڭ «باياناۋلا پەرزەنتتەرى» (2 توم) اتتى شەجىرەسى. ال تاياۋدا سايلاۋ بايبوسىننىڭ «قانجىعالى» شەجىرەسى قولعا ءتيدى. سايلاۋدى ءوز باسىم تالانتتى جۋرناليست، اۋزىنان اق مارجان توگىلگەن اقىن، جازۋشى رەتىندە تانيتىن ەدىم.
دەگەنمەن «اۋزى كۇيگەن ءۇرىپ ىشەدى» دەمەكشى ءبىراز شەجىرەشىلەردەن كوڭىل شىركىن قالىپ-اق قالعان با ايتەۋىر سايلاۋ قالامىنان تۋعان وسى دۇنيەگە ءبىراز ويلانىپ بارىپ قول سوزدىم. تەك وقىعان سايىن جازۋشى شەجىرەشىنىڭ وزىنە عانا ءتان جازۋ مانەرىن، العان تاقىرىبىنا دەگەن ادالدىعىن، جاۋاپكەرشىلىگىن ايقىن اڭعارعانداي ەدىم. «شەجىرە» نەمەسە «ءتىلىمىزدىڭ توركىنى – تۇركى جۇرتى» دەگەن تاراۋدا بەلگىلى جازۋشى، ەتنوگراف اقسەلەۋ سەيدەمبەكوۆتىڭ «قازاقتىڭ اۋىزشا تاريحى» ەڭبەگىندەگى «شەجىرە» سوزىنە بايلانىستى تالداۋىنا كوز جۇگىرتىپ وتىرىپ، «شەجىرە» سوزىنە ارابتىڭ قاتىسى جوق دەپ ەسەپتەيمىز دەگەن تۇجىرىمىنا وراي سايلاۋ ءوزىنىڭ كوزقاراسىن ورتاعا سالادى. «ارابتىڭ «ءشاۋجار» سوزىنەن ۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتۋعا بولمايتىن سەكىلدى»،- دەيدى ول، تىلىمىزگە اراب-پارسى تىلىنەن كىرگەن ونداعان سوزدەردىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن قازاق تىلىندە قولدانىستا جۇرگەنىن كولدەنەڭ تارتادى. مىسال كەلتىرەدى.
سايلاۋ ءوز پايىمداۋلارىمەن شەكتەلىپ قالمايدى. تامىرىن تەرەڭنەن الاتىن «قازاق جانە الاش ەتنونيمدەرى جايلى» تاراۋدا وقىرماندارعا تەرەڭ ماعلۇماتتار بەرەدى. زەرتتەۋشى وسى جيناقتا بەلگىلى تۇركىتانۋشى عالىم ا.ن. اريستوۆقا سىلتەمە جاساي وتىرىپ، قانجىعالى تايپاسى XI-XII عاسىرلاردا شىعىس قىپشاق وداقتاستىعىنىڭ ىشىندە بولعان دەگەن بولجام ايتادى.
زەرتتەۋشىنىڭ كەلتىرىپ وتىرعان دايەكتەرى، بولجامى اينا-قاتەسىز دەۋدەن استە اۋلاقپىن. «قىپشاق زامانىندا بولعان قانجىعالىلار قايدان شىققان؟ ولاردىڭ تۇپكى اتاسى كىم؟ ارعىن بىرلەستىگىنىڭ ىشىندەگى بۇگىنگى قانجىعالىلار قايدان كەلگەن؟ ارعىننىڭ تىكەلەي ءوزىنىڭ ۇرپاعى ما؟ بۇلاردىڭ قىپشاق زامانىنداعى جانە التىن وردا داۋىرىندەگى كەيىنگى قازاق حاندىعى تۇسىنداعى قانجىعالىلار مەن ورتالىق ازيانى مەكەن ەتكەن قانجىعالىلارمەن قانشالىقتى بايلانىسى بار؟» دەگەن سانسىز ساۋالدار تۋىندايدى. سونداي-اق وسى تاقىرىپتى تەرەڭىرەك قوزعاۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىس ايتادى، قۇپتارلىق. زەرتتەۋشى سايلاۋدىڭ ەڭبەگىنەن كەلتىرىلگەن وسى ءۇزىندى شەجىرەشى تاريحشىلاردى تىڭ ىزدەنىسكە شاقىرادى. تەرەڭ زەرتتەۋ ناتيجەسىندە سونى دەرەكتەر تابىلىپ، شاڭ باسقان تاريحىمىزدىڭ تىڭ بەتى اشىلسا، قازاق شەجىرەسى تاريحىنا قوسىلعان ەلەۋلى ولجا بولار ەدى. وسى ورايدا زەرتتەۋشىنىڭ تامىرىن تەرەڭنەن الاتىن باستاۋ كوزىمىزدى تانىپ-بىلۋگە ازدى-كوپتى سەپتىگى تيەتىن دايەكتى دالەلدەرى، بايسالدى پايىمداۋلارى، مۇراعاتتىق قۇجاتتار، باسقا دەرەكتى دۇنيەلەردى كەڭىنەن پايدالانۋى كىتاپ قۇندىلىعىن ارتتىرا تۇسكەن.
ماسەلەن، استانالىق زەرتتەۋشى قاسىم تاۋكەنوۆتىڭ «ءۇش تەڭىزدىڭ ارجاعىنا بارعان» ورىس كوپەسى افاناسيي نيكيتيننىڭ جازبالارىنان ورىستاردىڭ: «ا رۋس ەر تانگىرد ساحلاسىن. وللا ساكلا، بۋ دانيادا مۋنۋ قيبيت ەر اكتۋر، نەچيك ۋرۋس ەرن بەگليارى اكوي تۋگيل»،- دەپ جازعانىن كەلتىرەدى. مىنە، وسى شاعىن ۇزىندىدەن «ءرۋستىڭ قاي تىلدە قۇدايعا ءمىناجات ەتكەنىن اڭعارۋعا بولادى» دەگەن زەرتتەۋشى پايىمى ءبىرشاما ويعا قالدىرادى. ال بۇل سياقتى پايىمداۋلار جيناقتا از كەزدەسپەيدى.
وسىعان وراي لۋبسان دانزان، ن. مىڭجاني، ج. بايجۋمين، ش.ءۋاليحانوۆ، م. كوپەيەۆ، ا.سەيدىمبەكوۆ، ج. تىلەكە، مۋراد ادجي، ش.كۋانگانوۆ، ءا.مارعۇلان، ا.ساتايەۆ، ت. ب. زەرتتەۋلەرىن زەر سالا زەردەلەيدى. قان تامىرداي تارالىپ كەتكەن قانجىعالى رۋىن، ولارعا قاتىستى مۇراعاتتى دەرەكتەردى تاۋىپ كەلتىرۋ، ەل شەجىرەسىن، جەر تاريحىن جەتە بىلەتىن كونەكوز قاريالاردىڭ تىرىلەرىن تاۋىپ تىلدەسۋ، مارقۇمداردىڭ جازىپ قالدىرعان ەستەلىك ەڭبەكتەرىنە سۇيەنۋى شىعارما شۇرايىن اشا تۇسكەندەي.
ساكەڭنىڭ ەرەيمەنتاۋ، جەتىسۋداعى، قوستاناي، كوكشەتاۋ، سولتۇستىك قازاقستان، وڭىرىندەگى قانجىعالاردى ءسوز ەتۋمەن قاتار قورجىنكول،ەرەيمەن، اقكول، شاقشاڭ بولىستارىنداعى بولىس-بي، قاسيەت يەلەرى مەن ەل قورعاعان باتىرلار، ەمشىلەر، مولدا-قوجالار، اقىن-جىراۋلار تۋرالى بەرىلگەن انىقتامالاردى، شەربينا ەكسپەديسياسى جازبالارىن كولدەنەڭ تارتۋ كوپ جايدى اڭعارتۋمەن قاتار ناقتىلىعىنا كوز جەتكىزەدى. سولاردىڭ ءبىرى ارعىننىڭ ارگۇل ەسىمدى بايبىشەسى تۋرالى. ول ارعىننان توتى ەسىمدى ءبىر قىز، مەيرام سوپى ەسىمدى ءبىر ۇل كورىپ بالادان توقتاپ قالسا كەرەك. بىرەر جىلدان سوڭ ول وزىنە ۇناعان ۇلى ءجۇز بايدىبەك ءبيدىڭ مومىن دەگەن قىزىنا قۇدا تۇسۋگە بەل بايلايدى.
ارگۇل بايدىبەك ۇيىنە ات باسىن تىرەيدى. سول كۇنى مومىن ءتۇس كورەدى. تاڭەرتەڭ ءتۇسىن ايتا تۇرەگەلەدى. بايدىبەك بي ونىڭ ءتۇسىن باستاسىنىڭ بايبىشەسىن ارگۇلگە جورىتادى. ول قىزدىڭ ءتۇسىن ءوزىنىڭ كەلگەن شارۋاسىنا ورايلاستىرا «اقيىق قىران ارعىن باس بولار، اڭسارى اۋسا، اينالىپ قونار. وڭدەرىڭدە تانىسىپ، تۇستەرىڭدە تابىسىپ جۇرسەڭدەر، بىر-بىرىڭە ىقىلاستارىڭ اۋعانى بولار» دەي كەلىپ، بايدىبەككە: «ۋا، بايدىبەك بي، قىزىنىڭ باۋىرىنا بەرەكە داريىن دەپ تۇر ەكەن، باستاسىڭا قي»،- دەگەن ەكەن. سوندا مومىن: «اكە باتاڭىزدى بەرىپ، ۇيامنان ۇشىرىڭىز، مەن پارسى ەمەسپىن،- دەگەن ەكەن. مومىن ارعىننان جەتى ۇل كورەدى.
ولار ورتا ءجۇز ارعىننىڭ ىشىندە «جەتى مومىن» اتالادى. وسى اڭىزداعى مومىن ارگۇل سياقتى انالاردىڭ ۇرپاق سانىنىڭ ارتىپ وركەندەۋىنە قانشالىقتى مۇددەلى بولعاندىعىنا ءتانتى بولاسىڭ. بۇل ونەگە تۇتار انالار ەرلىگى قازاقتىڭ ەرتەڭىن ويلاعان سول كەزدەگى بويجەتكەندەرگە قانشالىقتى جۇعىستى بولدى دەسەڭشى. ۇلتىمىزدىڭ نەبىر قاندى قاساپ قىرعىنداردان، اپاتتاردان امان قالىپ، بۇل كۇنگە جەتۋىنە ولاردىڭ دا ۇلەستەرى زور ەكەنى تالاسسىز. وسى ءبىر تاريحي دەرەكتەر مەن ادەمى دە اسەرلى اڭىزداردان تۇراتىن (508-بەت) ەڭبەكتى قۇشتارلانا، قىزىعا وقي وتىرىپ شەكتەلە سويلەۋگە ءماجبۇرمىز. العاشقى قانجىعالى بولىستارى 1833 جىلى تامىز كۇنى پەتروپاۆل بەكىنىسىنىڭ وكرۋگتىك باستىعى پولكوۆنيك شۋبين ومبىداعى وبلىستىق باسقارمانىڭ باستىعىنا قانجىعالى، كەرەي بولىستارىنىڭ جەرىندە ءۇشبۇلاق وكرۋگى اشىلعانىن مالىمدەيدى. بۇل وكرۋگكە قانجىعالىلار جاعىنان 6 بولىس ەل كىرەدى.
تابايسارى جاقاۋوۆ، تىلەنشى توبەتوۆ، جانبولات جانتايەۆ، باپان تۇرانالين، دۇكەن سىزدىقوۆ، دانەن توقتاروۆتار سول بولىستاردىڭ ءبيى تاعايىندالىپ ءۇشبۇلاق سىرتقى وكرۋگىنىڭ اعا سۇلتانى بولىپ نۇرمۇحاممبەت سىزدىقوۆ كەيىن جەتى رۋ قانجىعالى بولىسىن قۇرايدى. 1875 جىلدان كەيىن ەرەيمەن بولىسى بولىپ وزگەرەدى.
وسى ءبىر دەرەكتەردى سايلاۋدىڭ قانشالىقتى تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنگەنىن كورسەتەدى. ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان شەجىرەدە (مەن ءتىپتى مونوگرافيا دەر ەدىم) تايپانىڭ ەل تانىعان تارلاندارى، ولار جايلى ادەمى دە اسەرلى اڭىزدار مولىنان بەرىلگەن. ال بۇل سياقتى دايەكتەر مەن دەرەكتەر كىتاپتىڭ ءار بەتىنەن مولىنان كەزدەسەدى.
مۇنىڭ ءوزى سايلاۋ جازعان شەجىرەنىڭ وزگە ءبىز كورىپ تانىسقان شەجىرەلەردەن شوقتىعىن بيىكتەتە تۇسەدى. ەل باستاعان كوسەم دە، ءسوز باستاعان شەشەن دە، وردالى جاۋدىڭ ويرانىن شىعارعان جاۋجۇرەك باتىرلار دا، عايىپتان بولجاپ ءسوز ايتقان كورىپكەل اۋليەلەر دە، ەسىمىن التى الاش قۇرمەتتەگەن ءدىن يەلەرى دە شەجىرەدەن لايىقتى ءوز ورنىن العان. «شەتتە جۇرگەن قانجىعالىلار وزدەرىن بوگەنباي باتىردىڭ ۇرپاعىمىز دەيدى»،- دەپ جازادى زەرتتەۋشى.
بوگەنباي ءوزىمىز عوي. قازەكەڭ قاشان شاكارىم قاجى تۇبەگەيلى زەرتتەپ انىقتاعانشا، ءتۇپ تامىرىن ارابتان تاراتۋعا تىرىسقان عوي. بۇعان وسى زەرتتەۋدەگى شاكارىم قاجىنىڭ:
«قازاقتىڭ ءتۇپ اتاسى باتىر تۇرىك،
ارابسىڭ دەگەن ءسوزدىڭ ءتۇبى شىرىك.
پالەنشە ساحابانىڭ زاتىسىڭ دەپ،
الداعان ءدىن جامىلعان وڭكەي جۇلىك»، -دەۋى ايعاق.
ساحابادان شاكارىم ارا-جىگىمىزدى قانشاما ايىرسا دا قازەكەڭ وعان مويىنسۇنا قويماعان سىڭايلى. كۇنى كەشەگە دەيىن كەيبىر جازۋشى عالىمدارىمىز بەن ءدىندارلارىمىز ءبىرى ءوزىن مۇحاممەد پايعامباردىڭ ءناسىلىمىز دەسە، ەكىنشىسى ونىڭ وتىرىگىن شىعارماق بولىپ، باسپا ءسوز بەتىندە قىزىل كەڭىردەك بولىپ داۋلاسقاندارىن زيالى قاۋىم ەستەرىنەن شىعارا قويماعان بولار. سونىڭ ءبارى قازاق شەجىرەسىن ازدى-كوپتى حاتقا تۇسىرگەن شاكارىم، ءماشھۇر ءجۇسىپ شەجىرەلەرىمەن تانىس بولماۋىنىڭ اسەرى بولسا كەرەك.
ءماشھۇر ءجۇسىپ دەمەكشى، وسى ەڭبەكتە قانجىعالى تايپاسىنا جالپى شەجىرەگە بايلانىستى، ونىڭ پىكىرىنە كەڭ ورىن بەرىلگەن. مىنا اڭىز اڭگىمە دە نازار اۋدارارلىقتاي.
ءماشھۇر ءجۇسىپ پەن توقان حازىرەت ارالارىنان قىل وتپەيتىن قيىسپاس دوس، قۇلىنداعى ساقاۋ قۇنانداعى تىسەۋىن تۇك قالدىرماي سويلەيتىن سىرلاس، سىيلاس بولسا كەرەك. ەكى ءبىلىمداردىڭ بىر-بىرىمەن سونشالىقتى ءتىل تابىسىپ، تىرلىك كەشۋلەرى توڭىرەكتەرىندەگى شالا مولدا، دۇمشە، ءدىندارلارعا ۇناماعان سىڭايلى. ولار اراعا وت جاعۋعا تىرىسادى.
بىردە توقان حازىرەتتەن: «سۇيىندىكتىڭ ءماشھۇرىن سونشا قۇرمەتتەيسىز، نە قاسيەتى بار ونىڭ؟ – دەپ سۇرايدى. سوندا حازىرەت: «ءماشھۇردى اللا وقىتقان، مەنى ادام وقىتقان»، – دەپ جاۋاپ بەرەدى ەكەن. ماشەكەڭنەن سۇيىندىكتىڭ جاقسىلارى توقان جايلى سۇراعاندا: «توقاننىڭ التى مىڭ التى ءجۇز الپىس التى جىلقىسى بار»، – دەسە كەيبىرەۋلەرى تۇسىنبەي: «وپىراي، نە دەگەن قيساپسىز باي!» – دەپ تاڭ قالادى ەكەن . سويتسە، ماشەكەڭ توقان حازىرەت جاتقا بىلەتىن قۇران اياتتارىن ايتادى ەكەن.
وتكەندەردىڭ وسى ونەگەلى ۇلگىسى بىزدەرگە ميراس بولماعانى وكىنىش. سان عاسىرلار توزاڭىنا كومىلىپ، ۇمىت بولا باستاعان شەجىرە سىندى حالقىمىزدىڭ باعا جەتپەس قۇندىلىعىن جارعاق قۇلاقتارى جاستىققا تيمەي، مۇراگەرلەرىمەن تابىستىراتىن سايلاۋ ءىنىمىز سىندى بىلگىر شەجىرەشى-زەرتتەۋشىلەر سانى ارتا بەرسىن دەگىم كەلەدى.
سۇلەيمەن بايازيتوۆ
You Might Also Like
-
بۇگىن مەملەكەتتىك ءبىلىم گرانتتارى يەلەرىنىڭ ءتىزىمى رەسمي باق-تا جاريالاندى. ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندەگى جۇرتشىلىق اسىعا كۇتىپ وتىرعان ءبىلىم گرانتتارى يەگەرلەرىنىڭ ءتىزىمىن مىنا جەردەن جۇكت...
