جاساندى نەيروندىق جەلىلەر: ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە اسەرى قانداي؟
نەيروندىق جەلىلەر ءسىز بەن بىزگە قىزمەت ەتە باستاعالى قاشان؟ دەسە دە ولار جونىندە كوپ بىلە بەرمەيتىنىمىز شىندىق. بۇل وتە كەڭ تاقىرىپ. بۇگىندە نەيروندىق جەلىلەر قولدانىسى كەڭىنەن تارالۋدا. مىسالى، ولاردى Google Photo قوسىمشاسىنان، بارىمىزگە تانىس Prisma گرافيكالىق رەداكتورىنان ۇشىراستىرا الامىز.
نەيروندىق جەلىلەر دەگەنىمىز نە؟
«نەيروندىق جەلى» ۇعىمى پايدا بولعاننان بەرى 150 جىل وتكەن ەكەن. بۇل ۇعىم العاش پايدا بولعان ۋاقىتتا، مي جانە جۇلىنداعى نەيرونداردى زەرتتەۋگە قاتىستى قولدانىلعان. ادام ميى شامامەن 86 ميلليارد نەيروننان تۇرادى. ولاردىڭ جيىنتىعى نەيروندىق جەلىنى قۇرايدى. ءار نەيرون – كوپتەگەن دەندريت پەن ءبىر اكسوننان تۇراتىن جەكە جاسۋشا. ونداعى اكسون تارماقتالىپ، اقپاراتتى بىردەن بىرنەشە جاسۋشاعا جەتكىزە الادى. نەيروندار ەلەكتر يمپۋلستەرىن جىبەرىپ قانا قويماي، حيميالىق سيگنالدار جىبەرەتىن دە قابىلەتكە يە. بۇل ماقالا اياسىندا تەك ەلەكتر يمپۋلستەرى جونىندە ءسوز قوزعاماقپىز. سەبەبى بايلانىستىڭ ءدال وسى ءتۇرى مەن باعدارلامالىق كەڭىستىكتەگى نەيروندىق جەلىلەر اراسىندا ورتاق دۇنيەلەر كوبىرەك.
نەيروندىق جەلىلەر قالاي جۇمىس ىستەيدى؟
دەندريت ارقىلى اقپاراتتى قابىلداپ، اكسون ارقىلى جەلىدەگى كەلەسى نەيرونعا جىبەرەتىن نەيرون جۇمىسىنا قاراپايىم مىسال كەلتىرىپ كورەلىك. ءسىز دوسىڭىزبەن بىرگە ءدامحانانىڭ جازعى الاڭقايىندا وتىرسىز دەلىك. سىرتتا وتىرعاندىقتان، كۇلاعىڭىزدىڭ دابىل جارعاعىنداعى تەربەلىستەر ارقىلى سەزىلەتىن ءتۇرلى دىبىستاردى ەستيسىز. ول ىشكى قۇلاققا تەربەلىس جىبەرەدى. ءوز كەزەگىندە تەربەلىستى قابىلدايتىن تۇكشەلى جاسۋشالار ارنايى سۇيىقتىقتا تەربەلەدى. وسى جاسۋشالار نەيروندارعا سيگنال جىبەرەدى. تىزبەكتەگى ءبىرىنشى نەيروندار تەربەلىس جيىلىگىن انىقتاپ، ماعىناسىن كەلەسىلەرىنە جولدايدى. ال كەلەسى نەيروندارى شۋدى تۇرلەرىنە قاراي اجىراتىپ، ۇقساستىعى بويىنشا بىرنەشە كانالعا بولەدى. مۇنان ءارى مي شۋ تۋرالى قابىلدانعان اقپاراتتىڭ اراسىنان كولىكتىڭ دىبىسىن اجىراتادى. ارتىنشا ونىڭ جەڭىل نەمەسە جۇك كولىگىنەن شىققان دىبىس ەكەندىگىن انىقتايدى. جيناقتالعان تاجىريبەگە سۇيەنىپ، ميىمىز دىبىسى ارقىلى كولىكتەردى قوزعالتىقىشىنىڭ كولەمىنە قاراي توپتاستىرادى. ءبىراق دوسىڭىزبەن اڭگىمەلەسىپ وتىرعاندىقتان، مي دوسىڭىزدىڭ ءسوزىن ەڭ باستى دىبىس اعىمى رەتىندە اجىراتادى. وسى كەزدە كوزىڭىزدى جۇمساڭىز دا، دوسىڭىزدىڭ سويلەپ جاتقاندىعىن ءتۇسىنىپ، داۋسىنان تاني الاسىز. ونىڭ ءسوزىن جەكەلەي ءتۇسىنىپ قانا قويماي، ينتوناسياسىن، كوڭىل كۇيىن، ءار ءسوزىنىڭ ماعىناسىن تۇسىنەسىز. مۇنىڭ بارلىعى ىشكى قۇلاعىڭىز قابىلداپ، مىڭداعان نەيروندار وڭدەگەن اۋاداعى قاراپايىم تەربەلىستەر ارقىلى جۇزەگە اسادى.
جاساندى نەيروندىق جەلىلەر نە ءۇشىن قاجەت؟
جاساندى نەيروندىق جەلىلەردىڭ ماقساتى – ءدال وسى پروسەستى قايتالاۋ. ءبىراق ول ارنايى وقۋسىز مۇمكىن ەمەس. ءبىز دۇنيەگە كەلگەن بويدا سوزدەر مەن وزگە زاتتاردىڭ دىبىستارىن بىردەن اجىراتا المايمىز. ۋاقىت وتە كەلە ميىمىزدا جيناقتالعان اقپارات، تاجىريبەلەردىڭ كومەگىمەن دىبىستاردى اجىراتۋدى ۇيرەنە باستايمىز. ومىرگە كەلگەن ساتتەن باستاپ ءوزىن «انا» رەتىندە تانىستىراتىن ايەلدى ۇنەمى كورەمىز. سوندا دا «انا» ءسوزىن ايتۋ ءۇشىن، ونى بەلگىلى ءبىر اداممەن بايلانىستىرۋ ءۇشىن 1 جىلدان استام ۋاقىت قاجەت. ايتپاقشى، ادام سويلەگەن كەزدە اۋىز قۋىسىندا ءتىل مەن ءتىستىڭ اراسىندا قانداي ارەكەتتەستىك بولىپ جاتقاندىعىن كورە الماعاندىقتان، دىبىستاۋعا بايلانىستى قيىندىقتار تۋىندايدى. سوندىقتان ونى تاجىريبە جۇزىندە بايقاۋعا نەمەسە ءبىلىم الۋعا تىرىسامىز. ءدال وسى سياقتى، جاساندى نەيروندىق جەلىلەردى ۇعىنۋ ءۇشىن دە ءبىلىم قاجەت.
Google Photo قوسىمشاسىنداعى نەيروندىق جەلىلەر
نەيروندىق جەلىلەردى ماشيناعا كوشىرۋ نەمەسە نەيروندىق جەلىلەر نەگىزىندەگى ماشينا جاساۋ جونىندەگى وي العاش رەت وتكەن عاسىردىڭ 40-جىلدارىندا تۋىنداعان. ول كەزدەرى مي تۋرالى ءتانىم-بىلىم بۇگىنگىدەي كەڭ بولماعان. جانە ەسەپتەۋىش تەحنيكالاردىڭ قۋاتى تومەن ەدى. بۇگىندە اقپاراتتى كومپيۋتەرگە ەنگىزۋ – قيىن دۇنيە ەمەس. ونى ارنايى باعدارلاما، كودتار ارقىلى جاساۋعا بولادى. ادام ميىنىڭ تولىقتاي باعدارلامالىق كوشىرمەسىن جاساۋ الىگە دەيىن مۇمكىن بولماعانىمەن، نەيروندىق جەلىلەردى بەلگىلى ءبىر ماقساتتا قولداناتىن باعدارلامالار بار. وعان مىسال - Google Photo قوسىمشاسى. باعدارلاما سۋرەتتە بەينەلەنگەن زاتتاردى وزدىگىنەن جەكە-جەكە ءبولىپ، سۋرەتتەردى توپتاستىرا الادى. ياعني ميداعى نەيروندارمەن بايلانىساتىن كوزىمىز سياقتى، Google Photo قوسىمشاسى سۋرەتتەگى ءتۇرلى زاتتاردى اجىراتا الادى. تەكسەرۋ ءۇشىن ىزدەۋ تارماعىنا «ساعات» ءسوزىن جازدىق. ونىڭ ناتيجەسى تومەندە سۋرەتتەردە كورسەتىلگەن.
Google Photo الگوريتمدەرى سۋرەتتەردەگى ساعات بەينەسىن ەش قاتەسىز تابا الادى. ول ساعاتتىڭ دوڭگەلەك نە ءتورتبۇرىشتى ءپىشىندى، ءتىلى مەن سيفرلارى بارىن «بىلەدى». باعدارلاماشىلار باعدارلامانىڭ جاساندى نەيروندىق جەلىسىنە ساعاتتىڭ سۋرەتى كورسەتىلگەن بىرنەشە سۋرەتتى ەنگىزۋ ارقىلى، زاتتىڭ سيپاتىن انىقتاپ، ونى اجىراتۋدى «ۇيرەتكەن». باعدارلاما قايتالانعان فاكتورلاردى انىقتاپ، ولاردى ماڭىزدىلىعى، پارامەترى بويىنشا بولەدى. مۇنان سوڭ باعدارلاماعا ساعاتتىڭ سۋرەتى سالىنعان جانە ساعات بەينەلەنبەگەن سۋرەتتەر ۇسىنىلادى. ەگەر باعدارلاما ساعات بەينەسىن اجىراتۋدا قاتەلىك جىبەرسە، باعدارلاماشى قاتە نۇسقانى بەلگىلەيدى. ودان ءارى باعدارلاما قاي كەزەڭدە قاتە جىبەرىلگەنىن ىزدەستىرىپ، تۇزەتۋ ەنگىزەدى. مۇنىمەن بىرگە باعدارلاما سۋرەتتە بەينەلەنگەن باسقا دا زاتتاردى انىقتاپ، ولاردىڭ نە ەكەنىن ىزدەستىرەدى. جاۋابىن وزىندىك دەرەكقورىنان تابادى نەمەسە ينجەنەردىڭ جاۋابىن كۇتەدى. ارينە، Google Photo باعدارلاماسى اناعۇرلىم كۇردەلى الگوريتمدەرگە نەگىزدەلگەن. دەگەنمەن باعدارلاما جۇمىسىنىڭ جەڭىلدەتىلگەن ۇلگىسىن كورسەتۋگە تىرىستىق.
فوتوسۋرەت بويىنشا ىزدەۋمەن قاتار، نەيروندىق جەلىلەر باسقا دا كومپيۋتەرلىك باعدارلامالار ءۇشىن قولدانىلادى. مىسالى، ويىنداردا. «كەزبە» ويىنداردىڭ بىرىندە شابۋىلعا شىعۋعا بولاتىنى نە بولمايتىنى جونىندە مالىمەت بەرىپ وتىراتىن سەرىگىڭىز بار دەلىك. باستاپقىدا سەرىگىڭىز قارسىلاستارىڭىزدىڭ سانىن، كۇش-قۋاتىن، قارۋ-جاراقتارىن جانە ءسىزدىڭ كەيىپكەرىڭىزدىڭ دەنساۋلىق دەڭگەيىن باعالاۋ ارقىلى كومەك بەرەدى. بۇل فاكترورلاردىڭ بارلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، سىزگە قالاي، قاشان جانە قانداي ءتاسىل ارقىلى جەڭىسكە قول جەتكىزۋ مۇمكىن بولاتىنىن انىقتايدى. مۇنان كەيىن ول كەيىپكەرىڭىزدىڭ شەبەرلىك دەڭگەيىن باعامداپ، شابۋىلعا شىعۋ نە جاسىرىنۋ كەرەگىن ەسكەرتەدى. ياعني ويىن كۇردەلىلىگىنىڭ ينتەللەكتۋالدى دەڭگەيى وسىنداي سيپاتتا جۇمىس ىستەپ، ءسىزدىڭ شەبەرلىگىڭىزگە قاراي قارسىلاسىڭىزدىڭ دەڭگەيىن ارتتىرىپ وتىرادى. ول ويىنشىنىڭ قىزعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا بۇگىندە كەڭىنەن قولدانىلادى.
بۇل پروسەسس نەگە الىپ كەلۋى مۇمكىن؟
نەيروندىق جەلىنىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن انىقتادىق. ەندى ونىڭ بولاشاقتا نەگە الىپ كەلۋى مۇمكىن ەكەندىگىنە توقتالايىق. بولاشاقتا جوعارىدا اتالعان Google Photo وزىندىك جاساندى نەيروجەلىسى ارقىلى باعدارلاماعا ەنگىزىلگەن رەنتگەن سۋرەتتەرىن تالداۋدان وتكىزىپ، اعزادا ىسىك بار-جوعىن انىقتاي الادى. سونىمەن قاتار سۋرەتتەگى ادامنىڭ كوز استى تەرىسىنىڭ قارايۋى ارقىلى بۇيرەگى اۋىراتىنىن نەمەسە ودان وزگە دە دەرتتەردى سىرتقى بەلگىلەرى بويىنشا انىقتاي الۋى مۇمكىن. بۇگىندە كاسىبي قۇرىلعىلاردا مۇنداي الگوريتمدەر قولدانىلىپ ءجۇر. ناۋقاستى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، ونى تالداۋدان وتكىزىپ، مالىمەتتى دارىگەرگە جىبەرەدى. ءارى قاراي دارىگەر ەمدىك شارالاردى تاعايىندايدى. ۋاقىت وتە كەلە دارىگەر سىرقات دياگنوزدارىن، ەمدىك شارالاردى جۇيەگە ەنگىزۋى ارقىلى، باعدارلاما الگوريتمىن ناۋقاستارعا كەڭەس بەرۋگە ۇيرەتە الادى.
مۇنداي الگوريتمدەرگە ەنگىزىلگەن ءبىلىمدى ءتۇرلى دەرتتەردى انىقتاۋدان بولەك، باسقا ماقساتتار ءۇشىن دە قولدانۋعا بولادى. بىلتىرعى جىلدىڭ مامىر ايىندا اۆتوماتتاندىرىلعان روبوت-حيرۋرگ دوڭىزدىڭ ىشەگىنە وتا جاساعان. ارينە، وعان جانىنداعى كومەكشىلەر كومەكتەسكەن. ءبىراق ۋاقىت وتە كەلە ولاردى دا روبوتتار الماستىرۋى ىقتيمال. ايتپاقشى، روبوت جاساعان وتا تاجىريبەلى حيرۋرگ جاساعاننان الدەقايدا ساپالى بولىپ شىققان. ەندى بولاشاقتا ەمحانا، اۋراحنالاردىڭ قانداي بولارىن ەلەستەتىپ كورىڭىزشى! ال Siri جانە Google Now سىندى دىبىستىق كومەكشىلەر قالاي وزگەرمەك؟ ۋاقىت وتە كەلە ولار «مەنى ەرتەڭ ساعات 7:00-دە ويات» دەگەن تىركەستى ءتۇسىنىپ، سول ۋاقىتقا وياتقىش قويۋدى عانا ەمەس، ءسىزدىڭ كۇندەلىكتى اتقاراتىن ىستەرىڭىزدى تالداپ، ءسىزدى نەشەدە وياتۋ قاجەتتىگى جونىندە وزدىگىنەن شەشىم قابىلداۋعا «ۇيرەنەدى». باستىسى دىبىستىق كومەكشى كوزىڭىزدىڭ استىنداعى تەرىنىڭ قارايعاندىعىن انىقتاپ، ماڭىزدى كەزدەسۋىڭىزدەن قالدىرماسا بولعانى.
You Might Also Like
-
ادامشىلىق قوسىلىپ، بولعان دۇرىس ءبىلىمدى. وزگەلەرگە اركەز ۇناپ، جەتەلەيسىڭ ءوزىڭدى.
