InfoHub Logo

ءتورت كورىنىستى قويىلىم

قاتىسۋشىلار:

لاق
قوزى
تۇلكى
ءبىرىنشى تۇلكىشەك
ەكىنشى تۇلكىشەك
قاسقىر
ايۋ

ءبىرىنشى كورىنىس

تاۋ ەتەگىندەگى اۋىل. ساحنانىڭ ءبىر شەتىندە لاقتىڭ، ەكىنشى شەتىندە قوزىنىڭ ءۇيى. ەكەۋىنىڭ دە توزىعى جەتكەن ەسكى باسپانا ەكەنى كورىنىپ تۇر. كۇز. الاي-تۇلەي جەل سوعىپ، ارتىنشا نوسەرلەتىپ جاۋىن جاۋادى. شارت-شۇرت نايزاعاي جارقىلداپ، گۇرىلدەپ كۇن كۇركىرەيدى. ۇيىنەن سىرتقا اتىپ شىققان لاق كورشىسىنىڭ ۇيىنە قاراي دەدەكتەي جۇگىرەدى.

لاق (شوشىنا ماڭىراپ، تەرەزەنى دۇرسىلدەتەدى). ءم-مو-مو-ا! ويباي، قوزى، تەزىرەك اش!

قوزى ەسىكتىڭ ىلگەگىن اعىتىپ، دالاعا شىعادى.

قوزى(جايباراقات). ما-ا-ا! ە-ە، لاق، نە بوپ قالدى سونشاما دۇرلىگىپ؟

لاق(ۇرەيلەنە). بىلەسىڭ بە، مەنىڭ ءۇيىمنىڭ توبەسى تەسىلىپ... جاۋىن سورعالاپ تۇر!.. ەندى نە ىستەيمىن؟!

قوزى. تۋ-ۋ، سوعان بولا ابىرجىپ! شاتىرىڭنىڭ قامىسى توزعان عوي... انە، مەنىڭ ءۇيىمنىڭ توبەسىنەن دە سۋ تامشىلاپ تۇر...

لاق. اح-ح، سولاي ما، ەندى سەن نە ىستەمەكسىڭ؟!

قوزى. نە ىستەگەندە-ە... ءقازىر شاتىرعا شىعىپ بايقاپ كورەمىن، ەگەر يكەمگە كەلسە جوندەيمىن.

لاق. ا-ا، يكەمگە كەلمەسە شە؟

قوزى. وندا راسىندا قامىستىڭ مۇلدە جارامسىز بوپ قالعانى... ياعني، تۇگەل اۋىستىرۋعا تۋرا كەلەدى.

لاق. ق-قالايشا؟!

قوزى. ءيا، مۇندايدا باسقا امال جوق. جاۋىن توقتاعان سوڭ ەسكى قامىستاردى الىپ تاستاپ، جاڭالارىن سالامىن.

لاق. ا-ا، جاڭا قامىستاردى قايدان الماقسىڭ؟!

قوزى. توعايدان، ارينە.

قوزى. ا-ا، سوندا نە ىستەمەكسىڭ؟!

لاق. مەن... مەن وزىمە باسقا ءبىر دۇرىستاۋ ءۇي تاۋىپ الامىن!..

قوزى. ءپالى-ى! بەس بەرەسى، التى الاسى جوق ساعان كىم دۇرىستاۋ ءۇيىن دايىنداپ وتىر ەكەن؟!

لاق. ءا-ا، قىزعانايىن دەدىڭ بە؟! مەنى جاقسى ءبىر ءۇي تاۋىپ الىپ، وزىڭنەن زىپ كەتەدى دەپ ءىشتارلىق جاساپ تۇرسىڭ عوي، ءا!

قوزى. ءتىپتى دە ولاي ەمەس! مەن قايتا سەنى بەتالدى قاڭعىپ ءجۇرىپ، ءبىر جاماندىققا ۇرىنىپ قالا ما دەپ ۋايىمداپ تۇرسام...

لاق. ءويدو-و-يت دەگەنىڭ، جاناشىرلىعىڭا مىڭ دا ءبىر راحمە-ە-ت! ءبىراق ەڭ دۇرىسى، تاپ ءقازىر جولىما بوگەت بولماعانىڭ جاقسى بولار ەدى.

قوزى. ەركىڭ ءبىلسىن... دەگەنمەن، جوقتان بار جاسايمىن دەپ سەرگەلدەڭگە تۇسكەننەن گورى، قولداعى باردى جاماپ-جاسقاپ، ۇقساتىپ، يگىلىگىن كورگەنگە نە جەتسىن! «بەينەت ءتۇبى – زەينەت» دەگەن، بەينەتسىز راحات ءومىر سۇرۋگە بولادى دەگەنگە ءوز باسىم سەنبەيمىن.

لاق. وي، بىلگىشىم-اي، وسى اقىلىڭدى وزىڭە قالدىرىپ، توبەسى شۇرق تەسىك جامان لاشىعىڭنىڭ «راحاتىن» ءوزىڭ-اق كورە بەرگەيسىڭ! ال مەن كەتتىم!.. تەك كۇندەردىڭ كۇنىندە ماۋەلى باققا ورانعان عاجايىپ ۇيدەن مەنى كورىپ، وكىنىشتەن تۇياعىڭدى شايناپ جۇر-مەگەيسىڭ!..

لاق كەرى بۇرىلىپ، كەتۋگە ىڭعايلانادى.

قوزى. لا-ا-ق! لاق، توقتاشى، ءسال ويلانشى!.. قارا شاڭىراعىڭ-دى تاستاپ، قايدا لاعىپ باراسىڭ؟! ەگەر ءۇيىڭدى جوندەپ الۋدى قيىنسىنساڭ، مەن كومەكتەسەيىن! مەن قول ۇشىن بەرۋگە ءازىرمىن.

لاق. جو-جوق، قوزى، مەنىڭ جولىمدى بوگەيمىن دەپ اۋرە بولماي-اق قوي! مەن ءبارىبىر قىڭىرايعان ەسكى ۇيدە تۇرا المايمىن! (دوڭگەلەنە سەكەڭدەپ) سەن ءوزىڭ دۇرىستاپ قاراشى. مەن قانداي سۇلۋمىن، مەن قان-دا-ا-اي جاپ-جاسپىن! مەن... مەن دەگەنىڭ التىنمەن اپتالعان، كۇمىسپەن قاپتالعان ءزاۋلىم سارايدا تۇرۋىم كەرەك ەمەس پە؟! ءيا-يا، مەنىڭ ءومىرىم تاڭعاجايىپ سارايدا ۇلدە مەن بۇلدەگە ورانىپ ءوتۋى كەرەك!

كوڭىلدى مۋزىكا. ەلەسكە ەلتىگەن لاق كوزىن جۇما شىر اينالا بيلەي جونەلەدى.

قوزى. لا-ا-ق! لاق، شامالى سابىر ەتشى، اقىلعا كەل-شى-ى!

لاق. ءجا، قوزى، جەتەدى ەندى، ءسوزدى دوعار! ونسىز دا ەكەۋمىز كىشكەنتايىمىزدان بىرگە وسكەن دوس بولعاندىقتان وسى ۋاقىتقا دەيىن ءسوزىڭدى تىڭداپ، ەسكى لاشىقتا قور بولىپ كەلگەنىم دە جەتەدى. ەندى مەن ەسەيدىم، ەرىك وزىمدە! قالاي ءجۇرىپ-تۇرامىن دەسەم دە ءوزىم بىلەمىن! مەن ءبارىن بىلەمىن!.. بىلەمى-ى-ى-ن! بىلەمى-ى-ى-ن!

لاق بيلەي باسىپ ۇزاي بەرەدى.

ەكىنشى كورىنىس

ءتۇن. جاۋىن جاۋىپ تۇر. قولشاتىرىن كوتەرگەن لاق كوڭىلدەنە اندەتىپ كەلەدى.

لاق (سۇيسىنە داۋىستاپ). ءما-ا! و، مەن قانداي كورىكتىمىن! و-و، مەن قانداي سىمباتتىمىن.

تالدىڭ تاساسىنان تۇلكى شىعادى.

تۇلكى (قىلمىڭداپ). و، جاس بيكەش، سوزىڭىزگە قۇلدىق! ءدال سىزدەي كورىكتى، ءدال سىزدەي سىمباتتى تىرشىلىك يەسىن بۇرىن كورسەم كوزىم شىقسىن! نە دەگەن سۇلۋلىق! نە دەگەن اسەمدىك!.. تۇلا بويىڭىزدا ءتىپتى ءبىر ءمىن جوق-اۋ، ءبىر ءمىن جوق!

لاق. اھ، بۇل شىن ءسوزىڭىز بە، اپاي؟!

تۇلكى. ارينە، شىن ءسوزىم!

لاق. ءوزىم دە سولاي ويلاپ ەدىم-اۋ!.. مەن نەتكەن باقىتتىمى-ى-ن!

تۇلكى. البەتتە، وعان داۋ بار ما، سىزدەي سۇلۋ بيكەش باقىتتى بولماعاندا كىم باقىتتى بولسىن! ءسىز باقىتتىسىز، ءسوز جوق باقىت-تىسىز!

لاق ماساتتانىپ، كەربەزدەنە تۇسەدى. كوڭىلدى مۋزىكا. لاق سەكەڭدەپ بيلەپ ءجۇر.

تۇلكى. ال، سۇلۋ بيكەش، ەندى ءجون سۇراسساق، جاۋىنداتىپ قايدا باراسىز؟

لاق. بىلەسىز بە، اپاي، مەن بار عوي... مەن دۇرىستاۋ ءبىر ءۇي ىزدەپ شىققان ەدىم...

تۇلكى. بارەكەلدى-ى، مۇنىڭىز ءجون ەكەن، ءسىز سياقتى اجارلى بيكەشتەردىڭ ءۇيى، ارينە، جۇتىنىپ تۇرۋ كەرەك قوي! ەگەر قالاساڭىز، ءقازىر ءبىزدىڭ ۇيگە ءجۇرىڭىز، كورىڭىز... ۇناپ جاتسا، ءتىپتى بىرگە تۇرۋىمىزعا دا بولادى.

لاق. راس ايتاسىز با؟

تۇلكى. ارينە، راس ايتامىن. ءسىز سەكىلدى سۇلۋ بيكەش قايتا ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ ءسانى ەمەس پە!

لاق. راقمەت، اپاي، ءسىز وتە مەيىرىمدى ەكەنسىز!.. مەن ءسىزدىڭ ۇيىڭىزگە بارامىن.

تۇلكى. ەندەشە نە تۇرىس، كەتتىك!

مۋزىكا. تۇلكى مەن لاق قول ۇستاسىپ جۇگىرە جونەلەدى. تۇلكىنىڭ اشەكەيلى ءۇيى. جان-جاعىن قىزىعا تاماشالاعان لاق.

لاق (تامسانا). عاجا-ا-پ! قانداي كەرەمە-ە-ت ءۇي!..

تۇلكى. بۇل ءبىزدىڭ اتامىزدىڭ اتاسىنان قالعان ءۇي عوي. بابامىز كەزىندە ورمان پاتشاسى ارىستاننىڭ باس ءۋازىرى بولعان كورىنەدى.

لاق. باسە-ە، مىناۋ دەگەنىڭىز ناعىز حان سارايىنداي كەرەمەت ءۇي عوي!

تۇلكى (ءىشى-باۋىرىنا كىرە). ال ولاي بولسا وسىندا تۇرۋعا قالاي قارايسىز؟

لاق (ەلپ ەتىپ). رۇقسات ەتسەڭىز، ارينە، قۋانا-قۋانا تۇرار ەدىم-اۋ!

تۇلكى(ەلجىرەپ). البەتتە، رۇقسات، ءوز ۇيىڭىزدەي كورىپ، قا-لاۋىڭىزشا ءجۇرىپ-تۇرا بەرىڭىز!

لاق. راقمەت، اپاي، ۇلكەن راقمەت سىزگە! بۇل جاقسىلىعىڭىزدى ەشۋاقىتتا ۇمىتپاسپىن!

تۇلكى. ەندەشە نە تۇرىس، مەن ءسىزدىڭ جاتىن بولمەڭىزدى كور-سەتەيىن. جولدان كەلدىڭىز عوي، جۋىنىپ-شايىنىپ العاسىن جاتىپ تىنىعىڭىز، قالعان اڭگىمەنى ەرتەڭ جالعاستىرارسىز.

لاق تۇلكى ۇسىنعان سۇلگىنى موينىنا ءىلىپ، جۋىنۋعا بەتتەي بەرگەندە ىشكى بولمەدەن ەكى تۇلكىشەك جۇگىرىپ شىعادى. ۇيقىلارىنان ويانىپ كەتكەن ەكەۋى كوزدەرىن ۋقالاپ، شەشەلەرىنىڭ الدى-ارتىن وراعىتىپ، جارىسا سويلەي جونەلەدى.

ءبىرىنشى تۇلكىشەك. ماما، بۇل كىم؟

تۇلكى. بۇل سەندەردىڭ لاق دەگەن اپكەلەرىڭ بولادى.

ەكىنشى تۇلكىشەك. ءبىزدىڭ ونداي اپكەمىز جوق ەدى عوي!..

تۇلكى.بولماسا، ەندى بۇدان بىلاي بولادى.

بۇل ءسوزدى ەستىگەن لاق ىرشىپ تۇسەدى.

تۇلكى (ساسقالاقتاپ). اقىماق، نە وتتاپ تۇرسىڭ، اۋزىڭدى جاپ! (لاققا بۇرىلىپ) اينالايىن، كەشىرىڭىز، بۇلار ءالى كىشكەنتاي بالا عوي، كىمنىڭ كىم ەكەنىن جەتە بىلە بەرمەيدى!..

لاقتى وزىمسىنە قۇشاقتاماق بولادى. ءبىراق لاق ۇستاتپاي ەكىنشى شەتكە سەكىرىپ كەتەدى. تۇلكى الگى ءسوزدى ايتقان تۇلكىشەكتى ۇستاپ الىپ، قۇيرىعىنا ۇرىپ-ۇرىپ جىبەرەدى.

تۇلكى(اشۋلى). ءاي، جۇگىرمەكتەر، مەن سەندەرگە ويلانىپ سويلەپ، ويلانىپ تىرلىك ىستەڭدەر دەپ قاشانعى ۇيرەتەمىن وسى! قوناقتان ۇيات بولدى-اۋ!

ەكىنشى تۇلكىشەك. ك-كەشىرىڭىز، اپكە...

تۇلكى(ءبىرىنشى تۇلكىشەككە). سەن دە كەشىرىم سۇرا!

ءبىرىنشى تۇلكىشەك(تاڭىرقاي). مەن نە ءۇشىن كەشىرىم سۇرايمىن؟! جامان ءسوز ايتقان اناۋ عوي... (ەكىنشى تۇلكىشەكتى مەڭزەيدى.)

تۇلكى. سەن دە ءبىر نارسەنى ءبۇلدىرۋىڭ مۇمكىن عوي... ءبۇلدىرىپ الىپ كەشىرىم سۇراعاننان گورى، بۇلدىرمەي تۇرىپ الدىن الا كەشىرىم سۇراعانىڭ جاقسى!

ءبىرىنشى تۇلكىشەك(قۇلىقسىز). كەشىرىڭىز، ا-اپ-كە...

سوستيىپ تۇرعان لاق ەرىكسىز كۇلىپ جىبەرەدى.

لاق. وي، اپاي، ءسىزدىڭ تاربيەڭىز قانداي قىزىق ەدى!

تۇلكى. بۇلارعا سول كەرەك، ايتپەسە تورسيعان ءبىر قارىندارىنان باسقا دۇنيەنىڭ ءبارىن ۇمىتىپ كەتەدى!

لاق. دۇرىس ايتاسىز، اپاي، ەرتەلى-كەش تەك جالعىز قارىننىڭ توياتىن ويلاي بەرمەي، ءبىر ءسات كوزدى اشىڭقىراپ، ءومىردى باسقا قىرىنان دا كورە ءبىلۋ كەرەك وي! م-ماسەلەن... سۇلۋلىق!.. شىركىن، سۇلۋلىقتى جان-تانىمەن سەزىنىپ، سودان ءلاززات الا بىلگەنگە نە جەتسىن!..

تۇلكى. بارەكەلدى! ءسوزىڭ نەتكەن بالداي ەدى، ءسىڭلىم! سۇلۋلىقتى باعالاي بىلەتىندەردىڭ سۇلۋلىقتى قاستەرلەي بىلەتىندەردىڭ اۋزىنان وسىنداي ۇلاعاتتى ءسوز شىقسا كەرەك-تى! «اقىل – جاستان، اسىل – تاستان» دەگەن وسىندايدا ايتىلعان-اۋ، استە!

تۇلكى لاقتى ەركەلەتە قۇشاقتايدى.

تۇلكى. اينالايىن اقىلدىم، تەك مىنا جۇگەرمەكتەردىڭ ال-گىندەگى اڭداماي سويلەگەن سوزدەرىن ۇمىتىپ كەتۋگە تىرىسىڭىز!.. (تۇلكىشەكتەرىنە سەس كورسەتىپ، جۇدىرىعىن تۇيەدى.) ولاردىڭ سازايىن ءوزىم-اق تارتتىرامىن ءالى...

لاق. جارايدى، وندا، ءسىز ءۇشىن ۇمىتسام ۇمىتايىن!

تۇلكى. اپ-بارەكەلدى-ى! ەندەشە تەزدەتىپ جۋىنىپ الىڭىز، مەن ءسىزدىڭ جاتىن ورنىڭىزدى ازىرلەپ جىبەرەيىن.

لاق سىرتقا شىعىپ كەتەدى. تۇلكى بالالارىنا دۇرسە قويا بەرەدى.

تۇلكى. ءاي، كەششەلەر، قاي كەزدە قالاي سويلەۋدى ءالى بىلمەيسىڭدەر، ءا! اۋىزعا ءوزى ءتۇسىپ تۇرعان اسقا سونشا دەگبىرسىزدەنىپ نە كورىندى سەندەرگە؟! ءتۇن ىشىندە الەك-شالەك بولماي-اق، ەرتەڭ تاڭ اتقاسىن دا جەيتىن ەدىك قوي!

ءبىرىنشى تۇلكىشەك. ماما، ءبىز بايقاماي...

ەكىنشى تۇلكىشەك. ماما، ءبىز ادەتتەگىدەي بىردەن باس سالىپ جەيمىز بە دەپ...

تۇلكى. ءاي، بالالارىم-اي، سەندەرگە اڭقاۋلىق مۇلدەم جاراس-پايدى عوي! ويتكەنى اڭقاۋلىق و باستان ءبىزدىڭ قانىمىزدا جوق! سوندىقتان قاشاندا اتا-بابالارىمىزعا ءتان قۋلىقتى عانا بوي-لارىڭا ءسىڭىرىپ ۇيرەنىڭدەر!..

ءبىرىنشى تۇلكىشەك. جارايدى، ماما، مەن ءتۇسىندىم!..

ەكىنشى تۇلكىشەك. مەن دە ءتۇسىندىم...

جۋىنىپ-شايىنىپ كەرى ورالعان لاق، اشىق تۇرعان ەسىكتىڭ قالقاسىندا ىشتەگىلەردىڭ سوزىنە قۇلاعىن ءتۇرىپ تۇرا قالادى.

تۇلكى. تۇسىنسەڭدەر، ەندى ەشتەڭە بىلمەگەندەي مونتيىپ-مونتيىپ توسەكتەرىڭە جاتا-جاتا قالىڭدار. ال جەلىك قۋىپ جەلدەپ كەلگەن لاق ەشقايدا قاشپاس، بۇيىرسا ەرتەڭ تۇسكى استا بۋى بۇرقىراعان جاس لاقتىڭ ەتىنە ءبىر تويارمىز!..

ۇرەيلى مۋزىكا. لاق سەلك ەتە قالادى. قولىنداعى ورامالى جەرگە ءتۇسىپ كەتەدى. جانىن قويارعا جەر تاپپاي كوزى الاقتاپ، دالاعا قاراي اتا جونەلەدى.

ءۇشىنشى كورىنىس

نوسەرلەتە قۇيعان جاۋىن. جان-جاعىنا الاق-جۇلاق قاراعان لاق زىتىپ كەلەدى. الدىنان ەڭسەلى ءزاۋلىم ءۇي كورىنەدى. ۇلكەن ۇيدەن جۇرەگى شايلىعىپ قالعان لاق بۇرىلارىن، يا توقتاماي ءوتىپ كەتەرىن بىلمەي اڭىرىپ تۇرعاندا، ىشتەن تەمەكىسىن بۋداقتاتا تارتىپ، قاسقىر شىعادى.

قاسقىر(ۇلىپ). ۋ-ۋۋ-ۋ!.. و، اينالايىن شۇناقجان، جول بولسىن؟!

لاق(دىردەكتەپ). ا-اعاي، مەن بار عوي... مەن وزىمە ءبىر دۇرىستاۋ ءۇي ىزدەپ شىققان ەدىم...

قاسقىر. دۇرىستا-ا-ۋ؟!

لاق. ي-يا، دۇرىستاۋ...

قاسقىر. سوندا-ا... دۇرىستاۋ دەگەن قانداي ءۇي؟!

لاق. م... م... ماسەلەنكي... ءوزى بيىك، ءزاۋلى-ى-م بولسا!..

قاسقىر. اپىراي، ا؟!

لاق(ەكپىندەي). بولمەلەرى كەڭ، جارى-ى-ق بولسا!..

قاسقىر. تۋھ-ھ؟!

لاق (ودان سايىن ەلىرىپ). اينالاسى جاپ-جاسىل باققا ورانىپ، ىرگەسىنەن سىلدىراپ ءموپ-مولدىر بۇلاق اعىپ جاتسا!..

قاسقىر. ءپالى-ى! سوسى-ى-ن؟!

لاق. سوسىن-ن... سوسىن ەشۋاقىتتا سول ءۇيدىڭ توبەسىنەن سۋ اقپاسا ەكەن...

قاسقىر. ق-قالايشا؟! سۋ اققانى قالاي؟! سونداي عاجايىپ ءۇيدىڭ توبەسىنەن تامشى اعادى ما ەكەن؟!

لاق. ب-بىلمەيمىن... مەن بىلمەيمىن عوي... مەن ايتەۋىر ءوزىمنىڭ ءۇيىمنىڭ توبەسىنەن سۋ اققاسىن كەتىپ قالدىم ەمەس پە!..

قاسقىر. ە-ە، ول سەنىڭ ءۇيىڭ دە! ماسەلەنكي، مەنىڭ ءۇيىمنىڭ توبە-سىنەن سۋ تۇگىلى، ءبىر تامشى دا تامبايدى!

لاق. راس پا، اعاي؟!

قاسقىر (ماڭعازدانا). ارينە، راس، سەنبەسەڭ ۇيگە كىرىپ كور! ونىڭ ۇستىنە ءدال مەنىڭ ۇيىمدەي ءزاۋلىم، كەڭ ءۇيدى بۇل وڭىردەن شام الىپ ىزدەسەڭ دە تابا الماسسىڭ. ال جاسىل باققا ورانعان سىرتقى كورىنىسىن ايتساڭشى، قاراساڭ كوزىڭ تويماستاي ەمەس پە!

لاق (ارلى-بەرلى موينىن سوزىپ). راس، اعاي، سىرتتاي وتە ادەمى كورىنەدى ەكەن.

قاسقىر. ەندەشە، ەندى ءىشىن كور.

قاسقىر مەن لاق ىشكە كىرەدى. لاق بولمەلەردى ارالاي باستايدى.

قاسقىر. قالاي ەكەن، شۇناقجان؟

لاق. جاقسى-ى... ءىشى دە جاقسى ەكەن!..

قاسقىر. دەمەك، ساعان ۇنادى عوي؟!

لاق. اھا-ا!..

قاسقىر. ەندەشە نە تۇرىس، قالاعان بولمەڭدى يەلەن دە قالاۋىڭشا تۇرا بەر!

لاق قۋانعاننان سەكىرىپ-سەكىرىپ الىپ، تەز-تەز جايعاسا باستايدى. قاسقىر كوڭىلدى. Ac ۇيگە ءوتىپ، ىدىس-اياقتاردى سالدىرلاتۋعا كىرىسەدى. اراگىدىك ىڭىلداپ، كەيدە ىسقىرىپ، الدەبىر ءاننىڭ اۋەنىن سالادى.

قاسقىر (وز-وزىنە). ەح-ح، جاڭا عانا ءبىر تايىنشانى ءبىر ءوزىم سوعىپ الماعاندا عوي، ءقازىر ءجۇپ-جۇمساق، جاپ-جاس لاق ەتىنىڭ راحاتىن كورەر ەدىم، ءا!..

بۇل ءسوزدى قۇلاعى شالىپ قالعان لاقتىڭ زارەسى ۇشادى. ەكى اتتاپ ەسىككە جەتكەن ول، دالاعا زىتا جونەلەدى.

ءتورتىنشى كورىنىس

الدى-ارتىنا قاراماي بەزىپ بەرگەن لاق ۇزاماي جانە ءبىر ەڭسەلى، بيىك ۇيگە كەزىگەدى. بىردەن ەسىككە جەتىپ بارۋعا قايمىققان ول ءۇيدى اينالىپ ءوتىپ تەرەزەگە بارادى. موينىن سوزىپ، ىشكە ۇڭىلسە، ۇلكەن ءبىر ايۋ دوڭكيىپ ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن. لاق ۇركەكتەي-ۇركەكتەي ەسىك قاعادى.

ايۋ (تەرەڭ ەسىنەپ). كىرە بەر، ەسىك اشىق!

لاق ىشكە كىرەدى.

ايۋ(تاڭىرقاي گۇجىلدەپ). ءوي، سەن مۇندا قايدان ءجۇرسىڭ؟!

لاق (جىلامسىراپ). م... م-مەن د-دۇرىستاۋ ءبىر ءۇي ىزدەپ شىققان ەدىم-م... جولدا-ا...

ۇرەيلى مۋزىكا. لاق بولعان وقيعالاردى تىزبەكتەي جونەلەدى (داۋسى ەستىلمەيدى).

ايۋ. ە-ە، ءۇي تاڭداعان بەيباقپىن دەسەڭشى!.. تاعى دا بولسا كورەتىن جارىعىڭ بار ەكەن، تالاي اجالدان امان قالىپسىڭ.

لاق. ا-ا... ءس-سىز شە... ءسىز ماعان تيىسپەيسىز بە؟!

ايۋ. ە، جوعا-ا، ءبىر جاپىراق ساعان اۋزىمدى بىلعاي قويماسپىن، استە!

لاق. وي، قانداي قورقىنىشتى!..

ايۋ. جوق، سەن اعىنان جارىلىپ، ءادىلىن ايتقانداردان ەشۋاقىتتا قورىقپاساڭ دا بولادى. قايتا ويى بۇزىق، تىرلىگى جىلماقاي جىمىسقى تۇلكى، قورقاۋ قاسقىر سياقتىلاردان ساق بولعايسىڭ.

لاق. راقمەت، اتا، بۇل اقىلىڭىزدى بۇدان بىلاي ەشۋاقىتتا ۇمىتپاسپىن.

ايۋ. ال ەندى وسى ۇيدە قالۋ-قالماۋ ەركى وزىڭدە. ەگەر ۇناسا، وسىندا تۇرا بەرەسىڭ.

لاق. ارينە، ۇنايدى، ءسىزدىڭ ءۇيىڭىز دە وتە جاقسى ەكەن!

ايۋ. ەندەشە، سەن جولدان كەلدىڭ عوي، جاتىپ تىنىعىپ ال. ال مەن تاڭەرتەڭ ەرتەلەپ تاۋعا بۇلدىرگەن تەرۋگە كەتەمىن. سوسىن كەلەشەكتە جيدەك تەرۋگە ەكەۋمىز بىرگە شىعاتىن بولامىز.

لاق. الاقاي، مەن تاۋدا سەرۋەندەگەندى قاتتى ۇناتامىن! جاقىن ماڭدا تاۋ بار ما ەدى؟!

ايۋ. بار بولعاندا قانداي، ءدال ءۇيدىڭ ىرگەسىندە توبەسى بۇلتقا تيگەن بيىك تاۋ بار!

لاق. وحو-و، قانداي تاماشا-ا! مەن دەگەنىڭ ناعىز كەرەمەت جەردى تاۋىپپىن عوي!..

ايۋ شىعىپ كەتەدى. لاق تىنىعۋعا جاتادى. جايلى مۋزىكا. ءبىراق كوپ ۇزاماي دالادان جەلدىڭ داۋسى ەستىلەدى. جەل بىرتىندەپ الاي-تۇلەي داۋىلعا اينالادى. اينالا الامان-تاسىر... تاۋدان گۇرس-گۇرس تاستار دومالايدى... زارەسى ۇشقان لاق ءبۇرىسىپ بۇرىشقا تىعىلا تۇسەدى.

لاق (دىردەكتەپ). اپىراۋ، مىنا داۋىل قايتەدى! تاۋدان تاستار قۇلاپ جاتىر عوي، ءۇيدى تاس باسىپ قالماس پا ەكەن؟! تەزىرەك اتاي كەلسە ەكەن!..

ءبىر كەزدە «ءدۇرس» ەتىپ قۇلاعان تاس ەسىكتى باسىپ قالادى. ارتىنشا جانە ءبىر قۇلاعان تۇيەدەي تاس تەرەزەنى بەكىتىپ تاستايدى.

لاق. ويباي، ەسىك، تەرەزەنى تاس باسىپ قالدى عوي، ەندى ءقايتتىم؟! (ەسىك پەن تەرەزەنى سىلكىلەپ تۇرىپ، ەڭىرەپ جىلاپ جىبەرەدى.) «تاڭ-داپ ءجۇرىپ، تازعا تاپ بولىپتى» دەگەن وسى شىعار... دۇرىستاۋ ءۇي تابامىن دەپ جۇرگەندە، اۋزى-مۇرنى جوق وتاۋعا دۋشار بولعانىمدى قاراشى-ى!.. ەندى بۇل قاپاستان قۇتىلۋ، استە، مۇمكىن ەمەس-اۋ؟!

قايعىلى مۋزىكا. لاق ارلى-بەرلى تەڭسەلىپ، ءۇيدىڭ ءىشىن كەزىپ ءجۇر. جىلاي-جىلاي ەبىل-دەبىلى شىققان.

لاق. بۇگىن بەسىنشى كۇن... ۇيدەگى ازىن-اۋلاق ازىق تاۋسىلعالى قاشا-ا-ن... ەندى بىرەر كۇندە ەشكىم قۇتقارىپ الماسا، وسى تاس قورشاۋدىڭ ىشىندە كوز جۇماتىن شىعارمىن...

ازاپتى مۋزىكا. ىشەگى شۇرقىراپ، قارنى قابىسقان لاق تالتىرەكتەپ بارىپ قۇرتتاي ۇشادى. كوزدەرى كىلدىرەپ، كىرپىكتەرى ارەڭ قوزعالادى.

لاق. تاڭداپ ءجۇرىپ، ماڭدايىمدى تاسقا سوققان اقىماق باسىم-اي!.. قوش، جارىق دۇنيە-ە!..

كەنەت جوعارى جاقتان گۇرىلدەگەن ايۋدىڭ داۋسى ەستىلەدى.

ايۋ. اۋ-ۋ-ۋ! ءاي، لاق، ءتىرىسىڭ بە، ءسال شىدا-ا!.. مەن توبەنى بۇزىپ جاتىرمىن... ەسىك پەن تەرەزەنى باسىپ قالعان تاستاردى ورنىنان قوزعالتا المادىم... سوسىن، امال جوق، ءۇيدىڭ توبەسىن بۇزۋعا تۋرا كەلدى...

جىگەرلى مۋزىكا. ءۇيدىڭ توبەسىن ءدۇر سىلكىندىرگەن ءىس-قيمىلدار. ءبىر كەزدە توبەدەن ايۋ تۇسەدى. ورنىنان سۇيرەتىلە تۇرعان لاق، كىبىرتىكتەپ بارىپ ايۋدىڭ قۇشاعىنا كىرىپ كەتەدى.

ايۋ. ءجا، لاقجان، سەن قورقىنىشىڭدى باسا عوي. تاۋدا مۇنداي-مۇنداي وقيعالاردىڭ بولىپ تۇراتىنى بار.

لاق. ج-جوق، مەن ءالى دە ق-قورقامىن...

ايۋ. نەگە ولاي دەيسىڭ، سەن ءالى-اق ءبارىن ۇمىتىپ كەتەتىن بولاسىڭ!

لاق. ج-جوق، مەن مۇنى ەشۋاقىتتا ۇمىتا المايمىن! م-مەن ق-قورقامى-ى-!.. مەن ۇيگە قايتقىم كەلەدى، ءوزىمنىڭ ۇيىمە ورالعىم كەلەدى-ى!

ايۋ. جارايدى، ەگەر ءوز ۇيىڭە قايتقىڭ كەلسە، ارينە، مەن سەنىڭ جولىڭا بوگەت بولا المايمىن. ءبىراق سەن ءقازىر قاتتى السىرەپ تۇرسىڭ، سوندىقتان وسىندا جاتىپ، ءبىراز تىنىعىپ ال. سوسىن ۇيىڭە قايتۋىڭا بولادى.

لاق. جو-جوق، مەن مۇلدەم بوگەلە المايمىن! مەن تەزىرەك ۇيگە جەتۋىم كەرەك. وندا قىرۋار جۇمىس كۇتىپ تۇر. ءۇيدىڭ توبەسىن بۇتىندەۋىم كەرەك، شاتىردىڭ قامىسىن اۋىستىرامىن.

ايۋ. ويباي-اۋ، بۇل دەگەنىڭ ەرەن قيىن جۇمىس قوي، سەنىڭ قولىڭنان كەلەر مە كەن؟!

لاق. نەگە كەلمەسىن، كەلەدى! كەلمەسە كورشىم قوزى كومەكتەسەدى!..

ايۋ. و-و، كومەكشىنىڭ بارى قانداي جاقسى ەدى!

لاق. ءيا-يا، كومەكشىم بار، قوزى دوسىم ماعان كومەكتەسەم دەگەن! ول وتە قايىرىمدى! ول وتە اقىلدى! مەن بۇدان بىلاي ءجون اقىلدى تىڭدايتىن بولامىن! ال مەن كەتتىم ءوز ۇيىمە!..

ايۋ. بارەكەلدى-ى، جولىڭ بولسىن ەندەشە!

لاق كەتەدى. ايۋ قولىن بۇلعاپ قالا بەرەدى.

شىمىلدىق

---