التىن ادام (سەگىز كورىنىستى اڭىز)
قاتىسۋشىلار:
التىن ادام
جۇرگىزۋشى
ازات – التىن بالا – ازات حان ايبار
اعيلا
باس قۇيىن
جاس قۇيىن
قوسىمشا: اق كوبەلەك، جاس انا، قۇيىن-جاساقشىلار، قۇيىن-بيشىلەر، تەكەمەتشى-بيشىلەر، قاناتتى بارىس.
ءسوز باسى
ساحنا جابىق. شاڭققوبىز اۋەنى. اۆانسەناعا قولىنا دومبىرا ۇستاعان جۇرگىزۋشى شىعادى.
جۇرگىزۋشى (دومبىراسىن جۇرە شەرتىپ). سالاماتسىڭدار ما، بالالار! (زالداعى جەتكىنشەكتەر: «سالاماتسىز با!» – دەپ، ءبىراۋىزدان جاۋاپ قايتارادى).
جۇرگىزۋشى. جاڭا قويىلىمدى كورۋگە ءبارىڭ ازىرسىڭدەر مە؟ (زالدان: «ءازىرمىز! ءازىرمىز!» – دەگەن داۋىستار ەستىلەدى).
جۇرگىزۋشى. ەندەشە قويىلىمنىڭ الدىندا قازاقتىڭ جەتى كەرەمەتىن ەسىمىزگە ءتۇسىرىپ كورەيىكشى. ارينە، ولاردى سەندەر جاقسى بىلەسىڭدەر! (پاۋزا.) سونىمەن، جەتى كەرەمەتتىڭ ءبىرىنشىسى – تاڭبالى تاس سۋرەتتەرى عوي! سولاي ما؟ (زالدان: «سولاي! سولاي!» – دەگەن داۋىستار ەستىلەدى).
جۇرگىزۋشى. ەكىنشىسى – التىن ادام! دۇرىس پا؟ (زالدان: «دۇرىس! دۇرىس!» – دەگەن داۋىستار ەستىلەدى). ءۇشىنشىسى – قازاقتىڭ كيىز ءۇيى! ءتورتىنشىسى – دومبىرا... (انتەك جىميىپ.) الدە، قوبىز با؟ بالالار، سەندەر قالاي ويلايسىڭدار؟ (زالدان: «دومبىرا! دومبىرا!» – دەگەن داۋىستار ەستىلەدى).
جۇرگىزۋشى (ريزا پىشىنمەن). وتە دۇرىس-س! ءتورتىنشىسى – دومبىرا! بەسىنشىسى – ياسساۋي كەسەنەسى! التىنشىسى – ماڭعىستاۋ جەراستى مەشىتى! ال جەتىنشىسى – استانا-بايتەرەك كەشەنى ەكەنىن ءبارىڭ بىلەتىن شىعارسىڭدار؟! (زالدان: «بىلەمىز! بىلەمىز!» – دەگەن داۋىستار جامىراي ەستىلەدى). دەمەك، قازاقتىڭ جەتىنشى كەرەمەتى – استانا-بايتەرەك كەشەنى!
كۇمبىرلەگەن كۇي. بالالار دۋ قول شاپالاقتايدى.
جۇرگىزۋشى. مىنە، بالالار، ءبىز ءقازىر وسى اتالعان جەتى كەرەمەتتىڭ ءبىرى، ءارى بىرەگەيى، 1970 جىلدارى جەتىسۋ وڭىرىندەگى ەسىك وزەنىنىڭ بويىنداعى ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى كەزىندە تابىلىپ، بۇكىل الەمدى تاڭعالدىرعان التىن ادام تۋرالى اڭىز-قويىلىمدى كورىپ تاماشالايتىن بولامىز. وسىدان 2500 جىلداي بۇرىن، تەمىر داۋىرىندە ءومىر سۇرگەن بابالارىمىزدىڭ بابالارى – ساق تايپالارىنىڭ ومىر-تىرشىلىگىن كوز الدىمىزعا ەلەستەتىپ، ازاتتىق، بىرلىك جولىنداعى جانقيارلىق ەرلىك-شەجىرەلەرىن پاش ەتەتىن التىن ادام بەينەسى بۇگىندە قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىك سيمۆولىنا اينالىپ وتىر! قاناتتى بارىسقا مىنگەن التىن ادام الماتى قالاسىنداعى رەسپۋبليكا الاڭىنىڭ تورىندە تۇر!
شابىتتانا كۇمبىرلەگەن دومبىرا ءۇنى. ساحنا اشىلادى. ارەرسەنادا – كۇن نۇرىنا جارقىراي شاعىلىسقان التىن ادام.
جۇرگىزۋشى. ەرتە-ەرتە، ەرتەدە-ە... (شاڭققوبىزدىڭ جۇمساق ءۇنى.) سوناۋ ەرتە زاماندا-ا... تۇس-تۇستان انتالاعان ەسەر، اشكوز دۇشپاندارىمەن شايقاسا ءجۇرىپ، نايزانىڭ ۇشىمەن، قىلىشتىڭ جۇزىمەن ەل-جۇرتىن جانكەشتىلىكپەن قورعاي بىلگەن بابالارىمىزدىڭ بابالارى كەيىنگى ۇرپاعىنا شۇرايلى دا قازىنالى، وسىناۋ كەڭ بايتاق ۇلان-عايىر جەردى مۇراعا قالدىرعان ەكەن...
التىن ادام (كۇركىرەگەن داۋىس). ءيا، ءبىز شىبىن جانىمىز قىل ۇستىندە تۇرسا دا، ءوزىمىزدى ەمەس، كەلەر ۇرپاعىمىز بەن ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىن ويلادىق! سولاردىڭ قامىن جەدىك! ەل ءۇشىن كۇرەس – ەرگە تيگەن ۇلەس دەپ بىلدىك! سولار ءۇشىن باسىمىزدى قاتەرگە تىگىپ، ءومىرىمىزدى قۇربان ەتتىك! ءبىراق ءبىز بۇعان ەشقاشان وكىنگەن ەمەسپىز! ويتكەنى كۇندەردىڭ كۇنىندە ەلىمىز ءبىرجولا ازات بولىپ، ازات ۇرپاقتىڭ دۇنيەگە كەلەتىنىنە، ءبىز كامىل سەندىك!
ارلى-بەرلى شاپقىلاعان حابارشىلاردىڭ داۋىستارى: «ءسۇيىنشى! ءسۇيىنشى! جارىق دۇنيەگە ۇل كەلدى! ماڭدايى تورسىقتاي ۇل كەلدى!» كۇن نۇرىنىڭ التىن شاپاعىنا مالىنا ءبىر تال ۇكى جوعارىدان تومەن قاراي قالىقتاپ تۇسەدى. ىڭگالاعان جاس نارەستەنىڭ داۋسى. بەسىك تەربەتكەن جاس انا «ءالدي، ءالدي، اق بوپەم» ءانىن ورىندايدى...
جۇرگىزۋشى. ءالقيسسا، جارىق دۇنيە تابالدىرىعىن اتتاعان سول نارەستە التىن ايدارلى بالا بولىپ شىعادى. وسە كەلە ونىڭ اكە-شەشەسى ازان شاقىرىپ قويعان «ازات» دەگەن اتى ۇمىتىلىپ، «التىن بالا» اتانىپ كەتەدى. ول وتە زەرەك تە اقىلدى، وتە قايىرىمدى بولىپ وسەدى...
ءبىرىنشى كورىنىس
الىستان مۇنارتقان اسەم قالا. اينالاداعى تابيعات ماۋجىراپ تۇر. الۋان ءتۇرلى گۇلدەر، جاپىراقتارى جايقالعان اعاشتار، كوك مايسا شوپتەر قۇلپىرا كوز تارتادى. تۇس-تۇستان قۇستاردىڭ ءان سالعان داۋىستارى قۇيقىلجىپ ەستىلەدى. «كيىز باسۋ» ءانى شىرقالادى. ساحنانىڭ ەكى جاعىنان شىققان قىز-كەلىنشەكتەر، جىگىتتەر «كيىز باسۋ» ءبيىن بيلەيدى. بۇل جەردە اق كيىزدى بىلەككە سالىپ، ءيىن قاندىرۋ كورىنىسى كورسەتىلەدى. ءمان-ماعىناسى – دۇنيەگە كەلگەن جاس ءسابي ءومىردى كورىپ، ومىردەن ۇيرەنىپ، ومىردەن وي ءتۇيىپ، وسىپ-جەتىلەدى دەگەندى تۇسپالداپ تۇرادى. ءبىر كەزدە كوك شىبىقتى ات قىلىپ مىنگەن ازات پەن ايبار شاپقىلاپ شىعا كەلەدى. استارىنداعى «اتتارىن» قامشىلاپ، اراگىدىك قيقۋلاپ قويادى.
ازات (بار داۋسىمەن). ە-ەي! شۋ، تۇلپارىم، شۋ-ۋ!
ايبار (ودان قالىسپاي). ەي-ھەي! جۇيتكى، سايگۇلىگىم، جۇيتكى-ى!
جۇرگىزۋشى (داۋىس). التىن بالا ءوزى تۋىپ-وسكەن اسەم قالا – ابيراندى وتە جاقسى كورەدى. بالا ەر جەتىپ، ەسەيگەن سايىن قالا دا وركەندەپ، كۇنەن-كۇنگە كوركەيە تۇسەدى. ونداعى قولونەر، ساۋدا-ساتتىق ىستەرى دامىعان ۇستىنە دامىپ، قالانىڭ داڭقى شارتاراپقا تارايدى. كەلە-كەلە جۇك ارتقان كەرۋەندەر جان-جاقتان وسى قالاعا قاراي تولاسسىز اعىلا باستايدى...
مۋزىكا. تۇيەلەر كەرۋەنى. اراگىدىك تۇيەلەردىڭ باقىرعان، ساۋداگەرلەردىڭ ايقايلاعان داۋىستارى ەستىلەدى.
جۇرگىزۋشى (داۋىس). اتاق-داڭقى بۇكىل ەل-جۇرتتى تامساندىرعان سول ابيران قالانىڭ ءدال ورتاسىندا ءبىر ۇلكەن قۇدىق بولاتىن. قالانىڭ تۇرعىندارى، الىستان شارشاپ-شالدىعىپ جەتكەن جولاۋشىلار وسىناۋ قۇدىقتان سۋ ءىشىپ، مەيىرلەرىن قاندىراتىن. قۇدىقتىڭ سۋىن سۇيسىنە ماقتاپ، ريزاشىلىقتارىن بىلدىرەتىن. بۇل قۇدىقتى التىن بالا – ازات تا وتە جاقسى كورەتىن. كۇن سايىن سول قۇدىقتىڭ باسىنا كەلىپ، سۋىن ءىشىپ، قاسىندا ويناپ جۇرەتىن.
كوڭىلدى مۋزىكا. كوك شىبىققا مىنگەن ازات پەن ايبار شاپقىلاعان بويدا ۇلكەن قۇدىقتىڭ قاسىنا بارىپ، «اتتارىنان» تۇسە سالا، بىردەن قۇدىقتىڭ سۋىنا باس قويادى.
ازات (قولىنداعى ىدىسىن باسىنا كوتەرە ءسىمىرىپ سالىپ). وي، راقاتىن-اي!
ايبار (قوسىلا تامسانىپ). نەتكەن كەرەمەت سۋ!
جۇرگىزۋشى (داۋىس). ءيا، بۇل قۇدىقتىڭ سۋى تۋرالى جۇرتتىڭ ءبارى دە تاپ وسىلاي دەيتىن! بىر-بىرىنەن اسىرا ماقتاپ، كەيدە ءتىپتى اسقاقتاتىپ جىبەرەتىن. الايدا، بەرتىن كەلە سول قۇدىقتى داتتايتىندار شىعادى... داتتاۋشىلاردىڭ كۇڭكىلى كوبەيگەن سايىن ولاردىڭ سوزىنە يلانۋشىلار دا كوبەيە بەرەدى... كوبەيە بەرەدى... ولار «ءوزىڭ ىشكەن قۇدىققا تۇكىرمە» دەگەن حالىق دانالىعىن مۇلدەم ەستەرىنەن شىعارعان ەدى... (ادامداردىڭ گۋ-گۋ داۋىستارى ەستىلەدى: «اششى سۋ! ساسىق سۋ! قۇرتتاعان سۋ!»)
جۇرگىزۋشى (داۋىس). سودان وسىناۋ جالعان داتتاۋدىڭ، قيسىنسىز كۇڭكىلدىڭ سوڭى نەگە اپارىپ سوقتى دەسەڭشى؟! (پاۋزا.) ءيا، ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ ىدىستارىن كوتەرىپ، سۋ الۋعا كەلگەن ادامدار قۇدىقتىڭ قاڭىراپ بوس قالعانىن كورەدى. قۇدىقتاعى سۋ ءبىر ءتۇننىڭ ىشىندە زىم-زيا جوق بولىپتى... (مۇڭلى مۋزىكا.) ءسويتىپ، ەل-جۇرت ودان ءبىرجولا سىرت اينالادى. تەك التىن بالا – ازات قانا ونى ەش ۇمىتا المايدى. ول بۇرىنعى داعدىسى بويىنشا كۇن سايىن قۇدىقتىڭ باسىنا كەلۋىن ەش دوعارمايدى...
ەكىنشى كورىنىس
قۇدىقتىڭ باسىندا باستارى سالبىراپ، ازات پەن ايبار وتىر. ەكەۋى دە كوڭىلسىز. مۋزىكا. ازات ورنىنان تۇرىپ بارىپ، قۇدىقتىڭ ىشىنە ۇڭىلەدى. وسى كەزدە قاستارىنان ۇشىپ ءوتىپ بارا جاتقان كوبەلەكتى بايقاپ قالعان ايبار ورنىنان اتىپ تۇرادى.
ايبار (ايقاي سالىپ). ازات، قاراشى كوبەلەك-ك! اق كوبەلەك! ءقازىر مەن ونى ۇستاپ الامىن!
ازات (ونىڭ جولىن بوگەپ). ءوي، ونى ۇستاپ الىپ نە ىستەمەكسىڭ؟!
ايبار (ەكىلەنە ەنتىگىپ). قاناتىن جۇلامىن!
ازات (ساسقالاقتاپ). ەي، ايبار، كوبەلەكتىڭ قاناتىن جۇلعان سوڭ، ول ۇشا الماي قالادى عوي!
ايبار. ۇشا الماسا شە، قايتا، ماعان ونىڭ سول ۇشا الماعانى كەرەك! كوبەلەكتىڭ جورعالاپ جۇرگەنىن كورگىم كەلەدى!
ازات (شىر-پىر بولىپ). جو-جوق، بۇنىڭ دۇرىس ەمەس! ول ۇشۋ ءۇشىن جاراتىلعان عوي! سوندىقتان ول – تەك قانا ۇشۋى ءتيىس!
ايبار (قولىن ءبىر-اق سىلتەپ). تۋ-ۋ، سەن دە ءبىر قاي-قايداعىنى ايتادى ەكەنسىڭ! (ازاتتى يتەرىپ تاستاپ، اق كوبەلەكتىڭ سوڭىنان قايتادان قۋا جونەلەدى).
جەرگە قۇلاپ قالعان ازات ورنىنان اتىپ تۇرىپ، ايباردىڭ سوڭىنان تۇرا ۇمتىلادى. بۇل كەزدە ايبار اق كوبەلەكتى ۇستاپ تا العان ەدى. ازات ونى قۋىپ جەتىپ، ەكەۋى الىسا كەتەدى. مۋزىكا. اقىرى ازات ايباردىڭ قولىنداعى كوبەلەكتى تارتىپ الىپ، اۋەلەتە ۇشىرىپ جىبەرەدى. بوستاندىققا شىققان اق كوبەلەك ازاتتىڭ توبەسىنەن ءبىر اينالادى دا، قۇدىق جاققا قاراي ۇشىپ كەتەدى. ايبار دوسىنا وكپەلەپ، تەرىس قاراپ تۇرادى.
ازات (شاتتانا). ايبار، قاراشى، ءوزى قانداي اقىلدى كوبەلەك! ءتىپتى بىزگە راقمەت ايتۋدى دا ۇمىتقان جوق!
ايبار (بۇرتيىپ). قويشى-ەي، باسىمدى قاتىرماي!
ازات. جو-جوق، ازات، سەن ءوزىڭ جان-جاعىڭا دۇرىستاپ قاراشى! اينالا قانداي كەرەمەت! انە، اسەم قالا! قوش ءيىستى گۇلدەر! جايقالعان جاپ-جاسىل اعاشتار! كوك مايسا شوپتەر! ءبارى-بارى جاراسىپ تۇرعان جوق پا! ال ەندى ءبىزدىڭ اق كوبەلەكتىڭ وسىناۋ عاجايىپ كورىنىسپەن ۇيلەسە كەتكەنىن قاراساڭشى!.. (قۇدىقتى اينالا ۇشىپ جۇرگەن اق كوبەلەككە سۇيسىنە قارايدى).
ەكى قولىن كوبەلەكتىڭ قاناتتارى سياقتى قاعىپ-قاعىپ قويىپ، ساحناعا قالىقتاي شىققان اعيلا قۇدىقتىڭ جانىنا تۇرا قالادى. ۇستىندەگى كيىمدەرى اپپاق.
اعيلا (ەركەلەي). ال مەن شە؟! مەن وسىناۋ عاجايىپ كورىنىسكە ۇيلەسەم بە؟!
ايبار (جالت بۇرىلىپ). ارينە، ۇيلەسەسىڭ! ۇيلەسكەندە قانداي، ءتىپتى عاجا-ا-پ!
ازات. ءيا، كەرەمەت ۇيلەسىپ تۇرسىڭ! اسەم قالا... اق كوبەلەك... اق كويلەكتى سۇلۋ قىز...
اعيلا (مۇڭايا كۇرسىنىپ)). اتتەڭ، تەك مىنا قۇدىقتىڭ سۋسىز قالعانى بولماسا...
ازات (قاسىنا جەتىپ بارىپ). جو-جوق، اعيلا، سەن ەش ۋايىمداما، سۋ بولادى... بولادى-ى!
اعيلا. راس ايتاسىڭ با؟!
ازات (نىق سەنىممەن). ارينە، راس! راس بولعاندا قانداي، بۇل جونىندە ەش كۇمانىڭ بولماسىن!
اعيلا (شاتتانا). الاقاي، سۋ بولادى! سۋ بولادى-ى!
اعيلانىڭ قۋانىشتى داۋسى جاڭعىرىققا اينالادى: «سۋ بولادى-ى... بولادى-ى!..» مۋزىكا. اعيلا ەكى قولىن قاعىپ-قاعىپ «ۇشا» جونەلەدى... ازات پەن ايبار ونىڭ سوڭىنان جارىسا ۇمتىلادى...
ءۇشىنشى كورىنىس
الدىڭعى كورىنىس سول كۇيىندە ساقتالعان. جايما-شۋاق مۋزىكا. ءبىراق جاعىمدى اۋەن اياق استىنان الامان-تاسىر بولىپ كەتەدى. الاي-تۇلەي جەل سوعادى. ۋىلدەگەن قاتتى داۋىل. كەنەت شىر كوبەلەك اينالعان جاس قۇيىن اينالىپ-اينالىپ بارىپ، قۇدىقتىڭ قاسىنا تۇرا قالادى. ۇستىندە سۇپ-سۇر كيىم.
جاس قۇيىن (ازاتتىڭ داۋسىنا سالا كەلەمەجدەپ). اينالا قانداي كەرەمەت!.. اسەم قالا!.. قوش ءيىستى گۇلدەر!.. جايقالعان جاپ-جاسىل اعاشتار!.. كوك مايسا شوپتەر!.. ءبارى-بارى جاراسىپ تۇرعان جوق پا!.. (ارتىنشا شارت اشۋلانىپ.) ءتىپتى سۋ دا بولادى دەۋىن قاراشى! وتىرىك-ك! ءبارى وتىرىك! ەشقانداي سۋ بولمايدى! جاراسىپ تۇرعان دا ەشتەڭە جوق! تۇك تە كەرەمەت ەمەس! نانباساڭدار، وزدەرىڭ قاراڭدارشى! مىنە، كورىڭدەر! ءوز كوزدەرىڭمەن كورىڭدەر-ر!..
ەسەر مۋزىكا. جاس قۇيىن شىر اينالا ۇيىتقىپ، اينالاسىن جاعالاي قيراتا باستايدى. قۇدىق جاقتان ۇشىپ شىققان اق كوبەلەك جاس قۇيىننىڭ بىرەسە وڭ جاعىنا، بىرەسە سول جاعىنا شىعىپ، شىر-پىر بولادى. ساحناعا اعيلا جۇگىرىپ شىعادى.
اعيلا (شىر-شىر ەتىپ). اعاتاي، مۇنىڭىز نە؟! نە ءۇشىن قيراتىپ جاتىرسىز؟!
جاس قۇيىن. سول ءۇشىن! ءبارى كەرەمەت بولماۋ ءۇشىن!
اعيلا. نەگە ولاي دەيسىز؟! قايتا، اينالانىڭ ءبارى جاراسىپ، ۇيلەسىم تاپقانى جاقسى ەمەس پە؟!
جاس قۇيىن (قالش-قالش ەتىپ). جوق، جاقسى ەمەس! مەن ءۇشىن جاقسى ەمەس! ماعان مۇنداي جاراسىمدىلىق مۇلدەم ۇنامايدى!
جاس قۇيىن تاعى دا اينالاسىن بۇلدىرە باستايدى. ەڭىرەپ جىلاپ جىبەرگەن اعيلا ونىڭ قولىنا جارماسادى. الايدا قىزدى يتەرىپ تاستاعان جاس قۇيىن ساق-ساق كۇلىپ ۇزاي بەرەدى... ساحناعا جۇگىرىپ ازات شىعادى.
ازات (قىزدى جۇباتىپ). اعيلا، سەنى رەنجىتكەن كىم؟!
اعيلا (كەمسەڭدەپ). قۇيىن عوي... جاس قۇيىن...
ازات (اينالاسىنا تىكسىنە قاراپ). ال مىنالاردى قيراتقان كىم؟!
اعيلا. جاس قۇيىن!
ازات. جوق، مەن ونىڭ مۇنداي بەيباستاعىنا توزە المايمىن! (جان-جاعىنا ءجىتى كوز تاستاپ.) ءاي، قۇيىن، قايداسىڭ؟! قانە، شىق بەرى!
ساحناعا جۇيتكي ءۇيىرىلىپ جاس قۇيىن شىعادى.
جاس قۇيىن (مىسقىلداي). مەن مۇندامىن! مەن اندامىن! مەن بارلىق جەردەمىن! مەن بارمايتىن، مەن باسپايتىن جەر جوق! مەن بارىنە ارالاسامىن! مەن ارالاسقان جەر ويران-توپىر! مەن ارالاسقان جەر تىپ-تيپىل! سول ءۇشىن دە جۇرت مەنى كورسە اينالا قاشادى! باستارىن جاۋىپ، كوزدەرىن جۇمادى! بويلارىن ۇرەي بيلەيدى!
ازات (قايسارلانىپ). ال مەن، مەن سەنەن ءتىپتى دە قورىقپايمىن!
جاس قۇيىن. سەن كىم ەدىڭ، سونشالىق قورىقپايتىنداي؟! سەن تۇگىلى سەنەن زورلار مەنى كورگەندە تىزەلەرى قالتىراپ، باستارىن قولتىقتارىنىڭ استىنا تىعادى! سوندىقتان ءوز ءالىڭدى ءبىل، بالاقاي!
ازات. جوق، مەن ءبارىبىر سەنەن قورىقپايمىن! ءارى ايتقانىم ايتقان، مىنا بەيباستاق ىستەرىڭ ءۇشىن جازاعا تارتىلاسىڭ!
جاس قۇيىن. حا-حا-حا-ا! بايقا، بالاقاي، وسى سوزدەرىڭ ءۇشىن ارتىنان وكىنىپ جۇرمە!
وكتەم مۋزىكا. شىر كوبەلەك اينالعان جاس قۇيىن ازاتتى قۇم-شاڭعا كومىپ تاستايدى. باسىن بۇعىپ، كوزىن ۋقالاعان ازات تىزەرلەي وتىرا كەتەدى...
التىن ادام (تەرەڭ كۇرسىنىستى زور داۋىس). قالقام، جاۋىڭنىڭ الدىندا ەشقاشان تىزەڭدى بۇكپەگەيسىڭ! قانە، باسىڭدى كوتەر! بويىڭدى تىك ۇستا! مىنا ءومىر تاپ سەن ويلاعانداي، تەك تاڭعاجايىپ كەرەمەتتەردەن تۇرمايدى! سۇتتەي اپپاق اق تاڭ بار جەردە، تاستاي قاراڭعى ءتۇن دە بار! كوڭىل تاسىتقان قۋانىش بار جەردە، جانىڭدى جارالايتىن مۇڭ دا بار! بۇل ومىردە ءبارى ەگىز! اق پەن قارا! دوس پەن دۇشپان! جاقسىلىق پەن جاماندىق! ادالدىق پەن ارامدىق! دانالىق پەن اقىماقتىق! ءبارى-بارى ەگىزدەن! ءتىپتى ءبىز التىنعا بالايتىن ۋاقىت تا ەگىزدەن! ەگەتىن ۋاقىت – وراتىن ۋاقىت! كۇلەتىن ۋاقىت – جىلايتىن ۋاقىت! تاباتىن ۋاقىت – جوعالتاتىن ۋاقىت! سوندىقتان بىرىنە كەزىكسەڭ، ەكىنشىسىن ەسىڭدە ۇستا! ەكىنشىسىنىڭ بار ەكەنىن ۇمىتپا!
جىگەرلى مۋزىكا. ازات بويىن تىكتەپ، باسىن كوتەرەدى. كوز جاسىن جۇرە سۇرتكەن اعيلا ونىڭ قاسىنا كەلىپ، قولىنان ۇستايدى. اق كوبەلەك ەكەۋىن اينالا ۇشىپ جۇرەدى.
ءتورتىنشى كورىنىس
قۇيىندار پاتشالىعى. قولىنا اساتاياق ۇستاعان باس قۇيىن التىن تاقتا وتىر. باسىندا التىن ءتاج. ۇستىنە كيگەن كيىمدەرى قاپ-قارا. ونى اينالا قورشاپ تۇرعان قارا كيىمدى جاساقشىلاردىڭ ەكى كوزدەرى امىرشىدە.
باس قۇيىن. ۋا، قايتپاس-قايسار قۇيىندارىم، مەن سەندەرگە شەكسىز ريزامىن! اسىرەسە، تاپ كەشە ەرەكشە كوزگە تۇسكەن جاس قۇيىنعا وتە ريزامىن! (جان-جاعىنا موينىن سوزىپ.) قانە، جاس پەرىم، بەرى ورتاعا شىقشى!
جاس قۇيىن العا شىعادى. تاعىنان تۇرىپ، قاسىنا بارعان باس قۇيىن ونى قۇشاقتاپ، ارقاسىنان قاعادى.
باس قۇيىن. جارايسىڭ، جاس سۇربوزىم! كۇنى كەشە جاساعان ەرەن ەرلىگىڭدى ەستىپ، قۋانىپ جاتىرمىن! ءارى اناۋ-مىناۋ ەمەس، بۇكىل ەلدىڭ اۋزىنا ىلىگىپ، بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتتىرگەن التىن بالانى قۇم-شاڭعا كومىپ كەتكەنىڭە بەك ريزامىن! سول ءۇشىن مەن سەنى بۇگىننەن باستاپ بۇكىل جاساعىما باسقولباسشى ەتىپ تاعايىندايمىن!
جاس قۇيىن (سالتاناتتى تۇردە). اسا مارتەبەلى باس قۇيىن، سەنىمىڭىزدى اقتاۋعا مەن ءارقاشان ءازىرمىن!
قۇلاق تۇندىرعان بارابان مەن داڭعارانىڭ داۋسى. جينالىپ تۇرعاندار: «جاساسىن، جاس قولباسشى! جاساسىن، جاس قولباسشى!» – دەپ داۋرىعا ايقايلايدى.
باس قۇيىن. ۋا، مەنىڭ، قايتپاس-قايسار قۇيىندارىم، ءدال قازىردەن باستاپ، جاڭا تاعايىندالعان جاس قولباسشىنىڭ قۇرمەتىنە توي-دۋمان جاريالايمىن! تۋرا وتىز كۇن، وتىز ءتۇن ەمىن-ەركىن تويلاڭدار! اسىر سالىپ، ەمىن-ەركىن دۋمانداتىڭدار!
بارابان مەن داڭعارانىڭ قۇلاق تۇندىرعان داۋسى. جينالىپ تۇرعاندار: «جاساسىن، باس قۇيىن! جاساسىن، باس قۇيىن!» – دەپ داۋرىعادى. ىردۋ-دىردۋ مۋزىكا. قۇيىندار باس قۇيىن مەن جاس قۇيىندى ورتاعا الىپ، ارسى-كۇرسى بيلەي جونەلەدى. قۇيىن ءبيى. اراگىدىك بارقىراي ايقايلاعان داۋىستار ەستىلەدى.
بەسىنشى كورىنىس
مۋزىكا. قۇدىقتىڭ جانىندا ايبار جالعىز ءوزى اسىق ويناپ جاتادى. سالدەن سوڭ ونىڭ قاسىنا ازات كەلەدى. ەكى قولىندا ەكى قىلىش. قاباقتارى قاتۋلى.
ايبار (شوشىنا). ەي، سەن نە ىستەگەلى ءجۇرسىڭ؟! اسىق وينايمىز دەپ، كەلىسكەنىمىز قايدا؟!
ازات. جوق، بۇگىننەن باستاپ اسىق وينامايمىز! ونىڭ ورنىنا قىلىشتاسۋدى ۇيرەنەمىز!
ايبار (تۇك تۇسىنبەي). نە ءۇشىن؟!
ازات. مەنمەنسىگەن قۇيىندى ءتاۋباسىنا كەلتىرۋ ءۇشىن!
ازات قولىنداعى قىلىشتىڭ بىرەۋىن ايبارعا ۇستاتادى. جىگەرلى مۋزىكا. ەكەۋى جاتتىعۋعا كىرىسىپ كەتەدى. جۇگىرىپ اعيلا شىعادى. قىز اڭ-تاڭ.
اعيلا. اۋ، سەندەرگە نە بولعان؟! بۇلارىڭ نە؟!
ازات. ەش ۋايىمداما، ءبارى دۇرىس! كوپ ۇزاماي اينالاسىن زار قاقساتقان قۇيىن اتاۋلىنىڭ جەلكەلەرى قيىلادى!
جىگەرلى مۋزىكا. ازات پەن ايبار اسقان شەبەرلىكپەن جاتتىعۋلارىن جالعاستىرىپ جاتادى. قىلىشتاسۋ، نايزا لاقتىرۋ، ساداق اتۋ تاسىلدەرىنە ماشىقتانعان ۇستىنە ماشىقتانا بەرەدى...
التىن ادام (جىگەرلى قاتقىل داۋىس). قالقام، مەن سەنى قۇپتايمىن! كوك تاڭىرىنە تابىنعان، كوك بورىدەن تاراعان، كوك تۇرىكتەر اتانعان بابالارىڭا تارتقان ناعىز ەر ەكەنسىڭ! جۇقانى تاپتاۋ وڭاي، جىڭىشكەنى ءۇزۋ وڭاي! تاپتالساڭ ەز بولعانىڭ، ۇزىلسەڭ بوس بولعانىڭ! سوندىقتان ەز دە بولما، بوس تا بولما! ازۋىن كورسەتكەنگە ازۋىڭدى، قارۋىن كورسەتكەنگە قارۋىڭدى كورسەتە ءبىل!
التىنشى كورىنىس
قۇيىندار پاتشالىعى. التىن تاعىنان اتىپ تۇرعان باس قۇيىن بايىز تاپپاي ارلى-بەرلى ءجۇرىپ كەتەدى. ءوزى قاتتى اشۋلى. قاسىنداعى جاساقشىلار قورقىنىشتان قالش-قالش ەتەدى.
باس قۇيىن (تىستەنە). اقىماق، بارىپ تۇرعان اقىماق ەكەن! ءوزىمدى كورمەك تۇگىل، باس قۇيىن دەگەن اتىمدى ەستىگەندە-اق، بۇكىل جاراتىلىس اتاۋلى دىردەك قاعاتىن، مىنا ماعان، ماعان قارسى شىقپاق پا؟! ج-جوق، مەن مۇنداي قورلىققا توزە المايمىن! ەش توزە المايمىن! (پاۋزا.) ەي، تەز ارادا ماعان باسقولباسشىنى شاقىرىڭدار!
«باسقولباسشىنى شاقىرتىڭدار!»، «باسقولباسشىنى شاقىرتىڭدار!» – دەگەن داۋىستار سىرتتا قايتالانىپ جاتادى. ارتىنشا ىشكە مۇزداي قارۋلانعان باسقولباسشى – جاس قۇيىن كىرەدى.
جاس قۇيىن (باسىن ءيىپ). ءلابباي، ءامىرشىم، نە بۇيىراسىز؟!
باس قۇيىن (تىستەرىن قىشىرلاتا). ۋا، باسقولباسشى، ءدال ءقازىر ءبارىڭ، بىردە-بىرەۋىڭ قالماي التىن بالانىڭ ەلىنە اتتانىڭدار! ماعان قارسى اتتانۋعا ازىرلەنىپ جاتقان التىن بالانىڭ قالاسىن، ءورىس-جايلاۋىن تىپ-تيپىل ەتىڭدەر! ەگەر سودان كەيىن اقىلعا كەلىپ، رايىنان قايتپاسا، وندا
اسپاندا ۇشقان بارلىق قۇستاردى، سۋدا جۇزىگەن بارلىق بالىقتاردى، ورمان-دالادا جورىتقان بارلىق اڭداردى، قوراداعى بارلىق مالداردى، تۇگەل، تۇگەل جوق قىلىڭدار! ال ەگەر بۇعان دا توقتاماسا، وندا ونىڭ بۇكىل ءۇرىم-بۇتاعىن جەر بەتىنەن جويىپ جىبەرۋگە دايىن بولىڭدار!
جاس قۇيىن. قۇپ، بولادى، ءامىرشىم! ايتقاندارىڭىز بۇلجىتپاي ورىندالادى!
باس قۇيىن (اسا تاياعىن العا قاراي سوزىپ). ەندەشە تاپ ءقازىر اتتانىڭدار! اتتان! اتتان-ن!
سوعىس دابىلى. ءدۇرس-دۇرس بارابان. ەنتەلەي ۇمتىلعان قۇيىندار... قۇدىقتىڭ ىشىنەن سارت ەتىپ اسپانعا اتىلعان زۇلىم كۇش لاۋلاعان وت جالىنعا اينالادى... وت جالىندى ءىلىپ اكەتكەن قۇيىندار اسەم قالانى لەزدە ورتكە ورايدى... قىپ-قىزىل ءورت...
جۇرگىزۋشى (داۋىس). ءالقيسسا، ەسەر قۇيىندار اب-ساتتە التىن بالا تۇرعان قالانى، قالا سىرتىنداعى بۇكىل ءورىس-جايلاۋدى جالماپ وتەدى. اسەم قالادان، قۇلپىرعان قوش ءيىستى گۇلدەردەن، جايقالعان جاپ-جاسىل اعاشتاردان، كوك مايسا شوپتەردەن تۇك تە قالمايدى. اينالا جىلان جالاعانداي تىپ-تيپىل بولادى...
مۇڭلى مۋزىكا. اينالا ازان-قازان...
جۇرگىزۋشى (داۋىس). ءالقيسسا، ەلدىڭ شىرقىن بۇزعان زۇلماتتان قۇتىلۋدىڭ جولىن ىزدەپ باس قوسقان اقساقالدار شۇعىل تۇردە وزەن بويلاپ، جوعارى قاراي قونىس اۋدارۋعا ۇيعارىم جاسايدى... ورتتەن امان قالعاندار جىلاپ-سىقتاپ جولعا شىعادى...
شەرلى مۋزىكا. قارالى كوش... جىلاعان بالالار، سىڭسىعان ايەلدەر... «ەلىم-اي» ءانى ورىندالادى...
جەتىنشى كورىنىس
ىزىڭداي ۋىلدەگەن وكتەم جەل. ىڭىرسىعان مۋزىكا. ساحناعا ازات پەن ايبار ءبىرىن-بىرى يتەرمەلەي، جۇلقىلاسا شىعادى.
ايبار (اشۋلى). بارىنە سەن، سەن كىنالىسىڭ! قۇيىندارعا قارسى اتتانامىن دەپ نەڭ بار ەدى؟! ەندى قاراشى، ارتى نە بولدى!..
ازات. نەگە مەن، مۇمكىن سەن كىنالى شىعارسىڭ؟!
ايبار (تاڭىرقاي). قالايشا مەن؟! كىنالى بولاتىنداي مەن نە ىستەپپىن؟!
ازات. بىلە بىلسەڭ، ەگەر ءدال سول كۇنى سەنىڭ ايتۋىڭمەن ەكەۋمىز اڭ اۋلاۋعا شىعىپ كەتپەگەندە، ءبىز قۇيىنداردىڭ اينالانى تىپ-تيپىل ەتۋىنە جول بەرمەس ەدىك قوي!
ايبار. اح، سولاي دە، سەن ءبارىن مەنەن كورگەلى تۇر ەكەنسىڭ عوي!
ازات. جوق، جاۋ كەتكەن سوڭ، ءبىر-بىرىمىزدى كىنالاعاننان نە پايدا؟! ودان دا ەندى نە ىستەۋىمىز كەرەك، سونى ويلاسايىق!
ايبار. ويلاسقاندا، مەنىڭشە، دۇلەي قۇيىندارعا ءبىز ەشتەڭە ىستەي المايمىز... سوندىقتان سەن رايىڭنان قايت، قۇيىنداردى ءتاۋباسىنا كەلتىرەمىز دەگەنىڭدى قوي!
ازات. جو-جوق، مەن قۇيىنداردىڭ قۇلىنا اينالىپ، ايداۋىنا جۇرگىم كەلمەيدى! و باستاعى ايتقانىم ايتقان، ولار وسىناۋ زۇلىم ىستەرى ءۇشىن جازالانۋى ءتيىس! مەن ولاردى ءتاۋباسىنا كەلتىرەمىن!
ايبار. ازات، سەن باسىڭدى قاتەرگە تىگىپ تۇرعانىڭدى تۇسىنەسىڭ بە؟!
ازات (سەنىممەن). تۇسىنەمىن! ەل-جۇرتىمنىڭ ازاتتىعى ءۇشىن مەرت بولسام، ەش وكىنبەيمىن!
ايبار. ءجا، كوزسىز باتىرلىقتىڭ نە قاجەتى بار؟! ءالى دە ويلان!..
ازات. جوق، مەن ابدەن ويلانعانمىن! ابدەن ويلانىپ بارىپ، وسىنداي تاۋەكەلگە بەل بۋىپ وتىرمىن! تەك سەن ماعان مىنانى ايتشى... سەن ماعان ىلەسەسىڭ بە؟!
ايبار. رەنجىمە، دوستىم، مەن ساعان ىلەسە المايمىن... (جالت بۇرىلىپ، شىعىپ كەتەدى).
سەگىزىنشى كورىنىس
ۋىلدەگەن قاتتى جەل. اينالا ىڭىرسىعان، سىڭسىعان داۋىستار... ساحناعا قول ۇستاسقان ازات پەن اعيلا شىعادى. ازات بەس قارۋىن اسىنىپ العان.
ازات. اعيلا، ەش ۋايىمداما، مەن ءالى-اق جەڭىسپەن ورالامىن!
اعيلا. مەن ساعان سەنەمىن، ازات!
ازات (سىبىرلاي). مەنى كۇت...
اعيلا. كۇتەمىن-ن...
ازات جان-جاعىنا قارايدى. بىرەۋدى كۇتەتىن سياقتى...
ازات (باسىن شايقاپ). ايبار كەلمەدى عوي... شىنىمەن-اق بارمايتىن بولعانى دا... (اعيلاعا بۇرىلىپ.) جارايدى، مەن كەتتىم!..
التىن ادام (جىگەرلى داۋىس). جاس باتىرىم، مەن سەنى قولدايمىن! دۇشپانىڭدى باسىندىرماۋ ءۇشىن، اتقا قونعانىڭدى قولدايمىن! مەن دە كەزىندە ۇلدە مەن بۇلدەگە ورانعان بەكزادالىق جايلى ءومىرىمدى سىرىپ قويىپ، ون جاسىمدا سوعىس ونەرىن مەڭگەرىپ، ون التى جاسىمدا قالىڭ قولدى باستاپ، جاۋىما اتتانعان ەدىم! (كەرنەيلەتكەن سوعىس دابىلى. ارقىراي كىسىنەگەن تۇلپاردىڭ داۋسى. سارت-سۇرت شايقاس. ەكراندا كورىنىس. جاۋىن جايپاعان قاس باتىر...) ەندى مىنە، سەن مەنەن وزىق تۋىپسىڭ! توعىز جاسىڭدا قولىڭا قارۋ ۇستاپ، ون بەس جاسىڭدا جاۋىڭا اتتاندىڭ! بۇعان دەيىن ەشبىر باتىرعا دەس بەرمەگەن زۇلىم باس قۇيىنعا قارسى اتتانىپ باراسىڭ! جولىڭ بولسىن، جاس باتىرىم! كوك ءتاڭىرى – جاراتۋشى يەمىز وزىڭە جار بولسىن!
جىگەرلى مۋزىكا. ازات ۇزاي بەرەدى. اعيلا قولىن بۇلعاپ تۇرادى. اق كوبەلەك ازاتپەن قاتارلاسا ۇشىپ بارا جاتادى.
جۇرگىزۋشى (داۋىس). ءالقيسسا، بەس قارۋىن اسىنىپ، ەسىك پەن توردەي كوك تۇلپارعا مىنگەن ازات قۇيىندار پاتشالىعىنا جالعىز اتتانادى. كۇن-تۇن ءجۇرىپ، اپتا-اي ءجۇرىپ، قۇيىندار پاتشالىعىنا جەتەدى. ساقاداي ساي سايلانىپ جەتكەن جاس باتىر كەلگەن بويدا جاۋلارىنا ۇرانداتا تاپ بەرەدى...
سوعىس دابىلى. قۇلاق تۇندىرعان كەرنەي داۋسى. سىرتتان سارت-سۇرت شايقاستىڭ ءدۇبىرى ەستىلەدى. ساحناعا ەكپىندەي ازات شىعادى. قولىندا جالاڭداعان قىلىش.
ازات (ايقاي سالىپ). جەكپە-جەك! جەكپە-جەك!
ورتاعا باس قۇيىننىڭ ءبىر جاساعى شىعادى. مۋزىكا. ازات ەكەۋى قىلىشتاسا كەتەدى. كوپ ۇزاماي-اق ازات قارسىلاسىنىڭ قىلىشىن قولىنان ۇشىرىپ جىبەرەدى دە، ول الدى-ارتىنا قاراماي تۇرا قاشادى.
ازات. جەكپە-جەك! جەكپە-جەك!
مۋزىكا. ورتاعا باس قۇيىننىڭ جانە ءبىر جاساعى شىعادى. ءبىراز قىلىشتاسقان سوڭ ازات ونىڭ دا قىلىشىن قولىنان ۇشىرىپ جىبەرەدى. ول ءسۇرىنىپ-قابىنىپ، ەڭبەكتەي تۇرا قاشادى.
ازات. جەكپە-جەك! جەكپە-جەك!
مۋزىكا. ورتاعا باسقولباسشى – جاس قۇيىننىڭ ءوزى شىعادى. سارت-سۇرت نايزالاسۋ. ازاتتىڭ نايزاسى سىنىپ، دەرەۋ قىلىشقا اۋىسادى. سارت-سۇرت قىلىشتاسۋ. باسقولباسشىنىڭ قىلىشى سىنادى. جاۋىنىڭ ۇستىنە ءتونىپ بارعان ازات ونى شاپقالى قىلىشىن كوتەرە بەرگەندە...
جاس قۇيىن (جاۋىنگەرلەرىنە جان ۇشىرا ايقاي سالادى). ەي، وڭشەڭ، كەششەلەر، نە قاراپ تۇرسىڭدار؟! مەنى قالاي ولتىرگەنىن تاماشالاماقسىڭدار ما؟! قانە، تەز ۇمتىلىڭدار! مىنا دۇلەيدى جايراتىپ سالىڭدار!
ءبىر توپ جاساقشى لاپ قويادى. ازات سولاردىڭ ورتاسىندا قالادى. جاۋلار بىرتىندەپ ونى قىسپاققا الادى. كەنەت ازاتتىڭ قىلىشى سىنادى. قانىپەزەر جاۋىزدار ونى شاپقالى ۇمتىلا بەرگەندە...
التىن ادام (كۇركىرەگەن داۋىس). تۇر، باتىرىم، ورنىڭنان تۇر! كوك ءتاڭىرى – جاراتۋشى يەڭە سىيىن! سەنى كوك ءتاڭىرى قۇتقارادى!
جىگەرلى مۋزىكا. ازات قولىن كوككە جايادى... جاقىن جەردەن ايباردىڭ داۋسى ەستىلەدى.
ايبار (داۋىس). ۋا، دوسىم، مەن كەلدىم! مەن سەنىمەن بىرگەمىن!
قولىنا ەكى قىلىش ۇستاعان ايبار جۇگىرىپ ازاتتىڭ قاسىنا بارادى دا، بىرەۋىن وعان ۇستاتادى. قىلىشتى قولىنا العان ازاتقا قايتا كۇش بىتەدى. ايقاي سالا جاۋىنا قارسى ۇمتىلادى. ەكى دوس ءبىرىن-بىرى قورعاي ءجۇرىپ، جاۋلارىن تاس-تالقان ەتەدى. جاۋ اسكەرى تىم-تىراقاي قاشادى.
ازات. ايبار، انە باس قۇيىن قاشىپ بارادى! مەن سونى قولعا تۇسىرەيىن! ال سەن مىنا باسقولباسشىلارىن تۇتقىنداي بەر!
ازات باس قۇيىندى، ايبار باسقولباسشى – جاس قۇيىندى قولعا ءتۇسىرىپ، ۇستەرىنە اۋ (بالىق اۋلايتىن تور) كيگىزەدى.
التىن ادام (جايدارى داۋىس). مەن ساعان ريزامىن، قاس باتىرىم! سەن التىن ادامنىڭ ۇرپاعى ەكەنىڭدى پاش ەتتىڭ!
ايبارلى مۋزىكا. ازات پەن ايبار اۋ كيگىزىلگەن باس قۇيىن مەن جاس قۇيىندى الدارىنا سالىپ، ايداپ اكەتەدى.
جۇرگىزۋشى (اۆانسەناعا شىعىپ). ءالقيسسا، باس قۇيىن مەن جاس قۇيىندى الدارىنا سالىپ، ەلدەرىنە ايداپ اكەلگەن ەكى دوس ولاردى سۋسىز قاڭىراپ تۇرعان تەرەڭ قۇدىققا تاستايدى دا، اۋزىن تاس قىلىپ بەكىتەدى. ءسويتىپ، زۇلىم كۇشتەردەن ماڭگىگە قۇتىلادى. سول، سول ەكەن ءبىر كەزدەرى قۇيىندار تىپ-تيپىل ەتكەن بۇكىل ايماق قايتا جاڭعىرىپ، اينالا قۇلپىرىپ شىعا كەلەدى. ەل-جۇرتتىڭ كوز جاستارى تيىلىپ، ەرەن مولشىلىققا كەنەلەدى. قوي ۇستىنە بوز تورعاي جۇمىرتقالاعان مامىراجاي زامان ورنايدى. ال «جىگىتتىڭ حالىققا جاققانى – شىراق جاققانى» دەگەندەي، وسىنداي ازاتتىققا قول جەتكىزگەن التىن بالا – ازاتتىڭ باتىرلىعىنا، كورەگەندىگىنە ريزا بولعان حالىق ونى اق كيىزگە وتىرعىزىپ، توبەلەرىنە كوتەرىپ، حان سايلايدى!
سالتاناتتى مۋزىكا. كيىز باسۋ ءبيى. ساحنانىڭ ەكى جاعىنان شىققان قىز-كەلىنشەكتەر، جىگىتتەر اق كيىزدى جوعارى كوتەرەدى.
جۇرگىزۋشى. ءالقيسسا، ال جاس حان بولسا، جان دوسى ايباردى وزىنە باس ءۋازىر ەتىپ تاعايىندايدى. كەيىن وسىناۋ قۋانىشتى كۇندەر جانە ءبىر قۋانىشقا ۇلاسىپ، حان بالا جاستان وزىمەن بىرگە وسكەن اعيلاعا ۇيلەنەدى.
كۇمبىرلەگەن كۇي. «التىن ادام» ءانى ورىندالادى. حان كيىمىن كيىپ، قولىنا التىن اسا تاياق ۇستاعان ازات ورتادا. سول جاعىندا حانشا كيىمىن كيگەن اعيلا، وڭ جاعىندا باس ءۋازىردىڭ كيىمىن كيگەن ايبار. ۇشەۋى التىن ادامنىڭ قاناتىنىڭ استىنان شىعىپ، اۆانسەناعا قاراي ادىمداي ءجۇرىپ كەلە جاتادى. اق كوبەلەك ولارمەن قاتارلاسا ۇشادى.
ازات حان (ورتەنگەن ەسكى قالاعا قاراي اسا تاياعىن سوزىپ). مىنا ورتەنگەن ەسكى ابيران قالاسىنىڭ ورنىندا جاڭا قالا، الەمدە ەشبىر تەڭدەسى جوق جاڭا قالا تۇرعىزىلاتىن بولادى!
اعيلا (باسىن ءيىپ). و-و، اسا مارتەبەلى حان يەم، ال قۇدىق شە؟! قۇدىقتى قايتەمىز؟!
ازات حان (نىق سەنىممەن). قۇدىق ماسەلەسىن دە شەشەمىز! قالانىڭ ءدال ورتاسىنان جاڭا قۇدىق قازىلىپ، بال-شىرىن سۋىمەن بۇكىل ەل-جۇرتتىڭ مەيىرىن قاندىراتىن بولادى!
ايبار (باسىن ءيىپ). و، اسا مارتەبەلى ءامىرشىم، نيەتىڭىزگە جەتىڭىز! «ات جاقسىسىن ماقتا، ادام جاقسىسىن جاقتا» دەمەكشى، مەن ءسىزدى ءاردايىم قولدايتىن بولامىن!
سالتاناتتى مۋزىكا. ارەرسەنادا – كۇننىڭ نۇرلى شۇعىلاسىنا ورانعان اسەم قالا. يىقتارىنداعى ءيىن اعاشتارىنا شەلەك ىلگەن قىز-كەلىنشەكتەر، تۇيە جەتەلەگەن كەرۋەنشىلەر، قۇمىرالارىن كوتەرگەن جۇرگىنشىلەر قالا ورتاسىنداعى جاڭا قۇدىققا قاراي تۇس-تۇستان اعىلىپ جاتادى. قۇدىقتان سۋ ءىشىپ، مەيىرلەرىن قاندىرعان ادامداردىڭ گۋ-گۋ داۋىستارى ەستىلەدى: «وي، راقاتىن-اي! نەتكەن كەرەمەت سۋ! ناعىز بال-شىرىن سۋ عوي!»
فينال! جىگەرلى مۋزىكا. جارق-جۇرق ەتكەن جارىقتار. زور گۋىل. اسپانعا عارىش كەمەسىنىڭ كوتەرىلگەن داۋسى ەستىلەدى. كوك كەڭىستىگى جاپ-جارىق بولىپ كەتەدى. جۇرتتىڭ ءبارى اسپانعا كوز تىگەدى. زەڭگىر كوكتەن التىن ادام كورىنەدى. وڭ جاعىندا قاناتتى بارىس. سول جاعىندا اق كوبەلەك...
جۇرگىزۋشى (دومبىراسىن جۇرە شەرتىپ). مىنە، بالالار، التىن ادامنىڭ ۇرپاعى التىن بالا – ازات – ازات حان وسىلاي مۇراتىنا جەتكەن ەكەن. ول باسقارعان ەل دامىپ-وركەندەپ، اتاق-داڭقى بۇكىل جەرجۇزىنە تاراپتى. وسىنداي ەرەن جەتىستىككە قول جەتكىزگەن ونى ءوز كوزدەرىمەن كورىپ، دانالىعىنان ۇلگى-ونەگە الۋ ءۇشىن دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنان نەبىر امىرشىلەر مەن پاتشالار، نەبىر عۇلامالار مەن عالىمدار ازات حاننىڭ ەلىنەقاراي تولاسسىز اعىلۋمەن بولىپتى. ءسويتىپ، ازات حاننىڭ ەسىمى داڭقتالعان ۇستىنە داڭقتالىپ، ەلىنىڭ مەرەيى وسكەن ۇستىنە وسە بەرىپتى...
س و ڭ ى
You Might Also Like
-
ۇستاز بولۋ – جۇرەكتىڭ باتىرلىعى، ۇستاز بولۋ - سەزىمنىڭ اقىندىعى. ۇستاز بولۋ – مىنەزدىڭ كۇن شۋاعى، ۇستاز بولۋ – ادامنىڭ اسىلدىعى. عافۋ قايىربەكوۆ
